MUAMMIYOT MUAMMOLAR
Odam 1. Gar naboshad dar dili xunin xadangat muttasil, Az chӣ bar bolovu poyonash namoyad xuni dil. Odam 2. Misli dog`u humrati lola magӯ, kam meshavad,Shӯ`lai otash ba xuni dil nihodam meshavad. Amin 3. Soqӣ zi miyon gar qadahi xos nihon kard,G`am nest, hamonro chu ba shakli digar ovard. Amin 4. On shӯx, ki matlubi tu boshad nomash,Sӯzad xirad az lam`ai otashfomash. Og`oz kunad arbada durdoshomash, Yobӣ nomash, chu bingarӣ anҷomash. Omir 5. Zilli mamdudi tu bar sar didaam,3-on sabab xoki darat bigzidaam. Amon 6. Shomi visol ҷilva kun, ey mohi dilafrӯz,Bolo namo ba mo az on sham`ro bisӯz! Obil 7. Balost, k-on alifi qad ba sarkashӣ shud pesh,Ki bo hamon harakat ҷilva dorad aknun besh. 8. Ba yodi xesh sudam chashmi tar, aknun nishon bingar, Zi yak sӯ az mija v-az mardumi chashmam sӯi digar. Aflax 9. Zi hiҷroni zulfash nigar foli dil, Bad-on son, ki be qomatash holi dil. Amin 10. Mahe dar pay buvad dilro, ki sӯzad,Bideh may, k-on chunin dilro furӯzad Anis 11. Dar bog` chu bulbul sifati qaddi tu guft,Shamshod g`amin gashtu bag`oyat oshuft. On dam, ki qadat ҷilvakunon raft ba bog`, Shamshodi g`amin zi bӯston rux binuhuft. Ayoz 12. Agar dame barat on bevafo shudan sokin,Ayon shavad dilat az bexudӣ shavad emin. Ilyos 13- Xizri xat, k-az obi hayvoni labi ӯ boqӣ ast, Har ki boshad misli ӯ, moro ba ӯ mushtoqӣ ast. Anis 14. 3-otashi oham nasimi kӯi yor, Rond to mumkin buvad dudu sharor. Afzal 15. Ey xoҷa, kasero, ki tu fozil donӣ,Boyad nomash ba vaҷhi ahsan xonӣ. Axi 16. Yor agarchi rӯ namoyad bo xushӣ, Rӯ nabinad muddaӣ az noxushӣ. Ixtiyor 17. Har ki shud az davlati ӯ ҷur`axor,Boxt muqarrar sari xud peshi yor. Ibrohim 18. Qomatash dar rah chu didam, bahri ashkam tez gasht,Dar tahi poyash bad-on son, k-obam az sar darguzasht. Iskandar 19. Dar savodi zulf sӯi chashmai nӯshat shitoft, On ki bahri obi hayvon shud ba zulmot, nayoft. Ohi 20. Mani devonaro dorad mushavvash,Chu mohast rӯi nekӯ, ey parivash. Isfandiyor 21. Az baroi neknomii abad payvandi yor,Yak magas hargiz naxoham bar farozi qandi yer. Iftixor 22. Raf`i a`doro shahi mo chun azimat kard ҷazm,Surati fathash namoyad dar sinonho rӯzi razm. Ishoq 23. Sahobi chashmi man in sӯy abrӯ, on sӯ barq,Nabud Masehi birr lo shudan zi har sӯ g`arq (?). Ayub 24. Qayyum, ki vasfash abadivu azalӣ ast,Andar dili mo nigar, ki ӯ lamyazalӣ ast. Ashk 25. Nomi kase, k-ӯ ba qadr chun durri pok ast,Qatrai g`altoni ashki chashmi halok ast. Ashkbus 26. Hasad ba chashm namoyad dili ramidai man,Ki poybӯsi tu mexohad obi didai man. Arshad 27. Har sӯy shohidi mo, k-ofot ast,Chun bididam sanam az lot ast. Anvarӣ 28. Dar orazat shukufta hazoron guli murod, Ey bog`i purshukufa, ҷamolat kushoda bod. Abubakr 29. Ҷu abrӯi ӯ shud ba shӯxӣ namoyon, Nigar xoli abrӯyash aknun ba poyon. Ashraf 30. Fosh megӯyam mahi xudro, ki hastam moilash,On chi megӯyam yaqin gardad ba oxir hosilash. Ummat 31. Qadu dahoni tu to did, dil nihod dahan,Ba-don dahan, ki nashud oshkor ҷuz suxan. Afridun 32- Ahli davlatro xudo bar masnadi izzu xushӣ, Ofaridu nest ammo be havoi sarkashӣ. Anis 33. Ba sӯyam gar shavad ozurda poyat, Maro ҷonest har ҷonib fidoyat. Ardasher 34. Zi davron on chӣ meyobӣ, du nimashDil astu resh, agar shud dil chӣ bimash? Ilyos 35. Iltimosi dil nigar, biksho girehro z-on kamar,To guharho rezad az bolo ba poyon, ey pisar! Ixtiyor 36. Vah, ki digar ishq maro xoҷavor,Besarupo soxta dar peshi yor. Adosh 37. Dardi dil bingar, ki oshiq dar g`amat dar kӯhu dasht, Shud be povu sar chunon, k-on suda v-in farsuda gasht. Abuk 38. Kanori ob on sarv istodast,Valekin po ba rӯi gil nihodast. Alvand 39. Mashav bo sunbulu sarv orzumand,Ba haddu zulfi on dildor payvand! Amon 40. Nomat chu ba rostӣ raqam kard dilam,3-ӯ hamchu nigin naqsh barovard dilam. Ahlӣ 41. Guftam, ki bar sari xurshed ma`vo mekunad,On mahi zӯhroҷabin sarv bolo mekunad. Odina 42. Ey, ki dar dil karda zulfashro raqam bo sad fusun,Beh, ki bahri xondanash on safharo sozӣ nigun. Ohӣ 43. Az mastii nashoti sabuhӣ gahi tarab,On moh rext sof may, ammo gazid lab. Ummat 44. Dili moro visol ar xud nashoist,Davri dunyo ham buti moro naboist. Obil 45. Dar dil chu havoi qaddu rӯyat afzud,Dar ҷustani on rohi chamanro paymud. Avval sarve ba sarkashӣ omad pesh, On goh gule ba shakli ra`no binmud. Amin 46. Mehri oraz chun nihon kardӣ, mahu kavkab nigar,Chun nihon gashtand, on rӯi nihon binmo digar. Obil 47. Chun labat rӯhfizoӣ karda,Ҷonu dil besarupoӣ karda. Avhad 48. Yakero bo dili xud oshnoist,Ki ӯro az xudash bore ҷudoist. Iftixor 49. Dil, ki ҷӯyad kom har ҷonib zi gulzori digar,Fosh guftam, to bubinad har taraf xori digar. Iftixor 50. Dil turo ҷӯyon sӯi gulzorho,Barhana aftad miyoni xorho. Ayoz 51. Shahriyori man, ki har sӯ bo mahe vobasta bud,Gar yake qomat namud, on digare surat namud. Odam 52. Qayd dar faqr omada chun ma`nii vorastagӣ,Omadam z-on son, ki mumkin nabvadash vobastagӣ. Ayoz 53. Gӯshai abrӯsh maqsudi dili resham namud,Lek onro kam namud on moh to maqdur bud. Ohӣ 54. Zi xayli dilbaron on, k-ӯ mahi most,Mahi zӯhroҷabini sarvi bolost. Ixtiyor 55. Chun kamoni abrӯyashro har taraf tiri balost,Sӯi digar tiru tiri on baloi ҷoni most. Imom 56. Yak dam, ey dil, bosh dar betoqatӣ hamrozi mo,Chun baromad bar kanori ob sarvi nozi mo. Imom 57. Nihonӣ dog`ho, k-az shiddati on noshikeboyam,Ki oyad nogahon domankashon on moh binmoyam. Amin 58. Dar chaman chun gulruxon har yak sӯe ma`vo girift,3-on miyon sarvi ravoni man farotar ҷo girift. Ulug` 59. Yor omadu qaddu zulfi ӯ pesh namud,Lek in yak dar on yake sokin bud, Ulug` 60. Chu dil az dog`i ӯ sӯzad ba g`oyat,Buvad z-on dog` dardash benihoyat. Amir 61. Mehru mah chun da`viyatro rӯ namud, ey simbar!3-in xiҷolat gӯiyo pinhon shavand az yakdigar. Odam 62. Xube, ki ba maҷma`i buton hozir gasht,Dar sar havasi dilbariyash zohir gasht. Chun da`vii mahvashikunon ҷonibi tu Omad, ba sarash har on chi bud, oxir gasht. Axtam 63. Baski on shӯx namoyad chu falak mayli ҷafo,Mardum az axtari tole` shuda bin besaru po. Adham 64. Az nomaam ba yor nashud heҷ hosile,Chi buvad ba dardi dil shuda payg`omi bedilӣ. Ayoz 65. Gasht az haҷri labat, ҷono, zi ashki la`lfom,Didai giryoni man holi digar pur shud, tamom. Amon 66. Ba yodi qaddi tu murg`i dili ramidai moBa poi sarv buvad chun tazarvi be saru po. Asriӣ 67. Agar pӯshad libosi axzar on moh,Zi domonash nasozam dast kӯtoh. Ulug` 68. Chun qadu zulfash dar ҷilva oyand,Dilhoi bexud pesh namoyand. Ubob 69. Bo vohidi pok on ki payvast,Az budu nabudi davr vorast. Odina 70. Zi rӯzi avval ba haram ba intihoi niyoz,Kadom rӯz buvad dar miyoni tu xud bin boz. Amon, Amin 71. Shud uzorash ba rangi otash xush,On chu nӯshid, obi otashvash. Osaf, Safo 72. Safi xubon nigar, k-on qaddi dilҷӯ,Gah in sӯ mexiromad, goh on sӯ. Amin, Monӣ 73. Monӣ zi har taraf ba miyon ovarad du bor,Avroqi xeshro, ki kashad nomi on nigor, Odam, Adham 74. Az xayli odam, k-on shahi durposh bar Adham nishast, Zi Adham namexoh kunun dar xuni Odam barad dast. Amin, Amon 75. On ki boshad goh mastu goh maxmuri xarob,Az dilu chashmam xurad gohe sharobu gah kabob. Adham 76. Turki sog`arnӯshi man on gah barorad sar zi may,K-ӯ ba maxmurӣ tavonad yoftan onro zi pay. Amin 77. Ba pesh az shavqi rӯyat ey parichehr,Ki mahro mah nagӯyam, mehrro mehr. Ayoz 78. Ҷam`i xubon omadand, ey dil, vale on simbar3-on miyon har sӯ ba nav`i digar omad ҷilvagar. Badr 79. Xush buvad dildori man gar yak shab oyad bar saram,Ҷomavu pirohan afkanda daroyad dar baram. Boqӣ 80. Ostoni dar chu pӯshӣ az savodi chashmi tar,Pahlӯi gulmexi ӯ sozem gulmexi digar. Bahman 81. Dil dar badanam, ki buvad g`amnok,3-ӯ mond g`amu bisӯxt xud pok. Baho 82. 3-on turki teg`zan, ki xirad dar tahayyur ast,Az xay ba zeri lab shuda mash`uf yak dur ast. Pir 83. Az niyozi mo chu turki noz kard on dilnavoz,Shud ruxi pokash zi har ҷonib payopay ҷilvasoz. Badr 84. Kay aҷab boshad, ki yobam az dahoni dӯst kom,K-az pai bӯse ba ӯ payvasta gardad ehtimom?. Badr 85. Yoftam chunki biraftam bari ӯ,Dili sargashtai xud bar dari ӯ. Bek 86. Ey, ki xoli zeri lab az anbari soro nihӣ,Menamoyad nek, agar on xol bar bolo nihӣ. Bek 87. Shahsavori man, ki payk omad shitobon az barash,Rext yak-yak qatrahoi xun zi poyash v-az sarash. Bobo 88. Ohu ashkam dar g`amat, ey dilnavoz,Bodu boron ast, az on kun ehtiroz. Baho 89. Az anbari zulfi chun bozigari hindunajod,Sar ba ҷoi poyu poi xud ba ҷoi sar nihod. Baho 90. Niholi sabr chun shondam zamona,Shikastu rexti onro bexudona. Bade`, Zayn 91. Dӣ sarvinozi mo zi rux chun xayfishon shud bar zamin,Xurshed zar ovardu xarid, on xoki poro bahri chin. Poyanda 92. Aҷab mador agar bigzarad zi charxi kabud,Cha roki banda sari xud ba zeri poi tu sud. Bahman 93. Abrӯyat az rishtai ҷon har zamon,Bahri dil burdan ba rah dorad kamon. Bahor, Baho 94. Magӯ bahor ba rux bast pardahoi sahob,Ki az xiҷolati rӯyat ba rux kashid niqob. Bobo 95. Kufru din chun shud zi haq suratpazir,Har duro z-on az yake nabvad guzir. Baho 96. Chu tanho ba on qadi dilҷӯ xiromӣ,Shitobon pai qatl har sӯ xiromӣ. Bahodur 97. Chu chashmam az g`amat dar girya shud fosh,Nihon mebinamash har gӯsha durposh! Bahlul 98. Har ki bar pahlӯi mohi xeshtan pahlӯ nihad,Dog`horo aksar az pahlӯi xud yak sӯ nihad. Bilol 99. Gule, k-ӯ benihoyat lol shud az vasfi ruxsorat,Agar gardad g`ubor on gah barad bӯe ba gulzorat. Pӯlod 100. To dili uryoni man sozad siyahpӯshӣ, k-az in,Pudu tor ovard oxir muttasil z-on zulf, bin! Pir 101. Dar sari zulfi tu pechida gireh,Dil az on pech dar oxir shud beh. Pir 102. Vah, ki gashtand az mani devona ҷonu dil barӣAz pai qatlam chu doman bar miyon zad on parӣ. Bashang 103. Lӯlioso chun pai kushtan kunad ohangi man,Orazi xudro ba pushti po rasonad shangi man. Baho 104. Ey falak, bexi niholi tarabi mo kandaӣ, :Bargash az sarsari bedod ba xok afkandaӣ. Parӣ 105. Dili devonagon tamom rabud, On parӣchehra chun tamom namud. Bahor, Rohat 106. Navbahoron dar navo, bulbul ba hangomi saharXond sar to povu po to sar hadisi gul zi bar. Bobo, Ubob 107. Dili moro du rah bast on ҷafokor,Vale gardond dar oxir ba yak bor. (...) 