G`AZALLAR
301
Nigorim dardima nazzora qilmas,
Nazora qilsa, dog`i chora qilmas.
Tilab og`zin emas har damki, ko`nglum
O`zini g`unchadek yuz pora qilmas.
Meni g`am dashti ichra ishq iturdi,
Uzin el kuch bila ovora qilmas.
Ko`ngulni aylagandek zaxm g`amzang
Pichoq, balkim qilich ham yora qilmas.
Meni devona to qilmish ko`ngulga
Nelarkim ul pari ruxsora qilmas.
Ne yersen dahr zolining firibin,
Vafo chun elga ul makkora qilmas.
Navoiydek yuzungga kim solur ko`z,
Ki zulfung ro`zgorin qora qilmas.
Nazora qilsa, dog`i chora qilmas.
Tilab og`zin emas har damki, ko`nglum
O`zini g`unchadek yuz pora qilmas.
Meni g`am dashti ichra ishq iturdi,
Uzin el kuch bila ovora qilmas.
Ko`ngulni aylagandek zaxm g`amzang
Pichoq, balkim qilich ham yora qilmas.
Meni devona to qilmish ko`ngulga
Nelarkim ul pari ruxsora qilmas.
Ne yersen dahr zolining firibin,
Vafo chun elga ul makkora qilmas.
Navoiydek yuzungga kim solur ko`z,
Ki zulfung ro`zgorin qora qilmas.
302
Birov aning labi jonbaxshidin nishon bermas,
Ki har kishiki qilur istimo`i jon bermas.
Adam tariqig`a tushtum tilab aning og`zin,
So`rub kishi menga ul rozdin nishon bermas.
Abad hayoti kibi vaslig`a yetguncha
Firoq mahlakasi ichra umr omon bermas.
Labingdin o`ldi tanim rishtau tabibi xirad
Ilojin etgali sharbat bag`ir qon bermas.
G`animat angla ko`zu ko`nglum ashk ila qonin,
Ki muncha injuyu la`li elga bahru kon bermas.
Zamona qildi menig`goh mastu goh maxmur
Ki, bir zamon may agar bersa, bir zamon bermas.
Navoiyo, g`ami jonim olurda sa`y etti
Sog`indikim, tilagach ushbu notavon bermas.
Ki har kishiki qilur istimo`i jon bermas.
Adam tariqig`a tushtum tilab aning og`zin,
So`rub kishi menga ul rozdin nishon bermas.
Abad hayoti kibi vaslig`a yetguncha
Firoq mahlakasi ichra umr omon bermas.
Labingdin o`ldi tanim rishtau tabibi xirad
Ilojin etgali sharbat bag`ir qon bermas.
G`animat angla ko`zu ko`nglum ashk ila qonin,
Ki muncha injuyu la`li elga bahru kon bermas.
Zamona qildi menig`goh mastu goh maxmur
Ki, bir zamon may agar bersa, bir zamon bermas.
Navoiyo, g`ami jonim olurda sa`y etti
Sog`indikim, tilagach ushbu notavon bermas.
303
Dahrdin mehru vafo qilma havas,
Elidin g`ayri jafo qilma havas.
Etsa har dam senga yuz muhlik dard
Ulsang o`l, lek davo qilma havas.
Ey ko`ngul, vasl havas qilding o`l
Zorlig`lar bila yo qilma havas.
Aylagan ishq havas kuch birla
Yuz tuman dardu balo qilma havas.
Ko`yi tufrog`i erur mushki xito,
Istagan oni xato qilma havas.
Ishq dashtini desang qat` qilay
Zodi rah g`ayri fano qilma havas.
Benavolig`da, Navoiy, o`lsang
Bazmi vasl ichra navo qilma havas.
Elidin g`ayri jafo qilma havas.
Etsa har dam senga yuz muhlik dard
Ulsang o`l, lek davo qilma havas.
Ey ko`ngul, vasl havas qilding o`l
Zorlig`lar bila yo qilma havas.
Aylagan ishq havas kuch birla
Yuz tuman dardu balo qilma havas.
Ko`yi tufrog`i erur mushki xito,
Istagan oni xato qilma havas.
Ishq dashtini desang qat` qilay
Zodi rah g`ayri fano qilma havas.
Benavolig`da, Navoiy, o`lsang
Bazmi vasl ichra navo qilma havas.
304
Zihi oting bila maloyik ichra xurush,
Falak senga yangi oy birla na`li halqa bago`sh.
Gahiki fikrati zotingni aqli kull aylab,
Burung`i jomda hayrat ani qilib behush.
Sipehr jomida qahring haroratidin zahr,
Quyosh zamirida mehring haroratidin jo`sh.
Ham etti nofai za`fung qamarni mushki davoj,
Ham etti gulshani lutfung shafaqni gulgun po`sh.
Ne qahring o`tidin emin faqiqi soyimi dahr,
Ne rahmatingdin navmid rindiyi durdi no`sh.
Navoyi hamdingga bulbul tili bo`lub go`yo,
Valek hayratu vasfingda g`uncha og`zi xamush.
Navoiy o`zni sotar qullug`ung bila, yuz shukr
Ki xudfurush emastur, yo`q ersa zuhdfurush.
Falak senga yangi oy birla na`li halqa bago`sh.
Gahiki fikrati zotingni aqli kull aylab,
Burung`i jomda hayrat ani qilib behush.
Sipehr jomida qahring haroratidin zahr,
Quyosh zamirida mehring haroratidin jo`sh.
Ham etti nofai za`fung qamarni mushki davoj,
Ham etti gulshani lutfung shafaqni gulgun po`sh.
Ne qahring o`tidin emin faqiqi soyimi dahr,
Ne rahmatingdin navmid rindiyi durdi no`sh.
Navoyi hamdingga bulbul tili bo`lub go`yo,
Valek hayratu vasfingda g`uncha og`zi xamush.
