ILOVALAR
BA`ZI SABABLARGA KO`RA OLDINGI TOMLARGA KIRMAY QOLGAN MATN PARCHALARI
«MAHBUB UL QULUB», 14-TOM
37-FASL
KADXUDOLIG` SIFATI VA XOTUNLAR ZIKRIDA
BA`ZI SABABLARGA KO`RA OLDINGI TOMLARGA KIRMAY QOLGAN MATN PARCHALARI
«MAHBUB UL QULUB», 14-TOM
37-FASL
KADXUDOLIG` SIFATI VA XOTUNLAR ZIKRIDA
43-bet. Kadxudoliq — qutula olmas balog`a mubtaloliq, davosiz ranjg`a xoru zor bo`lmoq va ilojsiz emgakka giriftor bo`lmoq. Agarchi bu ish boshtin-oyoq alamu ozordur, ammo aning kayfiyatida tafovutlar bordur. Muvofiq tushsa kadbonu...
43-bet, 24-qator:... ko`ngul andin ranju va qabiha bo`lsa — ruhga andin shikanja.
25-qator: ... andin yarolig`, yamon ishlik bo`lsa — erga andin yuzqarolig`. Mayxo`ra bo`lsa — uydin obodliqbartaraf, badkora bo`lsa — uy andin baytullataf. Ulki avval mazkur bo`ldi...
29-qator: ...anga muborak bo`lsun. Ammo bu toifani Haq ta`olo noqisu chap yaratibdur va kamolu rostlig`ni zotlaridin havoratibdur. Va fe`llarin noxush qilibdur va ko`prak eranlarni alarg`a zabun va borkash qilibdur. Fitna va makr alarg`a pesha, afsun va g`adr alarg`a andisha. Haq ta`olo ne`matlarig`a nosipos, xalq yaxshilig`larig`a haqnoshunos. Nohuffozliq dinlari, noinsofliq oyinlari. Xudnamoliq alarg`a sheva, xudpisandliq alarg`a meva. Dinlarig`a aql yo`qidin qusur, aqllarig`a din yo`qidin futur. Liboslarida nafs lavsidin nopoklik, libosotlarida zot xabosatidin beboklik. Hushyorlari jahl mayidin mast, usruklari mayu ma`shuqparast. Aybbinlik — nazarlari, aybjo`yliq — hunarlari. Qaydu firibda fusunsoz, makru hiylada sehrpardoz. Bejurmlarg`a qasdu g`iybatlari qatlpayvand va begunahlarg`a kizbu tuhmatlari rostmonand. Haq tarafin tutmoqlari mutaasir, botil jonibidin o`tmaklari mutaazzir. Itiklik bila yuz qizartmoq alarg`a tazyin, so`z asnosida yuziga qaro tilamak alarg`a oyin. Shahzodai parisurat abushqag`a ishlari — g`adru bedod, zangii devsiyrat o`ynashqa rasmlari — muhabbatu ittihod. Lardada o`lturmog`lari hiylasozlig`, yasanib otlanmog`lari asbakbozlig`. Hiylalari ankabut torini pardapo`sh bo`lg`ay, kishining bu nav` pardadori kerakkim, eski sanochg`a g`oga surtqay va titraydurg`on boshg`a titraguch sanchqay — avlo uldurkim, falak boshini ajal toshi bila yanchqay. Bu toifadin agar qari dodakdurki, yasalurg`a rog`ibdur va agar arpa yey olmas eshakdur, naqshin afsor va jallg`a tolibdur. Bularning zabun eranlari yuk tortar eshaklari va ojiz qaltabonlari va qullari, balki dodaklari. Andoqki, xaloyiqda tafovut bor, bularning ham tafovutlari behisobdur va beshumor. Bu tafovut uch qismdur: biri avomdur, biri xavosdur, biri xosul-xosdur. Avomlari bahoyim va sibo`monand — ichmaku yemaku uyqug`a xursand. Toatlari zebu oroyish, ibodatlari ziynatu namoyish, shiorlari islomdin g`aflat va murodu komlari fisqdashuhrat. Xavoslari iblisshior va devoyin, shevalari makru peshalari kin. Savobu roylari — raybu makkorliq, salohu taqvolari — sitamu g`addorliq. G`adru makrda dev alar qoshida g`ul, fasodu hiylada shayton alar oldida go`l. Maloyik alar qoshida balohat bila ma`yub, shayotin alar oldida hamoqatqa mansub. Xonavodalar buzmoq alarg`a masjid yasardek fan, nohaq qon alarg`a o`luk tirguzgancha mustahsan. Yuz yaxshiliqg`a ming yamonliq ishlari, no`sh yetkurganga nish urmoq osoyishlari. Iffatu saloh uyi alardin buzuq, ofiyatu zuhd binosi alardin yiquq. Alar makri ta`rifida ko`p ulumda...
Vafo zailida va hayo zikrida
82-bet, 7-qator: ... har kimda imon yo`q — andin odmiyliq kelmoq imkon yo`q. Umrkim, vafosizdur — andin umid ko`zin tutsa bo`lmas mahbubki bevafodur — andin jovidi visol tama` tutsa bo`lmas. Eranlar — ahli vafo va xotunlar — bevafo, komillar — ahli hayo...«MUNSHAOT» GA KIRMAY QOLGAN MATNLAR
(14-TOM)
AYZAM MIN INSHOI ALPSHER NAVOIY RUXSATI HAJ
(14-TOM)
AYZAM MIN INSHOI ALPSHER NAVOIY RUXSATI HAJ
«Ne vodiyi sa`b erur fano sahrosi
Kim, anda yo`q guzarga balo yorosi.
Hargiz chu yonib kelmadi nopaydosi
Kimdii kishi istagay nishon ilqosi.
Kim, anda yo`q guzarga balo yorosi.
Hargiz chu yonib kelmadi nopaydosi
Kimdii kishi istagay nishon ilqosi.
G`araz bu ruboiydan budurkim, umr tori ankabut rishtasidin inchkaroq va ham nozikroq va hayot ko`nglagi oning pardasidin yuqaroq va churukroqdur. Ajaltund-bodi asari falak atlasini pora-pora qilg`on zo`rovar erur. Bas, bu umr torig`a ne bunyod va ul hayot ko`nglagiga ne e`timod. Xususan, bu xasta badang`a o`lum za`faroniy pardalar chekmish va sini kasrati «sin» adadig`a barobar o`lmish. Ya`ni, oltmish hisobig`a shumorasi yetmishda ul ajal shastidin nishona ko`rguzgon yodek qaddi balo hayot o`qin yiroq otmoq asbobin tuzgay. Bas, faqir bu holatda «faqrun illalloh» hukmi bila tengri eviga bormay, qoyda borg`ay.
Al-javob:
Tutg`ayki seni Ka`ba sari ketgaysen,
Ul Masjidi Aqsog`a tavof etgaysen.
Bu xasta ko`ngulga tengrining xotiri evibdur
Gar xotirni tutmaysen, netgaysen».1
Ul Masjidi Aqsog`a tavof etgaysen.
Bu xasta ko`ngulga tengrining xotiri evibdur
Gar xotirni tutmaysen, netgaysen».1
* * *
Badnomliq mayxonasining azaliy sarmastlari va besaranjomliq paymonasining lamyazali mayparastlarikim, Sharibno alo zikri-l-habibi modomahu,
Sakarno biho min qabli an yaxluqa-l karam,—
Sakarno biho min qabli an yaxluqa-l karam,—
alarning nag`mai rudi;
va
va
Riqqatu-z-zujoju va riqqatu-l-xamr,
Fatashobaho va tashkala-l-amru,
Fatashobaho va tashkala-l-amru,
Fakannamo xamrun va lo qadahun
Av kaannama qadahun va la xamrun,—
Av kaannama qadahun va la xamrun,—
bularning taronai surudidurur.2
* * *
Dunyo davlati andoqki, bemadordur, mehnati dog`i nopoydordur. Havodis tig`idin nechukkim fuqaro ko`ksi zaxmnokdur, ag`niyo bag`ri chok-chokdur. Dushman qasdi nishidin agarchi gadolar qutulmadi, podshohlar ham xalos bo`lmadi. Tadbir xasu xoshoki taqdir tundbodidin sovrulmay ne qilg`ay, har ne qazodin voqi`bo`lsa, shukr qilmay shikoyat qilmog`din ne ochilg`ay. Banda ishi Tengri taolog`a toat qilmoqdur va oning barcha amrig`a itoat va ko`pga shukru ozg`a sabru qanoat — e`tiroz shumdur va noxushnudluq mazmum. Nevchunki, ko`p band borki, mujibi kushoyish bo`lur va base ranjki, boisi osoyish. Chun, ish g`ayb pardasig`a chirmaldi, aql ko`zidin maxfiy qoldi. Har oyina inson quvvati muning idrokiga vafo qilmas va bashar har ne orzu qilsa o`z behbudin bilmas, beixtiyorlig`din xalq ishi zorlig` va ixtiyor da`vosin qilmoq mahzi byoixtiyorlig`.Bu uchurdakim, shohu gadoni Tengri taolo xosti ixtiyorsiz bu safarga ozim qildi, Sizni ko`rmay borurg`a ixtiyor yo`qlug`idin chora topmay bechoravor azimat voqi` bo`ldi. Sog`-salomat Tengri taolo panohida bo`lg`aysiz, omin.3
* * *
Hukamo qavli boda tarbiyatida mundoqdurkim, kishi tilasakim, may ulcha mumkindur talx kelgay, quyarda kerakkim, uzumi ulcha mo`mkindur chuchumish bo`lg`aykim, visol sharbati chuchukligidin so`ngra sipehr davri sog`aridin andoqki firoq xunobi achchiq kelur—uzum dog`i har necha chuchukrak bo`lsa, bodasi achchiqroq kelur. Bu mazkur bo`lg`on uzumi yonchg`ondnn so`ngra yangi kupgakim, necha qatla yog`lag`ondin so`ngra qalin mumlamish bo`lg`aylar — quyulg`ay va bir yildin so`ngra suzgaylar, dog`i uch oy ta`rif qilg`on yo`sunluq kupda boshin berkitib qo`yg`aylar. Ondin so`ngra sof shishalarga solib qirq kun bek toqlarda qo`yg`anlarkim, hazrat Xoja Hofiz quddisa sirruhu debdurkim:Ayo so`fiy, sharob ongah shavad sof
Ki dar shisha barorad arbaine.
Ki dar shisha barorad arbaine.
Ondin so`ngra ul may to`rt sifatqa mavsuf bo`lur: safoyi lavn, tiybi ta`m, atri royiha, e`tidoli qivom. Bu nav tartib bila to`.rt sifatqa mavsuf bo`lg`on jins-dan oz miqdori ko`p marazg`a iloj bo`lur, deb muqarrar qilibturlar. Bu vaqtda «Dorushshifo»dag`i g`urabo va murazodin ba`zig`a atibbo buyrug`i bila bu nav` jins darboyist bo`lubtur. Xotirg`a andoq keldikim, chun ul farzand ko`prak avqot bu amrg`a nshtig`ol ko`rguzur, aning suvchixonasida shak yo`qki, bu nav` jins bo`lg`usidur. Ondin biror nima yuborilsa, notavon g`ariblarg`a va sihhat sarmoyasidin benasiblarg`a agar quvvate va sihhate yetishsa shak yo`qki kulli savob aning zim-nida bo`lg`usndurur.
Karamu lutf birla qil irsol
Bor esa bu savod aro yozg`on.
Ichibon ko`p gunah, qozg`onding,
Ichirub bir savob ham qozg`on.4
Bor esa bu savod aro yozg`on.
Ichibon ko`p gunah, qozg`onding,
Ichirub bir savob ham qozg`on.4
* * *
R u b o i ya:
Ey payki sabo, ki mushkbor omadai,
Az nofan ohuyi tator omadai,
Yo on, ki z-gulhoyi bahor omadai,
Ne-ne, ki z-chilvagohi yor omadai.
Qulluq duodin so`ngra arza ulkim, inoyatnomaekim bu bandani oning bila yod qililib erdi chun sihhatingizg`a mush`ir va salomatlig`ingizg`a muxbir erdi — oshufta xotirg`a mujibi kom va muztarib ko`ngulga boisi orom bo`ldi. To`rt g`azalkim, to`rt javohiri insoniydin xabar berur erdi, balki to`rt kutubi osmoniydin asar yetkurur erdi — yetishti. Alfozidin xo`blar husnidek safhag`a oroyish va maonisidin alarning vaslidek ko`ngulga osoyish yuzlandi. Tarokibi latofatomiz va latofati nashotangiz. Ta`rifin qila olmag`andin duo qilildi va sharhin ayta olmag`andin sano aytildi. Umid ulkim, to jahon bo`lg`ay duo va sanoingiz tillarga joriy bo`lsun va ul duo va sano o`qlari ijobat hadafig`a koriy. Omin, yo Rabbil-olamin,5Az nofan ohuyi tator omadai,
Yo on, ki z-gulhoyi bahor omadai,
Ne-ne, ki z-chilvagohi yor omadai.
«ILK» DEVON»DAGI RASMIY DEVONLARGA KIRMAGAN YOKI O`ZGARISHLAR BILAN KIRITILGAN MISRA VA BAYTLAR
Ma`lumki, shartli ravishda «Ilk devon» (ID) deya nomlangan va hozirda Sankt Peterburg S. Shchedrin nomidagi Davlat xalq kutubxonasida 564-inventarü raqamn ostida saqlanayotgan to`plam Navoiyning 25 yoshgacha yozgan she`rlarini o`z ichiga olgan. Undagig 391 g`azal, 1 mustazod, 1 muxammas va 41 ruboiy shoirning muxlislari tomonidan yig`ilib, 1465 yilda mashhur xattot Sulton Ali Mashhadiy tomonidan Hirotda kitobat qilingan. «Ilk devon»ning 1568 yilda Hirotda Mahmud kotib tomonidan ko`chirilgan yana bir nodir nusxasi Qozon Davlat universiteti kutubxonasida saqlanayotganligi o`z vaqtida atoqli matnshunos olim Porso Shamsnev tomonidan ma`lum qilingan edi1.
«Ilk devon»dan joy olgan 391 g`azalning hammasi «Xazoin ul-maoniy» (XM)ga kiritilgan, ammo 187tasi faqat «Ilk devon» (1465) va «Xazoyin ul-maoniy» (1492—98) devonlar majmuasidagina uchraydi. Qolgan 204 g`azal esa «Badoe` ul-bidoya» va «Navodir un-nihoya»dan ham o`rin olgan (ulardan ba`zilarining«BB» yoki «NN» ga kirmagan hollari ham bor).
Shuni ham qayd etish kerakki, «ID»dan «BB» yoki «NN»ga ma`lum tahrir bilan kiritilgan ko`pgina g`azallar keyinchalik «XM»ga ham kiritilar ekan, «ID» dagi matnga muvofiq qayta taxrir qilinib joylashtirilgan. Ma`lum bo`ladiki, «ID»dagi she`rlarni shu she`rlarning rasmiy devonlardagi matnlari bilan qiyoslash tahrirlar masalasiga (ayniqsa «tahrirni tahrir» singari noyob hodisaga) oydinlik kiritadi. Bu esa Navoiy g`azallarining matniy tarixini kuzatish imkonini beradi. Bu ish qisman yo. Ishoqovning «Navoiyning ilk lirikasi» monografiyasida amalga oshirilgan.
Qiyos «ID»ning Hamid Sulaymon tomonidan tayyorlangan faksimil nashri (Toshkent, 1968) asosida amalga oshirildi. Shuningdek, she`rlar matni «ID»ning hozirda UzRFA Alisher Navoiy nomidagi Adabiyot muzeyi P. Shamsiev fondida saqlanayotgan Qozon nusxasi fotokopiyasi bilan ham solishtirildi. P. Shamsievning aniqlashiga ko`ra, Sankt Peterburg nusxasida mavjud bo`lgan 41 g`azal (¹ 5, 24,28, 34.35, 40, 44, 55, 58, 68, 129, 134, 144, 146, 158, 161, 164, 177, 180, 183, 190, 270, 273, 279, 303, 306, 316, 328, 338, 342, 345, 346, 348, 350, 352, 372, 374, 379, 388, 390, 391) va 4 ruboiy (¹1, 2,3,4) Qozon nusxasida yo`q. Ularning o`rniga esa Navoiyning rasmiy devonlaridan 50 g`azal va 5 ruboiy qo`shib qo`yilgan. Shuningdek, Sankt Peterburg nusxa sidagi 67 g`azal (¹194—260) yoki umuman ko`chirilmagan yoki qo`lyozmaning o`sha varaqlari yo`qolgan. Mahmud kotib «ID»ni ko`chirishda, asosan Sulton Ali Mashhadiy nusxasiga tayangan, biroq ba`zan matnlarni «XM» bilan ham qiyoslagan va «XM»ga muvofiq o`zgartirishlar kiritgan.
Qiyosni amalga oshirishda quyidagi tamoyillarga tayanildi:
1. «ID»dagi she`rlar shartli ravishda raqamlandi va sahifasi ko`rsatib borildi. Shunda, «¹»dan keyingi son g`azalning tartib raqamini, qavs ichidagi son ushbu g`azalning «ID»da necha baytdan iboratligini, verguldan keyingi son esa qo`lyozma (faksimili) sahi-fasini bildiradi.
2. Ushbu g`azal keyinchalik qaysi devonlarga, nechanchi raqam ostida kiritilganligi 20 tomlik MAT asosida berildi. Bunda ikki bosh harf Navoiyning rasmiy devonlari nomini (BB—Badoe` ul-bidoya, MAT, 1-tom, T., 1987; NN — Navodir un-nixoya, 2-tom. T., 1987; G`S —G`aroyib us-sig`ar, 3-tom, T., 1988; BV — Badoe` ul-vasat, 5-tom, T., 1990; FK — Favoyid ul-kibar, 6-tom, T., 1990), «¹»dan keyingi son she`rning
muayyan tomdagi tartib raqamini, qavs ichidagi son esa uning mazkur devonda necha baytdan iboratligini anglatadi.
3. «ID»dagi she`rlar rasmiy devonlarga qanday o`zgarishlar bilan o`tganligi qayd etildi. Bunda bir-biridan qiya tayoq (/) bilan ajratilgan sonlar g`azaldagi bayt va misra tartibini bildiradi (mas, 2/1 — ikkinchi baytning birinchi misrasi v.h.) ta`kid bilan ajratilgan so`z, misra va baytlar tahrir qilingan yoki rasmiy devonlarga kirmagan so`z, misra va baytlardir. Shuni ta`kidlash lozimki, «ID»da to`plovchi yoki kotib tomonidan ko`plab imloviy xatolar, misra va baytlar o`rnini almashtirib, ba`zida esa chalkashtirib yuborish hollariga yo`l qo`yilganligi sababli barcha farqlarni qayd etish imkonsizdir. Shu sababli ham iloji boricha bayt mazmuniga ta`sir qiladigan, she`r matniga o`zgartirish kiritadigan va muallif tomonidan ongli ravishda, biror maqsadni ko`zlab amalga oshirilgan tahrir tabiatini ochishga xizmat qiladigan o`zgarishlarnigina qayd etdik.
G`AZALLAR
¹1(7), 1b-v.
1) G`S¹5 (7).
3/1: Yo`lung toshi bo`lub yoquti ahmar; G`S: Yo`lung muhlik toshi...; 5/1: Shaho...; G`S: Suho...; IDda 3 va 4-baytlar o`zaro o`rin almashgan.¹1(7), 1b-v.
1) G`S¹5 (7).
¹2(9), 2b-v.
1) BB¹7(9); 2) G`S¹7(9).
3/1: ID, G`S: Falak qolib...; BB: Malak...; 3/2: ...durur na`ting...; IDda 3- va4-baytlar o`zaro o`rin almashgan; 7/2: ID, G`S: ...shohi ustinda sipehroso; BB: ...ostida sariroso; 9/1 ID, BB: ...olamni aning...; G`S:...1) BB¹7(9); 2) G`S¹7(9).
oting; ID, G`S: zikridin, no`qsa; BB: ...yodidin yo`qsa; 9/2: ID, G`S: Anga do`zax...; BB: Anga xoshok...
¹3(13), 2b-v.
1)BB¹9(13); 2) G`S¹8(13).
2/1: ...tobsa qo`yar...; BB, G`S: ...yotib qo`yar...1)BB¹9(13); 2) G`S¹8(13).
¹4(8),Zb-v.
1) BB¹23(9); 2) G`S¹9(9).
2/1: ID, G`S: ...dambadam...; BB ...har zamon...; 4/1: ...rangin tavr...; BB, G`S: ... rangin tus...1) BB¹23(9); 2) G`S¹9(9).
¹5(7),Zb-v.
1) BB¹24(7); G`S¹10(7).
1/1: Yetsa; BB, G`S: Sinsa...1) BB¹24(7); G`S¹10(7).
¹6(9), 4a-v.
1) FK¹1(9).
5/2: ...mone`...; FQ: ...nofi`...1) FK¹1(9).
¹7(7),4b-v.
1) BB¹45(7); 2) FK¹2(7).
6/1: yotmishtur...; BB, FK: ...topmishtur...1) BB¹45(7); 2) FK¹2(7).
¹8(9), 5a-v.
1) FK¹6(9).
2/2: ...oshno; FQ: ...anbiyo; 5/1:... olatingdin... 1) FK¹6(9).
FK:. millatingdin...
¹9(10), 5a-v.
1) FK¹8(10).
IDda 5 va 6, 8 va 9 baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) FK¹8(10).
¹10(9), 5b-v.
1) BB¹22(9); 2) FK ¹9(9).
