DEBOCHA Bayt-ul-qasidai hama xayli suxanvaron, Shahbayti ҷinsi nazmi hama madhgustaron. Hamdu sanoi podshahe don, ki az rahash, Yak pora sang shud guhari oliafsaron.         Taqaddasat kibriyouhu an idrok- ul-mutaammiqin va tanaz-zahat olouhu an ehsor-ul-mutakallimin alo-lahud xalqu val-amri taborakallohu rabb-ul-olamin. N a z m : Husni kalomi qofiyasanҷoni sehri fan, Lutfi adoi nuktavaroni shakarshikan, Na`ti shahe sazad, ki bata`yidi zulminan,   Binmuda mohi mӯ`ҷizash az matlai suxan.         Sallallohu alayhi va alo olihi savyuhibi devon-un-nubuvvat va navozimi arkon-ul-muruvvat.       Ammo ba`d: ma`ruzi tab`i soib va marfu`i fikri soqibi arbobi xirad va hibrat va ashobi zako va fatnat, ki shukufai riyozi olam, balki samarai shaҷarai banӣ Odamand. On ki chun rishtai xulusi irodat va kaman-di rusuxi itoati in kaminai bebizoati va habl-ul-matin tasarruf va iqtidori hazrati hidoyatmanzalati valoyatmanqabat. B a y t : Durri yaktoi bahri neknyumӣ,   Imomi zumrai aqtob Ҷomӣ2.          Qaddasallohu taolo ruhahu muttasil bud va xotiri shikasta ba imtisoli avomiru navohii on ҷanob mutavassil. Hamvora farmoni lozim-ul-isho`a va amri voҷib-ul-ito`ai on hazrat in kamtarinro bad-on ma`mur medosht, ki gohe inoni suxanro az vodii turky ba savbi forsӣ munsarif gardonad va zimomi nazmro az adoi tur-kona ba ҷonibi lug`oti furs mun`atif sozad. Va agarchi inqiyodi amri eshon bar saru chashm lozim bud va itti-bo`i on ba ҷonu dil mutahattam. Ammo bar hasbi «Al-umuri marhunatun bi avqotiho» dar ayyomi hayoti bo ba-rakoti on hazrat ba hasabi taqdir bar on amr maҷoln mubodarat nabud. Va ayyomi nofarҷom ba heҷ hol mu-soadat nanamud, to in ki az lisoni karim-ul-bayoni haz-rati Sultoni sultonnishoni maloz-ul-saqalayn, kahf-ul-xofiqayn. N a z m : Soyai Haq, mehri Sikandarҷanob, K-omada ham soyavu ham oftob. Bozui millat qavӣ az ҷahdi ӯ, Din alam afroxta dar ahdi ӯ.      As-sultonu binn-us-sulton muiz-zus-saltanati val xilofat Abulg`ozӣ Sulton Husayn Bahodurxon xalladallohu taolo fissurayyo a`lomahu3 va nafaza bayn-al-xofiqayni avomirahu va ahkomahu, ki ribqai ubudiyyat va robitai chokarii in kamina borsitoni rafe`-ush-sha`ni on hazrat irsan va iktisoban mutahaqqik ast va aloqai talammuz va shogirdӣ dar san`ati she`r va uslubi nazm ba nisbati tab`i suxanshinos va zehni xirad iqtibosi on hazrat mutayaqqin ham bad-on nav` ma`mur gasht. Va ba`d az imdodi tavfiq va saodati ta`yid dar ta`rixi sanai isnayn va tis`a miata4 tasvidi qasidae chand, ki tasdiri inchunin nazm bad-on loiq mebud va tastiri on dar mabodii in uslub munosib menamud va bar vafqi adadi ҷihoti sitta ittifoq aftod,          Qasidai avval, ki suxanguzorii on mubtanӣ bar adoi mahomidi hazrati Borӣ bud, tasmiyaashro «Ruh-ul-quds» nozil gasht. Va sonӣ, ki az rashhi zuloli na`ti nabavӣ va fayzi sarchashmai madhi mustafavӣ mutarashshih bud ba «Ayn-ul-hayot» ittisom yoft. Va solis, ki bar tariqai «Bahr-ul-abror»i Amir Xusravi Dehlavi5 bar “Tӯhfai nisor”-i hazrati maxdumii qutb-ul-anomӣ mӯhtavӣ bud, az lisoni fikrat ba «Tuhfat-ul-afkor» mavsum shud. Va robe`, ki mavoizi sudmand va nasoihi dilpisandash ahli dilro sarmoyai futӯh va arbobi riyozatro ba masobai g`izoi rӯh bud, ba «Qut-ul-qulub» nomzad gasht. Va xomis, ki ba sharafi midhatguzorii hazrati shahriyorӣ, ki shukri ne`matash mustalzimi saodati abadӣ va duoi davlatash mustatbe`i naҷoti sarmadӣ ast, muzayyan ba «Tӯhfat-un-naҷot» tasmiya paziruft. Va sodis, ki ba imdodi nasoimi riyozi fazlu ato sharafi tatabbu`i qa-sidai «Mir`ot-us-safo» yofta bud, ba «Nasim-ul-xuld» muxotab gasht va maҷmӯi onho «Sittai zaruriya» nomvar omad.        