Navoiy o`zni sotar qullug`ung bila, yuz shukr
Ki xudfurush emastur, yo`q ersa zuhdfurush.
305
Qo`ymadi shomi xumorim tiyralikdin aqlu xush,
May quyoshin kup sipehridin chiqar, ey mayfurush.
Istamon xudxush lekin yo`qki xush olg`an xumor,
May to`la tutg`ilki, aylay mastlig`din tarki xush.
Jom no`sho-no`sh xushtur ul sifatkim, dayr aro
Boda olib mug`bacha no`sh aylabon qildursa no`sh.
Un chekib may tut der ersam dayri toqig`a sado,
Demakim ham ushbu ma`nini nido aylar surush.
Arbadamdin gar toriqting, soqiyo, tut bodakim,
Bo`lmag`umdur bo`lmag`uncha masti loyaqil xamush.
Muxtasib ta`zir etar vaqti tanam qildi yalang,
Dayr pirining qulidurmenkim, uldur aybpo`sh.
Gar Navoiy bir ayog` gohi ichar g`am daf`ig`a,
Zohid andin o`zni g`amgin tutsa iching emdi qo`sh.
306
Shomkim tun pardasidin istadi ixfo quyosh,
Parda olib yuzdin ul oy ayladi ifsho quyosh.
Yo`qki chun kirdi shabiston ichra zulfi shomidin,
Orazi chun bo`ldi paydo, bo`ldi nopaydo quyosh.
Bazm chun tuzdi jamoli lam`asidin yo`qki sham`,
Balki zohir ayladi bir sog`ari sahbo quyosh.
Subhg`a tegru yuzidin ravshan erdi bazmu aysh,
Uylakim el xotirig`a kelmadi aslo quyosh.
Lam`ai ruxsoridin qasrinda har ayvon aro,
Zarvaraqdin shamsalar erdimu bilmon yo quyosh?!
Mast o`lub orazni chun maydon aro qildi nihon,
Sarg`arib titrab chiqardi pardadin siymo quyosh.
Ohkim, bir rub`i maskundin chiqib ko`p bo`lg`usi
Jilvagar to`rtunchi toramdin masihoso quyosh.
Qilma, ey g`avvos, ko`p ishq ahlining ashkini man`
Kim, senu g`alton guhar andishasi ushshoqu yosh.
Bil, Navoiykim, tafovutdur quyoshdin oyg`acha
Aylasang nazzora ul oy orazidin to quyosh.
307
Xusn bog`i ichra qadding sarv bo`lmog`liqqa tush,
Har havo qilg`an ko`ngul ul qad sari sarv uzra qush.
Umrlar gum bo`lg`an ovorang yetishmish ollinga,
Marhabosig`a ilik sun, dey xud olmasmen quchush.
Ko`ksuma g`am tog`ida ishqing balo mismorini
Berkiturda ayladi Farhod metinin cho`kush.
La`li shahdng`a havo qilg`anda, ey jonim qushi,
Gar desangkim, topmayin maxlas, chibin yanglng` yopush.
Ko`yidin bizni chiqarmoqqa, raqibo, yig`ma xayl,
Husni qavmoqqa nasimi bas, emas hojat urush.
Ishrat etkim, charx ollinda tafovut yo`qturur,
Xoh bazm ichra simo` et, xohi kunj ichra tumush.
Dema hajrimdin Navoiy g`amsiz ermas bir zamon,
Istasang kim g`amdin ayrilg`an, annng birla qovush.
308
Ul parivash odamivashlig`lar aylab qildi xash,
Har sari kim, bir malakvash bor edn devonavash.
Aytmon jom og`zinga yetgach, mennng og`zimg`a quy,
Umri jovid istasam basdurki, bo`lsam jur`a xash.
La`li hijronida ko`nglum behud o`lsa aybi yo`q,
Kim jarohatdin chu qon ayrilsa tong yo`q bo`lsa g`ash.
Yor chun jonimda mahfiydur, tavofut yo`qturur,
Jilva qilsa zohiran gar ming yig`och, gar bir arash.
Chun malohat jon olur husn ichra oni istagil,
Xohi dilbar kishvari bo`lsun Xo`tan xohi Xabash,
Soqiyi davron chu oxir to`ldurur paymonamiz,
Emdidin varzishqa o`zni aylali paymonakash.
Ey Navoiy, muhtasib dayr ichra kirdi, bermasang
Rahnu may polog`a bas loyiqdur ul dastoru fash.
309
Yorkim, yog`lig` bila ko`ksum yarosin bog`lamish,
Anda o`t tushmish ko`nguldin qon tarashshuh qilmamish.
Bukn pora-poradur kuygan bag`ir birla ko`ngul,
Itlari ollida ul kofir hamono to`g`ramish.
Rishtai zulfungdakim, tutmish girihlar behisob,
Go`yiyo qatl aylagan elning hisobin asramish.
Bir kishi savdoyi o`lmay qolmag`ay bu nav` kim,
Olam ichra sunbuli zulfung nasimi butramish.
Boshima tig` urdi ko`ksum choku bag`rim qildi zaxm,
Masti bebokim dedim qahr etmish ul xoh o`ynamish.
Harsari bir zaxmlig` uzvum uzulgan topmish el,
Notavon jismimnikim, ko`yida itlar sudramish.
Olam ahli ichra bildik mug`tanam har kimsakim,
Har vafog`a ming jafo aylar kishiga uchramish.
Qo`zg`ama bulbulni ko`p, ey gulki, davron bog`ida
Qolmamish qo`zg`almayin ulkim, birovni qo`zg`amish.
Iztirobidin Navoiy ko`ngli bir dam to`qtamas,
Sensizin sog`inmakim g`urbatda ko`ngli to`qtamish.
Anda o`t tushmish ko`nguldin qon tarashshuh qilmamish.
Bukn pora-poradur kuygan bag`ir birla ko`ngul,
Itlari ollida ul kofir hamono to`g`ramish.