1/1: ID, FK: yora; BB: pora; 2/2 tutsa,BB: to`lsa; FK: bo`lsa; 3/1: ID, FK: aytib; BB: eltib; 4/2: jon olur; BB, FQ: jon berur; 7/1: ID, BB: kecha, oh; FK: kechsa, oh; 9/1: ID, FQ: Zor ko`nglum; BB: Zor jismim...1) BB¹22(9); 2) FK ¹9(9).
¹11(8), 6a-v.
1) FK¹10(9).
FK dagi 6-bayt IDda yo`q; 2/2: Uns bir; FK: Uns bu; 5/2: ...ustida kul; FK: ...ostida kul.1) FK¹10(9).
¹12(9), 6b-v.
1) FK¹11(9).
1/1: ne fol; FK: ne hol; 6/1 ...o`lsam dog`i; FK: ...o`lsam vale.1) FK¹11(9).
¹13(7), 7a-v.
1) FK¹12(7).
Ba`zi so`zlar imlosida xato borligini hisobga olmaganda, farq yo`q.1) FK¹12(7).
¹14(7), 7a-v.
1) BB¹32(7); FQ¹13(7).
5/1: shukri uchun; BB, FQ: ...tengri uchun; IDda 5 va 6-baytlar o`zaro o`rin almashgan. Qozon nusxasida FKdagidek.1) BB¹32(7); FQ¹13(7).
¹15(7) 7b-v.
1) NN¹34(7); 2) FK¹14(7).
5/2: ID, FQ: ...xumor aylabon; NN: ...xumor ista-bon; 7/1: Ichurda; NN, FK: Ichursa. Qozon nusxasida 5-bayt yo`q.1) NN¹34(7); 2) FK¹14(7).
¹16(7), 8a-v.
1) FK¹16(7).
Farq yo`q, faqat 2/1: ...dandon; FK: ...xandon... Qozon nusxasida FKdagidek.1) FK¹16(7).
¹17(7), 8a-v.
1) FK¹17(7).
2/1: ...vayo; FK: ...dema.1) FK¹17(7).
¹18(7), 8b-v.
1) NN¹19(7); 2) FK¹18(7).
1/2: uryon aro; NN, FK:... vayron aro 3/1: ID, FK: La`l; NN: Ayn; 5/1: Qomatingning yodi ko`ksum...; NN, FQ: Qomating yodida ko`nglum...1) NN¹19(7); 2) FK¹18(7).
¹19(7), 9a-v.
1) BB¹42(7); 2) NN¹25(7); 3) FK¹20(7).
2/1: ID, BB, NN: ...qizil tol; FK: ...qizil gul.1) BB¹42(7); 2) NN¹25(7); 3) FK¹20(7).
¹20(7), 9a-v.
1) FK¹22(7).
3/1 ...yuzni, ko`r; FK; yuzni, der.1) FK¹22(7).
¹21(7), 9b-v
1) BB¹20(7); 2) NN¹27(7); 3) FK¹21
5/2; Ketursalar; BB, NN, FK: Kiyursalar...1) BB¹20(7); 2) NN¹27(7); 3) FK¹21
¹22(8), 10a-v.
1)FK¹23(9).
FKdagi 8-bayt IDda yo`q.1)FK¹23(9).
¹23 (9), 10b-v.
1) FK¹24(9).
4/1: ...ham bo`lmas; FK: ...bo`lsa ham; IDda 5 va 6-bayt lar o`zaro o`rin almashgan.1) FK¹24(9).
¹24(8), 10b-v.
1) FK¹25(9).
FKdagi 6-bayt IDda yo`q; 5/1: ...yo`q ayb; FK: ne ayb.1) FK¹25(9).
¹25(8), 11a-v.
1) FK¹28(7).
FKda IDdagi ushbu 6-bayt yo`q: 1) FK¹28(7).
Dahr xush gulshan erur, naylaykim,
Yo`q vafo gullaridin ham go`yo.
¹26(6), 11b-v.
1) FK¹30(7).
IDda 7-bayt (maqta`) yo`q; 2/1: Xasta joningg`a baloe jon, davodur qotile; FK:... baloyi jovidondur qotile. 1) FK¹30(7).
¹27(9), 11b-v.
1) FK¹32(9).
Farq yo`q.1) FK¹32(9).
¹28(9), 12a-v.
1) BB¹11 (9); 2) FK¹34 (9).
3/1ID, FK: Shikebu sabru; BB: Shikebu aqlu; 6/1: ID, FK: Qiyomat erdi onsizkim; BB: Qiyomat erdi ul mahkim; 7/1: ID, FK: ...yuz naxlni; BB.: ...yuz sarvni; 7/2: ...bo`lmas; BB, FK: ermas; 8/2: ID, FK:... o`lur pay-do; BB: erur zohir.1) BB¹11 (9); 2) FK¹34 (9).
¹29(7), 12b-v.
1) NN¹40(7); 2) FK ¹35 (7).
1/1: ID, FK: telba; NN: xasta; 6/1: ID, FK: Chu; NN:Bu1) NN¹40(7); 2) FK ¹35 (7).
¹30(9), 13a-v.
1) BB¹44(9); 2) FQ¹36(9).
4/1: ...yuz tutmish dudi ohimdin...; BB, FK: yuz qo`ymishdur ohimdin...1) BB¹44(9); 2) FQ¹36(9).
¹31(7), 13b-v.
1) BB¹48(7); 2) FK¹37(7).
5/1: ...hijrok tuni; BB, FK: ...hijron kuni.1) BB¹48(7); 2) FK¹37(7).
¹32(7), 13b-v.
1) BB¹41(6); 2) NN¹43(7); 3) FK¹38(7).
Ushbu g`azal BBda maqta`siz; 2/1: ID, BB, NN: Jonimu umrumdur ul oy, bevafo bo`lsa, ne tong; FK: Jonu umrum uldurur gar bevafo bo`lsa, ne tong; 4/1: ID, BB, FK: kelmadi: NN: ko`rmadi; 5/1: ID, NN, FK: ...bog`ida ochilmadi; BB: ...bog`ida yer topmadi.1) BB¹41(6); 2) NN¹43(7); 3) FK¹38(7).
¹33(7), 14a-v
1) BV¹22(7).
6/2:... gar kufru gar din aro; BV: ...gar kufr, agar din aro.1) BV¹22(7).
¹34(9),14b-v.
1) BB¹51(9); )2 BV ¹23(9).
4/2: ...zori nihonimg`a; BB, BV: ...dog`i; IDda 3 va 4-baytlar o`zaro o`rin almashgan; 7/1:... o`ti ichra; BB, BV: o`ti birla.1) BB¹51(9); )2 BV ¹23(9).
¹35(7), 14b-v.
1) NN¹44(7); 2) BV¹24(7).
6/1: Xirqa may rahni uchun; NN, BV: Xirqa jinsin rahn uchun.1) NN¹44(7); 2) BV¹24(7).
¹36(7), 15a-v.
1) BV¹25(7).
4/1: ...so`rma. zordin; BV: so`r ul zordin.1) BV¹25(7).
¹37(7), 15b-v.
1) G`S¹26(7).
5/2: ...halol bu ikki xunxor ollida; G`S: ...bihil ul ikki xunxor ollida.1) G`S¹26(7).
¹38(7), 15b-v.
1) G`S¹27(7).
2/1: Olam ahli bazmidin gar yo`q...; G`S Olam ahlidin agar yo`qtur...; 6/2: Bu ko`ngul zindoni ichra mubtalo ham bo`lmasa; G`S: Bu ko`ngul gar bo`lsa o`z holida, gar ham bo`lmasa.1) G`S¹27(7).
¹39(8), 16a-v.
1) BB¹43(8); 2) G`S ¹29(8).
BBdagi 4-bayt ID va G`Sda yo`q; BBda maqta` yo`q.1) BB¹43(8); 2) G`S ¹29(8).
¹40(7), 16b-v.
1) NN¹16(7);2) G`S¹30(7).
1/2: ID, G`S: kiygandek; NN: kelgandek; 3/1: ID, G`S: oqti; NN: indi; ID: sarbasar; NN, G`S: hajrida; 4/1: o`yub topsang; NN, G`S: o`yub yoqsang; 6/2:... aylar firibu NN, G`S: ...qilmoq firibu; ID zarq ila; NN G`S: makr ila...1) NN¹16(7);2) G`S¹30(7).
¹41(9), 17a-v.
1) BB¹12(9); 2) G`S¹31(9).
1/1ID: chashmi xunborim, BB: jismi bemorim; G`S: chais mi bedorim; 2/2: jismi afgorim; BB, G`S: chashmi xun-borim 4/2 Sabru hushum; BB, G`S: Sabru ishqim; 9/2; Ayladim jonu ko`ngul...; BB, G`S: Ayladim javlon qilib...1) BB¹12(9); 2) G`S¹31(9).
¹42(7), 17a-v.
1) NN¹37(7); 2) G`S¹32(7).
2/1: ID, G`S: boshida g`ulu; NN: qoshida g`ulu; 5/1: davridadur; NN, G`S: aksidurur; IDda NN va G`Sdagi 2,5 va 6-baytlar o`zaro o`rin almashgan (2=>3;5=>6; 6–>2).1) NN¹37(7); 2) G`S¹32(7).
¹43 (9), 17b-v.
1) G`S¹33(9).
7/2: har dam; G`S: har tun. 1) G`S¹33(9).
44 (9), 18a-v.
1) NN¹12(9); 2)G`S¹34(9).
1/2; ...turi ranju alam...; NN, G`S:... yuz xatti alam...1) NN¹12(9); 2)G`S¹34(9).
¹45(7), 18b-v.
1) G`S¹35(7).
2/2: ...ne xoyol ichra...; G`S: ... ne taxayyulg`a...1) G`S¹35(7).
¹46(9), 18b-v.
1) G`S¹36(9).
IDda G`Sdagi 1/2 va 2/1 o`zaro o`rin almashgan.1) G`S¹36(9).
¹47(7), 19a-v.
1) BB¹46(7);2) G`S¹37(7).
1/2: ... aylar navo; BB, G`S: ...aylar sado; 7/2: ...anfosi sabo; BB, G`S: ...kelgay sabo.1) BB¹46(7);2) G`S¹37(7).
¹48(7), 19b-v.
1) BB¹52(7); 2) G`S¹38(7).
7/2: ...bo`lg`ay banda..., BB, G`S: ...hargiz banda.1) BB¹52(7); 2) G`S¹38(7).
¹49(7), 20a-v.
1)NN ¹8(8); 2) G`S ¹39(7).
3/1: ...seni istab..,, G`S: ...seni aylab; 3/2: ...so`zi; NN, G`S: zikrin; sangadur NN, G`S: sanga der; 7.1: Ey Navoiy; NN, G`S: Juz Navoiy...; NNga maqta`dan keyin yana bir bayt qo`shilgan.1)NN ¹8(8); 2) G`S ¹39(7).
¹50(9), 20a-v.
1) BB ¹53(9); 2) G`S¹40(9).
1/2: ...habib aylar; BB , G`S ...habib atab.1) BB ¹53(9); 2) G`S¹40(9).
¹51(9), 20b-v.
1) BB ¹55(9); 2) G`S¹41(9).
Imloviy xatolardan boshqa farq yo`q.1) BB ¹55(9); 2) G`S¹41(9).
¹52(7),21a-v.
1) BB¹56(7); 2 G`S¹42(7).
5/1: Chun: BB, G`S: Kim; 5/2:...1naqdini aylarlar...; BB, G`S: ...el naqdini aylar...1) BB¹56(7); 2 G`S¹42(7).
¹53(8),21b-v.
1) BB¹60(8); 2) G`S¹43(8).
2/1: ...ko`ksimda bu; BB, G`S: ko`ksum aro; 3/1: Otsa...; BB, G`S: Etsa...1) BB¹60(8); 2) G`S¹43(8).
¹54(8), 21b-v.
1) BB¹61(8); 2) G`S¹44(8).
1/1: ID, BB: ...ilkimda; G`S ...ollimda; 2/2: etmas BB, G`S: qilmas; 3/1: qadah may ich; BB, G`S: ...bir qadah ich; BB va G`Sdagi 2- va 3-baytlar IDda o`zaro o`rin almashgan.1) BB¹61(8); 2) G`S¹44(8).
¹55(9), 22a-v.
1) BB¹68(9); 2) G`S¹45(9).
1/2: ...yo`qtur hech ajab; BB, G`S: ...hech ermas ajab. ¹56(7),22b-v. 1) NN¹50(9); G`S¹46(9). NN va G`Sdagi 3- va 5-bayt IDda yo`q.1) BB¹68(9); 2) G`S¹45(9).
¹57(7), 23a-v.
1) G`S¹47(7).
3/1: erur; G`S: berur.1) G`S¹47(7).
¹58(9), 23a-v.
1) G`S¹48(9).
1/2: ...voqe` andindur; G`S:...voqe` bo`lur andin; 6/1:...nozidin; G`S:...noz andin...1) G`S¹48(9).
¹59(9), 23b-v.
1) BB¹65(9); G`S ¹49(9).
Ba`zi so`z va qo`shimchalar imlosidagi xatolarni hisobga olmasa, farq yo`q.1) BB¹65(9); G`S ¹49(9).
¹60(7),24a-v.
1) G`S¹50(7).
7/2: Ey xayol ahli...; G`S: Ey visol ahli...1) G`S¹50(7).
¹61(7), 24b-v.
1) NN¹63(7);2) G`S¹51(7).
3/2: ...chok erdi..., NN, G`S: chok o`ldi...; 4/1: ID, NN: mundoqki; G`S: andog`ki...1) NN¹63(7);2) G`S¹51(7).
¹62(6), 24b-v.
1) BB¹63(7); 2) G`S¹52(7).
1/1: ...yo`lidin...; BB, G`S: ...g`amidin,..; BB va G`Sdagi maqta` bayt IDda yo`q.1) BB¹63(7); 2) G`S¹52(7).
¹63(7), 25a-v
1) BB¹64(7); 2) G`S ¹53(7).
2/1: ...zaqan...; BB, G`S: ...za«ad:...; 3/1: ..,mahzun...; BB, G`S:... muhriq...1) BB¹64(7); 2) G`S ¹53(7).
¹64(8), 25a-v.
1) BB¹66(9); 2) G`S¹54(9).
BB vaG`Sdagi 4-bayt IDda yo`q, biroq unnng 2-misrasi IDda 3-baytning 2-misrasi sifatida berilgan. Shunga asosan, ushbu g`azal ilk variantda 9 baytli bo`lgan deb taxmin qilish mumkin. ID va G`Sda baytlar ketma-ketligi bir xil, BBda o`zgargan.1) BB¹66(9); 2) G`S¹54(9).
¹65(9), 25b-v.
1) BB¹69(9); 2) G`S¹55(9).
2/1: ...qildi amin; BB, G`S: ...rom etgali; 7/2: aytilib; BB, G`S: yozilib; 8/1: yetib; BB, G`S: bilib.1) BB¹69(9); 2) G`S¹55(9).
¹66(8), 26a-v.
1) BB¹73(8); 2) G`S¹56(8).
Farq yo`q.1) BB¹73(8); 2) G`S¹56(8).
¹67(7), 26b-v.
1) BB¹71(9); 2) G`S¹57(9).
BB va G`Sdagi 3 va 4-bant IDda yo`q, 8-bayt IDda maqta`dai keynn berilgan.1) BB¹71(9); 2) G`S¹57(9).
¹68(7), 26b-v.
1) BB¹70(7); 2) G`S¹58(7).
Farq yo`q.1) BB¹70(7); 2) G`S¹58(7).
¹69(9), 27a-v.
1) BB¹75(9); 2) G`S¹59(9).
Farq yo`q.1) BB¹75(9); 2) G`S¹59(9).
¹70(6), 27b-v.
1) BB¹74(9); 2) G`S¹60(9).
BB va G`Sdagi 6,7,8-bayt IDda yo`q. 4/1:... vayron etti...; BB, G`S: ...hamvor etti...1) BB¹74(9); 2) G`S¹60(9).
¹71(9), 28a-v.
1) NN¹52(9); 2) G`S¹61(9).
Farq yo`q.1) NN¹52(9); 2) G`S¹61(9).
¹72(6), 28a-v.
1) G`S¹62(7).
G`Sdagi 3-bayt IDda yo`q.1) G`S¹62(7).
¹73(7), 28b-v.
1) NN¹63(7); 2) G`S ¹63(7).
farq yo`q.1) NN¹63(7); 2) G`S ¹63(7).
¹74(6),29a-v.
1) NN ¹76(7); 2) G`S ¹64(7).
NN va G`Sdagi 4-bayt IDda yuq; 2/1:zohid; NN, G`S:ey shayx; 6/1: xonaqahg`a yo`l qo`yayin; NN, G`S: xonaqah yo`lin tutayin.1) NN ¹76(7); 2) G`S ¹64(7).
¹75(7), 29a-v.
1) NN ¹78 (7); 2) G`S¹65 (7).
7/2: Aning zaxmida bodi paykon chekib; NN, G`S: Aning zaxmida yor paykon chekib.1) NN ¹78 (7); 2) G`S¹65 (7).
¹76(7),29b-v.
1) NN¹67(7);2) G`S¹66(7).
4/2: ...bila jonimni olib: NN, G`S: ...bila holimni bilib.1) NN¹67(7);2) G`S¹66(7).
¹77(7), 30a-v.
1) BB¹77(7); 2) G`S¹67(7).
ID va BBda baytlar ketma-ketligi bir xil, G`Sda o`zgargan; ID (3/2), G`S(5/2): ko`rsang; BB: topsang; 7/2: Shoh qasrining mudom dargohi oliyshonin o`p; BB va G`S: Shohi G`oziy qasrining dargohi oliyshonin o`p.1) BB¹77(7); 2) G`S¹67(7).
¹78(8),30a-v.
1) NN¹80(9); 2) G`S ¹68(9).
NN va G`Sdagi 6-bayt IDda yo`q.1) NN¹80(9); 2) G`S ¹68(9).
¹79(8),30b-v.
1) FK ¹42(9).
FKdagi 2-bayt IDda yo`q. 1) FK ¹42(9).
¹80(8), 31a-v.
1) NN¹65(8); 2) FK¹43(8).
Imloviy xatolarni hisobga olmaganda, farq yo`q.1) NN¹65(8); 2) FK¹43(8).
¹81(7), 31a-v.
1) NN ¹56(7); 2) FK ¹44(7).
5/2: Xastag`a ko`prak urur ranju taab; NN FK: Xastag`a ko`prak o`lur kecha taab.1) NN ¹56(7); 2) FK ¹44(7).
¹82(9), 31b-v.
1) FK ¹45(9).
5/2 ...bu ayshu tarab; FK: ...har lahza tarab.1) FK ¹45(9).
¹83(7), 32a-v.
1) FK¹47(7).
Farq yo`q.1) FK¹47(7).
¹84(9), 32b-v.
1) FK¹49(9).
IDda 3 va 4-bayt o`rin almashgan; 4/2: G`ayr ahli bila bo`ldi...; FK: Din ahli bila bo`ldi...., 8/1 ...bedard; FK: ...xamdard.1) FK¹49(9).
¹85(7), 32b-v.
1) FK ¹50(7).
Ayrim imloviy xatolarni hisobga olmaganda, farq kuzatilmaydi.1) FK ¹50(7).
¹86(9), 33a-v.
1) FK¹52(9).
IDda maqta` yo`q, uning o`rniga ushbu bayt yozib qo`yilgan:1) FK¹52(9).
Dahr bog`ida giyohi mehr hargiz butmadi,
Gar desangkim, ko`rmasin mehring buturga hayron(?).
FKdagi 9-bayt IDda yo`q.
¹87(8),33b-v.
1) BB¹81(9); 2) G`S¹72(8).
BBdagi 5-bayt ID va G`Sda yo`q; Maqta`: ID, G`S: ...avvalkim; BB: o`lgilkim.1) BB¹81(9); 2) G`S¹72(8).
¹88(7),34a-v.
1) BB ¹83 (7); 2) G`S ¹73 (7).
1/2: ...elkamdin...; BB, G`S: ...egnimdin...1) BB ¹83 (7); 2) G`S ¹73 (7).
¹89(7), 34a-v.
1) BB ¹84(7); 2) G`S ¹74(4).
7/1: ...qilg`ay raqam; BB, G`S: ...aylay raqam.1) BB ¹84(7); 2) G`S ¹74(4).
¹90(7), 34b-v.
1) BB¹85(7); 2) G`S¹75(7).
Farq yo`q.1) BB¹85(7); 2) G`S¹75(7).
¹91(7), 35a-v.
1) BB¹86(7); 2) G`S ¹76(7).
Farq yo`q.1) BB¹86(7); 2) G`S ¹76(7).
¹92(7),35a-v.
1) NN ¹100(7); 2) BV ¹72(7).
5/2: ID, BV: ...zulmat ichra; NN: zulmatida.1) NN ¹100(7); 2) BV ¹72(7).
¹93(9), 35b-v.
1) BV ¹88(9).
Farq Yo`q. 1) BV ¹88(9).
¹94(8),36a-v.
1) FK¹90(9).
IDda maqta` yo`q; 2 va 3-bayt IDda- o`zaro o`rni almashgan.1) FK¹90(9).
¹95(7),36b-v.
1) FK¹97(9).
FKdagi 7 va 8-bayt IDda yo`q.1) FK¹97(9).
¹96 (6), 36b-v
1) BV ¹94(9).
BVdagi 4,5,6-bayt IDda yo`q.1) BV ¹94(9).
¹97(9),37a-v.
1) FK ¹104(9).
Farq yo`q.1) FK ¹104(9).
¹98(7), 37b-v.
1) FQ ¹105(7).
Kotib tomonidan 4 va 5-baytlarning 2-misralari xato ravishda o`rni almashtirilib yozib qo`yilgan.1) FQ ¹105(7).