108. Bo sari zulfi siyah didam ruxi on but zi dur,Chun ziyoda gasht, az shavq gashtam nosabur. Baho 109. Dilam dorad havoi on qadu xad,Mukarrar bin navoӣ bedili xud. Bek 110. Nomi on mah ҷustam, omad bar zabonam begumon,Harchi ҷuz nom ast, zohir kun ba ma`nii hamon. Baho 111. Lobaho binmud on mohi suxangӯ dar suxun,3-on chi ӯ binmud nomi lafzi avval yod kun. Badog` 112. Ishqi tu ba ҷonam otashi g`am afrӯxt, Hajrat ba dilam sӯxtani ҷon omӯxt. Guftam: «Binavisam ba tu dardi dili xesh», Az nolai zori man dili xoma bisӯxt. Bayram 112. Bӯ, ki domankashon namoyad dahan,Biniham sar ba poi on doman. Baho 113. Boda gar nabvad, ki sarmastӣ kunam az loi ӯ,Zarfi ӯro gar bubinam, sar niham bar poi ӯ. Badog` 114. Dar sar chu gul az daram havoe fikanad,Dar xatash dar darun baloe fikanad. To kay dorad bar saru oxir gardun, Har yakro z-on ba zeri poe fikanad. Bobur 115. A`do, ki tariqi rostӣ kam bibarand,Az zikri ҷamilu kasbi on bexabarand. 3-ahbobi dilu zohiri onon, ki yakest, Dar ҷustani nomi nek az sar guzarand. Baho 116. Nigar bahori maro be visoli on xurshed,Ki xolhoi payopay zi rӯi ӯ pӯshid. Pir 117. Dil gasht halokash, chu bididam ruxi pokash,Pӯshidu namud on gah dilam gasht halokash. Bahman 118. Harimi huҷra, tan az tarab nagardad shod,Ki hast manzili g`am in binoi bebunyod Boyazid 119. Mohi turki man miyoni oshiqoni xesh toxt,Har taraf chun did yak oshiq, ba teg`i kin du soxt. Bikr 120. Rӯyat, buti man, kard miyon holi digar,Binmud chu xoli digaru xoli digar. Bade` 121. Dil, ki az bahri tu muztar gashta,Dur az vasli tu besar gashta. Baho 122. Dil hamexohad, ki binad rӯi ӯ,Shahsuvore gar nabinad sӯi ӯ. Bobo 123. Dildor, ki rasmi dilnavozӣ farmud,Dar pursishi dil maro base lutf namud. Guftam: «Zor astu besaru po zi g`amat», Gufto ki: «Maro niz gumon zi eshon bud». Porso 124. Maro sargashta pomoli ҷafoyash,Sari oshuftaam bin zeri poyash. Toҷ 125. Xoki poyat, ki ba xurshedvashon toҷ kunӣ,To bubinӣ digar az arbada toroҷ kunӣ. Toҷ 126. Be rafiqon ba bog` kun manzil,To bubinӣ ҷahim, vale hosil. Toҷ 127. Ohi bepoyon kasham bahri dili on oftob,Dudi ohamro bubin, oxir bigir az vay hisob. Taqӣ 128. Kay saodat yobad az taqvoi xud hamchun shaqӣ?Gar namuda tarki sar yakto nagardad muttaqӣ. Turobӣ 129. 3-otash ba sehri on parӣ gashta xarob kori dil,Dar tabi beshumori ӯ nest chu g`ayri bori dil. Tobon 130. Shitobon omadu shud mehr on ҷam,Ba rӯyash az hiҷolat dar zamon kam. Toҷ 131. Mavolӣ zi ishqi tu shud mutarosh, Chu shud rӯi xubat ba po qatraposh. Temur 132. Zayli ohi man chu payvandad ba zayli osmon,Mohi turki man kunad mazkur onro har zamon. Tur 133. Nomi mohi turki xud ҷustam, «ba yodam» guft: «nest»,Chun ravon gashtam ba lafzi xeshtan gufto ki: «ist!» Toҷ 134. Dil, ki az rӯi tuash dar iztirob ovardaam,Ohi beg`oyat kashidan dar hisob ovardaam. Sobit 135. Har guhar dar zeri poyash, k-az Qazo ma`vo girift,Peshi on but zer shud z-on rӯ ba bolo ҷo girift. Ҷumhur, Ҷavhar 136. Bediloni hajr bin aftoda az dil bar kanor,Karda z-on bas, dil tariqi bexudy rasmu shior. Ҷumhur 137. Ishqi tu, ki dar dil budash ta`sirash,Murdam zi g`amu nayoftam tadbirash. Mahҷur turo ba heҷ chu hoҷat nest, Garchi oxir shavand domangirash. Ҷunayd 138. Chi halqaho, ki namudast bar uzori xushash,Pai ҷununi mani zor zulfi domvashash. Ҷunayd 139. Qaddash, ey ҷon, gar zi og`ӯshat shavad,Sarvi bӯstonӣ faromӯshat shavad. Ҷunayd 140. Ey, fido ҷonam ba chashmi masti tu,Bexudihoi dilam az dasti tu. Ҷa`far 141. Az ҷafo g`unchai gul ҷilva chu bunyod kunad,Bulbuli besaru dil binadu faryod kunad. Ҷalol 142. Ba zaxmi teg`i tu gashta dupora farqi saram,Aҷab mador ba ruxsor porai ҷigaram. Ҷamshed 143. Butonand anҷum bahar anҷuman,Az on ҷam` xurshed shud mohi man. Ҷamol 144. Donai xolat ba zeri lab xush ast, ey simbar,Yak gireh nekӯ buvad, gar ham bubandӣ bar kamar. Ҷumxur, Ҷa`far 145. Ҷam`i bedilro, ki dar ҷomi g`amat pastӣ buvad,Sar ba zeru chashm nav`i digar az mastӣ buvad. Ҷӯgӣ 146. Guftam: «ӯ hast, chu chashmai zindagӣ ast»,Gufto: «ӯro ba la`li man bandagӣ ast». Guftam: «zulfat?» Guft: «pareshonkorӣ», Hosil zi ҷavobi ӯ parokandagӣ ast. Ҷavhar 147. Ҷavri on mah zohir, ammo xud ba chashmam benishon,Xush buvad gar ҷilvagar gardad digar domankashon. Ҷobir 148. Ey, sari zulfat shuda abrӯ, ҷamolat oftob,Chӣ buvad tole` shavad tarfi ҷamolat z-on niqob. Ҷa`far 149. Az ҷamoli xud chu sozad dur zulfi tobdor,Fosh gӯyam mehru mah. gardad zi har sӯ beqaror. Ҷamol 150. ............sabo bulbuli gulrux, ki gashta lol,Z-on dam, k-az on chaman shuda Maҷnuni bemisol Ҷavhar 151. Gavhari la`lash balog`at menamoyad dar suxun,Bas tu ham, ey dil, ba alfozi baleg`ash yod kun! Hakim 152. Ey sabo, ҷonam ba zeri xoki poi ӯ fishon,Boz xoki poi ӯ bar gӯshai chashmam nishon. Habash 153. Zi xalxolash aftoda bar po nishon,Kunun dil biboyad buvad ҷonfishon. Chomӣ 154. Chun buvad pariro bad-on qomati dilҷӯ,Bas bol, ki zad dar talabash, rext pari ӯ. Xalil 155. Dili devonai zoram, ki shaydost,Ba rӯi on parivash be saru post. Hisom 156. Zadӣ bar chashmam, ey turki shikorӣ,Xadange girӣ, ki aftod korӣ. Hamza 157. Xubon budand peshi on lӯ`bati Chin,Ohe nogah kashidam az ҷoni hazin. 3-on ҷumla maham gasht digargunu biraft, Zarrarezon qatrai xayro zi ҷabin. Hoҷim 158. Maro dar g`amat kor behosilӣ ast,Ba dil bexudivu ba tan bedilӣ ast. Ҷaӣb 159. Gar yake zi ahbobro pusht nashud(?) poyandagӣ,Misli ӯero baqo bodo ba zavqi zindagӣ. Hamza 160. Dar dahoni xum nigar, k-ӯ boz monda az xushӣ,Bar rahi on mah, ki boshad moili durdikashӣ. Habash 161. Dar dahoni yor dandonash, dilo, gar bingarӣ,Boyadat k-onro ba in digar mukarrar bingary. Hamid 162. Ey dil, ar peshi tani mehnatzada z-on xoki kӯy,Muhtaram boyad maham to hamraham nabvad bigӯy. Husayn 163. On mah ba ruxi xub az on shayn barangext,K-az orazi mah qatrai xay ҷumla furӯ rext. Hamza 164. Ey mug`bacha rah gil shuda az chashmi tari man,Xishti sari xum bar rahi mayxona biyafikan! Habash 165. Ba himmat barfishon durri yagona,Chi bikshoyad az on xashxosh dona. Hamza 166. G`amza be ruxsori xubu qaddu zulfash ham nakӯst,Gӯshahoi chashm agar barham zanad az nozi dӯst. Hisom 167. Ohi behad daruni dida namud,Hamagӣ rangi xoli yor zudud. Hasan 168. Ahbob muvofiqand ba pushti ҷonӣ,Chun manba`i lutfu ma`dani ehsonӣ. Z-ehsoni tu chun muxolifoni be mag`z Ovora shudand, boshad az nodonӣ. Ҷayb 169. Zebi tu mah ba dalv v-ey shӯxi .... badxӯ,Chun raft xirmani mah, oxir chӣ boyad, bargӯ?! Homid 170. Chun bibarad ҷom ba sӯi dahan,Qatra zi lab pok kunad mohi man. Xon 171. Chu muhtasib sӯi mayxona yoft dasti gazand,Darash kushudu ravoqash kushudu bom fikand. Xusrav 172. Huru tӯbӣ nest tole` rӯi xubi on badmast, (?)Az daraxte, k-ӯ ba naxli qaddi xubon ashbah ast. Xon 173. Shayx dar mayxona shayn angexta,Dur shikasta, bodaro ham rexta. Xon 174. On ki bo la`li labi ҷonbaxsh ҷononi man ast,Chun namoyad xoli mushkin zeri lab, ҷoni man ast. Xolid 175. Nuqtai mushkin zi oraz goh pӯshad mohi man,Goh bikshoyad pai saydi dili gumrohi man. Xusrav 176. Xalqro az bedilӣ sad choki doman shud ayon,Zad savori novakandozam chu doman bar miyon. Xolid 177. Hamchu aksi sunbuli tar bar zulole az xushӣZulf dar oinai on rӯ nigar bo sarkashӣ. Xodim 178. Man, ki dar nazzorai ruxsori xubon nodimam,On ruxi nekӯ ba rӯyam neh, ki sozӣ xodimam. Xurram 179. Piri dayri mo zi dasti muhtasib chun darra kand,Dastavu nӯgash burid on gohash andar xum fikand. Xolid 180. Dono, ki laqab bahri dile memonad,Xoro gӯyad dili turo gar donad. Xon 181. On ҷavoni sodarӯ boloi lab binmud xol,Dast shӯyad az dili xud, z-on ki mushkil gasht hol. Xalif 182. On xol chu didӣ, bingar bar ruxi yorash,Bas, domani on zulf nigah kun ba kanorash. Xayyom 183. Surati chashm baham barzadani on ayyor,Rӯ zi mo soxt digargun ba ҷafo oxiri kor. Xalil 184. Mohi man chun ҷilvagar shud, mushtariruxsor bud,Pesh chun shud murtafe`, xurshed oraz menamud. Xolid 185. Holi dil bingar, ki to gashta ba zulfat poybast,Chun xudӣ gar yobad, az insof gardad zeri dast. Xudodod 186. Fido kunam dili xudro ba ҷoi on nogoh,Hamdardi xesh magaram kunad maro on moh. Xalaf 187. Zi zulfi yor chu pӯshida shud mahi rӯyash,Namud ҷoi mah rӯ kamoni abrӯyash. Xalil, Ҷalil 188. Bast chun zevar ba zulf on gah ruxi nekӯ kushud,Xol bar rӯi naku gah zeru gah bolo namud. Dovud 189. Sarvat ba salom omada chun qaddi tu dida,Binash ba labi ҷӯ ba hamon qad xamida. Dovud 190. Pesh tu agar ayon shavad mehnati mo,Bo obi du chashm otashi furqati mo. Shak nest, ki dar dilat asar xohad kard, Dardi dilu dudi ohi beg`oyati mo. Dӯst 191. Bӯi zulfatro du qism omad hisob ey nӯshlab,3-on yake ratb-ul-lison omad Aҷam z-in yak Arab. Dilorom 192. G`unchai bog`u guli ra`no nigar,Har taraf bori dili moro nigar. Doniyol 193. Hast har, sӯ bingaram, vasli qadat hosil maro,Nest bar har sӯ xadangi g`amzaat dar dil maro. Doro 194. Ruxi nekat balo v-on xoli hindu,Xudoro, pӯsh xolu rui neku! Dehdor 195. Az bahri ruxat dili balokash doram,V-az zulfi tu xotiri mushavvash doram. Dar ohi dilam dame nigar, k-andar dil Binӣ, ki chӣ shӯ`lahoi otash doram?! Dӯst 196. Sham`vash .... qomat . . . , ,Dӯsh ba xud ҷilva dod, onchi bar oro . . . Darvesh 197. Zulfi rӯi ӯ ba dardi dil chu omad hosilam,In dam on xoham, ki gardad shod bo dardi dilam. Dovud 198. Az ӯ dod onho, ki zohirashon bud bo dil yake, (?)Chun xudӣ xohand dar yak pahlӯi xud beshake. Dovud 199. Burun natvonad zi g`am on buti badxӯ,Bechoravu betoqate har tarafi ӯ. Dovud, Nuҷum, Naҷm 200. 