Rishtai zulfungdakim, tutmish girihlar behisob,
Go`yiyo qatl aylagan elning hisobin asramish.
Bir kishi savdoyi o`lmay qolmag`ay bu nav` kim,
Olam ichra sunbuli zulfung nasimi butramish.
Boshima tig` urdi ko`ksum choku bag`rim qildi zaxm,
Masti bebokim dedim qahr etmish ul xoh o`ynamish.
Harsari bir zaxmlig` uzvum uzulgan topmish el,
Notavon jismimnikim, ko`yida itlar sudramish.
Olam ahli ichra bildik mug`tanam har kimsakim,
Har vafog`a ming jafo aylar kishiga uchramish.
Qo`zg`ama bulbulni ko`p, ey gulki, davron bog`ida
Qolmamish qo`zg`almayin ulkim, birovni qo`zg`amish.
Iztirobidin Navoiy ko`ngli bir dam to`qtamas,
Sensizin sog`inmakim g`urbatda ko`ngli to`qtamish.
310
Mehr emas, gardun yuzung hijronidin dog` o`rtamish,
Oy emas, marham uchun momuq mudavvar aylamish.
Ko`nglum andoq chok-chok o`lmishki, go`yo to``ma deb,
Hajr tig`i itlaringga bir-bir oni to`g`ramish.
Bismil etmish zor ko`nglum saydini qilg`ach shikor,
Ul shikorafgan xazin ko`nglum bu yanglig` ovlamish.
Lola ro`yum asramay ko`nglumni gar azm ayladi,
Yodgor andin tugonlar chok ko`nglum asramish.
Er yuzin tutqan bahor ayyomi ermas, lolazor
Kim, yuzung hijronidin giryon ko`zum qon yig`lamish.
Dema soqiy ilkidin sofiymu xushtur, yo`qsa durd,
Har ne andin keldi ul xushturkim, oni tolg`amish.
Gar Navoiy yoridek yo`q olam ichra, ne ajab
Kim, kezib olamni mahvashlardin oni tanlamish.
311
Ishq ichinda juz o`lum mushkilki bo`lg`ay bizga ish,
Kim bo`lubtur jon bila g`amzang aro borish-kelish.
Qon oqar har yon tanimdinkim, firoq anduhida
Qo`ymadim uzmay taabdin har qayon urg`anda tish.
Ko`yida mash`al yurutgandek ko`rundi tongg`acha,
Ul xud o`tlug` zor sargardon mening ko`nglum emish.
Kecha oy davrida ikki sa`di kavkab ko`rmagan,
Ko`r yuzu ikki qulog`i durlarin kiyganda kish.
Za`fliq sargashta jismimdin ajab yo`q chiqsa o`t,
Chunki o`t zohir qilur ko`p davr tobqondin qamish.
Dahr issig`-sovug`idin gar farog`at istasang,
Obi otash rangini qo`yma ilikdin yozu qish.
Ey Navoiy, chobukungning istasang pobo`sini
Bo`ynungga ip taqmoq ummedi bila itdek irish.
Kim bo`lubtur jon bila g`amzang aro borish-kelish.
Qon oqar har yon tanimdinkim, firoq anduhida
Qo`ymadim uzmay taabdin har qayon urg`anda tish.
Ko`yida mash`al yurutgandek ko`rundi tongg`acha,
Ul xud o`tlug` zor sargardon mening ko`nglum emish.
Kecha oy davrida ikki sa`di kavkab ko`rmagan,
Ko`r yuzu ikki qulog`i durlarin kiyganda kish.
Za`fliq sargashta jismimdin ajab yo`q chiqsa o`t,
Chunki o`t zohir qilur ko`p davr tobqondin qamish.
Dahr issig`-sovug`idin gar farog`at istasang,
Obi otash rangini qo`yma ilikdin yozu qish.
Ey Navoiy, chobukungning istasang pobo`sini
Bo`ynungga ip taqmoq ummedi bila itdek irish.
312
Zulfig`a har yon girih tushgan erur bas turfa ish,
Necha yerda telba ko`nglum qasdig`a bel bog`lamish.
Ravshan aylar sho``la ustidin ko`rungan dudni,
Mahvashim engnida oltoyi bila boshida kish.
Yor jonim qasdig`a har damki tishlar la`lini,
Mahkam aylarman fig`on qilmay debon og`zimg`a tish.
Zor jismimg`a ne tong sargashtaliktin tushsa o`t,
O`t ayon aylar ilikda davr ko`p topqon qamish.
La`lidin jon olg`ali bording kelibsan jon berib,
Ey ko`ngul, mardona bording, ul borishqa bu kelshd.
G`urrai husn o`ldung, ey gul, bilmading bu bog` aro
Har bahori kelsa andin so`ng xazoni bor emish.
Qon isi keldi Navoiy nazmidin, ermas ajab
Kim, bag`ir qoni bila ko`nglida topmish parvarish.
313
Ko`ngluma kelmas xazoni bog` aro noranj xash
Kim, xazoni hajr aro bo`ldi yuzum noranjvash.
Chehrai noranju men noranj yanglig` talx kom,
Qayda kelgay kimsaga bu xol aro noranj xash.
Sho`xi noranji libosi hajri ko`nglum o`rtadi,
Sharbati noranj eta olmas menga man`i atash.
Bo`lmasa oltun piyola bo`lmasun kel, ey rafiq.
Jom etib noranj nisfidin bo`loli jur`akash.
Ul pari ishqida ittim bo`ldi Majnunluqqa fosh
Andin ortuqkim, burun mundin menga erdi adash.
Shayx dastorin chu may vajhi yo`q erdi bermadim,
Mayg`a marhun qilg`ali ul yaxshi may suzmakka fash.
Ey Navoiy, naylay el tarxon bila barlosini
Kim, berur ko`nglumga xolo molish ul sho`xi malash.