¹99(9), 37b-v.;
I) FK ¹106(9).
7/2: ."..ul holimg`a; FK: ...o`z holimg`ayu...I) FK ¹106(9).
¹100(9), 38a-v.
1) FK¹108(9).
IDda 2 va 3,6 va 7-baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) FK¹108(9).
¹101(9), 38b-v.
1) FK ¹109(9).
3 va 4-bayt IDda o`zaro o`rin almashgan; 5/2: ...sarhushu shaydolanib yano..., FK: ...sarxushu tund otlanib yano...; 6/2: ...chunki yana...; FK:... chunki vafo 7/2: yo bu shaydo...; FK: ...yo bu tund...1) FK ¹109(9).
¹102(9), 39a-v.
1) FK ¹110(9).
4/2: Qotil ko`zi; FK:kofur ko`zi; 5/1: Dilrabolarning libosi g`unchaidur go`yiyo; FK: Dilrabolig`ning libosi cho`xasidur go`yiyo.1) FK ¹110(9).
¹103(5), 39b-v.
1)NN¹130(7); 2) BV¹111(7).
NN va BVdagi 5 va 6-bayt IDda yo`q. 1)NN¹130(7); 2) BV¹111(7).
¹104(9), 39b-v.
1) FK¹115(9).
Farq yo`q.1) FK¹115(9).
¹105(8), 40a-v.
1) BV ¹117(9).
2/2 ...goh-gohe...; BV: ...netti gohe. Avvalda g`azal 9 baytli bo`lgan bo`lishi kerak, chunki kotib xato ravishda 4/2ni 3/1 o`rnida yozib qo`ygan, 3/2 ,va 4/1 qisqarishi na tijasida g`azal 8 baytli bo`lib qolgan.1) BV ¹117(9).
¹106(9), 40b-v.
1)FK¹118(9).
Farq yo`q.1)FK¹118(9).
¹107(6), 41a-v.
1) FK¹119(7).
IDda maqta` bayt yo`q.1) FK¹119(7).
¹108(9), 41a-v.
1) NN¹142(9); 2) FK¹120(9).
Farq yo`q.1) NN¹142(9); 2) FK¹120(9).
¹109(9), 41b-v.
1)FK¹121(9).
9/1: ...istasang... talab; FK: ...desang.„.tilay.1)FK¹121(9).
¹110(7), 42a-v.
1) FK¹122(7).
IDda 5 va 6-baytlarning 2-misralari xato ravishda o`rin almashgan.1) FK¹122(7).
¹111(9), 42b-v.
1) FK ¹123(9).
2/2: botmas; FK: topmas.1) FK ¹123(9).
¹112(8), 42b-v.
1) FK ¹124(9).
FKdagi 5-bayt IDda yo`q..1) FK ¹124(9).
¹113(9), 43a-v.
1) FK ¹125(9).
2/2: Ul savod ichra junun..; FK: Ul salosil qaydida...1) FK ¹125(9).
¹114(7), 43b-v.
1) NN¹143(7); 2) FK ¹126(7).
3/2: ...bir-birin holima...; NN, FK: ...har biri holimg`a...; 4/1: ID, FK: ...osmishang...; NN: ... osmasang..,1) NN¹143(7); 2) FK ¹126(7).
¹115(6), 43b-v,
1) BV ¹131(7).
BVdagi 4-bayt IDda yo`q.1) BV ¹131(7).
¹116(9), 44a-v.
1) NN¹190(9); 2) BV ¹145(9).
6/1: zulmig`a bog`lamamish bel, go`niyo; NN, BV: zulmig`a gul bog`lamish bel, go`niyo; Maqta`: ozod bo`l; NN BV: tufroq bo`l.1) NN¹190(9); 2) BV ¹145(9).
¹117(7), 44b-v.
1) NN¹ 171(7); 2) BV ¹186(7).
1/1: ID, BV: Sarv uza...; NN: Sarvdin...; 1/2 ID, BV: ...shirin emas...; NN: ...shirin desa...1) NN¹ 171(7); 2) BV ¹186(7).
¹118(7), 45a-v.
1) BB ¹211(8); 2) BV ¹194(8).
BB va BVdagi 2-bayt IDda no`q; 7/2: ID, BB: faqr ichra...; BV: ...ishq ichra..,; 8/1: BB, BV: istama; ID: istabon...1) BB ¹211(8); 2) BV ¹194(8).
¹119(7), 45a-v.
1) FK ¹143(7).
5/1: ...nedin... bir...; FK: ... har...1) FK ¹143(7).
¹120(7), 45b-v.
1) NN¹164(7); 2) FK¹149(7).
5/5: ID, FK: bu tufrog`; NN: bu tutruq; 6/1: ahli mehnat; NN, FK: ahli hikmat...1) NN¹164(7); 2) FK¹149(7).
¹121(8), 46a-v. ,
1) FK ¹152(9).
2/1: yig`lanib ibrat bila; FK: ibrat olib yig`ladi; 4/1: tig`i hajr; FQ tig`i qatl; FQdagy 6-bayt YD da yo`q.1) FK ¹152(9).
¹122(7), 46b-v.
1) FK ¹164(7).
Imloviy xatolarni soqit qilganda farq yo`q.1) FK ¹164(7).
¹123(7), 46a-v.
1) NN¹209(7);2) FK¹176(7).
3/2: afsonalar; NN, FK: hamsoyalar...1) NN¹209(7);2) FK¹176(7).
¹124(6), 47a-v.
1) BB¹192(8);2) FK¹191(7).
IDda BB va FKdagi 1-bayt yo`q. BBdagi 5-bayt ID da ham FKda ham yo`q; IDda qofiya — dur, BB va FK da bor. Maqta`: ...telba etmishtur; BB, FK: ...telbarat mishdur...1) BB¹192(8);2) FK¹191(7).
¹125(6), 47a-v.
1) BB¹213(8);2) FK¹194(7).
BB va FKdagi 2-bayt IDda yo`q, BBdagi 5-bayt esa FKda ham IDda ham yo`q.1) BB¹213(8);2) FK¹194(7).
¹126(9), 47b-v.
1) BV¹148(9).
Farq yo`q.1) BV¹148(9).
¹127(5), 48a-v.
1) BV ¹151(7).
BVdagi 3 va 6-baytlar IDda yo`q.1) BV ¹151(7).
¹128(7), 48a-v.
Farq yo`q.
¹129(9), 48b-v.
1) BV ¹160(9).
IDda 6/2 va 7/2 o`zaro o`rin almashgan.1) BV ¹160(9).
¹130(6), 49a-v.
1) BV¹168(7).
BVdagi 2-bayt IDda yo`q; 5/1: ...ilmim; BV: ...aybim; Maqta`: ...o`ldiyu; BV: ...ittiyu.1) BV¹168(7).
¹131(7),49a-v.
1) BB¹230(7); 2) NN¹183(7); 3) BV¹177(7).
O`zgarishsiz.1) BB¹230(7); 2) NN¹183(7); 3) BV¹177(7).
¹132(6), 49b-v.
BVdagi 3-bayt IDda yo`q; Imlo xatolaridan boshqa farq yo`q.¹133(7), 49b-v.
1) NN ¹167(7); 2) BV ¹181(7)
3/1: ID, BV: Bahri... NN: Hajri; 4/2: ID, BV: foli bor... NN: xoli bor; 4/1: anga; NN, BV: uza.1) NN ¹167(7); 2) BV ¹181(7)
¹134(8), 50a-v.
1) BB ¹204(9); 2) BV ¹193(9).
BB va BVdagi 2-bayt IDda yo`k; ID 2-bayt (BB, BV 3-b):1) BB ¹204(9); 2) BV ¹193(9).
Novaking ochti iki nov yetkach ashkim shavqidin, Go`yiyo ul novakining ikki o`q paykoni bor. 5/1: ko`nglumni ...BB, BV: ko`ksumni.
¹135(7), 50b-v.
1) FK ¹141(7).
4/2: .. savdo uza; FK: ...savdozada; 5/2: jonimga; FK: ko`nglumni; 8/2: ID, BV: bir... BB: yuz; 9/2: Ikki... BB, BV: Yangi...1) FK ¹141(7).
¹136(6), 51a-v.
1) FK ¹158(7).
FKdagi 5-bayt IDda yo`q, biroq uning ikkinchi misrasi 4/2 o`rniga yozib qo`yilgan va 5/1 hamda 4/2 qisqarishi natijasida g`azal 6 baytli bo`lib qolgan. Biroq, saqlangan qismlariga asoslanib, u boshdayoq 7 baytli bo`lgan, deb taxmin qilish mumkin.1) FK ¹158(7).
¹137(7), 51a-v.
1) FK¹171(7).
2/1: suyidin; FK: o`qidin; FKdagi 4 va 5-baytlar IDda o`zaro o`rin almashgan.1) FK¹171(7).
¹138(7), 51b-v.
1) BB¹186(7); 2) FK¹188(7).
2/1: ID, FK: Qoshingg`a(-da); BB: Boshingg`a; 2/2: jafodur; BB, FK: balodur; 6/1: BB, FK: mehnatidin ID: ofatidin.1) BB¹186(7); 2) FK¹188(7).
¹139(7), 51b-v.
1) BB ¹208(8); 2) FK ¹193(8).
BB va FKdagi 5-bayt IDda yo`q; 3/1: BB, FK: Nil ila; ID: Sel ila; BB va FKdagi 6 va 7-baytlarning 2-misralari IDda o`zaro o`rin almashgan; 8/2: «Kechqurun» so`zi o`rnida IDda xato ravishda «Ganji Krrun» yozilgan.1) BB ¹208(8); 2) FK ¹193(8).
¹140(9), 52a-v.
1)BB ¹122(9); 2) BV ¹132(9).
1/2: mehri; BB, FK: barqi; 5/2: BB, ID maddi; BV: haddi; 9/1: bordur tahayyur; BB, BV: bo`lg`ay tajarrud.1)BB ¹122(9); 2) BV ¹132(9).
¹141(7), 52b-v.
1) BV ¹133(7).
IDda 5/2 va 6/2 o`zaro o`rin almashgan; 6/2; ID qilsam oshkor.1) BV ¹133(7).
¹142(9), 53a-v.
1) BV ¹134(9).
3/1: Choku; BV: Poku; ...Ne tong; BV: ...Ne g`am; 4/1: nihonlar ayladim; BV: nihon qilg`ay edim; 5/1: yo`qdur qiymati; BV: yo`q jon qiymati; 6/2: bu bari; BV kimki bir; 7/1: bu; BV: mo`r; 7/2: shahdek; BV: shao` kim.1) BV ¹134(9).
¹143(7), 53a-v.
1) BB ¹205(7); 2) NN¹176(7); 3) BV¹135(7).
5/2: sulton bila; BB, NN BV: ehson ila; 6/2: zulmati; BB, NN, BV: zulmidin.1) BB ¹205(7); 2) NN¹176(7); 3) BV¹135(7).
¹144(5), 53a-v.
1) BV ¹137(9).
3/2: ozoridur; BV: afgoridur; BVdagi 6,7,8,9-baytlar IDda yo`q.1) BV ¹137(9).
¹145(9), 54a-v.
1) FK¹201(9).
IDda qofiya so`zlarda —«ng» orttirilgan.1) FK¹201(9).
¹146(7), 54a-v.
1)FK¹207(9).
4/2: xabardor; FK: madadkor; IDda 5/2 va 6/2 o`zaro o`rin almashgan; 7/2: jununu; FQ: fusunu; FKdagi 8 va 9-bayt IDda yo`q.1)FK¹207(9).
¹147(7), 54b-v.
1) FK ¹208(7).
2/1: ...yil edi umididin uyla; 3/1: ...yarosida yovushti o`lg`ali; 3/2: dilafgor; 4/1: bir necha ahli xat; 5/1: zuhdunga har dam o`rtanmakim; 7/2: Xush tut...1) FK ¹208(7).
¹148(7), 55a-v.
1) FK ¹200(9).
FKdagi 4 va 8-bayt IDda yo`q; 2/1: ... malomat o`qlari birla yoqib; Maqta`: ...himmat aylabon; FKdagn 8-bayt «Gulshani dahr ichra...» deb boshlanadi. IDda esa ushbu bayt 5-bo`lib, «Kishvari vasl ichra...» deb boshlangan. Har ikki baytdan bir qismdan IDda saqlanganiga ko`ra, ushbu g`azal boshda 8 baytli bo`lgan, deyish mumkin.1) FK ¹200(9).
¹149(6), 55a-v.
1) FQ ¹203(7).
FKdagi 5-bayt IDda yo`q, biroq uning 2-misrasi 4/2 o`rniga yozib qo`yilgan. Shunga asoslanib, ushbu g`azal avvalda 7 baytli bo`lgan, kotib yo muqarrirning aybi bilan 6 baytga tushib qolgan, deyish mumkin; 3/1: ey ko`zung; 4/1: ...kiprik uchig`a bog`lag`on; Maqta`: ag`lamoqtin.1) FQ ¹203(7).
¹150(7), 55b-v.
1) FK¹221(7).
4/1: Tutmasun kimga; 5/1: Qolmag`ay; 5/2: zulfiki; 7/1:Bo`lsa vaslining.1) FK¹221(7).
¹151(7), 56a-v.
1) BV ¹227(7).
1/1: ...bulhavas; BV: ...bo`lsa bas; 6/1: ...dudurkim; BV: ...erurkim1) BV ¹227(7).
¹152(7), 56a-v.
1) BV ¹230(7).
1/2: ...bo`lmasun...; BV: ...Bo`lmag`ay.1) BV ¹230(7).
¹153(8), 56b-v.
1) NN¹294(9); 2) FK¹223(9).
NN va FKdagi 3-bayt IDda yo`ö; 6/1: ...qil, ey piri dayr; NN, FK: ...ber, ey mayfurush; 6/2: ID, FK: Kim...; NN: Gar...1) NN¹294(9); 2) FK¹223(9).
¹154(7), 57a-v.
1) FK ¹224(7).
6/1; ...yorutti firoq shu`lasidiya; FK: yorutti su shavq shu`lasini.1) FK ¹224(7).
¹155(8), 57a-v.
1) FK ¹227(9).
FKdagn 8-bayt IDda yo`q; 2/2: ... har kecha; FK: har taraf; 3/1: ko`yida; FK: ko`z bila; 4/1: bu sori; FK: tushkali; 6/1: jomida balodur,- FK: ...to`ladur; 6/2: ajab bu; F1: ajab yo`q; 7/1: ehson bordurur; FK: ehson da`b erur; 7/2: bu mirzo; FQ: bizing mirzo.1) FK ¹227(9).
¹156(6), 57b-v.
1) FK¹ 232(7).
FKdagi 3-bayt IDda yo`q, biroq uning 2-misrasi 2/2 o`rnida kelgan. Shunga ko`ra, ushbu g`azal avvaldayoq 7 baytli bo`lgan, deyish mumkin. Maqta`/2: ...sendin so`z andoq bor bas; FQ ...sendin so`z o`q osor bas.1) FK¹ 232(7).
¹157(6), 58a-v.
1) FQ¹225(7).
ID maqta`siz.1) FQ¹225(7).
¹158(7), 58a-v.
1) BV ¹225(7).
1/1: ettim; BV: etsam; 1/2: Ne achchig` men yig`lasam...; BV: Necha achchig` yig`lasam... 4/1: ...qilur ul xat birla yuz; BV: ...aylar ul qad birla yuz; IDda 2 va 3-bayt o`zaro o`rin almashgan.1) BV ¹225(7).
¹159(8), 58b-g`.
1) BV ¹226(9).
BVdagi 6-bayt IDda yo`q, biroq uning 2-misrasi 5/2 o`rniga yozib qo`yilgan. Shunga ko`ra, mazkur g`azal ilk variantdayoq 9 baytli bo`lgan, deb taxmin qilish mumkin. 1/1: ...ko`ngluma bedod...; BV: ...jonimg`a be-dod...; 3/1: ...hijron tuni; BV: hijron g`ami; 8/2: ,.,oyini vafodin...; BV: ...oyini fanodin...1) BV ¹226(9).
¹160(6), 59a-v.
1) NN¹297(7); 2) BV ¹240(7).
NN va BVdagi 5-bayt IDda yo`q; 1/1: Gulshan ichra...; NN, BV: Olam ichra...; 3/2: G`amza bozorida ... g`avg`o bas; NN, BV: Umr bozornda savdo bas.1) NN¹297(7); 2) BV ¹240(7).
¹161(7),59a-v.
1)NN ¹293(7); 2) BV ¹239(7).
2/1: ID, BV: ...desam pariy; NN: desam nihon; 3/2: ofati xazonmu emas; NN, BV: ofati jahonmu emas.1)NN ¹293(7); 2) BV ¹239(7).
¹162(6), 59b-v.
1) BVLG2 250(7).
BVdagi 3-bant IDda yo`q; 2/2: Magar bu vodiyni...; BV: Magar bu uyni...; 4/1: Dedingki, ishq aro ber hajru... BV: Dedingki, hajr aro ber ishq...1) BVLG2 250(7).
¹163(7), 60a-v.
1) BV ¹252(7).
1/1: Yuzu tilida; BV: Yuzu egnida...1) BV ¹252(7).
¹164(8), 60a-v.
1) BB ¹284(9); 2) NN ¹322 (9); 3) BV ¹263(9).
BB, NN va BVdagi 5-baytning 1-misrasi va 4/2 misrasi IDda yo`q, biroq 5/2 4/2 o`rniga yozib qo`yilgan. Ammo qismlari saqlanganiga asoslanib, ushbu g`azal boshdayoq 9 baytli bo`lgan, deyish mumkin. 7/2: Junundin mo`rlar gar xat qaydi; BB, NN, BV: Fusundin mo`rxatlar qaydi...1) BB ¹284(9); 2) NN ¹322 (9); 3) BV ¹263(9).
¹165(9), 60b-v.
1) NN ¹325(9); 2) BV ¹264(9).
Farq yo`q (2 va 6-baytlar qofiyasidagi xatolardan tashqari).1) NN ¹325(9); 2) BV ¹264(9).
¹166(7), 61a-v.
1) NN¹337(9); 2) BV ¹268(7).
1/2: Yaldo shabidin; NN, BV: Yaldo tunidin...; 3/2: ID, BV: ...har yuzda; NN: ul yuzda; ID: qatrai nil; NN, BV: nuqtai nil.1) NN¹337(9); 2) BV ¹268(7).
¹167(7), 61b-v.
1) BV ¹270(7).
2/1:... ul oy g`amidin; BV:...ul gul g`amidin;3/2: Ahli dil...; BV:Ahli din...1) BV ¹270(7).
¹168(6), 61b-v.
1) BV ¹271(7).
BVdagn 3-bayt IDda yo`q, biroq 3/1dagi «gavhari vasl» iborasi IDda 4/1 tarkibida kelgan. Shunga ko`ra, ushbu g`azal avvalda 7 baytli bo`lgan, deyish mumkin.1) BV ¹271(7).
¹169(6), 62a-v.
1) BV ¹275(7).
BVdagi 6-bayt IDda yo`q.1) BV ¹275(7).
¹170(7), 62a-v.
1) FK ¹271(7).
IDda 3 va 4-bayt o`zaro o`rin almashgan.1) FK ¹271(7).
¹171(6),62b-v.
1) FK ¹272(7). FKdagi 2-bayt IDda yo`q.¹172(7), 63a-v.
1) FQ ¹275(7).
1/2: Gar alardin tila(r)men jonni xalos; FK: Kim, alardin tilamon jonni xalos.1) FQ ¹275(7).
¹173(7), 63a-v.
1) FK ¹274(7).
4/2 IDda 6/2 bilan o`zaro o`rin almashgan.1) FK ¹274(7).
¹174(7), 63b-v.
1) FK ¹277(7).
2-bayt: Yerlar to`luboya, oshiq aylar nolalar ahbob 1) FK ¹277(7).
Har xasta to`kub etkuchi g`amxorga ma`ruz?
FKda esa o`zgarishlar kuzatiladi.
¹175(7), 64a-v.
1) BV ¹278(7).
3/2dagi qofiya takroridan boshqa farq yo`q.1) BV ¹278(7).
¹176(7), 64a-v.
1) FK ¹279(7).
4/1: ...orazu gul...; FK: ...orazu lab..,; 4/2: Kim, base zevar erur ul ruxi shirin oraz; FK: ...tuzluq erur ul labi shirin...; 6/1: ...bog`da necha...; FK; ...bog`da yeldin...; 7/2: G`amza tahris aylabon ayladi tahsin oraz; FK: G`amza ta`riz etibon...1) FK ¹279(7).
¹177(8), 64b-v.
1) NN¹353(9); 2) FK¹283(9).
NN va FKdagi 4-bayt IDda yo`q; 3/2: xushnamodur bil...; NN, FK: xushnamo ermish; ID va FKda baytlar ketma-ketligi aynan, NNda boshqacha.1) NN¹353(9); 2) FK¹283(9).
¹178(7), 65a-v.
1) FK ¹282(7).
6/1: Eski olam ahlig`a ko`p bog`lama; FK: Eski olamg`a ko`ngul ko`p bog`lama.1) FK ¹282(7).
¹179(7), 65a-v.
1) FK ¹284(7).
FKdagi 4-bant IDda maqta`dan keyin kelgan.1) FK ¹284(7).
1) FK ¹285(7). 4/1: ...meni ulturdi; FK: meni tirguzdi.
¹181(6), 66a-v.
1) FK ¹286(7).
FKdagi 3-bayt IDda yo`q; 2/1: Aql ishq ollida...; FK: Ahli ishq ollida...1) FK ¹286(7).
¹182(7), 66a-v.