Raҷoi vosiq va ahli sodiq, ki agar rӯze chand dasti aҷal sahifai amalro muntavӣ nagardonad va bodi nestӣ charog`i kulbai hastiro furӯ nanishonad, harchi dar musavvada ast pareshon az in uslub raqami sabt yobad, xotiri shikasta ba ҷam` shitobad. Ma`mul az mahosini odoti kirom va makorimi axloqi anom, on ki agar xalale binand, zayli isloh bar on gumorand va onro az qabili sahv doshta, az maqulai g`abovat va ҷahl nashmorand.         Vassallomu alo manit-taba`-al hudo.

DEBOCHA         Barcha so`z ustalarining qasida baytlari, jumla madh etuvchilar nazmining shohbayti (eng sara) namunalari shunday podshohning hamdu sanosiga xosdurki, yo`lida uchragan bir parcha tosh sharafli tojlarga gavhar bo`ldi.      Uning ulug`ligi mutafakkirlar idrokidan muqaddas va uning ne`matlari mutakallimlar hisobidan munazzah (pok)dir. «Ogoh bo`l, yaratish va amr etish unga tegishlidir». Olamlarni tarbiyat qiluvchi Alloh taborok (muborak, benuqson)dir. N a z m :        Qofiya tuzuvchi sehrli fan (she`r)ning eng go`zal so`zlari, shirinkalom, chiroyli gapiruvchilarning lutfu ifodalari shunday shoh (Muhammad alayhissalom) na`tiga loyiqdurki, u ehson egasi (Alloh)ning ko`magida so`zining matla`i (porlashi) bilan mo``jizali oy ko`rsatdi.         U nubuvvat (payg`ambarlik) devonining egasi va muruvvat arkonining tartibga soluvchisi (rasul alaihis-salom) va uning xonadon ahliga salotu salomlar bo`lsin.      Ammo (hamdu sanodan) so`ng: to`g`rilikka yo`naltirilgan fikrining arz ztilishi, xirad (aql) arboblari, donishmand, oqil va zukkolar yorug` fikrining qadr topganligi (shu boisdanki), ular olam bog`ining ochilgan gullari, balki odam farzandlari daraxtining samarasidir.           Bu kamina faqir irodatining xolis ipi va itoatkorligining mustahkam sirtmog`i hablul matin (jon tomiri) bilan hazrat hidoyatmartaba va valoyatxislatning tasarruf va iqtidoridadurkim, B a y t: Yaxshi nom chiqarish dengizining yagona durry, Qutblar toifasinnng imomi Jomiy.         Olloh ruhlarini muqaddas qilsin, (tasarrufimga) muttasil (bog`liq, mas`ul) edilar. Va (mening) shikasta xotirim u janobning amru nahyi (buyurgan va taqiqlaganlari)ga itoatkorlik qilishda vositalar axtarardi. Doimo u hazratning farmonini yoyishni lozim va amrlariga bo`ysunishni vojib (zarur) bilganimdan bu kaminai kamtaringa gohida so`z jilovini turkiy vodiydan forsiy tomonga o`zgartirishni va nazm tizginini turkona bayondan fors tiliga burishni amr qilardilar.            Agarchi u kishining amrlariga itoat qilish bosh ustiga lozim va bo`yruqlariga tobe bo`lish jonu dil bilan zarur edi. Ammo: «Har bir ish o`z vaqti bilan garovlangan» mazmuniga ko`ra, u hazratning barakotli tiriklik (vaqt)larida taqdir taqozosiga ko`ra u amrlarni ado etishga kirishilmadi. Va bu besamar kunlar biror holatda yordam bermadilar...            