314
Sabzai xat orazing bog`ini xazro aylamish,
Gulshani ruxsoring o`zga rang paydo aylamish.
Har dam o`lmish xattu la`lingdin yuz oncha oshkor,
Har ne ishkim umrida Xizru Masiho aylamish.
Vah, ne shaydovash yigitdurkim chiqib oliftavor,
Yuz tuman oliftani ishqida shaydo aylamish.
Qomatim yo, yuz uza ashkimdin etmish novlar,
Ulki aning kirpigin novak, qoshin yo aylamish.
Ne tamoshodurki yuz ming xalq o`lmish, har qachon
Kim oni el, yo`qsa, ul elnn tamosho aylamish.
Bo`lmamish paydo meningdek zoru sendek rahmsiz,
Tengri to mehru muhabbat rahmi paydo aylamish.
Ey salomat ahli, butrangkim meni bir mug`bacha
Dayrdin usruk chiqib bu nav` rasvo aylamish.
Fard bo`lkim ul kishi dunyoda bo`lmish ahli tark,
Kim fono yo`lida tarki ahli dunyo aylamish.
Qo`p Navoiyning musallou ridosin so`rmakim,
Birni rahna boda, birni bodapolo aylamish.
315
Orazin ko`rdum nihon, ashk ayladi, sirrimni fosh,
Yoshurun qolmas o`g`urluq uy arokim bo`lsa yosh.
Zulfi sarkashlik qilur har nechakim, ul cheksa qad,
Soya garchi qisqarur doim biyik bo`lg`ach quyosh.
Har sari mo` ul pari hijronida bir yoradur,
Baski atfoli junun boshim uza yog`durdi tosh.
Aylagil nolam xaroshidin hazar, ey siymbar,
Kim bu suhon birla nogah topmag`ay siyming xarosh.
Qa`badur ko`nglum uyi, aylang tavof, ey dardu ishq,
Anda mehrob o`rnig`a yer tutqali ul egma qosh.
Dahr bog`i ichra chun bir gulga yo`q bo`yi vafo,
Qilmag`ay erdi havo ko`nglum qushi ul gulga kosh.
Ey Navoiy, dayr aro tutsa ayog` ul mug`bacha,
No`sh etib olma ayog`idin aning o`lguncha bosh.
316
Husn devoni uza matla`dur ul payvasta qosh,
Kotibi taqdir aning misralarin yozg`an tutosh.
Jolai ofat kibi ul oy bahori husnida
Charxi anjum javharidin yog`durur boshimg`a tosh.
O`tluq ohimdin bo`g`uz og`zimg`acha majruh erur,
Ayb qilma, ey ko`ngul, nolamda fahm o`lsa xarosh.
To sirishkim qong`a evruldi dame tinmay oqar,
Muztarib bo`lmoq ajab yo`q bo`lsa xun oluda yosh.
Yoshurun erdi g`amim mufrit qadah o`tgan kecha,
Yig`latib beixtiyor etgan emish el ichra fosh.
Xilvat etgan ixtiyor ilgida bir ibriqi may,
Tong emas gar qilsa bir bodom ila har kun maosh.
Ey Navoiy, keldi yoru bordi ko`nglungni olib,
Yana bir qatla kelib joningni dog`i olsa kosh.
317
Donai xoli labing ko`nglum qushin rom aylamish,
Kim ani tutqanda jonim rishtasin dom aylamish.
Anbarin xattingg`akim, andin kelur bo`yi vafo,
Jon fido garchi umidim subhini shom aylamish.
Lablaringdin ruxparvar nutq zohirdur, magar
Ruh qudsi obihayvon ichra orom aylamish.
Humrat etmish oshkor ul usruku xunxora ko`z,
Qon ila mamzuj may go`yoki oshom aylamish.
Sarvu gulga bog` aro dermenki, jon aylay fido,
Toki jonim qasdi bir sarvi gulandom aylamish.
Chiqti, vah, usruk yana ul kofiri bebokkim,
Har qachon chiqqanda qatli ahli islom aylamish.
Dayrni qilmish ko`zumga guliston, en mug`bacha,
Ul mayi gulgunki, ruxsoringni gulfom aylamish.
Kom vaqti tarkidunyo aylagan topmish hayot,
Yo`qsa yetganda ajal xudkomu nokom aylamish.
Qani rasvoe Navoiydek, agarchi oni ishq
Neknom eldindurur deb oni badnom aylamish.
Kim ani tutqanda jonim rishtasin dom aylamish.
Anbarin xattingg`akim, andin kelur bo`yi vafo,
Jon fido garchi umidim subhini shom aylamish.
Lablaringdin ruxparvar nutq zohirdur, magar
Ruh qudsi obihayvon ichra orom aylamish.
Humrat etmish oshkor ul usruku xunxora ko`z,
Qon ila mamzuj may go`yoki oshom aylamish.
Sarvu gulga bog` aro dermenki, jon aylay fido,
Toki jonim qasdi bir sarvi gulandom aylamish.
Chiqti, vah, usruk yana ul kofiri bebokkim,
Har qachon chiqqanda qatli ahli islom aylamish.
Dayrni qilmish ko`zumga guliston, en mug`bacha,
Ul mayi gulgunki, ruxsoringni gulfom aylamish.
Kom vaqti tarkidunyo aylagan topmish hayot,
Yo`qsa yetganda ajal xudkomu nokom aylamish.
Qani rasvoe Navoiydek, agarchi oni ishq
Neknom eldindurur deb oni badnom aylamish.
318
Labing bu xastag`a nevchun takallum etmadi ish,
Ki bir so`kunch birla hosil etsa yuz olqish.
Otar hamisha qosh yosi birla g`amza o`qin,
Agarchi bo`lmas o`q otmoq, yo`q ersa yoda kerish.
Boshoqlaringmu ekin bag`rim ichra yoqildi,
Iting chu to``ma uchun anda mahkam ayladi tish.