1) FQ ¹292(9).
FKdagi 5 va 7-bayt IDda yo`q, biroq 7/2 bu yerda 6/2 o`rniga yozib qo`yilgan. Shunga ko`ra, ushbu g`azal avvalda 8 baytli bo`lgan, deyish mumkin; 3/2: meni majnun; FK: ...meni mahzun; 8/1: do`stluqlardin; FK: do`stlardin.1) FQ ¹292(9).
¹183(7), 66b-v.
1) FK ¹290(9).
FKdagi 5 va 8-bayt IDda yo`q, biroq 8/2 unda 7/2 o`rnida berilgan. Shunga asoslanib g`azal avvaldayoq 7 baytdan ortiqroq bo`lgan, deb taxmin qilish mumkin.1) FK ¹290(9).
¹184(7), 67a-v.
1)FK ¹291(7).
2/2: gul ko`rarg`a; 3/1: zohir etsun; 4/2: bulg`ay hu-bob; 5/1: qon tukarg`a; 6/2: kibi ziyodin; 7/2: Qildi visol...1)FK ¹291(7).
¹185(8), 67a-v.
1) BV ¹290(9).
BVdagi 8-bayt IDda yo`q. 1) BV ¹290(9).
¹186(7), 67b-v.
1) BV ¹292(7).
3/1: lutfu qahr; 7/1: so`rmog`lig` erur.1) BV ¹292(7).
¹187(9), 68a-v.
1) NN¹365(9); 2) BV¹293(9).
2/1: boshida toj; 6/1: ID, BV: Netti bir kun; NN: Netti bir tun...1) NN¹365(9); 2) BV¹293(9).
¹188(7), 68b-v.
1) BV ¹295(9).
BVdagi 7 va 8-bayt IDda yo`q.1) BV ¹295(9).
¹189(7), 68b-v.
1)NN ¹375(7); 2) BV ¹301(7).
2/1: ravza uza; 2/2: ID, BV: manga; NN: anga;3/2: birov bila paykonlig`; 4/2: Agar yetib ular ichra...1)NN ¹375(7); 2) BV ¹301(7).
¹190(7), 69a-v.
1) FK ¹298(10) FKdagi 2,5 va 9-bayt IDda yo`q.¹191(9), 69b-v.
1) BV ¹302(9). 2/2: ...berdi davrida; 8/2: ...yakson yanglig`.¹192(7), 69b-v.
1) FK¹299(7). 4/1: mastu bedorlig`.¹193(7), 70a-v.
FK ¹302(7).
Imloviy xatolardan boshqa farq yo`q. FK ¹302(7).
¹194(7), 70b-v.
1) FK ¹304(7).
2/1: ...balo mahvash toptung; 4/2: ...davronni tavf; 5/2: ...bu hojatg`a.1) FK ¹304(7).
¹195(6), 70b-v.
1) NN ¹386 ((9); 2) BV ¹308(9).
NN va BVdagi 2,4 va 8-bayt IDda yo`q; 3/1: ID, BV: zaxmim ne yanglig`; NN: jismim ne yanglig`; 5/1: ID, BV:... bozigar ul ko`z davrida; NN: ...nozi magar yuz davrida; 6/1: ...istar ko`zum; 7/1: ID , BV: ...maydon aro; NN: ...olam aro; 7/2: ID, BV: Tavsashshgni chopmag`il; NN: Tavsaningni solmag`il...1) NN ¹386 ((9); 2) BV ¹308(9).
¹196(9), 71a-v.
1) NN ¹392(9); 2) FK ¹316(9).
1/1: Ishqdin jismim...; NN, FK: Ashkdin jismim...1) NN ¹392(9); 2) FK ¹316(9).
¹197(6), 71b-v.
1) NN ¹395(7); 2) FK ¹317(7).
NN va FQdagi 4-bayt IDda yo`q; 3/1: ID, NN: ...bori ko`ngulga; FK: ...nozuk ko`ngulga; 6/1: jomi visol...1) NN ¹395(7); 2) FK ¹317(7).
¹198(6), 71b-v.
1) BB¹334(7); 2) NN ¹398(7); 3) FK ¹318(7).
BB, NN va FKdagi 6-bayt IDda yo`q; BB, NN, FK dagi 2-bayt IDda 5-bo`lib kelgan va 4/2 unga takroran yozib qo`yilgan.1) BB¹334(7); 2) NN ¹398(7); 3) FK ¹318(7).
¹199(6), 72a-v.
1) BV ¹312(7).
BVdagi 6-bayt IDda yo`q, biroq uning 2-misrasi 5/2 o`rnida yozib qo`yilgan, binobarin, ushbu g`azal boshda 7 baytli bo`lgan, deyish mumkin.1) BV ¹312(7).
¹200(7), 72b-v.
1) BV ¹314(7).
3/2: ...mendin holiyo...1) BV ¹314(7).
¹201(9), 72b-v
1) BV ¹321(9).
1/2: ...aylab raqam; BV: aylab qalam; 4/1: ...ofat bu kecha; 4/2: ...ichra chun; 8/2: ...anda munosibdur; 9/2: ul muxtalit...1) BV ¹321(9).
¹202(5), 73a-v.
1) NN ¹391 (7); 2) FK ¹315(7).
NN va FKdagi 2 va 3-bayt IDda yo`q; 6/1: ID, FK: Ishq ichra e`tiyoring; NN: Ishq ichra ixtiyoring; ID: anbarindur; FK, NI: mu`tabardur...1) NN ¹391 (7); 2) FK ¹315(7).
¹203(9), 73b-v.
1) FK ¹313(7).
4/1: yuz aylab; 8/1: muqim eski safol; 8/2: ...ey shah...1) FK ¹313(7).
¹204(9), 73b-v.
1) FK ¹314(9).
2/1: ...manga hurmat; 5/2: o`qu qaddimni...1) FK ¹314(9).
¹205(7), 74a-v.
1) NN ¹401 (7); 2) FK ¹319(7). 2 va 3-baytlarnnng 2-misralari o`zaro o`rin almashgan.¹206(8), 74b-v.
1) FK ¹323(8).
4/1: myoxfiy borg`anim; IDda 2 va 6-bayt o`zaroo`rin almashgan.1) FK ¹323(8).
¹207(7), 75a-v.
1) G`S ¹340(7).
Farq yo`q.1) G`S ¹340(7).
¹208(7), 75a-v.
1) BB ¹348(7); 2) G`S ¹342(7).
5/1: Yuz balo toshiki, ishq atfolidek yog`durmading.1) BB ¹348(7); 2) G`S ¹342(7).
¹209(7), 75b-v.
1) BB ¹353(7); 2) G`S¹346(7).
3/1 — «el», 6/2 — «qadam» so`zlari tushib qolgan, boshqa farq kuzatilmaydi.1) BB ¹353(7); 2) G`S¹346(7).
¹210(7), 76a-v.
1) G`S ¹341(7).
4/1: Tiyralikda gardima yetkay shihob.1) G`S ¹341(7).
¹211(7), 76a-v.
1) G`S ¹34(9).
G`Sdagi 3 va 6-bayt IDda yo`q, biroq 6/2 mavjud bo`lib, u 5/2 sifatida kelgan. Shunga ko`ra ushbu g`azal avvaldayoq kamida 8 baytli bo`lgan, deyish mumkin. 4/2: topmaslar islomim mening, G`S: ...osorish mening.1) G`S ¹34(9).
¹212(6), 76b-v.
1) BB¹354(7); 2) G`S ¹347(7).
BB va G`Sdagi 4-bayt IDda yo`q; 2/1: ...el kunglin parishon aylading; 3/1: Qoshu ko`zi; 6/2:... bosh arodur1) BB¹354(7); 2) G`S ¹347(7).
¹213(7), 77a-v.
1) BB¹357(7); 2) G`S ¹348(7).
Fark. yo`q.1) BB¹357(7); 2) G`S ¹348(7).
¹214(7), 77a-v.
1) BB ¹362(7); 2) G`S 349(7).
3/2: Zaifu xoru zorimdur mening; 6/1:... bemehru hurufi ko`k kibi; 7/2: ...ul chobuksuvorimdur mening.1) BB ¹362(7); 2) G`S 349(7).
¹215(7), 77a-v.
1) BB¹364(7); 2) G`S ¹350(7).
O`zgarishsiz.1) BB¹364(7); 2) G`S ¹350(7).
¹216(7), 78a-v.
1) G`S ¹343(7).
6/2: Qani, ey ko`z, bu xijildur o`zlig`ing.1) G`S ¹343(7).
¹217(7), 78a-v.
1) BB ¹367(7); 2) G`S ¹352(7).
4/1: etmasunlar e`tibor.1) BB ¹367(7); 2) G`S ¹352(7).
¹218(7), 79a-v.
1) BB ¹369(7); 2) G`S ¹353(7.
O`zgarishsiz.1) BB ¹369(7); 2) G`S ¹353(7.
¹219(7), 79a-v.
1) BB ¹370(7); 2) G`S ¹354(7).
O`zgarishsiz.1) BB ¹370(7); 2) G`S ¹354(7).
¹220(9), 79a-v.
1) BB ¹372(9); 2) G`S ¹355(9).
6/1: ID, G`S: Ulmagimni boqma; BB O`lmagimni yoqma; 7/1: ...uni kirdi sagargah yodima; 9/2: ...chunkim bu navo faryodning; BB va G`Sdagi 3 va 4-baytlar ID da o`zaro o`rin almashgan.1) BB ¹372(9); 2) G`S ¹355(9).
¹221(7), 79b-v.
1) BB ¹373(7); 2) G`S ¹356(7).
3/2: Qadahlarkim, icharsen...1) BB ¹373(7); 2) G`S ¹356(7).
¹222(7), 80a-v.
BB ¹375(7); 2) G`S ¹357(7).
7/1: Navoiy yodini chun etsa jong`a minnat qo`y.BB ¹375(7); 2) G`S ¹357(7).
¹223(7), 80a-v.
1) BB ¹394(7), 2) G`S ¹ 360(7).
O`zgarishsiz.1) BB ¹394(7), 2) G`S ¹ 360(7).
¹224(7), 80b-v.
1) G`S ¹362(7).
5 va 6 bayt IDda o`zaro o`rin almashgan.1) G`S ¹362(7).
¹225(6), 81a-v.
1) NN ¹419(7); 2) FQ ¹330(7).
NN va FKdagi 4-bayt IDda yo`q; 2/1: ...pora-pora qilib; 2/2: ...o`rni bo`lsa... NN: o`rni to`latsa... FK: o`rni tutsa; 6/1: keldi gazof.1) NN ¹419(7); 2) FQ ¹330(7).
¹226(7), 81a-v.
1) FK ¹332(7).
1/1: ...sho`xi shakarxand; 4, 5 va 6-baytlarning 2-misralari o`zaro o`rin almashtirib yozib qo`yilgan.1) FK ¹332(7).
¹227(6), 81b-v.
1) FK ¹334(7).
FKdagi 6-bayt IDda yo`q; 2/1: bir jur`a ichib; Maqta`: Hushu sabru...1) FK ¹334(7).
¹228(6), 82a-v.
1) NN ¹431 (7); 2) FK ¹335 (7).
NN va FKdagi 3-baytning 1-misrasi IDda yo`q, biroq ushbu misraning oxirgi 2 so`zi va to`liq 2-misrasi IDda 2/2 sifatida berilgan. Shunga ko`ra ushbu g`azal boshdayoq 7 baytli bo`lgan, deyish mumkin; 5/2: shikanu zulfisira...1) NN ¹431 (7); 2) FK ¹335 (7).
¹229(8), 82a-v.
1) FK ¹337(10).
FKdagi 6 va 7-bayt IDda yo`q; 2/2: Ishq mulkida yurub, bozorida...; 10/1 (8/1): ...baloko`ptur; 10/2(8/2): „.anda Navoiyni yuz balog`a...1) FK ¹337(10).
¹230(9), 82b-v.
1) BB ¹345(9); 2) FK¹339(9).
4/1: ...kuyarga nisbat erur; 4/2: ID, BB: Tanim xasin; FK: Tanim chinin; 6/2: ...sochingni qarosi uchun; IDning H. Sulaymon tomonidan amalga oshirilgan faksimil nashrida g`azal 8-baytda tugab, keyingi 83a-varaqda 74a-varaq matbaachilar xatosi bilan takroran bosilgan.1) BB ¹345(9); 2) FK¹339(9).
¹231
(Qaysi g`azalligini aniqlay olmadik. 7 baytli g`azal o`rin olgan bo`lishi kerak).¹232
1) NN ¹444 (7); FK ¹346 (7).
Ushbu g`azal NN va FKda 7 baytli, ammo IDning faksimil nusxasida uning faqat oxirgi 5 bayti mavjud (83b-v).1) NN ¹444 (7); FK ¹346 (7).
¹233(7), 83b-v.
1) NN¹448(7); 2) FQ ¹347(7).
3/1: ID, FQ: Naqdi sabrim... NN: Naqdi jismim...; 5 va 6-baytlar IDda o`zaro o`rin almashgan.1) NN¹448(7); 2) FQ ¹347(7).
¹234(7), 84a-v.
1) FK ¹348(7).
3/2: Lolalar ustidadur har dog`i nixonim mening; 6/1: ...shoyad, ey raqib; FK: ,.,ey rafiq.1) FK ¹348(7).
¹235(6), 84a-v.
1) FK ¹349(7).
FKdagi 6-bayt IDda yo`q.¹236(7), 84b-v
1) NN ¹460(7); 2) FK ¹354(7).
1/1: Yana hajr o`tin... NN, FK: Yana ishq o`tin...; ID da 3 va 6-bayt o`zaro o`rin almashgan.1) NN ¹460(7); 2) FK ¹354(7).
¹237(8), 85a-v.
1) FK ¹358(9).
FKdagi 5-bayt IDda yo`q.1) FK ¹358(9).
¹238(9), 85a-v.
1) BB ¹392(7); 2) FK ¹359(9).
7/1: ...vahki har dam xam bo`lur gulrang.1) BB ¹392(7); 2) FK ¹359(9).
¹239(7), 85b-v.
1) BB ¹398 (9); 2) FK¹360 (9).
BB va FKdagi 2 va 7-bant IDda yo`i; 3/2:... qilmish uzra la`li...; 6/2: ID, FQ: Yomon ko`z bilmag sun go`yo ko`ngul chekmakka qullobing; BBda ushbu misra boshqacha; Maqta`: ...dahr bilmishkim; ...bu jismi afgoring.1) BB ¹398 (9); 2) FK¹360 (9).
¹240 (11): 86a-v.
1) BB¹406(11); 2) G`S ^2364(11)).
3/1: To anosir qaydidin...; IDda 10 va 11-baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) BB¹406(11); 2) G`S ^2364(11)).
¹241(8), 86b-v.
1) BB ¹409(9); 2) G`S ¹367(9).
BB va G`Sdagi 3-baytning 1-misrasi IDda yo`q, biroq uning 2-misrasi IDda 2/2 bo`lib kelgan. Shunga ko`ra ushbu g`azal ilk variantdayoq 7 baytli bo`lgan deyish mumkin; 4 va 5-bayt IDda o`rin almashgan.1) BB ¹409(9); 2) G`S ¹367(9).
¹242(6), 86b-v.
1) BB ¹410(7); 2) G`S ¹368(7).
BB va G`Sdagi 3-bayt IDda yo`q. 5/1; ....hushungni jam`. 1) BB ¹410(7); 2) G`S ¹368(7).
¹243(9), 87a-v.
1) BB ¹ 411 (9); 2) G`S ¹ 369(9).
6/2: ...qo`yar birla intizor...1) BB ¹ 411 (9); 2) G`S ¹ 369(9).
¹244(7), 87a-v.
1) BB¹412(7); 2) G`S ¹370(7).
Farq yo`q.1) BB¹412(7); 2) G`S ¹370(7).
¹245(7), 88a-v.
1) BB ¹413(8); 2) G`S ¹371(8).
BB va G`Sdagi 4-bayt IDda yo`q; 7/2: Gulob ila yuvgilu bargidin...1) BB ¹413(8); 2) G`S ¹371(8).
¹246(7), 88a-v.
1)BB ¹414(7); 2) G`S ¹372(7).
4/1: ...jon rishtasin manshur...1)BB ¹414(7); 2) G`S ¹372(7).
¹247(6), 88b-v.
1) BB ¹415(7); 2) G`S ¹373(7).
BB va G`Sdagi 3-bayt IDda yo`q; 4/1: ...kelmish junun...1) BB ¹415(7); 2) G`S ¹373(7).
¹248(7), 88b-v.
1) BB ¹418(7); 2) G`S ¹375(7).
Ba`zi so`zlar tushib qolgan.1) BB ¹418(7); 2) G`S ¹375(7).
ID ¹249(8), 89a-v.
1) BB ¹420(9); 2) G`S ¹376(9).
BB va G`Sdagi 2-bayt IDda yo`q; 4 va 5-baytlarning 2-misralari o`zaro o`rin almashgan; 5/1: «Xaylini» so`zi tushib qolgan.1) BB ¹420(9); 2) G`S ¹376(9).
¹250(7), 89b-v.
1) BB ¹423(7); 2) G`S ¹377(7).
4/1: G`am hamon buzdi esa ko`nglum ohinkim, qilmas; 5/2: Dur bog`ida...; 6/1: Ko`nglum ar bo`lsa vobasta...1) BB ¹423(7); 2) G`S ¹377(7).
¹251(7),90a-z.
1) BB ¹426(7); 2) G`S ¹378(7).
7: Ey Navoiy olgil andin bo`sakim, yetkan ajal Kim, ajal yetkay olurga bermagay shoyad majol.1) BB ¹426(7); 2) G`S ¹378(7).
¹252(7), 90a-v.
1) BB ¹430(7); 2) G`S ¹379(7).
1/1: ...qaro etti yuzi... (BBda ham shunday); ID, G`S: ...birining og`zida bir... BB: ollida; 4-baytning 2-misrasi IDda 3-baytning 2-misrasi va 5-baytning 2-misrasi takrorlanib kelgan, 3-baytning 2-misrasi IDda tushib qolgan.1) BB ¹430(7); 2) G`S ¹379(7).
¹253(6), 90b-v.
1) BB ¹434(7); 2) G`S ¹381(7).
BB va G`Sdagi 5-bayt IDda yo`q, biroq uning 2-misrasi 4-baytning 2-misrasi o`rnida kelgan. 4/2 esa ID da mavjud emas. Shunga asoslanib, ushbu g`azal ilk variantda 7 baytli bo`lgan, deb taxmin qilish mumkin: 1/1: «oy» so`zi tushib qolgan 2/2: ...ko`zzin ...yuzini...1) BB ¹434(7); 2) G`S ¹381(7).
¹254(7), 90b-v.
1) G`S ¹382(7).
1/1: «oy» so`zi tushib qolgan; boshqa farq yo`q.1) G`S ¹382(7).
¹255(7), 91a-v.
1) BB ¹ 437 (7); 2) G`S ¹ 383 (7).
5/1: ...falakka podiyular sayridin; 7/2: ID, G`S: boelabtur; BB: bog`laydur.1) BB ¹ 437 (7); 2) G`S ¹ 383 (7).
¹256(7), 91b-v.
1) BB ¹439(7); 2) G`S¹384(7).
4/1: ...ermas, ey rafiq; 6-baytning 2-misrasi IDda xato ravishda 4/2 o`rnida takroran yozib qo`yilgan. BB va G`Sdagi 4/2 IDda mavjud emas.1) BB ¹439(7); 2) G`S¹384(7).
¹257(7)„91b-v.
1) BB ¹441(7); 2) G`S ¹385(7).
1/1: Qoshig`adur har zamon..; 2/2: ID, G`S: ...qildi charx fonusi...; BB: ...qildi ishq fonusi...; ba`zi so`z va qo`shimchalar imlosida xatolar bor.1) BB ¹441(7); 2) G`S ¹385(7).
¹258(9), 92a-v.
1) BB ¹ 444(9); 2) G`S ¹386(9).
1/2 ID, G`S: ...mundoq bo`lur bir...; BB: ...mundog` emish bir...; 2/2: ID, G`S: Men kibi ne vajhdindur yuzi sarig`, ashki ol; BB: Men kibi ne vajhdin yuzi sarig`dur, ashki ol; 4/1: ...fig`on qilur; 5/2: ...etkurmish shamol; 7/2: ..xazonida zavol; 9/1: so`zlarning o`rni almashib kelgan: xazon ila o`lg`ay bahor; 9/2: ...shahzodai sohibkamol.1) BB ¹ 444(9); 2) G`S ¹386(9).
¹259(7), 92b-v.
1) BB ¹446(7); 2) G`S ¹387(7).
2/1: «vasl uchun» tushib qolgan; 3/1: ...issig`din o`lmish mohi nav; 4/1: ...uydin ul mohkim; 5/2: uzra bol.1) BB ¹446(7); 2) G`S ¹387(7).
¹260(7), 93a-v.
1) BB ¹448(8); 2) G`S ¹388(7).
BBdagi 5-bayt ID va G`Sda yo`q; ba`zi imloviy xatolardan tashqari farq yo`q.1) BB ¹448(8); 2) G`S ¹388(7).
¹261(7), 93a-v.
1) G`S ¹390(7).
4/1: «ul» so`zi tushib qolgan; 4/2: «kibi» so`zi tushib qolgan, o`rniga «bila» takroran yozilgan; .7/1: Komi dil chunki Navoiyg`a...1) G`S ¹390(7).
¹262(7), 93b-v.
1) NN ¹494(6); 2) G`S ¹391(7).
ID va G`Sdagi 5-bayt NNda yo`q; 6/2: «ovora el» xato ravishda takroran qofiya o`rnida yozib qo`yilgan.1) NN ¹494(6); 2) G`S ¹391(7).