3-oham shabi furqatat ba mardumDar dud namuda sham`i anҷum. Zunnun (Zu-al-nun) 201. Zulfu xolat vobaham dorand v-on rӯ az ҷununSar nihodam bar rahat, ammo pushaymonam kunun. Rustam 202. Guftam: «ey dil, sustӣ andar mehri gulruxsori man».Guft: «Rustam» on chi guft, on ast nomi yori man». Rayhon 203. Hast daryo gӯshai chashmi durafshonam, nigar!To shud az yak sӯ mah, az yak sӯ hilolat ҷilvagar. Ramazon 204. Az firoqash chun ba ҷon oyad dilam,Rӯ namoyad yoru birboyad dilam. Ramazon 205. Chun dahoni ӯ öigin omad pai daf`i fig`on,Ҷӯyam on mahro, ki kasro mӯhr mesozad dahon. Vays 206. Shud dili resham duvu az vay shud sharori shӯ`la pok,Gӯshai chashme gar on tifl afkanad bar vay chӣ bok? Rashid 207. Doram dili resh, ki z-ӯ mahest baafg`on,Magar har chi xalosi zulm rӯ ba man orad. Rukn 207. Zi obi dida bin dar bahr yoram,Duri g`alton, pechad dar kanoram. Zirak 208. Chun dili sӯzoni maro did yor,Sӯxt dilash bar dili miskini zor. Zirak 209. Zor bingar bar sari kӯyash mani bemorro,Bar dili zoram nigar dog`i firoqi yorro. Zirak 210. Yori moro dar xirom omad chu qomat be shake,Mehru mah az har taraf peshash namoyad dah yake. Zohid 211. Na bar sari rohat saram andoxtӣ bo teg`i kin,Ҷonibi digar tani xamgashtaam aftoda bin! Zayn 212. Guft on kas, ki duri gӯshu ruxi xubi tu did,Gӯiyo qatrae az chashmai xurshed chakid. Zulayxo 213. Mohe, ki xol dorad agar dar dil ovarad,Xudro digar ba g`ayri xud az kibr nangarad. Sikandar 214. Chun kushoӣ du sunbuli mushkin,Bishkanu tobashon dar oina bin! Sikandar 215. Ishq sanadi vay, holi ӯ gufta,Har kuҷo hast rindi oshufta. Suhayl 216. Mushtarivu Zӯhra gardad bo ҷamolat ҷilvagar,Gar ba shams on yak nihad pahlӯvu in yak bar qamar. Salmon 217. Dilamro dar chaman be qaddi ӯ gar hast faryode,Ba somon bin, ki dorad poybӯsi sarvi ozode. Sulaymon 218. Bas, ki nomi oliyat bar torami gardun nishast,Chun baromad mehru mohu mushtarӣ nomi tu gasht. Sog`ar 219. Ҷuz sar sӯxtanu oh nadorand digar,Zi ahli mehrat, ki namoyand hama zeru zabar. Sanҷar 220. Dar chaman to did savsan qomatatro, ham shaҷar,On yake be ob v-in bebarg shud, ey simbar. Sanҷarbek 221. Charo bar kini dil bar tarfi abrӯ afkanӣ sad chin?Ba rux mehri ayon mekun, xudoro dar miyon mebin. Sӯhrob 222. Baski dar kӯi tu har sӯ oshiqi shaydo david,Nimi dil az sayri kӯyat ob shud, dar po chakid. Sӯhrob 223. Raft chun mahbubi rӯpӯshi mani shaydo zi shahr,Oqibat az shahr boyad kand, k-on ҷo nest bahr. Sӯhrob 224. Guftam: chu shakli bexudi on sarvi mohrӯ Budast past peshi qadat. Guft: «Boz gӯ!» Siroҷ 225. Zi infioli on mahi farxundachehr,Xeshro nav`i digar binmud mehr. Sӯhrob 226. Anҷumani bekaronai mo ҷӯ,Gavhari noyob donu shukri na`im gӯ! Sa`dӣ 227. Chashm bar xurshedu mah n-oyad maro,K-on mahi xurshedvash boyad maro. Siroҷ 228. Kalla gӯshai on mah chu bishkast, mastSaru toҷi shohon bad-on son shikast. Sӯhrob 229. Az latofat harchi dorad oftob ey mohvash,Doda far xohad visolatro, ki bo on hast xush. Soqӣ 229. Bo oshiq on zamon, ki shuda rӯi yor fosh,3-oshuftaholӣ omada zarbaxshu xӯrda posh. Siroҷ 230. Bar labi ҷu to baromad qaddi on mohi Chigil,Sarvro peshi qadash bin sar ba zeru po ba gil. Sa`id 231. Bulbuli rӯham, ki xoham ҷoi ӯ zeri suman,Donaxorash karda dastomӯzoni siminbadan. Saodat 232. Orzui sӯzi ishqamro ba xotir doshtam,Dar dili xud dog`i ӯ az bexudӣ bigzoshtam. Salmon 233. Nomusulmone, ki nomash gashta har sӯ muntashir,Dur nabvad gar buvad bo nomi oxir muftaxir. Sulaymon 234. Ba kӯi ishq zebu zinati Firdavsi a`lo deh,Chu sha`ni ӯ azim omad du ҷo, on ҷo maro ҷo deh. Shahob 235. Zamone, k-on shahi xubon balo angextan girad,Dili mo ob gardonadu xun rextan girad. Shahob 236. Shaxrb soz yake ba bazmu nӯsh kun mai nob!Bigir, mutribi xushlahҷa, soz bo mizrob! Shahob 237. Mohi shahroshӯbi man z-oshӯb dilho mebarad,Ne, hamin dil sarkashӣ niz az dili mo mebaraD. Sha`bon 238. Dӯsh mayli bazmi ӯ kardam, dilam betob bud,Sham`ro dilmurda didam, posbon dar xob bud. Shuҷo` 239. Vah, ki sӯzand hamchu g`amnokon,Dil zi sham`i ҷamoli ӯ pokon. Shuҷo` 240. Dili maҷnun ba kӯi dӯst bishtoft,Zi rӯi xesh on shaydo davo yoft. Shomӣ 241. Zi bahri mav`iza shayxe, ki sӯi mo bigzasht,Zi shӯ`lahoi g`ami mo dilash gudoxta gasht. Shomӣ 242. Az sharobam talxkomӣ shud Xudo bezor az ӯ,Garchi oxir noguzir ast in dili bemor az ӯ. Shahriyor 243. Shahriyore, ki dilozori man ast,Ham shahu ham mahu ham yori man ast. Sharaf 244. Did chun dil xolhoi shӯxi on xurshedrӯ,Az shaaf du xol yak-yak kand az xurshedi ӯ. Shahriyor 245. Ba kunҷi oqibat chun ovard rӯy,Dili mo chun mahi masnad zi har sӯy. Shu`ayb 246. Dar samo` omad ba aysh on dilbari oliҷanob,Ҷo ba dil kardand Mehru Mushtarӣ az iztirob. Shodӣ 247. Kushodӣ bahori ruxat, k-oftobest,Chu zarra az on dilam iztirobest. Shams 248. Zi sharmu fisq, ey mahi shakarborӣ,Yake dorivu digar yak nadorӣ. Shams 249. On tifli suxangӯ chu hadis og`oz ӯ,Vayro hama dar suxan ba bepardoz ӯ. Man mastamu …….. To orazi mah namud xokam soz ӯ. Shopur 250. Shukr doram, k-on parӣ dar ҷilva chun oraz kushud,Rӯi dil nanmud agar avval, vale oxir namud. Shopur 251. Zi ashki behadi g`altoni man shudash ma`lum,Ki burҷi avҷi ummedam ba xok rext nuҷum. Sharaf 252. Chun zi rӯi moh xoli mushkso sozӣ ayon,Zulf pӯshad xoli mohi rӯi xud gardad nihon. Shahvor 253. Fahmro da`voi xubӣ shior ast, Kase, k-ash mehr guft, on goh dor ast. Shu`aӣb 254. Kay namoyad oftobi ............. nazarxez andake,Mohi rӯpӯshi man ar xudro ayon sozad yake. Shayx 255. Loiqi vaslash kase, ey dil, nadonӣ yoftan,Xalqi olam ҷam` agar sozӣ, tavonӣ yoftan. Shahob Moh agar domankashon oyad, buvad az vay nishon. . . . . . . . . . . . . . 257. Garchi dilro buvad dar hiҷron base ranҷu malol, Bar sӯyash bingar nishoni sӯhbat inak az visol. Safӣ 258. Chu dorad sof-sofi boda yoram,Digad yak qatra boqӣ kay guzoram? Sanam 259. To ob shuda dil az g`ami simbar ast,Dar gӯshai chashmam az tarashshӯh asar ast. Sadr 260. Ba chashm sarv kuҷo oyad ahli binishro,Qabo chu ҷilva namoyad az on qadu bolo. Sadr 261. Buvad k-on xoli lab bolo namoyad,V-agar poyon namoyad, dil raboyad. Tohir 262. Isme, ki az sharaf sadafi purҷavohir ast,Az nuqta zi hindui xoli tu zohir ast. Muin 263. Ey yor, chu rux dar dili man binmudӣ,Mehri digaram bar sari mehr afzudӣ. Monӣ 264. Chu moro did, on dar husn oyad,Nihon shud benihoyat — benihoyat. Horun 265. Ohi dil kori mani shefta o.xir kard,To ki on sarvi ravon shevai xud zohir kard. Yorӣ Digar sӯi on la`li suxangӯ binand. Xudro sӯzand dilfigoroni faqir, V-on goh firebi behadi ӯ binand. | Odam 1. Agar qonln dilimga g`amzang o`qi tutash bo`lmasa, Nima uchun uning yuqori va quyisida ko`ngil qoni ko`rinadi? Muammoning yechimi1 (halli) Yorning g`amza o`qi (kiprigi — alif bo`lib, undan keyin ko`ngil qoni —«dam» ko`rinsa, bo`ladi. (Arab tilida «dam» qon demakdir). Bu o`qdan oldingi ko`ngil qoni «madd» belgisi bo`lib, yoziladi. Qalb qoidasiga asosan uning aksi — dam—qondir Bu ~ belgisi alif ustiga qo`yilsa, —Odam ismi hosil bo`ladi. Odam 2. Lolaning dog`i va qizil rangi kam bo`ladi, deb aytma, O`tning shu`lasini ko`ngil qoni ustiga qo`ysam bo`ladi. M. Ye: O`t — otash ning shu`lasi, ya`ni birinchi harfi bo`lib, uni ko`ngil qoni — — dam ustiga qo`ysak, — Odam ismi hosil bo`ladi (Arab tilida — «dam» qon demakdir). Amin 3. U sho`xning nomini talab qilsang, Alangasining shu`lasidan aql yonadi U ichayotganda sho`xlik qilsa, Bu ishning oxiriga qarasang, nomini topasan. M.E.: Sho`xning ichayotgani — may bo`lib, unga «an» — ni jom qilsak, (anjomash so`zi bunga ishoradir), ya`ni bu jomga — mayni qo`ysak, — Amin ismi hosil bo`ladi. Amin 4. Soqiy o`rtadagi maxsus qadahni yashirsa ham,G`am yo`q, chunki o`sha qadahni boshqa shaklda yana keltirdi. M.E: Soqiy — o`rtadan qadahni yashirib, u «on» — ni boshqa shaklda keltirsa, — Amiin ismi hosil bo`ladi. Omir* 5. Sening boshingdagi qora sochingni ko`rdim,Shul sababdan eshiging tuprog`ini tanladim. Amon 6. Ey dilni o`rtovchi go`zal, visol kechasida jilva qil,Qaddingni bizga ko`rsat, shamni kuydir. M.E: Go`zal jilva qilsa, «namo» — ning qaddi — bolosi harfini qo`shilsa, bo`ladi. «bolo, namo, bamo»ga asosan ni ga ko`rsatsak, bo`ladi. «Azon shamro biso`z»ga ko`ra Dagi ni kuydirsak, — Amon ismi hosil bo`ladi Obil 7. Alifga o`xshagan qaddi sarkashlik bilan oldinga kelib balo bo`ldi. Endi o`shal harakat bilan ko`proq jilva qilyapti. ME.:«balo» — dagi sarkash qad, ya`ni oldinga kelsa, — Obil ismi hosil bo`ladi. Ayoz 8. Yoshlangan ko`zimni o`z yorimga surtdim,Bir tomonda kiprik, boshqa tomonda ko`zim qorachig`iga qara. ME.: Yor — ning bir tomonidagi kiprik — alif bo`lib, ikkinchi tomondagi ko`z qorachig`i nuqtadir. Ular — yorga qo`shilsa, Ayoz ismi hosil bo`ladi. Aflah 9.Sochining ayrilig`idan dilimizning holiga qara,Qad-qomatisiz dilimizning holiga boq Amin 10. Oy yuzli go`zal dilni kuydirayotgan paytda,Mayni bergin, ki dillarni ravshan qilsin. M-E.: May — on— ning diliga kirsa, — Amin ismi hosil bo`ladi. Anis 11. Bulbul bog`da sening qadding sifatini aytganda,Shamshod g`amgin bo`ldi-yu, nihoyatda xafa bo`ldi Sening qadding jilva qilib, boqqa kirganda, Shamshod g`amga to`lib yuzini bog`dan yashirdi. Ayoz 12. Agar u bevafo sening oldingda biroz to`xtab tursa, Dilingni bezovta bo`lishidan xalos bo`lishi ayon bo`ladi. Ilyos 13- Yor labi obi hayoti ustidagi boqiy «Xizri Xat»ga(mayin tuk), Kimki unga o`xshasa, biz unga mushtoqmiz. Anis 14. Yorning ko`chasidan esgan shabada, Mening ohim o`tidan tutun va cho`g`larini mumkin qadar haydadi. Afzal 15. Ey xoja, sen fozil deb bilgan kishiningNomini eng yaxshi deb o`qishing kerak. M.E.: «Fozil» — deb bilgan kishi nomini «ba-vajhi «ahsan» o`qilsa, — Afzal bo`ladi Axi 16. Yor xursandchilik bilan yuzinn ko`rsatsa-da,Mudom xafaligidan uning yuzini ko`rmaydi. Ixtiyor 17. Kimki uning davlatidan qadah ichuvchi bo`lsa, Muqarrar o`z boshini yor oldida boy beradi. M.E.: — yor oldida boshi bilan o`ynasa, — bo`ladi («boxt» — o`ynadi). Endi uning boshi, ya`ni — harfi ketsa, — Ixtiyor ismi hosil bo`ladi Ibrohim 18. Yo`lda uning qomatini ko`rib, ashkim dengizi tezlashdi, Oyog`ining ostiga to`kilgan suvim (ko`z yoshim) boshdan oshdi. M.E: Yo`l — — rahda yor qomati — ni qo`ysak, bo`ladi. Endi suvim —obam boshdan oshsa, — Ibrohim ismi hosil bo`ladi. Iskandar 19. Soching tunida labing hayot chashmasi sari shoshilgan (kishi), Zulmatga hayot suvn axtarib borib, unn topolmagan (kishi)ga o`xshaydi. M.E.: Talmeh qoidasi asosida yechiladi Zulumatga hayot suvi axtarib borib, uni topolmagan kishn Iskandardir. Ohi 