Tariqi ishq aro komildurur ko`ngul, ne ajab,
Kamol topmoq etib ishni ishq ila varzish.
Zaif jismimni to tig`i yordi – nolonmen,
Nechaki chiqmas uni, chunki chok bo`ldi qamish.
Chekar gul ollida bulbul fig`on magar bildi
Ki o`tsa vasl bahori xazoni furqat emish.
Navoiy, asra nihon ish nuktasin zinhor,
Ki ishq piri menga yoshurun nulta demish.
319
Yozuqsiz, jurmsiz bedod etar fosh,
Menga ul surmasiz ko`z, o`smasiz qosh.
Fig`onkim, bu taraf boqmay o`tarsen,
Nechakim ko`zlarim yummay, to`kar yosh.
Sirishkim sayli har yon uyla surdi,
Ki topmon ko`ksuma urmoq uchun tosh.
Iliking o`pgali ochmish og`izlar,
Qilichingdin sarosar zaxmliq bosh.
Hamono qolmas o`z rangida xoli
Sizarda suvratingni ko`rsa naqqosh.
Bahodur naqdi din, ey dayr piri,
Qaram qil, mayki bor, biz asru qallosh.
Demish, kelsam Navoiy qatli aylay,
Qelib ne ko`ngli istar, aylagay kosh.
320
Ul gulekim, bazmida zog`u zag`an qilg`ay xurush,
Avlo ulkim, bulbul uchqay uchmasa bo`lg`ay xamush.
Gar Sulaymon majmaida bo`lmag`ay juz Ahraman
Kimga ul majma` aro, yorab, nido qilg`ay surush.
Yorg`a ag`yor xayli bo`ldi matbu`, ey ko`ngul,
Emdi g`am hamxonasida ya`s jomin ayla no`sh.
Shoh bazmidur dog`i mahkumlug`, vah, dayr aro
Hokim aylar bir qadah birla gadoni mayfurush.
Xushmand el sari bu dayr ichra boqmas mug`bacha,
Bir qadah lutf etsa piri dayr, etarmen tarki xush.
Saxtkush elga dema oxir falakdur saxtgir,
Arzimasdur ancha hech ish xud bo`lurg`a saxtkush.
Ikki dunyodin agar kechsa Navoiy, ayb emas
Har qachonkim, ul buti xummor alidin ichsa qo`sh.
321
Surohi to mayi la`ling visoli orzu qilmish,
Ani bu mastlig` devonai jo`lidamo` qilmish.
Chibinlar shakkari la`lingda yo`q, jon qushlaridurkim,
Su ichmaklikka hayvon chashmasi uzra g`ulu qilmish.
Adamdur ul og`izkim, xurdabini aql topmaydur,
Vujudin garchi ul qatlim ishida guftu-go` qilmish.
G`aming jon pardasin chok aylasa gardun na yog`lig`kim,
Labing oritting oning rishtasi birla rufu qilmish.
Ko`ngulkim tashnai la`li labingdur, vahki, sud etmas
Anga garchi visoling va`dasi bag`rimni su qilmish.
Labi yetgan qadah taryoqidin yetkurgil, ey soqiy.
Ki hajr achchig`lig`i jomim aro mayni og`u qilmish.
Visoling no`shi birla o`zgalarga quti jon bo`lkim,
Navoiy joni muhlik hajr neshi birla xo` qilmish.
322
Ne xam qoshlardururkim, hasrati qaddimni yo qilmish,
Ne kipriklar o`qikim, ro`zgorimni qaro qilmish.
Ne pechu tobi xadsiz domi zulf erkinki, ochilg`ach,
Demay ko`nglum qushikim, uyla yuzni mubtalo qilmish.
Ne ko`zlardurki, olmish ko`z yumub ochquncha ko`nglumni,
Qilib bir go`shada bemor qismi yuz balo qilmish.
Ne oraz lolasidurkim, ko`ngulni qon etib dardi,
Tugon qo`ymoq bila daf`ig`a ul qonning davo qilmish.
Ne nozik xo`y erurkim, aylamish o`truda yuz dashnom,
Gadoikim aning zulfu ko`zu qaddin duo qilmish.
Birovkim jannatu do`zax so`zin sharh aylamish go`yo,
Kinoyat vajhi birla vaslu hijronni ado qilmish.
Ajab ko`r ishq arokim, mo`r etarga ajdaholarni
Fusundin mo`rixatlar qaydi zulfin ajdaho qilmish.
Qazodindur menga ishq o`ynamoq, ey nosihi nodon,
Ko`rubsenmu kishi hargizki, tag`yiri qazo qilmish.
Navoiydek xalosim yo`q edi ul g`amza kufridin,
Xususan zulfi zunnori dog`i bo`ynumg`a toqilmish.
323
Xil`atinmu qilmish ul gulro`yi siyminbar binafsh,
Yo binafsha aylamish gulshanni sar-tosar binafsh.
Arg`uvongun yuz binafsha rangi xat jonim olur,
Xil`ati bo`lsun aning gar arg`uvoni gar binafsh.
Yo`qkim, ul sanchar binafsha dastasin dastorig`a,
Egnida xil`atlarin dog`i qilur aksar binafsh.
Savsani bo`rkung yopar kechkangni, ey mir`oti husn,
Ko`zgu yanglig`kim o`chasen qildi ohangar binafsh.
Xayli ruhoni hamonokim binafsh aylar libos,
Kim xaririn aylar ul xuri pari paykar binafsh.
Burqa` olg`ach kiydi moviy xil`at uzra savsani,
Mehridin qilg`an kibi moviyni nilufar binafsh.
Ne binafshadur ne noparmon guli ne savsani
To`nikim, ul kiygali loyiq emastur har binafsh.
Gul kibi jismingga, ey soqiy, binafsh oyin to`ning
Uyladurkim, bodai gulrang uchun sog`ar binafsh.