Oqibat, sultonnishonli hazrati sulton — jin va odamlarning panohi, mag`rib va mashriq g`ori (panohgohi)ning karam bayonli tilidan (u amr ifoda topdi). N a z m:        Haq soyasi — Iskandar martaba quyosh — u ham oftob, ham soyadir. Uning harakatidan millatning bilagi kuchli, uning zamonida din bayrog`i porladi.         Sulton o`g`li sulton, saltanat va xilofatnn e`zoz qiluvchi — Abulg`ozi sulton Husayn Bahodurxon Alloh taolo uning bayrog`ini Surayyoda abadiy aylasin, mag`rib va mashriqda unnng buyruq va hukmlarini nufuzli (ta`sirli) qilsin.        Qullik sirtmog`i va xizmatkorlik aloqasining borligi bois, bu kamina u oliy sha`n hazratning meros va kasb jihatidan yukini ko`tarishga haqliroqdir. Va u hazratning so`z qadrini bilish tabiati va aqllarni lol qiladigan zehniga nisbatan she`r san`ati va nazm us-lubida o`quvchilik va shogirdlik munosabatim borligi haqiqatdir, shuning uchun (U hazrat tomonidan) mazkur ishni bajarishga amr etildim.     Va (Allohning) yordamu tavfiqi va saodatli ko`magidan keyin 902 hijriy yil bir necha qasidalarning qoralamasini yozdim. Bunday nazmlarning yuzaga kelishi mazkur uslub (qasidago`ylik)ka loyiq va satrlarining yozilishi bu uslub tamoyillariga munosib edi. Son ji-hatidan ular olti tarafga* muvofiq keldi.        Birinchi qasidada aytilgan so`zlar hazrati Bori taolo hamdiga taalluqli bo`lgani uchun «Ruh ul-quds» (Muqaddas ruh) deb nomlandi. Ikkinchisida payg`ambar na`ti zilolidan qatralar va Mustafo madhi sarchashmasidan fayzlar tomchilar edi (nomi) «Ayn ul-hayot» (Hayot bulog`i) deb belgilandi. Va uchinchisi, Amir Xusrav Dehlaviyning «Bahr ul-abror»i ravishida va insoniyat qutbi hazrati Maxdumiy (Jomiy)ning «Tuhfai nisor» uslubini o`zida qamrab olgan edi, fikr tilidan «Tuhfat ul-afkor» (Fikrlar tuhfasi) deb ot qo`yildi. Va to`rtinchisining foydali o`gitlari va ko`ngilga o`tiruvchi nasihatlari ahli dil (solik)larga fathu zafar sarmoyasi va riyozat ahliga ruhiy ozuqa o`rnida edi «Qut ul-qulub» (Qalblar ozuqasi) deb ataldi.         Va beshinchisi, hazrat shahriyorni madh etish sharafiga bag`ishlangan bo`lib, ne`matiga shukr etish — abadiy saodatni lozim qiladi va davlatini duo qilish — abadiy najotga sabab bo`ladi. Shuning uchun u qasida «Tuhfat un-najot» (Najot tuhfasi) nomi bilan ziynatlandi**. Va oltinchisi, fazlu ato bog`ining shabadasi yordami ila «Mir`ot us-safo» qasidasiga tatabbulik sharafiga ega bo`lgan edi,«Nasim ul-xuld»  (Jannat shabadasi) deb unga xitob etildi va qasidalarning majmuasi «Sittai zaruriya» nomi bilan mashhur bo`ldi.        Ishonchli umidim va sodiq kishilar bordurki, agar bir necha kunlar ajal amal sahifalarini chigallashtirmasa (ajal yetmasa) va yo`qlik shamoli borliq kulbasining chirog`ini o`chirmasa, bu usulda har qanday sochilgan qoralamalarim bor bo`lsa, qayd etiladi va shikastaxo-tirim ularni jamlashga oshiqadi.       Ulug`larning yaxshi odatlaridan va odamlarning go`zal axloqlaridandurki, agar (qasidalarda) biror nuqson ko`rsalar uni isloh qilishga kirishsinlar va kamchiligini sahvu xato bilib, noma`qul so`zlar va nodonlik hisoblamasinlar.            To`g`ri yo`lga ergashganlarga salom bo`lsin!