20. Ey parnvash go`zal, sening oygaUxshagan go`zal yuzing meni tashvishga soldi. Isfandiyor 21. Yaxshi nom qoldirish va yorga abadiy payvand bo`lish uchun, Yorning qandi ustiga bir pashsha qo`nishini ham istamayman. M-E.: «Yorning qandi» — qandi yor — uning ustida bir pashsha bo`lmasa, — bo`ladi. Pashsha — — magas — — abjad hisobida 60 bo`lib, — harfining son qiymatidir. dan biri bo`lmasa, qoladi. Unga «yak» soni qiymati qo`shilsa, bo`lib, tarkib topsa, — Isfandiyor ismi hosil bo`ladi. Iftixor 22. Bizning shohimiz dushmanni yo`qotish uchun jazm qilsa, Jang kunida g`alabasini qilichlar bilan ko`rsatadi. M.E: G`alaba — fath — so`zinnng surati, ya`ni hamshakli dir. Endi qilichlar — aliflar ko`rinsa, bo`ladi. «ro` z-razm> deyilgani uchun — razm— — jang so`zining yuzi harfini olib, tarkib topsa, — Iftixor ismi hosil bo`ladi Ishoq 23. Mening ko`zimning buluti bu tomonda,Uning qoshi chaqmoq (yashin) tomonda. Ayyub 24. Vasfi abadin va bezavol bo`lgan Qaynum(Alloh)ni. Bizning dilimizga qarasang u abadiy (joylashgandir). Ashk 25. Qadr-qiymati pok durga o`xshagan kishining nomi,Halok bo`lgan ko`zdan oqayotgan ko`z yoshning bir tomchisidir. Ashkbo`s 26. Mening hurkkan dilim ko`zingga hasad qiladi, Ko`z yoshlarim sening oyog`ingni o`pishni istaydi. M.E.: «Obi dida» — ko`z yoshi — «ashk»— bo`lib, u «poybo`s» qilsa, ya`ni — bo`sni oyoq qilsa ,— Ashkbo`s ismi hosil bo`ladi. Arshad 27- Go`zalimizning har tomoni oftobdir, Endi bilsam, Sanam lotdan ekan. (Lot — Shu`ayb payg`ambar qavmi cho`qingan but nomi) Anvariy 28. Yuzingdan minglarcha murod guli ochilgandir,Ey go`zal, shakarga to`la bog` jamolingdan ochilsin. M-E.: Muammoning tarodif qoidasiga ko`ra «pur» — so`zining hamshakli «nur» bo`lib, «ey» — so`zi ochilsa va ni qoplasa, — Anvariy ismi hosil bo`ladi. Abubakr 29. Uning qoshi sho`xlik bilan namoyon bo`ldi,Endi uning qoshi xolini quyida ko`r. ME.: «Abro`» — qosh sho`xlik bilan ko`rinsa, — hosil bo`ladi. Endi «nigar» — — qara so`zidagi nuqta (xol) quyida ko`rinsa, bo`ladi va ular biriksa, — Abubakr ismi hosil bo`ladi. Ashraf 30. Menga moyil bo`lgan go`zalni oshkor aytaman, Nimaiki degan bo`lsam, oxirida hosil (tayin) bo`ladi M.E.:«fosh» — desak, talmeh qoidasiga ko`ra «moh» — «qamar»— dan harfini olsak, — bo`ladi. Endi «fosh» guftam»dan ni oxiriga olsak, — Ashraf ismi hosil bo`ladi. Ummat 31- Dil sening qadding va og`zingni ko`rishi bulan, So`zdan boshqa (narsa)ni oshkor qilmaydigan og`zini unga qo`ydi. Afridun 32. Xudo davlat ahllarini izzat-hurmat taxtiga yaratdi,Lekin manmanlik, qaysarlik va kibru havosiz yaratmadi. ME.: «Ofaridu» — so`ziga«nest»— so`zi boshidagi harfi sarkashlik qilib, oxiriga o`tsa, — Afridun ismi hosil bo`ladi. Anis 33. Oyog`ing zahmat chekib men tomon kelsa,Mening jonim har tarafdan senga fido (bo`lsin). Ardasher 34. Davrondan nimaiki topgan bo`lsang, ikkiga bo`lingan bo`lib, u dildir. U dil yaralangan bo`lib, ikkiga bo`linsa, qo`rquv yo`qdir. M. Ye.: «Dil»— arab tilida «qalb» bo`lib, uning yana bir ma`nosi «teskari»dir. Agar «resh» — —qalb bo`lsa, bo`ladi. Yana —dil resh bo`lsa, — yaralansa, qoladi va bo`ladi. Endi — agarning dili, ya`ni o`rta harfi yaralansa, — qoladi va tarkib topsa, — Ardasher ismi hosil bo`ladi. Ilyos 35. Dilning iltimosiga qara va belingdagi kamarni yech, Yuqoridan pastga qarab gavharlar to`kilsin M.E.:«Iltimos»— ning diliga qarasak, o`rtadagi harf —dir. Qamar yechilsa, — bo`ladi. Endi gavharlar, ya`ni nuqtalar to`kilsa yoki pastga tushsa —Ilyos ismi hosil bo`ladi. Ixtiyor 36. Ishqniing zikri meni xo`jalar kabi, yor oldiga boshva oyoqsiz qilib qo`ydi. M.E.:«Besarupo soxta» iborasidagi «soxta» — so`zi bosh va oyoqsiz bo`lsa, — bo`ladi (boshi va oxiridagi harflar soqit qilinadi). Endi u «yor» — oldiga borsa, — Ixtiyor ismi hosil bo`ladi. Adosh 37. Dilning dardiga qara, oshiq sening g`amingda tog` va dashtda, U yeyilib ketgani va bu xarob bo`lgani kabi, bosh va oyoqsiz bo`ldi. Abuk 38. U sarv (go`zal) suv yoqasida to`xtab turibdi, Lekin oyog`ini gulning yuziga qo`yib turibdi . M.E.: Sarv, ya`ni «suv»— ob yoqasida tursa, — bo`ladi ob yoqasi harfidir). Endi u oyog`ini ning yuziga qo`ysa, —Abuk ismi hosil bo`ladi gulning yuzi, ya`ni birinchi harfi — dir). Alvand 39. Sunbul va sarvni orzu qilma,Ul dildorning qaddi va zulfiga payvand bo`l. M.E.:Dildorning qaddi harfi, uning sochi — zulfi esa harfidir. Ular qo`shilsa, bo`ladi. Endi «payvand» ishorasiga ko`ra «vand» — ning izidan borsa, —Alvand ismi hosil bo`ladi. Amon 40. Dilim nomingni to`g`rilik bilan yozgan edi, Undan dilim uzukka o`xshab naqsh chiqardi. M.E.: «Nom» — rostlik—to`g`rilik bilan yozilsa, bo`ladi (rostlik dir). Endi dilga uzukka o`xshab naqsh qilinsa, — Amon ismi hosil bo`ladi (uzukdagi naqsh muhr kabi bosilsa, teskarisi qog`ozga chiqadi). Ahli 41. U Zuhraga o`xshagan go`zal qaddini ko`targanda,Quyoshning ustida joy oladi, deb aytdim. Odina 42. Ey zulfning yuz afsun bilan dilga raqam qilgan (kishi) o`qish uchun bu sahifani teskari qilsang yaxshibo`ladi. M.E.: «ey»— ning diliga (ichiga) zulf, ya`ni harfi kirsa, bo`ladi. Endi «beh» — yaxshi teskari qilinsa, — na bo`ladi va tarkib topsa, — Odina ismi hosil bo`ladi. Ohi 43. Tonggi mayni ichib, shod va mast bo`lganidan,Toza mayni to`kdi va labini tishladi. M.E.: U oy — «moh»— may— ni ichsa, bo`ladi. Endi labini tishlasa, harfi ketib, Ohi ismi hosil bo`ladi. Ummat 44- Bizning dilimizga visolni loyiq ko`rmadi,Bizning go`zalimizga may quyqumi ham kerak emas. Obil 45. Dilimda qad va yuzing ishtiyoqi ortdi,Uni axtarib, chamanga yo`l oldim. Avval bir sarkashlik bilan oldimga keldi, Shu paytda bir gul ra`no shakli bilan ko`rindi ME.: Sarkash sarv harfidir. «Gul»— boshqa shaklda ko`rinsa, bo`ladi va tarkib topsa .— Obil ismi hosil bo`ladi. Amin 46. Yuzing quyoshini yashirganingda, oy va yulduzgaqara, Ular yashiringanda u yashirgan yuzingni yana ko`rsat. Obil 47. Labing jon bag`ishlovchilik qilganda,Jon va dil bosh va oyoqsiz bo`lib qoladi. M.E.: «lab» — ning qalbi— bo`lib, uni ko`rganda «jon»— va —«dil» qo`l va oyoqsiz bo`lsa, qoladi. ( ning qo`li va oyog`i ketsa, qoladi, ning boshi va oyog`i ketsa, hech narsa qolmaydi). Bu ga qo`shilsa, Obil ismi hosil bo`ladi. Avhad 48. Biror kishi o`z dili bilan oshnolik qilsa, U bir marta o`zidan judo bo`lishi kerak. M-E.: «Yak» — arab tilida —«ahad» bo`lib, u «xud» — — o`z so`zining dili—o`rtasidagi harfi bilan oshno bo`lsa, — Avhad ismi hosil bo`ladi. Iftixor 49. Dil boshqa gulzorning har tarafidan maqsad istasa, Ochiq aytaman: har tarafda boshqa-boshqa tikanni ko`radi M.E.: «Kom»— — maqsadning dili o`rtadagi harfi harfidir. Endi «fosh guftam» («fo»sini aytdim)dan «to bibinad» («to»ni ko`rsa)dan olinsa, bo`ladi. Ishoraga ko`ra har tomondan boshqa tikan «xor» — va ni ko`rsa, —Iftixor ismi hosil bo`ladi. Iftixor 50. Dil seni gulzorlar orasida qidirib,Yalang`och holda tikanlar orasida qoldi. M-E.: barahna aftad» — iborasidan so`zi yalang`och bo`lsa, uning birinchi va oxirgi harflari ketib, qoladi. Endi u tikanlar orasida qolsa, — bo`ladi va — Iftixor ismi hosil bo`ladi. Ayoz 51. Mening go`zalim har tomondan bir oy bilan bog`langan (aloqador) edi. Agar (ularning) biri qomatini ko`rsatgan bo`lsa, boshqasi suratini ko`rsatdi. M.E.: Yor — ning bir tomonidagi qomat ko`rsatgan oy —alif. va ikkinchi tomondagi —o`z suratini ko`rsatsa, va tarkib topsa , — ayoz ismi hosil bo`ladi (muammoning «tashif» amaliga asosan so`zning hamma ham shakli olinishi mumkin). Odam 52. Faqirlikka bog`lanish — ozodlik, farog`at ma`nosidadir. Men shunday keldimki, unga bog`lanishim mumkin emas. M.E.: Muammo ikkinchi misradan yechiladi. «Omad»— ni shunday qilamizki, u bog`lanmagan bo`lsin, ya`ni harflar bir-biriga bog`lanmasin. Unda ismi hosil bo`ladi. Ayoz 53. Mening yaralangan dilim maqsadi uchun qoshining bir chekkasini ko`rsatdi, Lekin u oy (go`zalning) imkoniyati bo`lsa ham uni oz ko`rsatdi. M.E.: «Go`shai abro`» — ning — chekkasi harfi va «Resh» — so`zining dili harfidir. Ular biriksa, bo`ladi. «Onro»dagi— ro kam ko`rinsa, bo`ladi. Va hamshakli dir. Ular tarkib topsa —Ayoz ismi hosil bo`ladi. Ohi 54. Dilbarlar davrasi orasidagi sarviqomat,Zuhraga o`xshagan oy bizning yorimizdir. Ixtiyor 55. Egilgan kamon qoshining har tamonida balo o`qlari bo`lib, Ikki tamonidagi o`q bizning baloyi jonimizdir. Imom 56. Ey dil, birpas menga betoqatlikda sirdosh bo`l,Mening noz qiluvchi go`zalim suv bo`yiga chiqdi. M.Yo.: «Suv» — arab tilida «Mo» — bo`lib, uning bo`yi (qirg`og`i)ga «Mo»— kelsa, —Imom ismi hosil bo`ladi. Imom 57. U rahmsiz (go`zalimning) shiddatidan paydo bo`lgan yashirin dog`larni, Etak tortib kelgan u go`zalga (oy)ga ko`rsataman. Amin 58. Chamanda gulyuzlilarning har biri bir tomondan o`rin olganda, Mening o`rtadagi sarv qadli go`zalim yuqoridan joy oldi. M.E.: «Miyon» — o`rtadagi «Sarvi ravon», ya`ni harfi yuqoridan joy olsa, — Amin ismi hosil bo`ladi. Ulug` 59. Yor keldiyu, uning qaddi va sochi oldinda ko`rindi,Lekin uning biri unda ko`rindi, boshqa biri esa sokin edi. Ulug` 60. Dil uning dog`idan nihoyatda o`rtansa,Undan dardining dog`i ko`payadi. Amir 61. Ey kumush tanli go`zal, Oy va Quyosh senga da`vo qilganliklari uchun, Xijolat bo`lib, bir-birlaridan yashirinib yuradilar. M.E.: «Mehr» — — Quyoshning yuzi larfi va Oy — «Qamar» — ning bir yuzi harfidir «Guyyo» deyilganligi uchun ular «Io» — ning ichiga pinhon bo`lsalar —Amir ismi hosil bo`ladi. Odam 62. Go`zallar majlisida hozir bo`lgan u go`zal,Boshida dilbarlik havasini hosil qildi., Go`zallik da`vosini qilib sening tomon keldiyu, Boshiga nima xayol kelgan bo`lsa tashladi. M.E.: Muammo ruboiyning oxirgi misrasidan yechiladi. Ya`ni «Omad» — — «keldi» so`zining boshida nimaiki bo`lsa, uni oxiriga tashlasak yoki madd ~belgisini («o`qilishi» ) oxiriga qo`ysak —Odam ismi hosil bo`ladi. Axtam 63. U sho`x falak singari fo qilishga kirishsa, Kishilarning tole` yulduzlari bosh va oyoqsiz bo`ladi. M.E.: «Axtar» — — Yulduz oyog`i — harfi o`rniga «mardum» — — kishilar so`zining bosh va oyog`i