Gar Navoiy, ahli mabhut o`lsa qilmang aybkim,
Xoshiya zarbaft etib, diklay kiyar dilbar binafsh.
324
Shabistonimda jom ichra yuzung aksi charog` o`lmish,
Charog`img`a valekin jom zarfu boda yog` o`lmish.
Diram uzra diram tuggan kibi pinhon xirad ahli,
Girihlik ko`nglum ichra ishqdin dog` uzra dog` o`lmish.
Iloj aylay desang, qo`y islaynn sebi zanaxdoning,
Mengakim sunbulung savdosidin za`fi dimog` o`lmish.
Ko`zung nargis, uzoring gul, qading sarvu soching sunbul,
Buzug` ko`nglum xayolidin bularning turfa bog` o`lmish.
Ne qilsang emdi qil ko`nglumgakim, toroji ishqingdin
Shikibu ilmu, aqlu, zuhdu taqvodin farog` o`lmish.
Ajab Farhod erur Shirin labnng shavqida ko`nglumkim,
Anga paykonlaring metinu ishqing Qofi tog` o`lmish.
To`la quy jomi gardunvashqa may, ey soqiyi mahvash,
Ki g`am haylini g`arq aylar tengiz bu nav` ayog` o`lmish.
May ichkim, dardu g`am bir lahza sog` o`lmoqqa qo`ymaydur,
Anikim, bu ko`han mayxonada bir lahza sog` o`lmish.
Navoiy tiyra shomin kavkabi ashki qilur ravshan,
Bu yulduzlar anga go`yoki durri shabcharog` o`lmish.
325
Latofatda yuzung ham gul emish, ham guliston ermish,
Halovatda labing ham jonu ham oromi jon ermish.
Bu ma`nidinki doim chun nihondur ul pari ko`zdin,
Ishi- jonu ko`ngulga o`rtamak dog`i nihon ermish.
Iti bag`rimni yer chog`da ayog`i qong`a bulg`andi,
Ko`zum bog`ida gul oning tobonidin nishon ermish.
Shararlar birla ohim dudini sahroyi ishq ichra
Kishi ko`rsa gumon qilg`ay ming o`tlug` korvon ermish.
Chamanda har sari qildim guli ra`no gumon ul xud
Sarng` gul jomida gulgun sirishkim birla qon ermish
Sog`indim ko`yida har kecha itlar nolasi lekin
Nechukkim, telba it ushshoq ko`nglidin fig`on ermnsh.
To`kub may muhtasib, men yig`ladim, lekin ul usrukk
Su kelturmak hamonu ko`za sindurmoq hamon ermish.
Fano dayriki gardun hasnidin mahkamdurur bildim
Ki, gardun zulmidin faqr ahlig`a dorilamon ermish.
Navoiyni dedim ishq ichra somoni topib erkin
Vale ko`rdum hamon devonayi bexonumon ermish.
326
Qilg`ali kiygan libosin ul buti zebo binafsh,
Vahki, yoqmas xotirimg`a hech rang illo binafsh.
Sarvi ra`no hullamu kiymish binafsha bargidin,
Yo libosin aylamish ul chobuki ra`no bnnafsh.
Xushturur gar xil`ating bo`lsa qaro, yo savsani
Kim, quyosh mushkin bulutdin xush ko`runur, yo binafsh.
Ezdi jannat gullaridin rangi naqqoshi qazo,
Sen kiyardek chunki bo`lmas dahr aro paydo binafsh.
To binafsh etmnsh to`nin ul gul, borurmen hushdin,
Bog` aro har gulnikim ko`rsam meni shaydo binafsh.
Bul binafshazor aro tushgan kibi ul sho`xning
Ko`nglagi volo binafshu to`ni ham kimxo binafsh.
Sabzada savsan yarashqandek muloyimdur base,
Sho`x sabzoranglarning rangiga debo binafsh.
Juz binafsha bog` aro gul ekmagil, ey bog`bon,
Kim libosi rangini istar bizing mirzo binafsh.
Buylakim soqiy to`nin qilmshn binafsh, ermas ajab
Aksidin bo`lsa billurin sog`ari sahbo binafsh.
Charx rangomez erur ko`rma tafovut zinhor,
Ranglarkim ko`rguzur ko`ku yashildin yo binafsh.
Ey Navoiy, ul binafshapo`sh gulning vasfida
Bo`lmasun har ne yozarsen kog`aze illo binafsh.
327
Dedim ul paykonni la`l etgan yurak qoni emish,
G`unchang armonida ul xud la`li paykoni emish.
Pardai jon ichra tim-tim qon sarosar loladek,
Furqatingdnn toza-toza dog`i pinhoni emish.
Lablaring tuzluq takallum birla fahm ettim so`rub
La`lidin xoni jamolining namakdoni emish.
Bir jaza` solmish maloyik xayli ichra rustaxez,
Emdikim fahm aylamishlar ko`nglum afg`oni emish.
G`am tuni dedim bulutning pardasidin chiqti oy,
Zulfdin chiqqan jamoling mehri rahshoni emish.
Davr ayog`in, soqiyo, qo`yma yigit joning uchun
Kim, yigitlik ro`zgori ayshi davroni emish.
Ey Navoiy, chok bo`lg`an ko`nglungga qildim nazar,
Yor boqiy, anda boqiy o`zgalar foniy emish.
328
Necha oh ursam o`lur ko`zdin bag`ir xunobi fosh,
Istamak bu ersa ko`zda ne ajab ul nav` yosh.
Ey pari, atfol toshi dema bu majnung`akim,
Charx zulmi yog`durur boshim uza har lahza tosh.
Suda andoqkim quyosh aksi tushar, go`yo erur
Obgun charx ichra ul ruxsorning aksi quyosh.
Gar kabutardek emas tutmoq uchun ko`nglum qushin,
Ne uchun ochmish qulochin har taraf ul ikki qosh.