¹263(7), 94a-v.
1) G`S ¹392(7).
1/1: ...qolmadi hayron ko`ngul; Ba`zi so`zlar imlosidagi xatolarni hisobga olmaganda farq yo`q .1) G`S ¹392(7).
¹264(6), 94a-v.
1) BB ¹416(7); 2) BV ¹364(7).
BB va BVdagi 6-bayt IDda yo`q; 1/2ga xato ravishda 2/2 yozib qo`yilgan; 2/2ga esa 3/2 yozib qo`yilgan; Garchand 6-baytning 1-misrasi IDda mavjud bo`lmasada, uning 2-misrasi va 1-misrasining oxiri IDda 5/2 sifatida berilgan. Shunga ko`ra ushbu g`azal ilk variantda 7 baytli bo`lgan, deb taxmin qilish mumkin.1) BB ¹416(7); 2) BV ¹364(7).
¹265(7), 94b-v.
1) BV ¹365(7).
BVning 6-baytn IDda 3-bayt bo`lib kelgan.1) BV ¹365(7).
¹266(7), 95a-v.
1) BV ¹366(7).
1/1: Qosido keynida ahvoli...; 2/2: «o`t» so`zi tushirib qoldirilgan.1) BV ¹366(7).
¹267(7), 95a-v.
1) BV ¹367(7).
3/1: «bahor» va «vasl» so`zlarishshg o`rni almashgan; 5 va 6-baytlarning 2-misralari o`zaro o`rin almashgan; 5 va 7-baytlarning qofiyalari xato ravishda «urmag`il» va «osmag`il» tarzida yozib qo`yilgan.1) BV ¹367(7).
¹268(7), 95b-v.
1) BV ¹369(7).
Ba`zi so`zlar imlosidagi xatolarni hisobga olmaganda o`zgarish yo`q.1) BV ¹369(7).
¹269(7), 96a-v.
1) NN ¹479(7); 2) BV ¹370(7).
2/1: ID, BV: Tutmayin ko`nglumda taskin...; NN: ko`zumda...; 3/1:Sarvning (yo`q) sen kibi boshinda ustodi azal, 5/1: uk ko`z qizarmish...1) NN ¹479(7); 2) BV ¹370(7).
¹270(7), 96a-v.
1) BV ¹373(9).
BVdagi 3 va 7-baytlar IDda yo`q; 4/2: ...qonidin etmshi tufrog`in...1) BV ¹373(9).
¹271(7), 96b-v.
1) BV ¹377(7).
4,5,6-baytlarning radifi xato ravishda «qizil» tarzida yozilgan.1) BV ¹377(7).
¹272 (7), 97a-v.
1) NN ¹485(7); 2) BV ¹379(7).
1/2: «azm qil» o`rniga «g`azal»; 3/2: ID, BV: bir; NN: har; 5/1: ID: o`ldi — NN, BV: erdi; 6/2: «ayla o`zni» so`zlari ID va NNda o`zaro o`rin almashgan; 7/1: ID, BV: ...ul but— NN: ...ul gard.1) NN ¹485(7); 2) BV ¹379(7).
¹273(7), 97a-v.
1) BV ¹378(7).
1/1: Nechukki durd ayog`i qaro ustida ol; 2/2: «lol» qolib ketgan; 6/2: «forig`bol» o`rniga «malol» takroran yozib qo`yilgan.1) BV ¹378(7).
¹274(7), 97b-v.
1) BV ¹381(7).
1/1: ...etkanda ustodi azal; 3/2nnng yarmi xato ravishda 2/2ga yozib qo`yilgan; 4/1: ...men o`lub taskin aro; 5/2: «jinon» so`zi tushib qolgan; 6/1: ...bir dam kelur ahli...1) BV ¹381(7).
¹275(5), 98a-v.
1) BB ¹428(7); 2) BV ¹383(7).
BB va BVdagi 2 va 3-bayt IDda yo`q; 5/1: (3/1): ID, BB: ...gulrux, ey ko`ngul, do`zaxcha...; BV: gulrux hamrahing, do`zaxcha; 5/2: ID, BV: Xoh azmi dasht qil, xoh azmi (gar mayli) gulshan aylagil; BBda «qil» so`zi yo`q; 6/1: ...ey ko`ngul; 7/1: ID: ...xaylig`a...; BB: ...daf`ig`a:.; BV: ...qatlig`a...1) BB ¹428(7); 2) BV ¹383(7).
¹276(6), 98a-v.
1) BB ¹443(7); 2) BV ¹385(7).
IDda ushbu g`azal maqta`siz; 1/1: ...hijron tunidur...; 3/2: ...chiqsa so`zumdin...1) BB ¹443(7); 2) BV ¹385(7).
¹277(7), 98v-v.
1) BV ¹386(7).
6/1: ...o`zungga e`tibor.1) BV ¹386(7).
¹278(7), 98b-v.
1) NN ¹491(7); 2) BV ¹389(7).
3/2: ID, NN: ...six kuyarga kabob...; BV: ko`rarga; 4/2: ID, BV: bu; NN: bir; 7/2: ...yuziga yuz hijob erur...1) NN ¹491(7); 2) BV ¹389(7).
¹279(7), 99a-v.
1) BV¹390(7).
3/2: ...andoqkim aning mulkida...; 5/1: ...ul mah xirmani...; 5/2: Nay tilar...; 6/1: Kecha kunduz qilmading nay bas ajab, ey andalib.1) BV¹390(7).
¹280(7), 99b-v.
1) FQ ¹370(7).
7/1: ...xijolatdur anga...; 7/2: ...ul bulbuli shaydo...1) FQ ¹370(7).
¹281(6), 99b-v.
1) FK ¹373(7).
FKdagi 4-bayt IDda yo`q; 2,3 va 4-baytlar o`rin almashgan.1) FK ¹373(7).
¹282(7), 100a-v.
1) FK ¹375(7).
5 va 6-baytlar IDda o`zaro o`rin almashgan. 6/1: ...erga keraksen gar...1) FK ¹375(7).
¹283 (6), 100b-v.
1) BV ¹387(7).
BVdagi 2-bayt IDda yo`q.1) BV ¹387(7).
¹284(6), 100b-v.
1) BV ¹388(7).
IDda maqta` yo`q.1) BV ¹388(7).
¹285(7), 101a-v.
1) NN ¹ 492 (7); 2) BV ¹392 (7).
5/2: ...qilur kun sori...1) NN ¹ 492 (7); 2) BV ¹392 (7).
¹286(6), 101a-v.
1) FK ¹386(7). FKdagi 3-bayt IDda yo`q; 6/1: ...ey mayfurush.¹287(7), 101b-v.
1) BB ¹501 9); 2) NN ¹498(9); 3) FK ¹402(9).
BB, NN va FKdagi 2 va 4-baytlar IDda yuq;: 5/1 (3/1): Manga hijron nasmimidin nafas...; Maqta`: Harom ettim Navoiy dinu uqbo tamannosin Nedinkim, ka`bai ko`ying sari bog`landi ehromim.1) BB ¹501 9); 2) NN ¹498(9); 3) FK ¹402(9).
¹288(7), 102a-v.
1) NN ¹514(7); 2) FQ ¹411(7).
2/1: ...ovora bo`lg`on chog`da..; 2/2: ...qotil qotinda qilmadim.1) NN ¹514(7); 2) FQ ¹411(7).
¹289(6), 102a-v.
1) FK ¹416(7).
FKdagi 5-bayt IDda yo`q; Maqta`: Navoiy ayladi shabdorlig`, netay menkim Ki, yetsa bir kecha boshig`a bodi shabgardim.1) FK ¹416(7).
¹290(7), 102b-v.
1) FK ¹418(7).
Ba`zi imloviy xatolarni hisobga olmaganda o`zgarish yo`q.1) FK ¹418(7).
¹291(7), 103a-v.
1) FK ¹419(7).
Maqta`:1) FK ¹419(7).
Ey Navoiy yor mehru lutfining ohonimen
Ham erurmen xushki ondin juz niqobe topmadim.
¹292(6), 103a-v.
1) BB ¹ 496 (7); 2) FK ¹ 420 (7).
BB va FKdagi Z-bayt IDda yo`q; 1/1: muvofiq keldilar go`yo magar...; 4/1: ...shavqidin afg`on.1) BB ¹ 496 (7); 2) FK ¹ 420 (7).
¹293 (6), 103b-v.
1) FK ¹432(7).
FKdagi 4-bayt IDda yo`q; 1/1: ...kelur ko`rgach meni kofirg`a...; 6/1: Benavoyaar sori...1) FK ¹432(7).
¹294(6), 103b-v.
1) NN ¹504(7); 2) BV ¹394(7).
NN va BVdagi 3-bayt IDda yo`q; 5/2: ...yuz oncha g`am.1) NN ¹504(7); 2) BV ¹394(7).
¹295(7), 104b-v.
1) FK ¹399(7).
6/2: Erur qalb uyla ravshan dudi oxim; 7/2: Qaro to`n keldi motam ichra moxim.1) FK ¹399(7).
¹296(7), 104b-v.
1) NN ¹505(7); 2) FK ¹405(7).
1/2: ID, NN: G`ussa charxi bu tanim, dard anjumi ul ravzanim; FK: -bu tanimdur, anjumi...; 3/1: ID, FK: Har taraf ul sho`x tosh urmish yarolar qonidin; NN: ...ul nav` yopushmish yarolar...; 7/1: Dasht aro rasvo Navoiy...1) NN ¹505(7); 2) FK ¹405(7).
¹297(7), 104b-v.
1) FK ¹412(7).
1/2: ...o`rnig`a ko`nglumni pora..; 3/1: Firoq uzra dog`i tiyradurki, ul yolg`uz; 5/1: Ulusqa ko`nglum o`tin ishqim ohi fosh etti; 6/2: ...sabuhiy ila istixora...1) FK ¹412(7).
¹298(7), 105a-v.
1) NN ¹517(7); 2) FK ¹413(7).
2/2: Chekarga hajr o`tidin emdi...; 4/1: Si`am firoq aro xunobi g`am erur, g`am emas; 5/1: Nishoni tikanmu gar guldek kafingmu gar gul; 6/1: ID, FK: Sipehr zulmig`a yo`q chora bodadin o`zga; NN: ...chora zulmidin o`zga; 7/2: ID, FK: Navoiyo, ajab ar mustajob emas tilagim; NN: ...mustajob erur tilagim.1) NN ¹517(7); 2) FK ¹413(7).
¹299(7), 105b-v.
1) NN ¹520(7); 2) FK ¹414(7).
1/2: ID, FK: ...o`lmakka...; NN: ...o`lmagimga...; 4/1: ID, FK: ...hijron...; NN: ...hajrin...1) NN ¹520(7); 2) FK ¹414(7).
¹300(6), 105b-v.
1) NN ¹537(7); 2) FK ¹429(7).
2/1: ...taskin topar giryonlig`im; NN va FKdagi 6-bayt IDda yo`q.1) NN ¹537(7); 2) FK ¹429(7).
¹301(10), 106a-v.
1) BB ¹451(11); 2) G`S ¹393(11).
BB va G`Sdagi 10-bayt IDda yo`q; 3/1: ...adam sahrosidinkim, kirgali; 4/1: ...chiqqalikim, bor erur.1) BB ¹451(11); 2) G`S ¹393(11).
¹302(6), 106b-v.
1) G`S ¹396(7).
G`Sdagi 4-bayt IDda yo`q; Ba`zi imloviy xatolarni hisobga olmaganda farq yo`q.1) G`S ¹396(7).
¹303(7), 106b-v.
1) BB ¹456(7); 2) G`S ¹397(7).
6/2: ID, G`S: ...mayxona, mulkim kup...; BB: ...mayxona, balkim kup...1) BB ¹456(7); 2) G`S ¹397(7).
¹304(7), 107a-v.
1) BB ¹460(7); 2) G`S ¹399(7).
2/1: ...vola o`ldum andoqkim...; 2/2: ID, BB: Bahor kelganu ketganni bilmadi ko`nglum; G`S: Bahor bo`ldiyu gul mayli qilmadi ko`nglum (1/1ning aynan takrori); 5/2: ...zamone ochilmadi ko`nglum; 7/2: ...lekin topilmat di ko`nglum.1) BB ¹460(7); 2) G`S ¹399(7).
¹305(7), 107b-v.
1) BB ¹462(7); 2) G`S ¹400(7).
Har uchala variantda ham g`azalning maqta`si yo`q.1) BB ¹462(7); 2) G`S ¹400(7).
¹306(7), 107b-v.
1) BB ¹466(7); 2) G`S ¹402(7).
1 5/2: Men icharmen bir qadah, tuganmasun bir sog`arim.1) BB ¹466(7); 2) G`S ¹402(7).
¹307 (6), 108a-v.
1) BB ¹468(8); 2) G`S ¹403(7).
BB va G`Sdagi 2-bayt, shuningdek, BBdagi 7-bayt IDda yo`q (keyingisi G`Sda ham). BB va G`Sdagi 2-bayt BVdagi 401-g`azalning matlasi hamdir. 1/1: ID, G`S: Tun oqshom bo`ldiyu kelmas...; BB: Tun aqshom keldiyu kelmas...; 2/1: ...sirishkim oqti Majnundek; 2/2: ...ashki pinhonim.1) BB ¹468(8); 2) G`S ¹403(7).
¹308(7), 108b-v.
1) BB ¹493(7); 2) G`S ¹418(7).
1/2: ...nolavu faryod bila...1) BB ¹493(7); 2) G`S ¹418(7).
¹309(7), 108b-v.
1) BB ¹494(7); 2) G`S ¹419(7).
4/2: ID, BB: Ulturub hayrat meni...; G`S: Ulturub hasrat meni...; 7/1: ID, G`S: Ishq aro iqror; BB: Ishqida iqror...1) BB ¹494(7); 2) G`S ¹419(7).
¹310(7), 109a-v
1) NN ¹542(7); 2) G`S ¹432(7).
1/1: ...hayratdin ortar barcha...; 6/2: ID, G`S: ...ichkanda dastafshonlig`im; NN: ...ichkanda o`t afshonlig`im.1) NN ¹542(7); 2) G`S ¹432(7).
¹311(7), 109b-B.
1) NN ¹548(7); 2) G`S ¹434(7).
1/1: ...g`amidin o`lur abri.-; 5/2: ...la`lu zar nisor.,.1) NN ¹548(7); 2) G`S ¹434(7).
¹312(7), 109b-v.
1) NN ¹554(7); 2) G`S ¹437(7).
3/1: ID va G`S aynan, NN tahrirga uchragan; 4/1: ID, G`S: ...garchi tunlar; NN: garchi tuz; 4/2: ID, G`S: ...itlar kibi...; NN: ...men it kibi...1) NN ¹554(7); 2) G`S ¹437(7).
¹313(9), 110a-v.
1) FQ ¹404(9).
3/1: ...buzug` kulbam ichra; 6/1: ...ofiyatqa qaro.1) FQ ¹404(9).
¹314(6), 110b-v.
1) FK¹415(7).
IDda ushbu g`azal maqta`siz.1) FK¹415(7).
¹315(9), 110b-v.
1) G`S ¹464(9).
IDda 3 va 4-baytlarning 2-misralari va baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) G`S ¹464(9).
¹316(7), 111a-v.
1) BB ¹538(7); 2) G`S ¹465(7).
2/1: ID, BB: Kim emas...; G`S: Kam emas...; 3/2: Chun jarohat bag`rim emas...; 6/2: ID, BB: To`lg`asang yuz qari...; G`S: Ko`zlasang...1) BB ¹538(7); 2) G`S ¹465(7).
¹317(7), 111b-v.
1) BB¹542(7); 2) G`S¹469(7).
5/2: ...bilibu bas ne...1) BB¹542(7); 2) G`S¹469(7).
¹318(6), 112a-v.
1) BB ¹543(7); 2) G`S ¹470(7).
IDda BB va G`Sdagi 6-bayt yo`q, ammo uning 2-misrasi 5-baytning 2-misrasi sifatida kelgan. Shunga ko`ra ushbu g`azal boshda 7 baytli bo`lgan deb taxmin qilish mumkin.1) BB ¹543(7); 2) G`S ¹470(7).
¹319(7), 112a-v.
1) BB ¹544(7); 2) G`S ¹471(7).
Ba`zi so`zlar imlosidagi xatolardan boshqa farq yo`q.1) BB ¹544(7); 2) G`S ¹471(7).
¹320(7), 112b-v.
1) BB¹545(7); 2) G`S ¹472(7).
6/1: ...ujbu xirqasi din xalos.. .1) BB¹545(7); 2) G`S ¹472(7).
¹321(7), 113a-v.
1) BB¹546(7); 2) G`S ¹473(7).
Farq yo`q.1) BB¹546(7); 2) G`S ¹473(7).
¹322(7), 113a-v.
1) BB ¹549(7); 2) G`S ¹476(7).
5/1: ID, G`S: Yema bu lujjai miyno... BB: lavhai miyno...1) BB ¹549(7); 2) G`S ¹476(7).
¹323(7), 113b-v.
1) BB ¹550(7); 2) G`S ¹477(7).
7/1: ...jonig`avu rahm aylakim.1) BB ¹550(7); 2) G`S ¹477(7).
¹324(5), 114a-v.
1) BV ¹447(7).
2/1: ...kecha esang, vah...; 3/1: ey, rafiq, IDda BV dagi 5-bayt umuman mavjud emas, 4-baytning 2-misrasi esa 3-baytning 2-misrasi bo`lib kelgan. Shunga ko`ra ushbu g`azal ilk variantda 6 baytli bo`lgan, deb taxmin qilish mumkin. Kotib yoki to`plovchining xatosi bilan misralar qisqarishi va o`rin almashishi natijasida g`azal 5 baytli bo`lib qolgan.1) BV ¹447(7).
¹325(5), 114a-v.
1) BV ¹450(7).
IDda BBdagi 5-bayt va 2-baytning 1-misrasi umuman mavjud emas, 2 va 3-baytlarning 1-misralari o`zaro singishib bir misraga aylangan.1) BV ¹450(7).
¹326(8), 114b-v.
1) NN ¹601(9); 2) BV ¹455(9).
2/1: ID, BV: ...ko`yinda vatan chun...; NN: ...ko`yinda chu manzil...; 4/1: ...vassri angla bayon xurdadonlar...; 5/2: ID, BV: ...xud quyoshkim...; NN: ...kim quyoshkim...; 6/2: Ey ko`ngul gar...; NN va BVdagi 7-bayt IDda yo`q.1) NN ¹601(9); 2) BV ¹455(9).
¹327(6), 114b-v.
1) BV ¹462(7),
BVdan 4-bayt IDda yo`q.1) BV ¹462(7),
¹328(9), 115a-v.
1) BV ¹463(9).
3/2 xato ravishda 4/2 sifatida ham yozib qo`yilgan.1) BV ¹463(9).
¹329(6), 115b-v.
1) BB ¹601(7); 2) NN ¹596(7); 3) BV ¹473(7).
BB, NN va BVdagi 4-bayt IDda yo`q.1) BB ¹601(7); 2) NN ¹596(7); 3) BV ¹473(7).
¹330(7), 115b-v.
1) BV ¹475(7).
6/1: ...har taraf quyma.1) BV ¹475(7).
¹331(7), 116a-v.
1) NN ¹618(7); 2) BV ¹485(7).
2/2: ID, BV: ...chekmon el arokim...; NN: chekmon g`am arokim...1) NN ¹618(7); 2) BV ¹485(7).
¹332(9), 116b-v.
1) FK¹512(9).
3/2: ...lagadko`bi anga bedod...; 9/1: ...bulbul sen kibi...1) FK¹512(9).
¹333 (7), 116 b -v.
1) NN ¹660(7); 2) FK ¹515(7).
1/2: ...shikanjasig`a solmag`il tanob...; 3/1: ID, FK: Kuyub bag`ir...; NN: Kuyuk bag`ir...; 6/2: ID, FK: ...o`zlukung tuzi o`lmish...; NN: o`zlukung yuzi o`lmish...; 7/1: ID: Navoiy o`lgusidur azm aylasang, ey sho`x; NN: is-tasang ey sarv; FK: jono.1) NN ¹660(7); 2) FK ¹515(7).
334(1), 117a-v.
1).FK ¹516(9).
FKdagi 6 va 8-baytlar IDda yo`q.1).FK ¹516(9).
¹335(8), 117b-v.
1) BB ¹617(9; 2) NN ¹648(9); 3) BV ¹510(9).
BB, NN va BVdagi 7-bayt IDda yo`q; 8/1: ...javrin ko`rma, ey...1) BB ¹617(9; 2) NN ¹648(9); 3) BV ¹510(9).
¹336(9), 118a-v.
1) NN ¹652(11); 2) BV ¹511(11).
NN va BVdagi 8 va 10-baytlar IDda yo`q.1) NN ¹652(11); 2) BV ¹511(11).
¹337(7), 118a-v.
I) BB ¹611(7); 2) NN ¹654(7); 3) BV ¹512(7).
3/1: ...jon kelganda men...; 4/1: ...seni sayd etgali.I) BB ¹611(7); 2) NN ¹654(7); 3) BV ¹512(7).
¹338(8), 118b-v.
1) NN ¹716(9); 2) BV ¹542(9).
1/2: ID, BV: ...ayon og`zing sening...; 2/1: ID, NN: ...kulbamda qo`ymoq istasam...; 4/2: Mulki mardum...; 5/1: Dard tufrog`ida..; 5/2: ...bu dili afgorda; NN va BV dagi 7-bayt IDda yo`q; 8/2: ...naqshi falak bu...1) NN ¹716(9); 2) BV ¹542(9).
¹339(7), 119a-v.