bo`lgan harfi qo`yilsa, — Axtam nomi hosil bo`ladi. Adham 64. Yorga (yozgan) xatimdan hech narsa hosil bo`lmadi,Dil dardiga bedillik xabari kelsa, nima qiladi. Ayoz 65. Ey jon, labing hajridan mening yig`layotgan ko`zimla`lga o`xshagan qizil qonga to`ldi. Amon 66. Qading, yodida bizning hurkkan ko`ngil qushimiz,Sarv ustidagi bosh va oyoqsiz tustovuqqa o`xshaydi. Asiriy 67. U oy go`zal yashil libos kiysa,Uning etagidan qo`limni qisqa qilmayman (etagini ushlayman). Ulug` 68. Qadr (kechasi) ga o`xshagan zulfi jilva qilsa,O`zidan ketgan (bexud bo`lgan) dillar oldingda ko`rinadilar. Ubob 69. Kimki Yakkayu Yagona pok (Tangri) bilan payvand bo`lsa, Dunyoning bori-yo`g`idan qutuladi, Odina 70. Birinchi kundan boshlab Haramga hojat istab kelgan kun qaysi kun bo`ladi? Buni yana o`zing (o`ylab) ko`r. M.E.: Haramga (Qa`ba yoki masjidga) hojat so`rab keladigan kun Jum`a—«Odina»— — kuni bo`lib, bu talab etilgan nomdir. Amon, Amin 71. U (go`zal) o`tga o`xshagan suv (may) ichganligi sababli, Yuzi o`tga aylandi. M.E.: 1) «On» — u «suv»— arabchasi ni ichsa. — Amon ismi hosil bo`ladi. 2) «On» — u «u» — o`tga o`xshagan suv, ya`ni «may» — ni ichsa, — Amin ismi hosil bo`ladi. Osaf, Safo 72. Go`zallarning safiga qara, uningKo`ngil oluvchi qaddi goh u tomonga, goh bu tomonga qarab xirom qiladi. M.E.: Go`zallar «saf» — — ida uning qaddi, ya`ni safning oldiga kelsa, — Osaf, safning keyingi tomoniga kelsa, — Safo ismi hosil bo`ladi. Amin, Moniy 73. Moniy (naqqosh) u go`zalning nomini chizish uchun ikki marta o`z varaqlarini har tomondan o`rtaga keltirdi. M.E.: Naqqosh «miyon» — o`rtaga o`zining varag`ini— va harflarini keltirsa, —Amin, ikkinchi marta varag`ini o`rtaga keltirsa, — Moniy ismi hosil bo`ladi. Odam, Adham 74. Odamlar orasida u dur sochuvchi shoh qora otigao`tirdi (mindi). Endi Adhamdan Odam qonini to`kadi, deb istama. Amin, Amon 75. U «go`zal» dam mast, dam xumori bo`lib yuradi,Chunki mening dilim va ko`zimdan dam sharob ichadi, dam kabob yeydi (dilimdan kabob yeydi, ko`z yoshimdan sharob ichadi). M.E.:gAgar «u» — on — ko`z yoshdan sharob — yoki «may» ichsa, Amin, dildan «kabob» «ob» arab tilida — ichsa, —Amon ismi hosil bo`ladi. Adham 76. Mening may ichuvchi go`zalim may ichishni to`xtatsa,U xumor bo`lgandan keyii uni yana topa oladi. Amon 77. Ey go`zal, qara, yuzingning shavqida Oyii oy demayman va Quyoshni Quyosh demayman. Ayoz 78. Ey dil, hamma go`zallar keldilar, lekin u kumush tanli (go`zal) o`rtaga boshqacha shaklda jilvagar bo`ldi. Badr 79. Mening dildorim bir kechasi mening huzurimga kelib, To`nini va ko`ylagini yechib, qo`ynimga kirsa yoqimli (yaxshi) bo`ladi. M.E.:«dildor»— —to`nini—birinchi va oxirgi harflarini yechsa, —qoladi. Endi ko`ylagi, ya`ni va harflarini yechsa qoladi. U — «bar» yoki qo`yniga kirsa, Badr ismi hosil bo`ladi. Boqi 80. Ho`l (yig`lagan) ko`z qorasi bilan eshik ostonasini yopsang, Uning gulmnxining yoniga boshqa bir gulmix yasayman. Bahman 81. Dil badanimda g`amnok bo`lsa,Undan g`am qoldiyu o`zi tamom kuydi. Baho 82. U tig` uruvchi go`zaldan aql hayratdadir, Terdan labi ostiga bir dur ajralib tushdi. Pir 83. Bizning istagimiz bilan u noz qiluvchi go`zal dilnavozlik qildi, Uning pok yuzi har tomondan jilvasoz bo`ldi. Badr 84 Bo`sa berish uchun uning tomonidan harakat bo`lsa, Do`stning og`zidan bahra olsam, ajab bo`lmaydi. Badr 85. O`zimning sargashta dilimni uning eshigiga borib topdim. Bek 86.Ey (go`zal) labing ostidagi xolni toza anbardan qo`yganingda, Agar u xolni yuqoriga qo`yganingda yaxshi ko`rinadi. M.E.: «nek»— — yaxshi so`zi — bek so`zidan kinoyadir. Nuqtasini (xolini) yuqoriga qo`ysa, «nek» — «yaxshi» ko`rinadigan so`z — Bek nomidir. Bek 87. Uning oldidan shoshilinch xabar kelgan shahsuvorimning Oyog`i va qo`lidan bir-bir qon tomchilari to`kildi. M.E.: Shahsuvor (go`zaldan) «payk» — — xabar kelsa, boshi va oyog`idagi qon tomchisi, ya`ni ikki nuqta to`kilsa, Bek ismi hosil bo`ladi. Bobo 88. Ey dilnavoz, sening g`amingda mening ohim va ko`zyoshim, Shamol va yomg`irdan iboratdir undan hazar qil. M.E.: «bodu boronast»—shamol va yomg`irdir — iborasi da so`z o`yini bor. «bo du bo» ikki «bo» bilan Bobo ismi hosil bo`ladi. Baho 89. Anbar sochli hind avlodidan bo`lgan o`yinchi,Boshini oyog`i o`rniga va oyog`inn bosh o`rniga qo`ydi. Baho 90. Yashil nihol o`tkazgan edim uni zamona sindirdi va otib tashladi. M.E.: «Nihol» — ni zamona sindirsa, — bo`ladi va nuqtasini pastga uloqtirsa, — Baho ismi hosil bo`ladi. Bade`, Zayn 91. Kecha sarvinozimiz yuzidagi tsrlarini yerga _to`kkanida,Quyosh zar keltirdiyu, uning oyog`ining tuprog`ini sotib oldi. Poyanda 92. Agar boshim lojuvard falakdan o`tsa, ajablanma,Chunki kamina boshini oyog`ing ostiga qo`ydi. M.E.: «banda — so`zining hamshakli — bo`lib, go`zalning oyog`i «po» — ga surtilsa, — Poyanda ismi hosil bo`ladi. Bahman 93. Qoshingning (oshiqlar) dilini olib ketishi uchun jon ipidan (yasalgan) kamoni bor. Baho 94. Bahor yuzini bulut pardalari bilan to`sdi dema,Balki u yuzingdan xijolat bo`lib, yuziga niqob tortdi. M.E.: «Bahor» — xijolat bo`lib, bir yuziga niqob tortsa, harfi isqot bo`lib, — Baho ismi hosil bo`ladi. Bobo 95. Kufr va din Haq tomonidan yaratildi, har ikkalasi bir-biridan qochib qutula olmaydi. M.E.: «bo di bo» iborasidan ikkita ikki bo`ladi (abjad hisobida ning son qiymati ikki), ikkalasi ham «yak»— dan qochib qutula olmasa, va bo`ladi va tarkib topsa, —Bobo ismi hosil bo`ladi. Baho 96. O`sha dilni oluvchi qadding bilan xirom qilasan,(Oshiqni) qatl qilish uchun har tomon shoshilasan. M.E.:«Tanho ba on» iborasiga ko`ra. Harfi «ho» — ga tan bo`lsa, —Baho ismi hosil bo`ladi. Bahodur 97. G`amingdan ko`zimning giryonligi fosh bo`ldi.Uning har burchagidan dur to`kilayotganini yashirincha ko`ryapman. M.E.: «Dar girya» iborasidagi «dar»— —«girya»— arab tilida bukoda bo`lsa, bo`ladi. Endi «har go`sha» dan ning burchagi harfi — go`sha — burchakning harfiga almashtirilsa, —Bahodir ismi hosil bo`ladi. Bahlul 98. Kimki o`z oyi (go`zali) bilan yonma-yon o`tirsa, o`zyonidagi dog`larning ko`pini bir tomonga tashlaydi. M.E.: «Moh» — oydan maqsad harfidir (oy 30 kun bo`lib, abjad hisobida dir) bu oyning yonida, ya`ni «pahlu» — — siga o`tirsa, bo`ladi. Endi o`z yonidagi dog`lardan ko`pini (uch nuqtadan ikitasini) tashlasa, Bahlul ismi hosil bo`ladi. Bilol 99. Yuzing vaslidan u gul benihoyat lol bo`ldi,Agar u g`ubor (chang) bo`lsa, gulzoringta bir hid olib keladi. M.E.: «Lol» — bo`lgan gul «be» orad, ya`ni ni olib kelsa, —Bilol ismi hosil bo`ladi. Po`lod 100. Mening yalang`och dilim qora kiyinish uchun sochidan, (to`qishga) arqoq va ip keltirdi. Bularni zulfga ulanganligini ko`r. M.E.: «Pud» — arqoq «tor» — ip harfidir, unga yor zulfi ulansa, — Po`lod ismi hosil bo`ladi. Pir 101. Sochingning usti o`ralib tugun bo`libti,Oxirida dilning bu tugundan o`ralib qolgani yaxshi. Pir 102. U go`zal meni o`ldirish uchun etagini beligatukkanda (tayyorlaganda), Men devonadan jon va dilim kechdilar. Bashang 103. Lo`lilarcha meni o`ldirish uchun qasd qilsa, Mening sho`x(go`zalim) o`zining yuzini oyog`i orqasiga yetkazadi. Baho 104. Ey falak, shodligimiz niholi ildizini uzding, Uning bargini zulm quyuni bilan yerga tashlading. M.E.: «Nihol» — ning ildizi harfi bo`lib, u uzilsa va uning bargi, ya`ni nuqta pastga tushsa, — Baho ismi hosil bo`ladi. Pari 105. U pari (go`zal) yuzini butunlay ko`rsatdi, Devonalarning dillarini tamom oldi. Bahor, Rohat 106. Navbahorda sahar vaqtida bulbul,Gul haqidagi so`zni boshidan oyog`igacha va oyog`idan boshigacha yoddan o`qidi. Bobo, Ubob 107. U jafokor bizning dilimizni ikki marta bog`ladi. Lekin oxirida bir marta qaytardi. 108. Go`zalning yuzini va boshidagi qora sochini uzoqdan ko`rdim, Shavqim haddan oshdi va oxirida sabrsiz bo`ldim. Baho 109. Dilimda u (go`zal) qaddu qomatining ishtiyoqi bor,O`z oshig`ingning navosini takroran ko`r. Bek 110. U (go`zal)ning nomini qidirgan edim, u begumon tilimga keldi, Nomdan boshqa nimaiki bo`lsa, uning ma`nosidan (nomni) paydo qil. M.E.: Nomni qidirganda, — «begumon» tilga kelgan bo`lsa, unda nomdan boshqa nimaiki bo`lsa, u «mon» — bo`ladi. Nom esa, — Bekdir. Baho 111. U gapdon go`zal gapda chechanlik ko`rsatdi,U nimaiki ko`rsatgan bo`lsa, birinchi so`zning nomini yod qil. M.E.: «Lobaho»— — birinchi so`zdan nomni yod qilsak, u — Baho bo`ladi. Badog` 111 a Sening ishqing jonimni g`am o`ti bilan o`rtadi, Hajring dilimga jonni kundirishni o`rgatdi, «O`z dilim dardini senga yozaman» desam, Mening nolai ohimdan qalamning dili kuydi. Bayram 112. U etagini sudrab (kelib) og`zini ko`rsatsa,O`sha etakka boshimni qo`yaman. Baho 113. May bo`lsa, uning quyqumndan kayf qilaman,U Uning idishini ko`rsam, oyog`iga boshimni qo`yaman. Badog` 114. Go`zal boshi bilan eshigimdan havoni tashlaydi.Xatti bilan ichimga baloni qo`yadi Falakning qachongacha boshu oyog`i bo`ladi, Ularning har birini oyoq ostiga tashlaydi. Bobur. 