Tund erur ul butki qo`ymishmen boshimni ollig`a,
Qiblag`a bosh indururga menda yo`qtur ikki bosh.
Bo`lma kun qursin tilab aflokdek sargashtakim,
Bir fatiri xom ila oson o`tar har kun maosh.
Olg`ali ko`nglin Navoiyning taloshur xo`blar,
Shohlar andoqki, mulk ustida qilg`aylar talosh.
329
Menga emdi sarv ila gul muddaosi qolmamish,
Sarv bo`ylug` guljabinlarning havosi qolmamish.
Uyla tutmish mehnatu g`am xayli ko`nglum kishvarin,
Kim nishot anda sig`ing`uncha fizosi qolmamish.
Men baliyat ichramen, el shod go`yo charxning
Emdi dard ahlig`a yetkuncha balosi qolmamish.
Yorkim qilmas jafou javr ermas, rahmdin
Kim, menga ko`rguzmagan javru jafosi qolmamish.
Baski har torin balo atfoli uzdilar chekib,
Vahki, uryon jism uza mehnat palosi qolmamish.
Gul chog`i bog`ingg`a kim, yo`l bermading, ey bog`bon,
Chinmudur day bo`lg`ali, derlar safosi qolmamish.
Ey Navoiy, gar vafosi qolmamish oning senga,
G`am yemakim, anga husnining vafosi qolmamish.
330
Orazing hijronida kelmas menga gulzor xush,
Go`lsiz andoqkim emas gulbunda yuz mnng xor xush.
Xastadur ko`nglum ko`zungdin uyla kim, mumkin emas,
Lablaringdin sharbat olmay bo`lg`ay ul bemor xush.
Ko`yida vayronai topib yiqildimkim, erur
Qasri jannatdin menga ul soyayi devor xush.
Ko`yidin man` aylar erdim chun o`larmen, ey ko`ngul,
Emdi berdim ruxsating, har qayda borsang bor xush.
Har kishi maqsadg`a bir sarrishta aylar, ey faqih,
Subha gar xushdur sanga, bordur manga zunnor xush.
Xirqau zuhdu riyo ahlig`a xushtur xonaqah,
Lek aning rahnig`a keldi kulbai xammor xush.
Ey Navoiy, may bila xush tut o`zungnikim, emas
Bu fano dayri aro bo`lmoq dame hushyor xush.
Go`lsiz andoqkim emas gulbunda yuz mnng xor xush.
Xastadur ko`nglum ko`zungdin uyla kim, mumkin emas,
Lablaringdin sharbat olmay bo`lg`ay ul bemor xush.
Ko`yida vayronai topib yiqildimkim, erur
Qasri jannatdin menga ul soyayi devor xush.
Ko`yidin man` aylar erdim chun o`larmen, ey ko`ngul,
Emdi berdim ruxsating, har qayda borsang bor xush.
Har kishi maqsadg`a bir sarrishta aylar, ey faqih,
Subha gar xushdur sanga, bordur manga zunnor xush.
Xirqau zuhdu riyo ahlig`a xushtur xonaqah,
Lek aning rahnig`a keldi kulbai xammor xush.
Ey Navoiy, may bila xush tut o`zungnikim, emas
Bu fano dayri aro bo`lmoq dame hushyor xush.
331
Hushi yo`q ko`nglum junun dashtida bir shaydo emish,
Kim aning qoshida Majnun asru ko`p dono emish.
Tutti sorig` lolalar ruxsori ashkim birla rang,
Dema, ey ra`noyi gulruxkim, guli ra`no emish.
Har bir ohim dudining haddu savodin ko`rgan el
Zulfi hajridin sog`ingaylarki bir yaldo emish.
Telba ko`nglum holini bilmak tamanno ayladim,
Yillar ermishkim junun dashtida nopaydo emish.
Dedim, islay anbarin zulfungni, ol boshim evaz,
Dedikim, sen telba boshida ajab savdo emish.
Ey g`aniy, ushshoqdin mustag`niy o`ldung, bilmading
Kim, fano ahlig`a sultonlig`din istig`no emish.
Anglamas erdim Navoiy holin ul oy ko`yida,
Har kecha to subh ishi faryodu vovaylo emish.
332
Mayki la`lidin tomizdi ul nigori bodano`sh,
Go`yiyo jon topqanidin tushti tufrog` ichra jo`sh.
Ishva birla betahammul qilmasa ul mug`bacha,
Ne uchun dayr ahlidin bir lahza kam bo`lmas xurush.
Raz qizi beboklikdin qilsa uryon xalqni,
Dayr piri zayli ehson birla keldi pardapo`sh.
La`li mayning javhari ruh o`ldi chun har qatrasi
Go`yi i`jozi Masiho zohir aylar mayfurush.
Mastlig`din elga yuz so`zdin vale men so`z desam,
Ko`z yumub ham mastlig` birla o`zin aylar xamush.
Turmadi shayxi riyoyi chun yetishti piri dayr,
Qochmayin iblis netsun chun nuzul etti Surush.
Ey Navoiy, demakim jonu, ko`ngulni naylayin,
Ikkisin aylay fido chun boda no`shum tutti qo`sh.
Meni ishq ichra degan oqilu farzona emish,
Degay ulkim, so`zin eshitsaki, devona emish.
Yopsa yuz har kecha ko`nglum qushidin tong yo`qkim,
Malak ul sham`i jahontobig`a parvona emish.
Qasri ul husn shohining emish andoq olny
Kim, falak kungurasi qasrig`a dandona emish.
Ko`zlarim andin emish qonu ramad aynidakim,
Durd hamkosa munga, hajr anga hamxona emish.
Zaxmi ko`p tanda jununluq ko`ngul oromidin,
Telbalar maskani fahm o`ldiki, vayrona emish.