1) BB ¹661(7); 2) NN ¹701(7); 3) BV ¹547(7).
6/1: ID, BV: ...kun chashmasi har...; BB, NN: ...shamsasi...; 6/2: ID, BV: ...shamsa chekkan ne...; BB, NN: ...chekmak...1) BB ¹661(7); 2) NN ¹701(7); 3) BV ¹547(7).
¹340(7), 119a-v.
1) NN¹723(7); 2) BV ¹555(7).
1/2: ...o`lturgusidur intizori; IDda 2 va 3-baytlar o`zaro o`rin almashgan; 5/1: ID, BV: Anglating bazmida...; NN: Bazmida anglading...; 5/2: ID, BV: iztirori...; N: ...iztirobi...; 7/1: ...g`am yema.1) NN¹723(7); 2) BV ¹555(7).
¹341(9), 119b-v.
1) FK ¹546(11).
FKdagi 4 va 6-baytlar IDda yo`q; 11/2: ...sitez ulmaklik o`lmas...1) FK ¹546(11).
¹342(7), 120a-v
1) NN ¹711(7); 2) FK ¹550(7).
2/2: ID, NN: ...meni mahzunni pinhon...; FK: ..majnunni...; 4/1: ...ey rafiq 6/2: ...har yon...; 7/1: ...hijronida.1) NN ¹711(7); 2) FK ¹550(7).
¹343(7), 120b-v.
1) FK¹551(7).
IDda 3 va 4-baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) FK¹551(7).
¹344(7), 120a-v.
1) NN ¹720(7); 2) FK ¹554(7).
1/2: Ruhi kudsiysin qilibtur.. 2/1: ...latofat naxlidur.1) NN ¹720(7); 2) FK ¹554(7).
¹345(7), 121a-v.
1) FK ¹565(9).
FKdagi 4 va 6-baytlar IDda yo`q; 7/1: Ko`ngulg`a hajri boda...; 7/2: Yetkurmak juz...; 8/1: tufrog` ila yakson.1) FK ¹565(9).
¹346(8), 121b-v.
1) FK ¹568(9).
2/1: ...bo`ryoe fakr naqshidin; 4/2:... kishi sayd etmadi...; FKdagi 5-bayt IDda yo`q.1) FK ¹568(9).
¹347(9), 121b-v.
1) NN ¹728(9); 2) BV ¹530(9).
8/1: ...nodonni shayx; 8/2: bu aning mezonida; 9/1: ...ko`rki charx; 9/2: ...aning devonida.1) NN ¹728(9); 2) BV ¹530(9).
¹348(8,) 122a-v.
1) BV ¹536(9).
BVdagi 8-bayt IDda yo`q.1) BV ¹536(9).
¹349(7), 122b-v.
1) NN ¹685(7); 2) BV ¹537(7).
7/2: ID, BV: Ittik-itik un bila el ko`nglin... NN: Inging ovunu el..1) NN ¹685(7); 2) BV ¹537(7).
¹350(7), 123a-v.
1) NN ¹682(7); 2) BV ¹540(7).
7/2: ID, BV: ...bu shevaniyu...; NN: ...bu shevani kim...1) NN ¹682(7); 2) BV ¹540(7).
¹351(7), 123a-v.
1) NN ¹705(7); 2) BV ¹541(7).
3/2: ID, BV: Sudkim istabdur...; NN: Sud agar istab...1) NN ¹705(7); 2) BV ¹541(7).
¹352(6), 123b-v.
1) BV ¹544(7).
1/1: Sarvqadlar, lolaruxlar...; IDda 6-baytning 1-misrasi va 5-baytning 2-misrasi yo`q, 6/2: 5/2 o`rnida yozilib, bir bayt qisqarishi oqibatida g`azal 6 baytli bo`lib qolgan. Biroq u avvalda 7 baytli bo`lgan deyish mumkin.1) BV ¹544(7).
¹353(7), 124a-v.
1) BB ¹674(9); 2) NN 668(9); 3) FK¹522(9).
IDda BB, NN va FKdagi 1 va 2-baytlar yo`q, 4 va 5-baytlar o`zaro o`rin almashgan (faqat FKga nisbatan, chunki BB va NNda baytlar tartibi IDdagidek); 7/1: ID, FK: —ey nosih, BB, NN: ...ey zohid.1) BB ¹674(9); 2) NN 668(9); 3) FK¹522(9).
¹354(8), 124a-v.
1) NN ¹698(9); 2) BV ¹545(9).
4/2: ID, BV: ...shabgun mehrdek ruxsorg`a; NN: ...zulfdek...; NNdagi 6-bayt IDda yo`q.1) NN ¹698(9); 2) BV ¹545(9).
¹355(7), 124b-v.
1) BB¹659(7); 2) NN ¹700(7); 3) BV ¹546(7).
1/1: Bir gulki ochibdur yuz...; BB, NN, BV: Har gulki ochibdur may...1) BB¹659(7); 2) NN ¹700(7); 3) BV ¹546(7).
¹356(6), 125a-v.
1) BV ¹553(7).
3/1: ...voykim; BV: ...voy naylay; BVdagi 6-bayt ID da yo`q.¹357(9), 125a-v.
1) BV ¹554(9).
IDda 3 va 4-baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) BV ¹554(9).
¹358(7), 125b-v.
1) NN ¹727(7); 2) BV ¹556(7).
3/2: ID, BV: Kuysa; NN: Kulsa...1) NN ¹727(7); 2) BV ¹556(7).
¹359(6), 126a-v.
1) BV ¹566(7).
BVdagi 6-bayt IDda yo`k.; 7/1: ...armon aylagumdur ichmayin.1) BV ¹566(7).
¹360(9), 126a-v.
1) BV ¹568(9).
2/1: ...firoq o`qi.1) BV ¹568(9).
¹361(5), 126b-v.
1) BV ¹569(7).
1/2: Ne bir zoreki, zori(m) dardida hamdardlik...; BVdagi 5 va 6-baytlar IDda yo`q.1) BV ¹569(7).
¹362(7), 127a-v.
1) BV¹571(9).
9/1: ...ruhparvar keldi; BVdagi 4 va 6-bayt IDda yo`q.1) BV¹571(9).
¹363(7), 127a-v.
1) BV ¹587(7).
1/1: ...gulshani davron tikani.1) BV ¹587(7).
¹364(6), 127b-v.
1) BV ¹588(7).
1/1: ...har taraf jismimda; IDda BVdagi 6-baytning 1-misrasi, 3-bantning 2-misrasi yo`q, biroq 6/2 IDda 3/2 sifatida berilgan. Demak, ushbu g`azal avvalda 7 baytli bo`lib, kotib yoki muharrir aybi bilan 6 baytli bo`lib qolgan. Shuningdek, 2 va 4, 3 va 5-baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) BV ¹588(7).
¹365(7), 128a-v.
1) NN ¹767(7); 2) BV ¹589(7).
Ba`zi imloviy xatolarni hisobga olmaganda, farq yo`q.1) NN ¹767(7); 2) BV ¹589(7).
¹366(6), 128a-v.
1) NN ¹773(7); 2) BV ¹598(7).
NN va BVdagi 6-bayt IDda yo`q.1) NN ¹773(7); 2) BV ¹598(7).
¹367(7), 128b-v.
1)BB ¹696(7); 2) BV ¹785(7); 3) BV ¹601(7).
7/2: ...aylar o`zga zamzamai...1)BB ¹696(7); 2) BV ¹785(7); 3) BV ¹601(7).
¹368(6), 128b-v.
1) NN ¹802(6); 2) BV ¹604(7).
1/2: ID, BV: Solsalar kulbamg`a; NN: Sepsalar...; 7/2: ID, BV: ...dashtdin istab keturgaymen...; NN: ...topib...; NNda BV va IDdagi 3-bayt yo`q. IDda NN va BVdagi 5-bayt mavjud emas, ammo uning 1-misrasi 4/1 o`rnida yozib qo`yilgan. Shunga ko`ra ushbu g`azalav-valdayoq 7 baytli bo`lgan deb taxmin qilish mumkin.1) NN ¹802(6); 2) BV ¹604(7).
¹369(5), 129a-v.
1) NN ¹807 (7); 2) BB ¹605 (7).
3/1: ID, BV; Chok bagri.i qonu...; NN: Chok ko`nglum...; IDda NN va BVdagi 4 va 5-baytlar yo`q...;1) NN ¹807 (7); 2) BB ¹605 (7).
¹370(7), 129b-v.
1) NN ¹812(7); 2) BV ¹607(7)1
4/1: ID, BV: ...aylarmen o`psam deb...; NN: ...olsam...; 6/1 ...anda etmayin; NN: anda istayin.1) NN ¹812(7); 2) BV ¹607(7)1
¹371(7), 129b-v.
1)NN ¹819(7); 2) BV ¹608(7).
Ba`zi so`zlar tushib qolgan, ba`zi so`zlar imlosida xato bor, boshqa farq yo`q.1)NN ¹819(7); 2) BV ¹608(7).
¹372(8), 130a-v.
1) BB ¹715(9); 2) BV ¹614(9).
BB va BVdagi 6-bayt IDda yo`q; ID, BV: ...esang tut dayr...; BB: esang ich...1) BB ¹715(9); 2) BV ¹614(9).
¹373(7), 130b-v.
1) BB ¹693(7); 2) NN ¹804(7); 3) BV ¹615(7).
Ba`zi so`zlar tushib qolgan, imloviy xatolar bor, boshqa farq yo`q.1) BB ¹693(7); 2) NN ¹804(7); 3) BV ¹615(7).
¹374(7), 130b-v:
1) NN ¹809(7); 2) BV ¹617(7).
1/1: ID, BV: ...dasht aro men...; NN: ...dasht uza...; 6/2: ...mayl etmas bu...1) NN ¹809(7); 2) BV ¹617(7).
¹375(7), 131a-v.
1) NN ¹834 (7); 2) BV ¹618(7).
4/1: ...quyundek chekma afg`on bo`lmasun; 5/1: ID, BV: ...og`zing o`psam ey gul, ne ajab; NN: og`zing ko`rmay o`lsam, ne...; 6/2: ... yana yetmoq emas...1) NN ¹834 (7); 2) BV ¹618(7).
¹376(7), 131b-v.
1) BB¹682(7); 2) NN ¹836(7); 3) BV ¹623(7).
4/2: ...aylabtur padidor ilgini; 6/1: ID: ...ulkim chekmish lolazor; NN, BV: ...ochilmish lolazor; BB: ...borur ul qo`lkim ochilmish...; 6/2: ID, BB, BV: ...ayyomida cheksang oshiqi....; NN: ...ayyomida onsang oshiqi...1) BB¹682(7); 2) NN ¹836(7); 3) BV ¹623(7).
¹377(9), 131b-v.
1) BV ¹625(9).
9/2 xato ravishda 8/2 o`rnida takroran yozib qo`yilgan.1) BV ¹625(9).
¹378(8), 132a-v.
1) BV ¹575(9).
BVdagi 6-bayt IDda yo`q.1) BV ¹575(9).
¹379(6), 132b-v.
1) BB ¹725 (9); 2) NN ¹736(9); 3) BV ¹576(7).
BVda 1/1 takroran 2/1 o`rnida kelgan; 4/2: ID, BV: ...ey aysh ahli; BB, NN: ...ey ishq ahli...; 5/1: ID, BV: ...sud emdi ayog`imdin...; BB, NN: ...sud etgay ayog`imdin...; IDda BVdagi 6-bayt va BB, NNdagi 7 va 8-baytlar mavjud emas. BB va NNdagi 7 va 8-baytlar BVda ham yo`q.1) BB ¹725 (9); 2) NN ¹736(9); 3) BV ¹576(7).
¹380(8), 132b-v.
1) BV ¹578(11).
11/1(8/1): Navoiy za`fi g`olib bo`ldi ko`yi ichra bu aqshom; IDda BVdagi 3, 7 va 9-baytlar mavjud emas.1) BV ¹578(11).
¹381(6), 133a-v.
1) NN ¹735(7); 2) BV ¹580(7).
NN va BVdagi 2-bayt IDda yo`q.1) NN ¹735(7); 2) BV ¹580(7).
¹382(7), 133b-v.
1) NN ¹859(9); 2) BV ¹584(9).
2/1: ID, BV: ...magar bo`lg`ay ilojim...; NN: ...qilg`ay ilojim...; 7/2: Nofi` o`lmish...; NN, BV: Nofi` ermish...; BVdagi 5-(NNda ushbu bayt 8-) va 8-(NN-7-) baytlar IDda yo`q, biroq 5/1ning bir qnsmi IDda 4/1ning qismi sifatida berilgan. Demak, g`azalning ilk variantida ushbu bayt mavjud bo`lgan bo`lishi mumkin.1) NN ¹859(9); 2) BV ¹584(9).
¹383(6), 133b-v.
1) NN ¹755(7); 2) BV¹603(7).
2/1: Qo`rqubon ko`nglum...; NN, BV: Qo`zg`abon...; 3/1: ID, BV: ...tushti xonumonim bo`ldi kul; NN: ...jismu jonim bo`ldi kul; Ushbu bayt NN va BVda yo`q: Gar baxor el topsa bo`stondin gulu rayxon isi, Qelur ul rayxon ila guldin malolim, o`rtadi. IDda NN va BVdagi 5 va 6-baytlar mavjud emas, biroq 6-baytning 2-misrasi 4-baytnnng 2-misrasi o`rnida yozib qo`yilgan.1) NN ¹755(7); 2) BV¹603(7).
¹384(8), 134a-v.
1) BV ¹634(9).
6/1: Yuzungdur go`yosh naqqoshi sun`; BV: Yuzung daerida go`yo...; 9/2: Tani zorini, jismi afgorini; BV: ...joni afgorini; IDda BVdagi 4-bayt yo`q.1) BV ¹634(9).
¹385(7), 134b-v.
1) BV ¹635(7).
2/1: ...chekadur, nechaki majnun...; BV: negaki...; 7/1: Jonni bir dor ila...; BV:... bir dov ila...1) BV ¹635(7).
¹386(9), 134b-v.
1) BV ¹639(9).
Ba`zi so`zlar takrorini hisobga olmasa, farq yo`q.1) BV ¹639(9).
¹387(7), 135a-v.
1)BV ¹642(7).
Farq yo`q, faqat:1)BV ¹642(7).
6/1: Qani ul may ichibu mast bo`lsam; BV: Qani maykim, chu ichib mast bo`lsam.
¹388(9), 135b-v.
1) BV ¹644 (9).
2/1: ...qilmoqqa qildi nuktasanj; BV: ...bo`ldi nuktasanj.1) BV ¹644 (9).
¹389(7), 136b-v.
1) BV ¹645(7).
IDda 4 va 6-baytlar o`zaro o`rin almashgan.1) BV ¹645(7).
¹390(7), 136a-v.
1) BV ¹647(7).
1/1: Istaram ko`nglumda; BV: Istamon ko`nglumni; 7/1 Ey Navoiy shoh eshigi...; BV: Ey Navoiy yor eshigi...1) BV ¹647(7).
¹391(5), 136b-v.
1) BV ¹648(7).
4/2: ..boshig`a uchurung...; BV: ...boshig`a evurung.., 6/2: Jonni sadqa qilayim sanga bag`ishla oni; BV: Jon anga sadqa qilay manga bag`ishla oni; IDda BV dagi 2 va 3 baytlar yo`q.1) BV ¹648(7).
MUSTAZOD (7) 137a-v.
1) BB ¹3(7); 2) BV 453-bet (7).
1) BB ¹3(7); 2) BV 453-bet (7).
Ne vo`smavu ne kesmadur ul zulfi sumansoy, ne g`amzai jodu,
Mashshota sanga zoli falakdur, ey oy, xurshid anga ko`zgu.
MUXAMMAS (5), 137b-v.
1) BB¹(5); 2) BV¹1 (5).
Muxammas tepasiga negadir «Mustazod» deb yozib qo`yilgan;1) BB¹(5); 2) BV¹1 (5).
2/1: ID, BV: Ul qadi..1; BB: Ey, qadi...; 3/3: ...Takallum ayladi sho`xi...; 4/3: ...orazidek ahdu baqor; 5/1: Har gadoning ilkida bo`lsa.
1) BB ¹1; 2) G`S ¹1
3: «mehr so`zi tushib qolgan.
¹2, 138a-v.
1) BB¹2; 2) G`S ¹2
1: Kim po`yavu...
¹3, 138b-v.
1) BB¹3; 2) G`S ¹3.
2: Qullug`da hidoyatingni...
3: ID, G`S: Ham kahfi (kafi); BB: Har qahfi;
4: ID, G`S: Ham durri...; B: Har durri.
¹4, 138b-v.
1) BB ¹7; 2) G`S ¹11
3: ...erdin erdim; 4: ...tushgan maktub.
¹5, 138b-v.
1) BB ¹9; 2) G`S ¹13
1: ...garchi xasm qilg`ay; 2: Faqr elidin.
¹6, 138b-v. 1) BB ¹10; 2) G`S ¹14
2: Selob qilib.
ID ¹7, 139a-v.
1) BB¹12; 2) G`S¹18
4: ...dame bir qavme
¹8, 139a-v.
1) BB ¹15; 2) G`S ¹21
1: «hajring» so`zi tushib qolgan;
3: Kim kecha turarsun par urub tutsa qanot.
¹9, 139a-v.
1) BB ¹16; 2) G`S ¹22
4-misrada imloviy xato.
¹10, 139a-v.
1) BB ¹17; 2) G`S ¹23
2: ...olur mamolik toroj.
¹11, 139b-v.
1) BB ¹19; 2) G`S ¹25
4; ...qilmasam orod qadah.
¹12, 139b-v.
1) BB ¹20; 2) G`S ¹26 O`zgarishsiz.
¹13, 139b-v.
1) BB¹21; 2) G`S ¹27
4: Jannat yodi; Misra so`ngida «yax» orttirilgan.
¹14, 139b-v.
1) BB ¹22; 2) G`S ¹28.
3: Ishqig`a yamon; 4: Xossa gar ul bo`lubdur.
¹15, 140a-v.
1) BB ¹24; 2) G`S ¹31
O`zgarishsiz.
¹16, 140a-v.
1) BB ¹25; 2) G`S ¹32.
Ba`zi imloviy xatolarni xisobga olmaganda farq yo`q.
¹17, 140a-v.
1) BB ¹27; 2) G`S ¹34
1: Qaysi badanimni.
¹18, 140a-v.
1) BB¹30; 2) G`S ¹44
O`zgarishsiz.
¹19, 140b-v.
1) BB ¹34; 2) G`S ¹49.
O`zgarishsiz.
¹20, 140b-v.
1) BB ¹35; 2) G`S¹50.
3; ...ichim tulg`onmu emas.
¹21, 140b-v.
1) BB ¹37; 2) G`S ¹52.
O`zgarishsiz.
¹22, 140b-v.
1) BB ¹39; 2) G`S ¹55.
2: ...anga rafiqu mehribon
¹23, 141a-v.
1) BB¹41; 2) G`S ¹57.
Qofiya «ul emish» o`rniga «bo`lmish».
¹24, 141a-v.
1) BB ¹43; 2) G`S ¹60.
O`zgarishsiz.
¹25, 141a-v.
1) BB ¹44; 2) G`S ¹61
1: «ol» so`zi tushib qolgan.
¹26, 141a-v.
1) BB ¹45; 2) G`S ¹62.
O`zgarishsiz.
¹27, 141b-v.
1) BB ¹46; 2) G`S ¹63.
3: Hayrong`a sen o`lg`an...
¹28, 141b-v.
1) BB ¹47; 2) G`S ¹64.
O`zgarishsiz.
¹29, 141b-v.
1) BB ¹50; 2) G`S ¹67.
2 va 4-misralar o`zaro o`rin almashgan; imloviy xatolar bor.
¹30, 141b-v.
1) BB ¹52; 2) G`S ¹69.
2: ...murod dardig`a sadaf.
¹31, 142a-v.
1) BB ¹54; 2) G`S ¹71.
3: ...o`tig`a yetkurdi firoq.
¹32, 142a-v.
1) BB ¹57; 2) G`S ¹77.
O`zgarishsiz.
¹33, 142a-v.
1) BB ¹59; 2) G`S ¹79.
1: «ga» qo`shimchasi tushib qolgan, «manga» o`rniga «sanga»;
2: «manga» so`zi tushib qolgan.
¹34, 142a-v.
1) BB ¹60; 2) G`S ¹84.
2: «ko`zi» so`zi tushib qolgan; 3: Ne ishqima ru`yatu.
¹35. 142b-v.
1) BB ¹62; 2) G`S ¹86.
3: yoron bila jon ediyu ham azm etti.
¹36, 142b-v.
1) BB ¹65; 2) G`S ¹92.
O`zgarishsiz.
¹37, 142b-v.
1) BB ¹68; 2) G`S ¹95,
3: ...bir damda firoq.
¹38, 142b-v.
1) BB¹76; 2) G`S ¹107.
1: «tilab»=> «talab».
¹39, 143a-v.
1) BB ¹77; 2) G`S ¹109.
1: Bu qilsa...
¹40, 143a-v.
1) BB ¹78; 2) G`S ¹115.
2: ...ramuzi kinu kon bo`lsa.
¹41, 143a-v.
1) BB¹82;2) G`S¹119.
O`zgarishsiz.
RASMIY DEVONLARGA KIRMAGAN ShE`RLAR
Bir xabar ber, ey sabo, sarvi ravonimdin mening,1
Kim, kuyar jon loladek sarvi ravonimdin mening.
Nogahon fikr aylasamkim, ne kishidin ayrumen,
Men bilurmen ne kechar ul lahza jonimdin mening.