115. Dushmanlar to`g`rilik yo`lini kam tutadilar,Ular yaxshi gaplar va ularni o`rganishdan bebahradirlar. Dil ahllari zohiran bir bo`lib ko`rinsalarda, Yaxshi nom qidirish uchun boshlaridan ham kechadilar. M.E.: «Ahbob»— ning zohiri «Ah» dan kechsak, —qoladi. Endi «Zohir»— dagi yaxshi nom qidirib unga o`tsa, —Bobur ismi hosil bo`ladi. Baho 116. Mening bahorimga qara, u quyoshning visolidan ayirib, Uning yuzidagi xollarni ketma-ket yashirdi. Pir 117. Uning pok yuzini ko`rgach, dilim halok bo`ldi,(Yuzini) yashirdi-yu, ko`rsatdi. Shu payt dilim halok bo`ldi. Bahman 118. Hujra mahramining tani xursandchilikdan shod bo`lmaydi, Chunki, bu asosi yo`q (dunyo) g`am-qayg`u manzilidir. Boyazid 119. Mening turk go`zalim o`zining oshiqlari orasiga yugurib ketdi, Har tarafdan bir oshiq ko`rganda, qasos tig`i bilan ikkiga bo`ldi. Bikr 120. Ey mening go`zalim, yuzing mening holimni o`zgartirdi,Bade` 121. Dil sening tufayli muztar bo`ldi,Sening vaslingdan uzoqlashib boshsiz bo`ldi. Baho 122. Dil uning yuzini ko`rishni xohlaydi,Mahbuba uning tomoniga qaramasa. Bobo 123. Dilnavozlik rasm-odatini buyurgan dildor,Dilimni so`rashda menga ancha lutf ko`rsatdi. Aytdim: «Dilim g`amingdan zor va bosh va oyoqsizdir», Aytdi: «Mening ham gumonim ulardan edi». Porso 124. Jafosining azobidan sargashta bo`ldim,Qiynalgan boshimni oyog`i ostida ko`r. M.E.: «Sar» — — bosh oshufta, ya`ni parishon bo`lsa, bo`ladi. Endi u «Po»— oyoh ostiga tushsa, bo`ladi. Yana bir «Po» unga qo`shilsa, — Porso ismi hosil bo`ladi. Toj 125. Oyog`ing tuprog`ini quyoshga o`xshagan (go`zal)larga toj qilsang, Yig`ilishda janjallashib, uni toroj qilsang yana ko`rasan. M.E.: Ishoraga ko`ra «toroj» — — so`zidagi — to ni «j»— qilsak, yangidan — Toj nomini ko`ramiz («to» ro «j» «kun» bunga ishora). Toj 126. O`rtoqlarsiz boqqa borsang,Hosil bo`lgan do`zaxni ko`rasan. Toj 127. U quyosh (go`zal)ning ko`nglini topish uchun behad oh tortaman, Ohimning tutunini ko`rib, oxiri undan hisob ol (bilib ol). M.E.: «Oh» — — bepoyon, ya`ni oxiri bo`lmasa, qoladi. «oftob» — oftobning dili, ya`ni o`rta harfi bo`lib, ular biriksa, «to» — — bo`ladi. Taqiy 128. Gunohkor (kishi) o`z boshidan kechib, yagona parhezkor bo`lmaguncha, Uzshshng taqvosidan baxt topolmaydi. M.E.:«muttaqiy» — — taqvodor boshidan, ya`ni — harfidan kechsa, — Taqiy ismi qoladi. Turobiy 129. U parining sehri o`tidan dilimning ishi xarob bo`ldi, Uning sanoqsiz issiqligi (tab)da dilning yuki (qiyinchiligi)dan boshqa narsa yo`q. Tobon 130. Shoshilib keldiyu, u bilan quyosh jam bo`ldilar,Shu paytda xijolatda yuzi kam bo`ldi. M.E.: —shitobon kelib, «mehr» — quyosh arab tilida — shams bilan jam bo`lsa va xijolatdan yuzi kam bo`lsa, —Tobon ismi hosil bo`ladi. Toj 131. Go`zal yuzingdan pastga terlar to`kilganda,Sening ishqingdan aziz (mavlo)lar mo`tarosh bo`ldilar. Temur 132. Ohimning etagi osmon etagiga ulanganda,Mening turk go`zalim ham xuddi shu (ishni) qiladi. Tur 133. U turk go`zalimning nomini so`ragan edim, «yodimda yo`q» dedi, Qaytib ketayotgan edim o`zining so`zi(tili) Bilan «ist», ya`ni «tur» — dedi. Bu muammoning yechimidir. Toj 134. Dilga sening yuzing tufayli azob berdim, Xaddan tashqari oh chekishni hisobga oldim. Sobit 135. Qazodan uning oyog`i ostidan joy olgan har bir gavhar, U go`zalning oldida bosildi, shuning uchun yuqoridan joy oldi. M.E.:«po»— oyoq ostidagi gavharlar, ya`ni niqtalar «but» — (go`zalning) oldiga kelsa, — bo`ladi. Endi oyoq ostidagi gavgharlar bosilib, yuqoriga chiqsa ,— Sobit ismi hosil bo`ladi. Javhar 136. Ayriliqda (qolgan) bedillarni ko`r,Dillari chekkaga chiqqandir, Shuning uchun ular behudlikni dil va rasm qilib olganlar. M.E.: «Hajr»— ning dili, ya`ni harfi chekkaga chiqsa, bo`ladi. Endi «bexudi» — ning dili — «vov» harfi unga kirsa, — Javhar ismi hosil bo`ladi. Jumhur 137. Dilga ta`sir qilgan sening ishqing tadbirini topolmay, g`amdan o`ldim, Sendan ajralganlarning tongga hojati yo`q Oxirida domangir bo`lsalar ham. Junayd 138. Men zor Majnunni bog`lash uchun yoqimli yuzingustidagi tuzoqqa o`xshagan soching halqalar (jingalaklar) ko`rsatdi. Junayd 139. Ey jon, uning qaddi sening qo`yningda bo`lsa,Bo`stonning sarvini esingdan chiqarasan. M.E.: «Ey jon» — ning og`ushiga yor qaddi, ya`ni kirsa, — bo`ladi. Endi bo`stondagi sarvlar yoki aliflar esdan chiqsa, —Junayd ismi hosil bo`ladi. Junayd 140. Ey (go`zal) jonim sening mast ko`zingga fido,Mening bexudliklarim sening qo`lingdadir. M.E.: «Jon» — — yorning qo`lida — arab tilida «yad»— da bo`lsa, — bo`ladi. Endi dili, ya`ni harfi bexud bo`lsa — o`zidan ketsa, —Junayd ismi hosil bo`ladi. Ja`far 141. Gul g`unchasi jafodan jilva qilsa,Bosh va oyoqsiz qolgan bulbul uni ko`rib faryod qiladi. M.E.: «Jafo» — gul g`unchasi harfidir. Bulbulning ikkinchi nomi «hazor» bo`lib, mingni, ya`ni harfini bildiradi. Endi u bosh va oyoqsiz bo`lsa, shaklini oladi va — bo`ladi. U «far» — ni yod qilsa, —Ja`far ismi hosil bo`ladi. Jalol 142. Sening qiliching yarasidan boshim farqi ikkigabo`lindi, Jigarim pora bo`lgan bo`lsa, ajablanma. Jamshed 143. Sanamlar har bir majlis uchun yulduzdirlar,Bular orasida mening oyim (go`zalim) Quyoshdir. M.E.: «Jam» — — yig`ilishdagi xurshid, ya`ni Quyosh arab tilida «Ayn» bo`lib, u «Xur» — (Quyosh) «Shid» bo`lsa, —Jamshed ismi hosil bo`ladi. Jamol 144. Ey kumush tanli go`zal xoling donasi labing ostida bo`lsa, yoqimlidir, Agar belingga bir tugun qilib bog`lasang, yaxshi bo`ladi. Ja`far 145. G`aming jomidan mast bo`lgan bedillar jam`iningMastlikdan qo`llari oyoq ostida-yu, ko`zlari boshqacha bo`ladi. Jo`gi 146. Aytdim: «U hayot bulog`i kabidir».Aytdi: «U mening labimga quldir». Aytdim: «Soching?» Aytdi: «Ishi parishonlikdir». Uning javobidan parokandalik hosil bo`ldi. Javhar 147.Yana etagini tortib jilvagar bo`lsa, yaxshi bo`ladi.Jobir 148. Ey go`zal, zulfing uchi bulut va jamoling oftobdir, U bulut ostidan jamoling tulu` qilib chiqsa, nima qiladi (yaxshi bo`ladi). M Ye.: «Jamol» — - ning tarafi harfi bo`lib, u «Sahob», ya`ni «abr»— - bulutdan tulu` qilib chiqsa, —Jobir ismi hosil bo`ladi. Ja`far 149. O`z jamolidan jingalak sochini ko`rsatganda ochiqaytsam, Quyosh va Oy har tomondan beqaror bo`lib qoladi. M.E.: «Jamol»— —dagi zulf harfi bo`lib, «Fosh guftam» (fo—sini aytdim dan olinsa, bo`ladi.) Endi talmeh qoidasiga asosan «mehr» — Quyosh — va «moh» — Oy — dan harfi olin-sa, ular ning har tomonidan jilvagar bo`lsa, - Jafar ismi hosil bo`ladi. Jamol 150 ……………………………………………….U payt undan chaman tengi yo`q majnun bo`lub qoldi. Jamol 151. Labning gavhari so`zlaganda balog`at ko`rsatadi, Shunday ekan ey dil, sen ham uni yetuk so`zlar bilan yod qil. M.E.: «Gavhar»— so`zi «Javhar»dan kinoyadir. Gavharni yetuklik bilan yodlasak «Javhar» — hosil bo`ladi va u talab qilingan ismdir. Hakim 152. Ey tong shamoli, jonimni uning oyog`i ostidagi tuproqqa to`k, Yana uning oyog`i tuprog`ini ko`zimning burchagiga o`tqaz. Habash 153. Xalxoln (naqshli etik)dan oyog`ida nishon qoldi, Endi dil jonini (unga) fido qilishi kerak. Jomiy 154. Pari (go`zal) o`sha ko`ngil oluvchi qomati bilanQanot qoqqanida uning patlari to`kilib ketdi. Xalil 155. Shaydo bo`lgan mening zor devona dilim,U parivashning yuzi (hajrida) bosh va oyoqsizdir. Hisom 156. Ey ko`ngul ovlovchi turk go`zali,Ko`zimga kiprik o`qini otding va u nishonga tegdi. Hamza 157. Go`zallar o`sha Chin (Xitoy) go`zali oldida bo`lganlarida, Qayg`uli jonnmdan bir oh tortdim, Ular orasida mening go`zalim o`zgardi-yu, Peshonasida qatra-qatra terlar to`kilib, qaytib ketdi. M.E.: Ishoraga ko`ra «hazin»— —dan ni tortsak, «moh» - Oy go`zal o`zgarsa, «Zarra»— dagi ter bo`lib to`kilsa, — Hamza ismi hosil bo`ladi. Hojim 158. G`amingdan ishim behosillikdir.Dilim bexud (o`zida yo`q) va tanim bedil (dilsizdir). Jayb 159. Agar do`stlardan biriga abadiylik bo`lmasa ham,Unga o`xshaganlarga hayot zavqi abadiy bo`lsin. Hamza 160. Xumning og`ziga qara. U xursandchilikdan og`zi ochilib qolibdi, U moh (go`zalning) yo`lida kimki bo`lsa, uning oldiga borishga moyildir. M.E.: «Xum» — ning og`zi ochiq qolsa, — bo`ladi. Bu nuqta go`zal yurgan yo`l, ya`ni — rahning oldiga borsa, —Hamza ismi hosil bo`ladi. Habash 161. Ey dil, agar og`zidagi tishiga qarasang,Sen uni boshqa takroran ko`rishing kerak. Hamid 162. Ey dil, mehnatzada (qiynalgan) taning yor ko`chasi tuprog`idadir, Ayt, go`zalimga hurmatlar bo`lsin, (raqib) hamroh bo`lmasin M.E.: «Muhtaram bo yad» ishorasiga ko`ra « —muhtaram» —yad bilan qo`shilsa, — bo`ladi. Endi ikkinchi misrada aytilganidek, unda «m» ham, «to» ham, «r» ham bo`lmasa, ya`ni harflari isqot qilinsa, —Hamid ismi hosil bo`ladi. Husayn 163. U go`zal yuzli (yor) sho`xlik qilib yuzini shundaybezadi, Oyning yuzidan qatra ter oqib ketdi. M.E.: «Xub»— - ning yuzi —harfidir, «shayn» — ning hamshakli bo`lib, unga qo`shilsa, — bo`ladi. Endi On yuzidagi ter, ya`ni nuqta oqib ketsa, —Husayn ismi hosil bo`ladi. Hamza 164. Ey soqiy, mening ko`z yoshlarimdan yo`l loy bo`ldi,Xum ustidagi g`ishtni (olib), mayxona yo`liga qo`y. M.E.: «Xum»— ustidagi g`isht, ya`ni nuqtani olib, uni «rah» — — yo`l ustiga yoki harfi ustiga qo`yilsa, — Hamza ismi hosil bo`ladi. Habash 165. Himmat bilan qimmatbaho (yagona) durni sochgin, Undan ko`knor donalari ochilsin. M.E.: Az on Xash «Xosh» dona ishorasiga ko`ra «Xash»- ning — si donasini — nuqtasini to`ksa, — Habash bo`ladi. Hamza 166. U (go`zal noz yuzasidan kiprik qoqsa,Uning g`amzasi — go`zal yuzisiz, qaddi va zulfisiz ham go`zaldir. M.E.: «G`amza»— ning yuzi —harfi bo`lmasa, — qoladi. «Chashm» — — ko`zning burchagi qo`shilsa, bo`lib, uning hamshakli — Hamza ismi hosil bo`ladi. Hisom 167. Ko`zining ichida hadsiz oh ko`rsatdi va Yor holining hammasini yuvib tashladi. M.E.: «Oh» — behad bo`lsa, qoladi. U ko`z — «chashm» —ichiga kirsa, — bo`ladi. Endi xollar, ya`ni nuqtalarning hammasi yuvilsa, - Hisom ismi hosil bo`ladi. Hasan 168. Jon do`stlar bir-birlariga muvofiqdirlar.Ular lutf manbai va ehson konidirlar. Sening ehsoningdan aqlsiz muholiflar, nodonlar kabi ovora bo`ldilar. M.E.: Ehson —Dagi muxoliflar, ya`ni ikki alif ovora bo`lib, chiqib ketsa, — Hasan ismi qoladi. U ikki alif «nodon» so`zida ham bor. 169. Jayb Homid 170. Mening go`zalim qadahni og`zi tomon olib borsa,Labidagi qatralarni artib, toza qiladi. M.E.: «Jom» — ni «dahan» — , ya`ni og`iz tamoni ga olib borsak, — bo`ladi. Endi lab tomondagi qatra nuqta tozalansa, — Homid ismi hosil bo`ladi. Xon 171. Muhtasib qo`lida kamand (arqon) bilan mayxona tomon borib, Eshigini ravoqini ochib, tomini buzdi. M.E.: «Mayxona» — —eshigi harfi , ravog`i harfi va tomi harflari isqot bo`lsa, — Xon ismi qoladi. Xusrav 172. Go`zallarning qaddiga o`xshash bo`lgan daraxtdan, ........................................................................................................... Xon 173. Shayx mayxonada to`polon boshladi, Durni sindirdiyu, mayni ham to`kdi. M.E.: «Mayxona» — dagi «may» — to`kilsa va dur — - harfi sindirilsa, —Xon ismi qoladi. Xon 174. U jon bag`ishlovchi qizil labi bilan jononim bo`lgan go`zal, Agar mushkin xoli uning labi ostida ko`rinsa, mening jonim bo`ladi. M.E.: «Jon» — so`zi «xon» —dan kinoyadir. Agar «xon» — so`zidagi mushkin xol, ya`ni nuqta lab ostiga tushsa, «jon» — — bo`ladigan bo`lsa, talab etilgan ism — Xondir. Xolid 175. Mening go`zalim mushkli nuqtasini (xolini) dam yopadi, Dam mening gumroh dilimni ovlash uchun ochadi. M.E.: «Nuqtayi mushkin» — (xol) dan kinoyadir. «Saydi dil» — iborasining dili, ya`ni o`rta harfi ni ovlasa —Xolid ismi hosil bo`ladi. Xusrav 175. Kiprik o`qini otuvchi chavandoz, go`zalim etagini beliga qistirgan edi, Xalq bedillikdan etagini yuz pora qildi. M.E.: «Savor» — — chavandoz o`qini otsa, qoladi. U etagini beliga qistirsa, bo`ladi. Endi «Xalq»— uni ko`rib bedil bo`lsa, bo`ladi ning dili, ya`ni o`rta harfi isqot bo`ladi. Endi ning yuz etagi yirtilsa, qoladi (abjad hisobida 100 ga teng). Bu mazkur ga qo`shilsa, — Xusrav ismi hosil bo`ladi. Xolid 176. Yoqimli zilol (toza) suvda ho`l sunbul aksiga o`xshagan, Yuzi oinasidagi zulf (soch)ga sarkashlik bilan qara (Harflar oina ichida teskari ko`rinadi). M.E.: «Zilol» — ning «le» — si «xushi» — dagi dan bo`lsa, bo`ladi. U sarkashlik qilsa, bo`ladi. Endi zulf , ya`ni harfi uning yuzida bo`lsa, hosil bo`ladi. Ishoraga ko`ra uni oynada ko`rsatsa —Xolid ismi hosil bo`ladi. Xodim 178. Men go`zallarning yuzini ko`rishga xijolatdaman,U go`zal yuzini yuzimga qo`yib, meni xizmatkor qildi. M.E.: «Nodim» — ning yuzidagi harfining o`rniga «Rux» — yuzidagi harfi qo`yilsa, Xodim ismi hosil bo`ladi. Xurram 179. Bizning mayxona pirimiz muhtasab qo`lidan darrasini yulib oldi, Dastasi va uchini kesib, uni xum ichiga tashladi. M.E.: «Darra» — ning dastasi harfi va uchn harflari kesib olinsa, harfi qoladi. Uni «xum»— ichiga tashlansa, —Xurram ismi hosil bo`ladi. Xolid 180. Dil uchun laqab qo`yuvchi dono (kishi)Agar sening dilingni bilsa, (tosh) deb aytadi. M.E.: Dono sening «Dil» — ingni agar bilsa, (yoki aylantirsa, «gar do nad» bo`ladi va «Xo» — ni aytsa («xo» ro go`yad) - —Xolid ismi xosil bo`ladi. Xon 180. U toza yuzli (go`zal) yigit xolini labi ustida ko`rsatdi, Endi holi qiyin bo`ldi, o`z dilidan kechsin. M.E.: «Javon» — — yigit xolini labi ustida ko`rsatsa, — bo`ladi. Endi o`z — «xud» — o`z dilidan kechsa, o`rtadagi harfi isqot bo`lib, — Xon ismi hosil bo`ladi. Xolif 182. U xolni ko`rganingdan keyin, yorning yuziga qara,So`ng o`sha zulf (soch)ning etagiga (uchini) chekkasidan boq. M.E.: «Xol» — ni ko`rib, «yor» — yuzi, ya`ni harfiga, keyin «Zulf» — — ning etagi ga boqsak, —Xolif ismi hosil bo`ladi. Xayyom 183. U ayyor go`zal ko`z ochib yumguncha,Jafo bilan bizdan yuz o`girdi. Halil 184. Mening go`zalim jilvagar bo`ldi,u Mushtariy yuzliYana u oldinga kelib yuhorydan joy olgach, quyosh unga yuzini ko`rsatdi. M.E.: «Moh»—Oy dan iboratdir. «Mushtariy» - dan talmeh qoidasiga asosan oxirgi harfi olinib tarkib topsa, bo`ladn. U oy (go`zal) yuqoridan joy olsa, bo`ladi. Endi «Xurshid»— yuzini ko`rsatsa, , — Xalil ismi hosil bo`ladi. Xolid 185. Dilning holiga qara, agar u zulfingga ulansa,O`zini topgach, insofdan itoatkor bo`ladi. M.E.: «Xol — — yor zulfi, ya`ni harfiga poybast bo`lsa yoki ulansa, —Xolid ismi hosil bo`ladi. Xudodod 186. Nogoh o`zimning dilimni uning o`rniga fido qilsam, U go`zal meni o`ziga hamdard qilishi mumkin. M.E. «Xud» — — o`zining dili harfi o`rniga «Fido— » ning sini ga almashtirsa, —Xudodod ismi hosil bo`ladi. «Fe» «do» kunam ishorasi bor. Xalaf 187. Yor zulfidan uning oy yuzi berkildi,Oy o`rniga (kamon) egma, qoshi ko`rindi. M.Yo.: Yor «zulf» - idan yuzi ko`rnimasa, qoladi. O`rniga kamon qosh, ya`ni harfi ko`rinsa, — Xalaf ismi hosil bo`ladi. Xalil va Jalil 187. Sochiga taqinchoq (sochpopuk) taqib, go`zal yuzini ko`rsatdi, Go`zal yuzidagi xol goh pastda goh yuqorida ko`rindi. M.E.: Zulfdan maqsad bo`lib, u ikkidir. Unga taqinchoq taqsa, bo`ladi. Endi ishoraga ko`ra, «Rux»— — dan qo`shilsa, - Xalil (Xol—nuqta yuqorisida), Xol pastga qo`yilsa, - Jalil ismi hosil bo`ladi. Dovud 189. Sarv (daraxti) sening qaddingni ko`rib, senga salomga keldi, Unga qara, u o`sha qaddi bilan ariq labida egilib qoldi. M.E.: Yor qaddi — harfidir. Sarv ham alif bo`lib, ariq — jo` — ning labiga — harfi yoniga kelsa va o`sha qomati bilan ariq bo`yida egilsa, —Dovud ismi hosil bo`ladi («Alif» egilsa, «dol» — bo`ladi. «Yig`lay, yig`lay alif qaddim dol bo`ldi»). Dovud 190. Agar sening oldingda bizning mehnatimiz,Ayriliqda ikki ko`zdan oqqan ko`z yoshimiz ayon bo`lsa, Ko`nglimiz dardi va nihoyatsiz ohimizning Tutuni, shubhasiz, sening dilingga ta`sir qiladi. M.E.: «Dud» — — tutunning ichiga g`oyatsiz (oxiri bo`lmagan) oh ya`ni alif harfi kirsa, —Dovud ismi hosil bo`ladi (muammo oxirgi misradan yechiladi). Do`st 191. Ey shirinlab, zulfing bo`yining hisobi ikki qism bo`lib, Uning bir qismidan Ajam ahli, ikkinchi qismidan arablar shirin tilli bo`ldilar. M.E.: «Qism»— so`zi abjad hisobida — — 100, —60, 40 — hammasi 200. Uning ikki baro-bari 400 bo`lib, abjadda harfiga teng. Endi uni du — — ikki yoniga yozilsa, bo`ladi. «Zulf»— soch harfi bo`lib, 30 ga teng va uning ikki barobari 60 yoki — dir. Tarkib topsa, — Do`st ismi hosil bo`ladi (Muammo mazmuniga ko`ra, Abdurahmon Jomiyga atalgan bo`lishi mumkin). Dilorom 192. Bog`ning g`unchasiga va ra`no guliga qara,Har tarafdagi bizning dilimizning yukiga qara. M.E.: «Guli ra`no» bo`lib, («har tarafi bo» «r» «dil» u «mo» nigar ishorasiga ko`ra) uni — bilan «dil» — va «mo» — i tarafida ko`rsak, — Dilorom ismi hosil bo`ladi. Doniyol 193. Har tomonga qarasam, qaddingni vasli menga hosil bo`ladi, Har tomondan kelgan kiprik o`qing mening dilimda yo`qdir. M.E.: «Har tomonda ko`ringan qad — ikki alifdir. Ya`ni . Endi «ne»— ular ichida bo`lsa, bo`ladi. Ishoraga ko`ra ular «dil» — » ichiga kirsa, —Doniyol ismi hosil bo`ladi. Doro 194. Go`zal yuzing va qora xoling balodir,Xudo haqqi xoling va go`zal yuzingni yashir. M.E.:«Xudoro» — — Xudo haqqi — so`zi yuzi va xolini yashirsa, — Doro ismi hosil bo`ladi. Dehdor 195. Sening yuzing tufayli balokash dilim bor,Sening zulfingdan parishon xotirim bor. Dilim ohiga bir qara va ko`rki, Dilimda qanday o`tli shu`lalarim bor. M.E.: «Dilim ohida», ya`ni «dar ohi dilam»— iborasida «dil» — ning o`tli shu`lasi harfi bo`lib, — mushavvash, ya`ni parishon bo`lsa yoki to`zg`isa, —Dehdor ismi hosil bo`ladi. 196. Do`st Darvesh 197. Uning zulfi va yuzidan dilimda og`riq paydo bo`ldi, Endi dilim og`rig`idan uning shod bo`lishini istayman. M.E.: Yer zulfi , yuzi —ro`— bo`lib, ikkalasi — bo`ladi. «Shod» — — dan harfi unga qo`shilsa, —Darvesh ismi hosil bo`ladi. 198. Dovud Dovud 199. U yomon qiliqli go`zal g`amdan qutqara olmaydi,Uning har tomoni bechoralik va betoqatlikdir. M.E.: Bechoralik va betoqatlik shaklida kelgan dir. Bu harfi «u» — ning har tarafida kelsa, ismi hosil bo`ladi. Dovud, Najm 200. Hajring kechasida chekkan ohimdan,Odamlarga yulduzlarning sham`i — yorug`ligi tutun ichida ko`rindi. M.E.: «Anjum» — ning sham`i ya`ni «dud» tutun ichida ko`rinsa, —Dovud ismi hosil bo`ladi. Agar u sham`, ya`ni — —yulduzlar ichida tutun bilan to`silsa, — Najm ismi hosil bo`ladi. Zunnun 201. Sening zulfing va xoling birlashganini ko`rib,Majnunlikdan yo`lingga bosh qo`ydim, lekin endi pushaymonman. M.E.: «Zulf» va «xol» ikki narsa bo`lib, bu ikki arab tilida — zul bo`ladi. Endi «junun» — dan bosh, ya`ni isqot bo`lsa, — Zunnun ismi hosil bo`ladi. Rustam 202. Aytdim: (dilimga) «gul yuzligim ishqida sustsan»,Aytdi: «Yashirinman», u nimaiki degan bo`lsa, o`sha yorim nomidir. M.E.: Ikkinchi misradagi «Rustam» — yashirinman —so`zi. — Rustam nomiga ishoradir. Rayhon 203.Dur to`kuvchi ko`zlarimning chskkasidan (hosil bo`lgan) daryoga qara, Unda bir tomondan On, yana bir tomondan yangi Oy jilvagar bo`ldi. M.E.: «Go`shai chashm» — ning chekkasi durafshon bo`lsa, harfi ga aylanadi. Endi u «dar yo»,ya`ni «yo» ichida bo`lsa, bo`ladi. Bir tomondan Oy— —qamardan (talmeh qoidasiga ko`ra) va ikkinchi tomondan hilol — qosh harfi jilvagar bo`lsa, –––– Rayhon ismi hosil bo`ladi. Ramazon 204. Firoqidan dilim xalok bo`lay dedi,Yor yuzini ko`rsatib, dilimni olsin. Ramazon 205. Uning og`zi yig`ini to`xtatish uchun uzukdir,Kishining og`zini muhr (lol qoldiradigan) go`zal oyni axtaraman. M.E.: Muammo talmeh qoidasi bilan yechiladi. Ya`ni kishilarning og`zini muhr qiladigan (ovqat yemaslik uchun) oy — Ramazondir. Vays 206. Yaralangan dilim ikkiga bo`lindi va shu`la uchqunidan pok bo`ldi, U go`dak ko`z qiri bilan qarasa, ajablanarli emas. M.E.: «Resham»— —yaralangan so`zining dili —uchqundan pok bo`lsa, nuqtalar ketib hosil bo`ladi. Endi u «vay» u — ulansa, — Vays ismi hosil bo`ladi. Rukn 207. Yorim uchun to`kkan ko`z yoshlarimdan (hosil bo`lgan) dengizni ko`r, (undan) durlar qo`ynimga to`kiladi. Zirak 208. Yor mening o`rtanuvchi dilimni ko`rib,Men bechora zorning diliga uning dili ham kuydi. M.E.: «So`zon»— — o`rtanuvchi so`zining dili ni «yor» — ko`rsa, — bo`ladi. Endi «miskin» —bechoraning dili unga qo`shilsa, bo`ladi. «Yor» — ning dili ham kuysa, —Zirak ismi hosil bo`ladi. Ziyrak 209. Yor ko`chasining boshida men bemorni zor-zor holda ko`r, Va yor firoqida zor bo`lgan dili zorimga qara. M.E.: «Ko`y» – —ko`chaning boshi da «zor» — ni ko`rsa, — bo`ladi. Endi «zor» — ning dili, ya`ni alif o`rnida «yor» — dog`ini ko`rsa, — Ziyrak ismi hosil bo`ladi. Zirak 210. Yorimizning qomati shaksiz xirom qildi,Quyosh va Oy har tomondan o`ndan bir bo`lib ko`rinadi. M.E.: «Yor»— qomati — xirom qilsa, —qoladi. Endi «mehr» — quyosh yoki «ayn» — va «moh» — oy — dan (talmeh qoidasiga ko`ra) larning son qiymati —70, — 200 hammasn 270 bo`ladi). Ularning «dahyaki» —o`ndan biri yigirma yettidir. va harflari ham 27 ga teng ( —20, — 7). Endi bu o`ndan bir bo`lib ko`ringan Quyosh va Oy har tarafdan ko`rinsa, —Zirak ismi hosil bo`ladi. Zohid 210. Dushmanlik tig`i bilan boshimni olib, yo`ling ustiga otding, Boshqa tomonda egilgan tanimni ko`r. M.E.: «Roh» — — yo`l ustiga, ya`ni harfi ustiga kesilgan bosh ~ yoki nuqta qo`yilsa, — bo`ladi. Endi boshqa tomondan egilgan tana ga qarasak, — Zohid ismi hosil