Za`fdin, voykim, o`zumni fahm qilmaydur tabib,
Gar burun bemor edi xulqi fig`onimdin mening.
Bir nasimekim kelur ul soridin, so`rdum xabar,
Ko`ngul otlig` bir g`aribi notavonimdin mening.
Nosiho, kuygan yurak islang`ali qilmas nihon,
Xud sabo anglatmish elni dostonimdin mening.
Sanchilur har saridin yonimg`a hijron xanjari,
O`q kibi ul qoshi yo to bordi yonimdin mening.
Ey Navoiy, maqbaramdin bosh chiqarg`an loladek,
Dog`i ko`nglumdin meningdur, rangi qonimdin mening.
* * *
Xo`blarda mehr yo`q, chun mehr yo`q ul mohda, Xayli tobi`dur qayu xislatki bo`lg`ay shohda.
Hech kim yo`qturki yor ollida yo`qtur mansabi,
Bizki bemansablig` o`lmish mansab ul dargohda.
Shomi hijron charxu naxsu axtarlaridindur nishon,
Tiyra ko`nglum har sharar ko`rguzsa dudi ohda.
Ko`nglung istar bo`lsa yuz ming jonni etgaymen nisor,
Gar bu dilxoh istaganni fahm etsam ul dilxohda.
Mujibi anduhdur afg`onim, nishot etmang tama`,
Jonfizolig` kim ko`ruptur nolai jonkohda.
Bilki, yo`qtur ko`nglida ishqu muhabbatdin asar
Kimki davron ichra bo`lsa ko`ngli molu johda.
Sham` tavfiq o`lmayin ravshan qachon yo`l topqamen
Kim, erur ko`p zulmati hijron meni gumrohda.
Bor umidimkim, yetishgay oqibat ogohlig`,
Gar yerim bo`lsa gahi bir xotiri ogohda.
Ey Navoiy, elga men xud qilmadim ishqimni fosh,
Turfa ko`rkim, har taraf bu so`z emish afvohda.
* * *
Asolat gavhari Nuyoni barlos, Saxovat mulkining masnadnishini.
Chu ko`rdikim, safol ichinda solib
Ichadur boda bu mehnat qarini.
Dedi chiniy saroxum bordur, olgil
So`zi dedi, vale yo`q erdi chini.
* * *
Riyoyi shayximizning masjidida, Chu derlar zikr aylarlar alolo.
Ayolg`u usulu lahn ila ul
Emastur zikr, erur dirno talolo.
* * *
Borur erdim Chaqarg`a goh-gohi, Shahimning so`zi ko`nglumga yoqardin.
Chu Yusuf xoja choqi emdi bormon,
Eturdi bizni oxir ul chaqardin.
* * *
Dedi menga Boqibek, albatta sipohi bo`l, Ozurdadur ul so`zdin bu xotiri g`amnokim.
Men rindi xaroboti, navkarlik ishi mushkul,
Kelmas bu ish ilgimdin, Boqibek erur hokim,
* * *
Alisher Navoiyning g`arib mirzo vafotiga yozgan marsiyasi2Dahr bog`ida ajab tafriqadur, ey aflok,
Xalq ichi lola kibi qon, yaqosi gul kibi chok.
Ko`zga olam qoradur, kiydi magar olam ham,
Motamiylar to`ninu ayladi o`zni g`amnok.
Sarsari hodisa shad esti, dog`i sovurdi,
Aysh gulzorini har sori, nechukkim xoshok.
Ul Masiheki ulus jon topar erdi so`zidin,
Bordiyu xalqni o`z furqatidan qildi halok.
Tushti, ya`ni adam iqlimiga nogoh G`arib,
Shohlar majma`ining nodirasi, Shoh G`arib.
Shohning hamdamu, hamsuhbatu ham farzandi,
Bag`ri parkandiyu, lekin yuragi payvandi.
Dema payvandki, chun ochti vafo payvandin,
Har taraf qon yosh ila oqti bag`ir parkandi.
Shoh dilbastalig`in anglagan ul mahzunkim,
Ketmish o`lg`ay bir aningdek dunyodan farzandi.
Bu g`alatdurkim, aningdek deganmen nechunkim,
Yo`q edi olam eli ichra aning monandi.
Barqdek dahrga gar keldiyu bo`ldi nobud,
Furqati shu`lasidin lek jahon o`rtandi.
Barq chun tushti aningdekki to`kar ashk sahob,
Ul chu bordi yig`idin bo`ldi ulus holi xarob.
Mahdi ulyog`a jahon bo`ldi qarong`u onsiz,
Ko`nglida yo`q tarabu ko`zida uyqu onsiz.
Yuz tirnog` ila zaxm etkanidan qonmu borur
Yo erur qong`a mubaddal ko`zida suv onsiz.
Ko`zidin toki firoq istadi ul gavhari pok,
Yuzda har dam oqizur la`l ila inju onsiz.
Yig`idur shevasiyu, kulku unut bo`ldi magar,
Qilur erkin qotiq ahvolig`a kulku onsiz.
Ham magar tongri anga sabr karomat qilgay,
Negakim sa`b o`tadur holati usru onsiz.
Beklaru ichkilaru chuhralari zoru hasir,
Soyir navkarining holida ojiz taqrir.
Taxt xoli qolibon, bazm parishon ahvol,
Shohsiz bazm bila taxtqa ne bo`lg`ay hol.
Chatr qabri boshig`a soya solibu qabri
Ochibon og`zini, ul voqeadin qolib lol.
She`ru devoni bu motamda qaro aylab yuz,
O`ylakim so`z boshi, shingarfi dog`i qolmay, ol.
Tug`i sochin yonibu ko`su nafir un tortib,
Subhu shom ahli azodek qilib izhor malol.
Shisha qon yosh oqizib, daf bila nay nola qilib,
Bazmining hasratidin chang kuyub ud misol.
Barcha g`amgin, baridin menda fuzun g`amzadaliq,
Ro`zgorimni qilib tiyra bu motamzadaliq.
Shahr ila mulk aro ashrafu, quzzotu, ulamo,
Barchag`a voqe` o`lubtur bu musibatda azo.
Zumrai fazlu zarofatqa bo`lubtur darde,
Kim kishi topmamish ul dardqa imkoni davo.
Shuaro shahrda barcha yaqolar chok aylab,
Tosh urub ko`ksiga, har yon chekibon vovaylo.
Shahr eli hokimi odil g`amidin navha chekib,
Dodxoh istab oni, har sori aylab g`avg`o.
Qishi qolmayki bu motam aro mahzun bo`lmay,
Zohidu rindu xarobotiy agar shohu gado.
Kavkabi sa`dni gar qildi falak afkanda,
Bo`lsun oyu quyosh ofoq eliga tobanda.
* * *
Sen quyosh yanglig` yorub subhi shabob ayyomida,3Bizga tundek tiyralik qismat qarilig` shomida.
Tun savodinda magar xuffoshlar parvozidur,
Muztarib jonlar qushi shabrang zulfung domida.
Anbarin xat ichra ma`no durlarin ko`rgil nihon,
Qatralar har yon quyoshidin zulfi anbarfomida.
Jilvasi vaqti mening sing`an boshimda naylasun,
Ulki tushmish tojvarlar afsari har gomida.
La`li yetgan bodadin umri abad topsam ne tong,
Mayg`a chun hayvon suyi mamzuj bo`lmish jomida.
Demakim ko`rsang ani ko`nglungga ber oromkim,
Ixtiyorim yo`q aning tahrikiyu oromida.
Ruxi lavnu jismi yo`q degan so`zin bilgay g`alat
Boqsa ul gul mengizi rangi, tani andomida.
Ey Navoiy yor lutf aylab tilaptur, turmag`il,
Garchi ko`p bedodi mumkindur aning payg`omida
* * *
Erur laylovashim xurshid mahvashlar arosinda, Qamar bir gulxaniy majnun aning ishqi havosinda,
Erishmak ul quyosh ruxsoralig`ni mumkin ermaskim,
Raqibi tiyramanzar soya yanglig`dur qafosinda.
Qoshing har lahza o`ynatsang qorarg`an ko`z yorur go`yo
Yangi oying erur misqal bu ko`zguning jilosinda.
Nihoyatsiz g`aming yeb paykarim andoq azim o`lmish
Ki, o`zga olam istar, sig`mayin olam fazosinda.
Qoradin ko`zga hosil tiyralikdur, yo`qki ravshanliq,
Ne qilmish kilki qudrat ko`z bila qoshing arosinda.
Tabibo, hajri muhlikka davodur vaslu sud etmas
Agar jon shirasin ezgung aning dardi davosinda.
Iki jodu ko`zungga sharhi holimdin tarahhum yo`q,
Agarchi sehrlar qilg`umdurur aning adosinda.
Tuzub majlis asosin, soqiyo, aqlimni zoyil qil
Ki, hayrat ojiz etmish charxning oliy asosinda.
* * *
Chu elga sheva aylar la`lin, ul oromi jon tishlab, Kelarmen bag`rima tish berkitib, ya`niki qon tishlab.
Tugansa za`fliq jismim, taajjub qilma, ey hamdam
Qi, hajr anduhida andin uzarmen har zamon tishlab.
Tanimda zaxmlarg`a mumkin ermas yaxshi bo`lmoqkim,
Qonaturmen o`ngalmay telbalikdin men hamon tishlab.
Nazora ahliga ikki yangi oydek erur mar`iy,
Chu qilsam qoshlaring hajrinda jismimni nishon tishlab.
Aningdek za`f ila ko`yungda o`ldumkim, so`ngak yanglig`
Iting, har sari eltur paykarimni ko`ndalon tishlab.
Uz ichgan sog`aringning jur`asin og`zimg`a chun quydung,
Gazak ham yaxshi bo`lg`ay bersang, ey jonu jahon, tishlab.
Soching qullobidin zaxm o`ldi ko`nglum, ne ajab o`lsam,
Taajjub qilsa bo`lmas gar kishi o`lsa yilon tishlab.
Yaqindurkim, uzulgay olam ahlining jafosidin,
Qachonkim, hayrat etsam barmog`imni nogahon tishlab.
Navoiydek toparmen jon o`yub, qonin so`rub har dam,
Qo`lumnikim jarohat qildi ul nomehribon tishlab.
* * *
Ko`nglum og`ritting xaloyiqqa jafo toshi urub, Jonim olding muddaiylarga sitam tiyg`in surub.
Qon yoshim ichra bag`ir pargolasi hajring aro,
Mayda gul yafrog`i tushgandek turuptur bilgurub.
Chun samum o`lmish sabo ko`nglum o`tidin ohkim,
Etkura olmas sanga nomim savodin kuydurub.
Hajr shomi sen quyosh yanglig` chekib burqa`g`a yuz,
Men sochib kavkab, qolib kavkab masallik telmurub.
Soqiyo bir jom ila ikki maraz daf` aylakim.
Za`f etibmen hajr o`tining tobidin og`zim qurub.
Zohido chun zuhdu fisq ikkisidur taqdirdin,
Uzni naylarsen o`gub, bizni netarsen yozg`urub.
Ey Navoiy, budur ummidimki topqaymen visol,
Tinmag`ur ko`nglumni hajri shiddatidin tindurub.
* * *
To shahimg`a masnadi davlat Hisor avrangidur,
Ham manga vahmu fig`onimg`a Hisor ohangidur.
Ulki dardim kaffasida vazn etay der qofni,
Bas muhol aylar gumonkim, bu aning hamsangidur.
Hajrkim, bir tunni yuz yil ko`rguzur ishq ahlig`a,
Bu musha`bid ishqning afsun ila nayrangidur.
Qon yutar gulshanda g`uncha go`yo ul ham men kibi,
Evrulub ko`nglida bir gul dahrning diltangidur.
Nasya kavsarni tilab zohid, berib naqdi hayot,
Bu ajab savdo nishoni donishu farhangidur.
Soqiyo may birla sof etkil ko`ngul ko`zgusini
Kim, fazosinda riyo birla ru`unat zangidur.
Kiydi azraq zohidu mushtaqdurur ul zarqdin,
Ey Navoiy, go`yiyo bu lorsoliq rangidur.
* * *
Mening qatlimg`a ul rog`ib, tushubmen zaxmliq muztar, Mening farqimda qonlig` tiyg`, aning boshida gulgun par,
Egningda zulfi mushkoying, gul uzra sabzadin tazyin,
Yuzung uzra xati mushkin, kelib kofur uza anbar.
Katon zarkash zarofatdur, chu kiyding yuz latofatdur,
Boshingda, vah, ne ofatdur, murassa`liq kamar xanjar.
Erur devonayu shando ko`ngulkim, bo`lmish ul ra`no,
Uzor ichra malaksiymo, jamol ichra pariypaykar.
Xating on davrida hola, tishing gul bargida jola,
Ikki mengzing gulu lola, iki la`ling gulu shakkar.
Chu chektim shu`la afg`ondin, ichim o`rtandi xirmondin,
Tanim kul bo`ldi hijrondin, ko`ngul ul kul aro axgar.
Kel, ey soqiyki, mahzunmen, balo dashtida majnunmen,
Visol ahlida mag`bunmen, ilojimg`a ketur sog`ar.
Kim, ul bo`lg`ay nishotoro, g`amin elga nishotafzo,
Bisot ichra olam farso, nishot ichra tarab gustar.
Uzung avval necha yutqil, Navoiyg`a dag`i tutqil,
Ani bir lahza ovutqilki, hijron ichradur muztar.
* * *
Bodadin shirani jon ta`mi agar komdadur, Andin erkinki, labi ta`mi aning jomdadur.
Men menu dardu g`ami yo`q ishim o`zga ish ila,
Fisqu taqvo dema so`z kufr ila islomdadur.
Eru ko`k ishq o`tining toqati kelturmadilar,
Anga taskin ne taharrrukda, ne oromdadur.
Menging ul yuzda, ko`ngul anda erur mardum,
Ul yoruq subhda, lekin bu qora shomdadur.
G`azab aylabki ko`zing zahr qilur zohir, bil
Qim erur, talxliq ul nav`ki bodomdadur.
Hajr ayyomig`a tul etmangizkim, ne ekin,
Nuh umri kibi yuz darj bu ayyomdadur.
Bir takallum bila qatlimniki qilmish pang`om,
Yuz hayoti abad emdi bu poyg`omdadur.
Gulni gulshan bila bo`lg`andek erur, ey soqiy,
Aksing andoqki men ichkan mayi gulfomdadur.
Hajrdin vaslg`a ming yilki Navoiy chinadi,
Barqravlar ayog`i ollida bir gomdadur.
* * *
Har bag`ir qoniki hajringda ko`zumga aylanur, Ko`z ani to`kkach bag`ir yanglig` hamuldam bog`lanur.
Sunbuli bir torig`a jon rishtasin bog`lan desam,
Har dam izhori hijob aylab yilondek to`lg`anur.
Aylasa husni tamoshosida qatlim hukmi ishq,
Jon sujud aylar bahona birla har dam kuymanur.
Jon bera olmas labing yanglig` o`lukka ahli husn,
Umr ar zoyi` Masihog`a biravkim o`tkanur.
Qush bo`lur ohim sharori ustidin o`tkach kabob,
Balki charx uzra maloyikning qanoti churkanur.
Besutun tog`in ko`targandin ko`ngulga bok yo`q
Valek Farhod emgakin tortarda asru emganur.
Vomiqu Majnun borib qoldi Navoiy ishq aro,
Etsa har ishta suubat ul ish ahli sonlanur.
* * *
Menging4 savdosi bu qonlig` ko`nguldin gar judo tushmas Ajab ermas nedinkim, lola dog`idan judo tushmas.
Xato qilg`ach otarsen g`amzadin yuz novak, ey qotil,
Erur bu turfakim, novaklaringdin bir xato tushmas.
Ko`ngul ko`yungga to tushti, g`amingg`a mubtalo bo`ldi,
Tarahhum andin o`ksutmaki, andoq mubtalo tushmas.
G`amingdin to ko`ngul to`ldi, fig`on chekmas jafo birla
Ki, to`lg`an jom aro har nechakim qoqsang sado tushmas.
Chu mendin tiyra bo`ldung, ko`zlarim yorutmadi ul ko`z,
Quyoshqa hoyil o`ldi, chun g`ubor andin ziyo tushmas.
Ko`ngulni ul musofir oyg`a manzil ayladim, lekin
Sipahdur xo`blar, ul shoh bu manzil aro tushmas.
Ko`ngulda hajrdin tushsa kudurat, sof may ichkim,
Kudurat murtafi` bo`lmas arog`a to safo tushmas.
Jununum hayratidin bir dam el ko`z mendii olmaslar,
Valekin nozdin hargiz ko`zi aning mango tushmas.
Navoiy nolasidin asru g`ofil bo`lmag`il, ey gul,
Gah davron bog`ida bulbul bu yanglig` xushnavo tushmas.
* * *
Ulki shakkardek labig`a to`tiyi jondur magas, Ne uchun so`rmas meni bedilni, so`rmoq ayb emas.
Gar havas qilding labini, emdi bas qil, ey ko`ngul,
Tarki jon etting bu g`amdin gar havasdur ushbu bas.
Ey Masihim, men qatli ishqmen, tirguz meni,
Chun nafasning joni bor, ey jon, qabul etting nafas.
Bir yo`li butkar ishimni, garchi xasdek xormen,
Chun butaray sarvqad gul tegrasida xoru xas:
Gar Navoiy joni jismidin chiqib ko`yung tilar,
Ne ajab, bulbulg`a bo`ston yaxshiroqdurkim, qafas.
* * *
Alloh, alloh, zuhdu taqvo azmiga bermas farog`, Eski mandin eski xirqam uzra yangi-yangi dog`.
Telbarab etgan ko`ngulni ko`zlaringdin istaram,
Aylaram ovora Majnunni kiyiklardin so`rog`.
Sabzayi jannat bila xatting aro, ey hurvash
Oncha zohirdur tafovutkim chekin birla qiyog`.
G`am tuni muhlikdurur so`zu gudoz ahlig`akim,
Tongg`acha oxir bo`lur mendek kuyub, nig`lab charog`.
Go`iyo asfar may sarig` gul yog`idur ey bog`bon,
Un chekar bulbulki, tar qilmish dimog`in buyla yog`.
Usruku devona chiqting om etib bedodni,
Lutf behad ko`rguzursen, bo`lg`asen, yo rabki, sog`.
Ko`chti sabrim xayli go`yokim tanim sahrosidin
Dog`lar o`tlar yeridur, na`llar bore o`chog`.
Soqiyo davron g`ami muhlikdurur, tut bodakim,
Bir zamon jon qayg`usidin topsun osonish dimog.
Qofi ishq uzra Navoiy guljabinlarni tilar,
Dardi ikbolidin o`lmish davronga tog` uzra bog`
* * *
Ko`ngul qushig`a soching tori halqamu yanglig`,
Ozoda xolu yuzung dona birla su yanglig`.
Behisht tufrog`i garchi muattar etsa dimog`,
Munavvar etmagusi ko`z bu xoki ko` yanglig`.
Qachonki do`stlarim ishq may`in aylarlar,
Ko`zumga har biridur qon to`kar aduv yanglig`.
Etishsa gar malaki qatl javr shakli bila,
Nazarg`a kelmagay ul sho`xi tundxo` yanglig`.
Ko`ngulga pardalar o`ldung anga chu rishtayn ishq,
Chekildi har tarafdin erur rafu yangliig`.
Sabukash o`lg`ali dayr ichra mast mug`bachalar
Chiqarlar egnima uy azmig`a sabu yanglig`.
Demang saloh(ki) ishqdan deng, ey ahbob
Ki, hech nukta emas xush bu guftugo` yanglng`.
Sog`inma Vomiqu Farhodni Navoiydek
Ki, ishq asirlari ermas erdi bu yanglig`.
* * *
Tong emas gar yordin bir dam bo`la olmon yiroq Kim, necha boqsam yaqinroqdin ko`runur yaxshiroq.
Jonim ichra yer tutubsen uylakim gar lahzae
Ko`rguzsang mayl ko`ngul sari halok aylar firoq.
Gar ko`nguldin nogahon ko`z jonibi qilsang havo,
Don tahammulsiz havas ichra seni aylar so`roq.
Davrayi bazmingda ko`rguzmay o`zumni nuqtadek,
Muztaribmen sog`inurmenkim tushubturmen qiroq.
Bo`lsa mardumluq bila mexmonim ul ko`z ravshani,
Ko`z qorasin girdbolisht aylamak qilg`um yaroq.
Aytingiz shax navbatiy dorig`akim ko`si rahil
Cholg`ung oxir, solma, bas, davronda muncha tumtarok.
Ey Navoiy, so`fiy aytur so`z hamisha qurbdin,
Bilki vahdat sirridin bechora tushmishtur yiroq.
* * *
Garchi elga jon bag`ishlar husni ruhafzolig`ing. Lek jong`a ofat ermish nozu beparvolig`ing.
Sarv titrab,tul qizarib nola aylar ummidlanib
Ko`rgali bog` ichra qadu orazu zebolig`ing.
Sabr lofin urdung, ey ko`nglum, vale ko`rgach ani,
Hech sude qilmadi ul ilm ila donolig`ing.
Ey Masiho, xush daming bor, lek ko`rsang la`lini
Ul nafas ma`lum bo`lg`ay el aro go`yolig`ing.
Ey Navoiy, bir ko`rub bo`lding ani rasvoyi xalq,
Tebragil bot, yo`qsa yuz muncha bo`lur rasvolig`ing.
* * *
Ey sening lutfung berib o`lgan badang`a joni pok, Lek ul jonni nishot ifrotidin aylab halok.
Chok agar qilsang tanimni tikkamen, vah, netkamen,
Tiyg`i hijroningni ichkardin solur ko`ksumga chok.