bo`ladi ( Qad egilsa, — bo`ladi). Zayn 212. Qulog`ingdagi dur va go`zal yuzingni ko`rgan kishiGo`yo Quyosh bulog`idan bir tomchi tomdi deb aytdi. Zulayxo 213. Xoli bor Oy (go`zal) uni dilga keltirsa,Takabburlikdan o`zidan boshqalarga qaramaydi. Sikandar 214. Ikkala mushkin sochingni yechsang,Jingalak qilginu tobini oynada ko`r. Sikandar 215. Qaerda parishon rind bo`lsa,Ishq uning takyagohi bo`lib, o`zining holini aytadi. Suhayl 216. Mushtariy va Zuhra (yulduzlari) jamoling bilan jilva qilsalar, Agar biri Quyosh yoniga o`tirsa, biri Oy yoniga o`tiradi. M.E.: Talmeh qoidasiga asosan «mushtariy» — — dan harfi «Zuhra»— — dan harfi «Quyosh» — dan harfi va «Oy»—qamar— dan harflari olinsa, Quyosh Zuhra yoniga va Mushtariy Oy yoniga o`tirsa, — Suhayl ismi hosil bo`ladi. Salmon 217. Mening dilim chamanda uning qaddisiz faryod qilsa ham, Tuzukroq qara, u ozod sarvnnng oyog`iga bosh qo`yib turibdi. M.E.: «Chaman» — ning dili harfidir. Endi Somon» — —ga qarasak, undagi dil, ya`ni harfi o`zidan oldingi «ozod sarv» — yoki oyog`iga bosh qo`ysa, , so`zi —Salmonga aylanadi: Sulaymon 218. Sening oliy noming osmon gumbaziga o`tirgandan keyin,Quyosh, Oy va Mushtariy chiqqach, Sening nomingga aylandi (yoki sening noming anlandi). M.E.: Talmeh qoidasiga ko`ra, Quyosh — «shams» — dan , Oy — «qamar» — dan va «mushtariy» dan chiqsa, — bo`ladi. Endi «nom» — — aylansa, — bo`ladi va tarkib topsa, — Sulaymon ismi hosil bo`ladi. Som 219. Bosh kuyishu ohdan boshqa hech narsalari yo`q,Senga mehr qo`yganlarning hammasi ostin-ustun bo`ldi. Sanjar 220. Ey go`zal, savsan chamanda qomatnngni va daraxtni ko`rdiyu, Uning biri suvsiz va biri bargsiz bo`ldi. Sanjarbek 221. Nima uchun achchiqlanib qoshing tarafida yuzta tirish paydo qilasan, Xudo haqqi yuzingda mehr paydo qil. Suhrob 222. Sening ko`changda paydo bo`lgan oshiq har tomonga yugurdi, Ko`changni sayr qilib dilining yarmi erib ketdi, yarmi oyoq ostiga to`kildi. M.E.: «Har»— — «so`»— ning tomonnga borsa, , — bo`ladi. Yor ko`chasi «ko`y» — ning dili ning son — qiymati olti bo`lib, yarmi «ob» — bo`ladi va yarmi to`kilib ketsa, — Suhrob ismi hosil bo`ladi. Suhrob 223. Men shaydo (oshiq)ning mahbubasi shahardan ketdi, Oxirida shahardan chiqib ketish kerak, chunki u shaharda dengiz yo`q. Suhrob 224. Oy yuzli, sarv qomatga bexudman,Qadding oldida bed (daraxti) pastdir desam, «yana ayt», — dedi. Siroj 225. U go`zal yuzlining xijolatidan,Quyosh o`zini boshqa shaklda ko`rsatdi. Suhrob 226. Bizning qimmatbaxo anjumanimizni qidir,Uni noyob gavhar deb bil va uning shukrini ayt. Sa`diy 227. Mening ko`zim Quyosh va Oyga muhtoj emas,Menga u Quyoshga o`xshagan oy (go`zal) kerak. M.E.: «Chashm» — ko`z arab tilida «ayn»dir. Xurshid — Quyosh esa, Shams— dan talmeh qoidasiga ko`ra olinsa, — bo`ladi. Endi «Bo «yad» maro» deyilganligi uchun «yad» — uning qalbi olinib tarkib topsa, — Sa`di ismi hosil bo`ladi. Siroj 228. U go`zal mast bo`lib, bosh kiyimini chakkasiga qo`ydi, (va) Shohlarning boshini va tojini o`shanday qilib sindirdi. Suhrob 229. Ey Oy yuzli (go`zal) oftobning latofatidan nimaiki bo`lsa, Senga yorug`lik qilib berib, visolingni istaydi. Va u shu bilan xursand. Soqiy 229 Yorning yuzi oshiqqa ko`ringan zamon,Parishonhollikdan zar bag`ishlovchi va dur to`kuvchi bo`ldi. Siroj 230. U Chigil go`zali ariq bo`yiga chiqqan paytda,Uning qomati oldida sarvning boshini pastda va oyog`ini loy ichida ko`r. M.E.: Go`zalning qaddi harfi «jo`» — ariq labiga kelsa, ya`ni oldiga kelsa, bo`ladi. Endi uni ko`rgan «sarv» — ning oyog`i, ya`ni harfi loy ichida bo`lsa, — Siroj ismi hosil bo`ladi. Sa`id 230. Ruhim bulbulining joyini sumanning ostida bo`lishini xohlayman, Oq badan qo`lga o`rgatuvchilar uni donaxo`r qilishlarini istayman. Saodat 232. Ishqim o`ti orzusini yodimga keltirdim,Uzimda yo`qligimdan uning dog`ini dilimga qo`ydim. Salmon 233. Har tomonda nomi tarqalib ketgan nomusulmonning,Oxirida nomi bilan faxrlanishi uzoq emas. M.E.: «nomusulmon» — — so`zining ikkala tomonida «nom»i tarqalgandir (bir tomonda «nom» — — ikkinchi tomonda, «Salmon» — — ). Endi u oxiridagi nom bilan faxrlansa, — Salmon ismi bo`ladi. Sulaymon 234. Ishq ko`chasiga «Firdavsi a`lo» — eng yuqorigi Jannat zebu ziynatini qo`y, Uning sha`ni buyukdir, menga uning ikki joyidan o`rin ber. M.E.: talmeh qoidasi bilan «Firdavs» — dan olinadi. Endi «du cho on cho maro cho» «deh» iborasidagi «maro» — meni so`zi arab tilida «li»— bo`lib, unga qo`shilsa, — bo`ladi. Yana — so`zining son qiymati 40 bo`lib, ni anglatadi va tarkib topsa, — bo`ladi. Ishoraga ko`ra «on» — ni ham joylashtirilsa, — Sulaymon ismi hosil bo`ladi. Shahob 235. U go`zallar shohi balo yog`dira boshlasa,Bizning dilimizni eritadi-yu, (suvga aylantiradi) qon to`kila boshlaydi. M.E.: Go`zallar shohi «Shah» — balo yog`dirganda, oshiq dilini «ob» ga aylantirsa, — Shahob ismi hosil bo`ladi. Shahob 236. .....................................................................Xush ovozli mutrib, sozingni mizrobi bilan (qo`lingga) ol. Shahob 237. Mening sho`x go`zalim sho`xlik qilib, dillarni olib ketadi, Shu dilnigina emas, dilimizdagi sarkashlikni ham olib boradi. M.E.: «Shahroshub»— — so`zidagi «oshub» — ning dillari ketsa, — qoladi. Endi «mo» yoki «ob» — so`zi oldidagi dil — sarkashlik qilsa, — Shahob ismi hosil bo`ladi. Sha`bon 238. Kecha ko`nglim g`amli edi, uning bazmiga borishga mayl qilgan edim, Qarasam, sham` uchgan, posbon uyquda edi. M.E.: «sham`»— ning dili Uchsa -qoladi. Yana «bon» — uyquda bo`lsa, — Sha`bon ismi hosil bo`ladi. Sho`jo` 239. U pok kishilar jamoli sham`idan,G`am chekkanlar kabi kuygan yaxshi. Shujo` 240. Majnunning dili do`st ko`chasiga shoshilib ketdi,U shaydo — oshiq o`z yuzidan davo topdi. Shomiy 241. Nasihat uchun bizning tomonga o`tgan bir shayxning,Bizning g`amimiz o`ti shu`lalaridan dili kuydi. M.E.: «shayx» — «mo» — biz tomonga o`tsa, ix- bo`ladi. Endi uning dili, ya`ni harfi kuysa va o`rni almashsa, — Shomiy ismi hosil bo`ladi. Shomiy 242. Sharobdan mening og`zim achchiq bo`ldi, undan Xudo bezordir, Garchi bemor dilimga oxiri u kerak bo`lsa ham. M. Ye.: «sharob»— dan «Xudo» yoki «Rab» — bezor bo`lsa, — qoladi. Endi «bemor» — ning oxiri — bo`lmasa, — qoladi. Uning dili — aylansa, Shomiy ismi hosil bo`ladi. Shahriyor 243. Mening dilozor shahriyorim(go`zalim),Menga ham shoh, ham oy, ham yordir. M.E: oshiqqa «shah»— «mah»— qamar— dan hamda «yor> bo`lsa, — Shahriyor ismi hosil bo`ladi. Sharaf 244. Dil u quyosh yuzli sho`xning xollarini ko`rdi,Xursandchilikdan uning yuzidagi ikki xolini bir-bir uzdi. Shahriyor 245. Oqibatning burchagiga qarasang,Bizning dilimiz har tomondan oyga o`xshagan taxtdir. Shu`ayb 246. U olijanob dilbar aysh vaqtida shunday raqsga tushdiki, Quyosh va Mushtariy astoydil iztirob chekdilar. M.E.: «ba`aysh» — — so`zining dillaridan biri — «ayn» — quyosh, ikkinchisi, —Mushtariydir (talmeh va tasmiya qoidasiga ko`ra). Endi bu Quyosh va Mushtariy iztirob cheksalar, harflarning o`rni almashib, — Shu`ayb ismi hosil bo`ladi. Shodiy 247. Oftobga o`xshagan yuzing bahorini ochding,Undan dilim zarraga o`xshab iztirobdadir. M.E.: «kushodi»— —dan «k-oftobist» — — ning yuzi - harfi ochilsa, — Shodiy ismi qoladi. Shams 248. Ey shakarlab go`zal, senda sharm-hayo va fisq (gunohning) Birisi bor va boshqasi yo`qdir. Shams 249. U gapdon bola gapira boshlaganda,Gapida «r» ni «e» bilan talaffuz qildi. Men mastman ........ Oy yuzini ko`rsatdiyu . . . Shopur 250. Shukrki, ul pari jilva qilib, yuzini ochdi,Dilga yuzini avval ko`rsatmagan bo`lsa ham,oxiri ko`rsatdi. M.E.: «pari» — ning yuzi harfi, «shukr» — ning yuzi va harflaridir. Endi «avval» — so`zining birinchi va ikkinchi harflari tarkib topsa, — Shopur ismi hosil bo`ladi. Shopur 251. To`kilgan hadsiz ko`z yoshimdan ma`lumki,Umidim burji ustidagi yulduzlar yerga to`kildi. Sharaf 252. Oy yuzingdan mushkin xolingni ko`rsatsang,Zulfi xolini yashirsa, oy yuzi ham pinhon bo`ladi. Shahvor 253. Xotirida go`zallik da`vosi shiordir,Kimki uni Quyosh desa ham, u dordir. (?) Shu`ayb 254. Mening yuzi yopiq oyim(go`zalim) yuzint bir marta ko`rsatsa, Xamma nazar soladngan oftob o`zini ozgina ham ko`rsatmaydi. Shayx 255. Ey dil, uning vasliga loyiq kishini topolmaysan,Olam xalqini yig`sang, uni topa olasan. Shahob 255. Mening oyim (go`zalim) yaxshilik bilan etagini yig`ib ko`rindi. Agar oy etagini yig`ib kelsa, u bundan nishonadir, M.E.: «moh» — arab tilida «shahr» — dir. U etagini tortsa, — qoladi. Endi «o`» ham etagini yig`sa, bo`ladi. Tarkib topsa, bo`ladi «buvad» — dagi qo`shilsa, — Shahob ismi hosil bo`ladi. 257. Dilga hijrondan ko`pgina ranj va malol yetgan bo`lsada, U tomon qara suhbat va visol nishonasi bor. Safiy 258. Yorimning toza mani bor,Uning bir qatrasini ham qoldirmayman. M.E.: «sof»— dan ni olib, «qi»— ning bir qatrasini qoldirmasak, — bo`ladi va tarkib topsa, — Safiy ismi hosil bo`ladi. Sanam 259. Bir oq badan g`amidan dil erib ketib,Ko`zning atrofida tomchilardan asar bor. Sadr 260. Tik qomatidan qabo (to`n)si namoyon bo`lsa,Ahli binish (dono) kishilarning ko`ziga sarv ko`rinmaydi. Sadr 261. Labingning xoli yuqorida ko`rinadi,Agar pastda ko`rinsa dilni oladi. Tohir 262. Sharafda gavharlarga to`la sadafdan iborat bo`lgan nom, Sening qora xoling nuqtasidan namoyon bo`ladi. M.E.: Nuqta orqali —Zohir bo`ladigan nom — Tohirdir. Mu`in 263. Ey yor, yuzingni mening dilimga ko`rsatib,Mening mehrimning ustiga mehr qo`shding. M.E.: «Mehr» so`zi arab tilida «ayn» — bo`lib, o`qiladi (tasmiya qoidasi asosida) «bar sari mehr afduzi» iborasidan — mehr so`zi boshidagi harfi unga qo`shilsa, —Mu`in ismi hosil bo`ladi. Moniy 264. U (go`zal) bizni ko`rgach, husniga husn qo`shildi,Va u benihoyat yashirindi. Horun 265. U sarv qomatli (go`zal) o`z qiliqlarini zohir qilgach, Dilimning ohi men shaydo oshiq ishini oxir qildi. Yoriy 266. U go`zal yuzning shu`lasini ko`rsalar,Va so`zlab turgan labi tomon boqsalar. So`ngra uning behisob aldovlarini ko`rsalar, Bechora dilafkor oshiqlar o`zlarini kuyduradilar. |