Zohido, ishq ichra do`zaxdin meni qo`rqutmag`il,
Qimgakim, ishq ichra chekti hajr, do`zaxdin ne boq.
Ko`ngluma ishqingda o`lmakdin emas andesha hech,
Lek hijroningda o`lmakdin erur andeshanok.
Maydin, ey soqiy, chehramni gulgun aylagil,
Kim, xazonda asfar o`lsa tim, qizarur bargi tok.
Qabr qilmang ko`yida o`lsam, qo`yung, tushsun ko`zi.
Itki o`ldi dafn etarga rasm emas qozmoq mag`ok.
Poksiyrat yor ishqida Navoiy gar o`lar,
Pok su hojat emas, chun qilmish ani ishq pok.
* * *
Kimikim yor aylading bo`ldi giriftoring sening,
Rashkdin vahkim dey olmonkim xudo yoring sening.
Ey quyosh, sen zulm tiyg`in cheksang el savodig`a,
Hojat ermaskim sipehr o`lgay madadkoring sening.
Sobitu sayyorg`a qolmaydur oromu qaror,
Tutashti ko`k mir`otig`a go`yo namudoring sening.
Chun sening ishqingda jon bermakdurur umri abad,
Ulsa mayl etmas Masiho sari bemoring sening.
Qildn su yanglig` ko`ngul tog`in yuzungning lam`asi,
Alloh-alloh ne tajalliy qildi ruxsoring sening.
Ey ko`ngul, chunkim erur ishqing ayon yor oldida,
Bas, musoviydur gar iqroring, gar inkoring sening.
Ichkali la`ling mayidin dayr aro, ey mug`bacha,
Olmadi kavsar mayin og`zig`a xummoring sening.
Ul kamandi zulf to bo`ynungg`a tushmish, ey ko`ngul,
Subhalar torig`a rojih keldi zunnoring sening.
Ey Navoiy, o`zni ko`p emgatmakim yor ollida,
Sabringu zavqing kibi tengdur yo`qu boring sening.
* * *
Jonima tiyg`i jafo ag`yor urdi, yor ham,
Chun men o`ldum ne osig` rahm etsa yor, ag`yor ham.
Qatlima ham yor, ham ag`yorning bir hukmi bor,
Tiyg`idin ag`yor qotildur, tilidin yor ham.
Er ila ag`yor har ne qilsalar yo`qdur g`amim,
Qilmasa imdod alarg`a charxi kajraftor ham.
Sahl erur bu ham agar daf`i malolimg`a gahe,
Bo`lmasa bog`lig` yuzumga kulbayi xammor ham.
Bu bori bir yonu bu bir yonki qotil mahvashim,
Mehr ko`rguzmak bila zulm etmasa izxor ham.
Ul mahi badmehr agar yor o`lsa mahkushumdurur,
Gunbadu davvor ham,bal sobitu sayyor ham.
Ey Navoiy, sen kimu boshingda muncha muddao,
Bas bukim, gar ko`rmasang kom o`lmag`ay ozor ham.
* * *
Bu yomon toli` ayirdi yorni men zordin,
Chun tabibekim ayirg`ay ruhni bemordin.
Erdinkim yig`lamoqdin ko`r bo`lsang g`am nedur,
G`am bukim mahrum o`larmen davlati diydordin.
Yor devonalig`im ko`rsa ko`p ayb etmagay,
Kimki, bir kun ayriliptur bir parinruxsordin.
... chekma zahmatkim bukun bezormen,
Toln`i bargashtadin, bal sobitu sayyordin.
(Borsa) ko`yungdin yiroq ortar Navoiy nolasi,
Garchi bulbuldek turar tushgach yiroq gulzordin.
* * *
Har qachokim o`t solur olamg`a davron ohidin, Yoturur go`yo ani ko`nglumning otashgohidin.
Ul chu ko`nglum istadi o`rtarg`a, masrur o`ldi kon,
Jong`adur minnat yeri nekim kelur dilxohidin.
Gomi tog`u dashtini Farhodu Majnundin so`rung,
Anglamas ko`nglumki, chiqmaydur mazallat chohidin.
Azm etar jonon sari ko`nglum, ajal, qo`n jonni ham,
Kim bu yo`lda emganur gar qolsa ul hamrohidin.
Kuydi gar parvonayu, kul bo`ldi bulbul, shukrdur
Kim, Navoiy kam emas amsol ila ashbohidin.
* * *
Charx bir dam emin ermas ohu ashkim tobidin,
Exud aning girdbodi, yo munung girdobidin.
Qatra xay o`tluq yuzungdinkim oqar sharmandadur,
Chashmayi xurshid aning bu nav` obu tobidin.
Zulfunga bog`lig`durur xalq, uylakim, ozod emas
Hech kim zanjiri yoxud halqayi qullobidin.
Go`yiyo kofir ko`zunt toroji iymon qildikim,
Nur ila zulmat bo`lur zohir qoshing mehrobidin.
Ko`zdaring ahbobg`a dushmandururlar uylakim,
Qon to`karlar kimki dam ursa muhabbat bobidin.
Za`fdin o`lgumdurur, ey soqiy, agar yetkurmasang,
Quti jon ul g`unchayi serob la`li nobidin.
Ey Navoiy, istama ul yo`q og`izdin komkim,
Bahra topmoq bo`lmas aning javharet noyobidin.
* * *
Sipehru mehr yuzungdin nishoiadur barcha, G`araz sen — o`qsenu ul bu bahonadur barcha.
Vujud nomida og`zin aning yuzi bila ko`r
Ki, zarra xayli quyoshdin nishonadur barcha.
Yuziyu qadiyu la`lin ko`ngul g`animat tut,
Ki, huru tuboyu kavsar fasonadur barcha.
Haqir ko`rma xarobat durdkashlarini
Ki, bu xarobalar ichra xizonadur barcha.
Navoiy she`rig`a solg`il quloqki, vaslingda
Hazin tarannumu dilkash taronadur barcha.
* * *
Bog` aro chiqsa xiromon sarvi ozodim yana,
Bog`ni kuydirgudektur ohu faryodim yana.
Tira olmon oyog`imni xuni zanjiridin,
To emastur jilvagar har yon parizodim yana.
Chiqmayin bir dardu bu yuz dardkim ahbobni
Hamdam aylab, hamnafas qilmas mening yodim yana.
Gar emas afkor ayog`i kiprikimning xoridin,
Jilvagar nevchun emas nuri shamshodim yana.
Aql uyi sari nechuk yo`l istayinkim, har dahr,
Ey Navoiy, hamdam aylar ishqi irshodim yana.
* * *
Tanim gardig`a taqsir etti gar ashkim su urmag`ni,
Va lekin qilmadi taqsir ani ohim sovurmag`ni.
Ko`ngullar qushlari ul ko`y gulzorig`a tushmish anis,
Raqibo, qo`y jafo toshin otib bir dam uchurmag`ni.
Chu husn ahlig`a sultonsen, ko`ngul hijron jafosidin,
Kelur dod istayuki, goh unutma ani so`rmag`ni.
Chu o`tlug` orazingdin qovrulur o`z yog`ig`a ko`nglum,
Ani tark ayla, jono, hajr o`tig`a ham qrvurmag`ni.
Dema pinhon tut og`zim sirrini nevchunki, o`rgatmak
Gadog`a hojat ermas xurdasin eldin yoshurmag`ni.
Gar Farhodu Majnun qochtilar ishq o`tig`a tuzmay,
Qeraktur mendin o`rganmak balog`a o`tru turmag`ni.
Navoiy motame ko`rmandur ersang kelu mendin ko`r,
Boshig`a sovurub tufrog`, ko`ksiga tosh urmag`ni.
* * *
Falak jafoyidin ul ong`a bo`lmasun darde,
Xazon nasimidin ul gulga yetmasun garde.
Malolatidin o`lubmen, nechuk tirik qolg`ay,
Kishiki jonida bo`lg`ay malolatu darde.
Ne uchun o`lmagamen menki ishq bulbulimen,
Xazong`a qolg`ucha gulbargi nozparvarde.
Ter ichra gul kibi jisme isitmadin, bo`lmish
Nechunki, shabnam ora qolg`ay otashin varde.
Ul on fidosi qilurg`a topilmadi jonim,
Nechaki dardu tanim tufrog`ini axtardi.
Tegarmu yerga kiyurgan har aqshom ar xud charx,
Tutayki, qildi seni mehri osmongarde.
Navoiy ul quyosh isitmag`in ko`rub jon ber,
Bu dam chu dahrda sensen Masihdek farde.
* * *
Qachonki topmasangiz dahr aro nishonimni, Fano yo`lida tilang jismi notavonimni.
Ko`murmas o`lsa oqarg`an so`ngaklarimni iting,
Bas, ulki qatl qilur chog`da ichti qonimni.
Qari quyosh bila eski oyni ham gardun
Chiqarmag`ay bir agar ko`rsa navjavonimni.
Unumni za`fdin el anglamas xush ul tunlar
Ki, yetkurur edim o`z mohima fig`onimni.
Yo`qiyu borida og`zing gumondadur ko`nglum,
Tabassume qilu raf` aylagil gumonimni.
Qadah to`la quyoshin qil rioyat, ey soqiy
Ki, fosh qilg`amen bu g`ami nihonimni.
Navoiy, ayla gul, avroqi uzra holing sabt
Ki, bulbulo`q o`qusin ushbu dostonimni.
* * *
Ko`zum sham`ik yana ravshan qilur bir mehrsiz mohe,
Buzuq ko`nglum yana obod etar bir adli yo`q shohe.
Shafaq ermaski, ko`k tosi qizib mundoq qizariptur,
Mayi la`ling uchun chektim meni bexud magar ohe.
Visol ichra yuzin ko`rgach ajab yo`q shodlig` ashkim
Bahor ayyomida kun chiqsa ham yomg`ur yog`ar gohe.
Sanga yetmakda hamrohim edi afg`on ila nola,
Valekin sur`at ichra manga yetmas erdi hamrohe.
Navoiyning sirishki ichra jismin ko`rgan el degay,
Tuman ming dona ichra go`yiyo tushmish bir kohe.
* * *
To`yub anduhdin qon birla sa`b o`lmish ko`ngul holi,
Magar qon yig`lamoq birla ko`ngulni qilg`amen xoliy.
Dedi joning olay, lekin muni tahfif etar har dam,
G`araz jon chekmagim gar bo`lmasa, bas, nedur ihmoly.
Mening shirinlab laylovashimdur husn aro jomi`,
Bulardin birga qoni`dur aning aqronu amsoli.
Yo`lida mushki Chin o`zni qora tufroq tilar qilsa
Ki, pobo`sig`a qilg`ay faxr aylab o`zni pomoli.
Nigunlug` birla za`fu ashk ila jismim erur xoma,
Qurub qoni oqarg`an raglarim o`rnig`a har noli.
Sipehr avroqini ko`rdum, erur tafsili ko`p, lekin
Erur o`z holig`a hayronu sargardonlig` ihmoli.
Navoiy ko`yunga kirgach yuzung ko`rdi bihamdillah
Qi, istiqbol etib maqsudi, bas, farxundadur foli.
* * *
Sung`ali quysang zanaxdoningg`a yuz o`pmay ani,
Olmaning chun o`pmagi ma`xud emas, islay ani.
Telba ko`nglum ul pariy vaslin tilab aylar fig`on,
Vah, necha atfoldek umid ila oldi ani.
Yordin shodu ko`nguldin tiyramen, tong yo`q agar,
Bir zamon olqay muniyu bir zamon qarg`ay ani.
Chun kabutar nomasin kech keltururdin o`rtadi,
Notavon ko`nglumni men ham ohidin o`rtay ani.
Kirmadi jonim arosig`a o`qung g`am tunlari,
Men dag`i ko`nglumga emdi kirgali qo`ymay ani.
Vah necha savdo muhol andishasidin jonima,
Arz qilsunlar pariyu huru men tanlay ani.
Charxkim, soldi sovug`lug`lar bila ko`nglumga o`t,
Bo`lmasang ko`nglumda sen bir oh ila o`rtay ani.
Ko`yiga yetmay Navoiy bordi o`zdin za`f etib,
Sudragandek et meni ul sari, men sudray ani.
* * *
Tong emastur tiyra ohimdin ko`ngul qo`zg`almagi,
Shu`laning yeldin, ajab yo`q, har zamon chayqalmag`i.
To firoqing tortaram tobu tavonim qolmamish,
Qof tog`i homilining, yo`q ajab, tavshalmag`i.
Ko`ksum ichra toza dog`imni qonatur har zamon,
Seni ko`rgach za`fdin oshufta ko`nglum salmag`i.
Tong emas ishqida gar ko`p yig`lasam ko`ngli qolur,
Dahr aro ma`hud erur chun su borib, tosh qolmag`i.
Hajr dashtidaki kech yetgay visol anlar halok,
Buyla vodiy qat`ida har lahza bag`rim tolmag`i.
Ko`nglum olding, dog`i solding necha yana, ey bevafo,
O`tqa solmag`liq uchunmu erdi ko`nglum olmag`i.
Gulshani vasl ichra yetkaymu Navoiyg`a nishot,
Necha bo`lg`ay hajr zindoni aro qiynalmag`i.
* * *
Jam surudi bu emish ichsa mayi gulfomni
Kim, chu davron bevafodur, tut g`animat jomni.
Xush surudikim nishoti bodadin bo`lg`ay fuzun
Kim, taammul aylasa og`oz ila anjomni.
Soqiyo, mug` dayrida tutqil juhudi bodakim,
Ta`mi hijron zahri yanglig` talx qilg`ay komni.
To buti kofirshior ilgidin andoq sipqaray
Kim, nishoti bexud etsun zumrayi islomni.
Ul qadahdin mastu bebok aylabon xirqamni chok,
Shahru ko`y ichra uray badmastlig`din gomni.
Motam ahlidek chekib, vo hasrato, barham uray,
Ul jaza`ning shiddatidin davrayi ayyomni.
To bu yanglig` telbalik taqribi birla shammae,
Elga ko`nglum dardidin vozih qilay ibhomni.
Dema nangu nomdin afsona har dam, ey rafiq,
Qilma rasvo bir yo`li bu nangsiz badnomni.
Ey Navoiy, aylamak targ`ib Kavsar ne osig`,
Sen kibi mazkur bo`lg`an rindi durdoshomni.
* * *
Kirib gulshang`a majlis ichra xirman aylasam gulni,
Etishsa muhabbat gul ichra nihon aylayin mulni.
Yoruq ayshim quyoshin tiyra mehnat shomidin yoqmish,
Yuz uzra turradin qilgan parishon gulga sunbulni.
Agar devona ko`nglum za`fi maqsudung emas, nevchun
Banogo`shungdin etting, ey pariy, oshufta kokilni.
Mening ko`nglum o`ti bas, xolu zulfungdin nega, oyo,
Yana filfil bila tarkib aylabsen qaranfulni.
Quyoshdin zarradur mavjudu og`zing sirridin ul nur,
Bo`lur zohir haqiqat baski ko`rgay juzv aro kulni.
Talab vodiysida matlub chun tolibg`a hodiydur,
Kerak hisni hasin qilg`ay gumon solik tavakkulni.
Chu g`aflat birla bir dam uzri yuz yilda emas mumkin,
Navoiy, hozir o`lg`il salb etib o`zni tag`ofulni.
* * *
Evrulur ersa boshing, jono, boshingg`a evrulay, Qilma sarkashlik bu sargashtag`akim, sadqang bo`lay.
Zulm tig`i birlakim, solding boshim tufroq uza,
Tur damekim yuzni yerga surtubon uzrung qo`lay.
Vah, necha tiyg`ing bila ushshoq o`lub serobu men,
El qo`nub su ichmagan mehnat giyohidek so`lay.
Necha hajring shiddatig`a to`zmagandin nig`layin,
Yo g`aming bedodu javrida yodag`ondin kulay.
Mehnati hajring siyah`olida ming anduh aro,
Vah, necha jondin to`yub o`lmak nishotin orzulay.
Ishqing ichra notavonlarkim o`lum holidadur,
Evrulub boshig`a har birining oyog`inda o`lay.
Ey Navoiy, dard o`tin tindursa ashkim, bok yo`q,
Ani ravshan aylamakka har dam ohimdin pulay.
* * *
Holi shavqi oshti nosih chora yetkurgan sayi,
Ul chibindekkim, yana yonib qo`nar surgan sayi.
Go`yiyo ko`nglum samandardurki, qilmas ihzoz,
Shu`lai shavqing ani har necha kuydurgan sayi.
Ne balodurkim, boshim sajdangg`a moyilroq bo`lur,
Ishqi oshubi balo boshimg`a kelturgan sayi.
Qipriking har neshicha gar bo`lmasa la`lingda no`sh,
Bas nedur, men xastani tirguzmak o`lturgan sayi.
Ne qilay uzrungki senda lutfu ehson bilgurur,
Jurm ila isyon mening fe`limda bilgurgan sayi.
Xoslarg`a dayr, aro tuttung qadah, ey mug`bacha,
Jomi vaslingg`a meni mardud telmurgan sayi.
Ey Navoiy, qildi istig`noyu bosh indurmadi,
Tiyg`i bedodi mening boshimni indurgan sayi.
Ulki, jonim gulshanida bor edi xurram bahor,
Aylar erdi g`unchai xandonidin gavhar nisor,
Xori hajridin topib erdi omon joni figor,
G`unchai xandon borib, ko`nglumda qoldi xor-xor,
Tinmag`ur jonimg`a onsiz dunyada bori ne bor?!
Dahr bo`stonini sensiz ko`zga ilmas bu ko`ngul,
Bog` sayri dardining oromi bilmas bu ko`ngul,
Sarv birla lola sori mayl qilmas bu ko`ngul,
Sarv qaddu lolaruxlardin ochilmas bu ko`ngul,
Vah, netayki, dahr bog`i ichra yo`q ul gul`uzor.
Ul jigar pargolasi, vahkim, tilab mendin farog`,
Notavon ko`nglumga qo`ydi furqati dog` uzra dog`.
Lahza-lahza shavqi bazmida chekar erdim ayog`,
Vasli jomidin ochilur erdi ko`nglum bog`-bog`,
Voy, yuz ming voykim, ul may borib, qolmish xumor.
Eyki, yuz parkandlig` bag`rimg`a bir parkand eding,
Balki hijron choki qilg`on zaxmima payvand eding,
Ko`ngluma dermanki, chun vaslig`a hojatmand eding,
Qaydakim, ko`rsang ani kulmak bila xursand eding,
Aksin ayla, ey ko`ngul, har yerda yig`la zor-zor.
Gul kibi ruxsoringa har dam havo aylay dedim,
Shavqida oshufta bulbuldek nav aylay dedim,
Hajru g`am zaxmig`a vaslingdin davo aylay dedim,
Vasl aro har dam senga jonim fido aylay dedim
Nevchun, ey oromijonim, aylading mendin kanor?
Men g`animat tutmish erdim ul sumanbar vaslini,
Ayladi mendin judo charxi sitamgar vaslini,
Sa`y ila mumkin emas qilmoq muyassar vaslini,
Ey ko`ngul, tutg`il g`animat shah Muzaffar vaslini
Kim, o`tubdur dunyada mundog` balolar beshumor.
Vahki, davron zulmidin qoldim ajab motam aro,
Tushmagan bu nav` bir motam bani odam aro.
Hajridin nolib Navoindek tuman ming g`am aro,
Ey Husayiny, yorsiz sen naylagung olam aro?!
Qo`p, adam sarmanzili azmin qilib keynicha bor!
TURLI MANBALARDA ALISHER NAVOIYGA NISBAT
BERILGAN G`AZAL VA BAYTLAR
BERILGAN G`AZAL VA BAYTLAR
Ne ko`zim yoroy ul orazni manzur aylamak,6
Ne tilim haddi oning otini mazkur aylamak.
Ya`ni ul ko`nglumda, bal jonimda dard o`ti erur,
Ko`z bila tilni aning ishida ma`zur aylamak.
Ey Navoiy, qil fido jonong`akim jon, lof erur,—
Oshiq o`zni ishq da`vosida mashhur aylamak.
* * *
Chu bori sar sabuk kardy,
Sabuk kun bori gardan ham.
(Tarjimasi: Boshning yukini yengillatding,
Bo`yin yukini ham yengil qil).
* * *
Qabo bar qaddi tu medo`zad ayyom,7
Baror az Qof to Qof, ey pisar, nom.
(Tarjimasi: Zamon sening qaddu
qomatingga kiyim tikibdi.
Muammo yechimidan Bobur ismi kelib chiqadi).
* * *
Xanda, ki bevaqt kushoyad gireh,
Girya az on xandai bevaqt beh.
Har nafase xanda zadan barqvor,
Ko`tahii umr dehad chun sharor.
* * *
Ey Navoiy, sen kimu mehrobu masjid istamak?8
Qaydakim, xo`blar ayog`in qo`ysa—sen boshingni qo`y!
* * *
Sajdagoh etmishdi ishq ahli qoshing mehrobini
Qilmadi xayli maloyik ichra bir odam hanuz.
* * *
O`ynay-o`ynay o`lturur bir-bir ulusni ko`zlaring,
Sho`x qotillarni jonlar qasdig`a o`ynatmag`il!
* * *
Bahri ashk ichra iki ko`z bo`ldilar zavraqu sol,
Ikki saf kipriklar eshkaklar bo`lubtur har taraf.
* * *
Der emishsenki, Navoiy holini bir kun so`ran,
Men o`shal so`zni qachon bovar qilurmen...
* * *
Necha shayxi xonaqoh avrodida faryod etay,
Dermen emdi bosh olay — piri fano sori ketay.
* * *
...Navoiy go`yo dahr ko`rgali
Xolin aning orazi gulfom aro ko`rgach.