Jannatu kavsar umidi bila o`ldung, ey shayx,
Bilki, naqd ushbu fano dayrida mayxona emish.
Zuhd ila, eyki Navoiyni o`karsen ko`rduk,
Ishi usrukluk emish, hamdami paymona emish.
Go`yiyo jon topqanidin tushti tufrog` ichra jo`sh.
Ishva birla betahammul qilmasa ul mug`bacha,
Ne uchun dayr ahlidin bir lahza kam bo`lmas xurush.
Raz qizi beboklikdin qilsa uryon xalqni,
Dayr piri zayli ehson birla keldi pardapo`sh.
La`li mayning javhari ruh o`ldi chun har qatrasi
Go`yi i`jozi Masiho zohir aylar mayfurush.
Mastlig`din elga yuz so`zdin vale men so`z desam,
Ko`z yumub ham mastlig` birla o`zin aylar xamush.
Turmadi shayxi riyoyi chun yetishti piri dayr,
Qochmayin iblis netsun chun nuzul etti Surush.
Ey Navoiy, demakim jonu, ko`ngulni naylayin,
Ikkisin aylay fido chun boda no`shum tutti qo`sh.
Meni ishq ichra degan oqilu farzona emish,
Degay ulkim, so`zin eshitsaki, devona emish.
Yopsa yuz har kecha ko`nglum qushidin tong yo`qkim,
Malak ul sham`i jahontobig`a parvona emish.
Qasri ul husn shohining emish andoq olny
Kim, falak kungurasi qasrig`a dandona emish.
Ko`zlarim andin emish qonu ramad aynidakim,
Durd hamkosa munga, hajr anga hamxona emish.
Zaxmi ko`p tanda jununluq ko`ngul oromidin,
Telbalar maskani fahm o`ldiki, vayrona emish.
Jannatu kavsar umidi bila o`ldung, ey shayx,
Bilki, naqd ushbu fano dayrida mayxona emish.
Zuhd ila, eyki Navoiyni o`karsen ko`rduk,
Ishi usrukluk emish, hamdami paymona emish.
334
Tuzmagay erdi qazo bu jismi vayronimni kosh,
Chunki tuzdi, solmag`ay erdi anga jonimni kosh.
Tan uyig`a jonni solg`ach qilmag`ay erdi muqim,
Ul uy ichra ko`ngul otlug` zori hayronimni kosh.
Bo`ldi chun jonu ko`ngul bori nazar sham`i bila,
Qilmag`ay erdi munavvar chashmi giryonimni kosh,
Chun adam sahrosidin keldim vujud ayvonig`a,
Buzg`ay erdi marg selobi ul ayvonimni kosh.
Chun tuzaldi ishq uyi qovg`ay edi andin ravon,
Yo`q ko`ngul devonayi rasvoyi nodonimni kosh.
Chun ani ham qovmadi ko`r etsa erdi tig` ila
Ko`z degan qon yosh ila oluda domonimni kosh.
Chun bu dog`i bo`lmadi, qilmasa erdi jonima
Muncha zebou malihu sho`xi jononimni kosh.
Chun bu yanglig` bo`ldi jono qo`ysa erdi marhami,
Gah-gahi ko`rgach ko`ngulda dog`i hijronimni kosh.
Ishq ichinda chora o`lmaktur Navoiy dema haq,
Ro`zi etgay la`li jonbaxsh obi hayvonimni kosh.
335
La`li ishq ahlidin oncha g`orati jon aylamish
Kim, o`lukka jon berur oyinin oson aylamish.
Ko`yida atfoli ushshoq o`lturur bedor ila
Shah magar shahr ichra it qatlig`a farmon aylamish.
Subh ayshim istamish g`am shomig`a bo`lmoq badal,
Yo`qsa nevchun yuz uza zulfin parishon aylamish.
Yorab, ul tunni yorutma mehr birla to abad,
Kim, g`aribi mehribon yorini mehmon aylamish.
Ahli davron ko`nglum oshubin netib man` aylagay
Kim, ani oshufta bir oshubi davron aylamish.
Gul kibi soch xurdakim yel yirtibon toroj etar,
G`unchaknm o`z naqdini og`zida pinhon aylamish.
Ey Navoiy, demakim bag`rim eritmish ishq o`ti
Kim, oni hijron kunining anduhi qon aylamish.
Kim, o`lukka jon berur oyinin oson aylamish.
Ko`yida atfoli ushshoq o`lturur bedor ila
Shah magar shahr ichra it qatlig`a farmon aylamish.
Subh ayshim istamish g`am shomig`a bo`lmoq badal,
Yo`qsa nevchun yuz uza zulfin parishon aylamish.
Yorab, ul tunni yorutma mehr birla to abad,
Kim, g`aribi mehribon yorini mehmon aylamish.
Ahli davron ko`nglum oshubin netib man` aylagay
Kim, ani oshufta bir oshubi davron aylamish.
Gul kibi soch xurdakim yel yirtibon toroj etar,
G`unchaknm o`z naqdini og`zida pinhon aylamish.
Ey Navoiy, demakim bag`rim eritmish ishq o`ti
Kim, oni hijron kunining anduhi qon aylamish.
336
Oshiq o`ldum bilmadim, yor o`zgalarga yor emish,
Olloh-olloh, ishq aro mundog` balolar bor emish.
Qaddig`a el mayli bo`lg`andin ko`ngul ozurdadur,
Ul alifdin zorlarning hosili ozor emish.
Elga novak urdi, men o`ldum, erur bas turfakim,
Jonim etgan resh el bag`rig`a kirgan xor emish.
Rishtakim muhlik yaram og`zini tikti angladim,
Kim kafan jinsi qirog`idin suvurg`an tor emish.
Qo`yi devoridin og`rig` tang`a tushkan soyadek
Seli g`amdin emdi soya o`rnig`a devor emish.
Jonga tahvif ayladim tig`i halokidin aning,
Bilmadim bu ishdin ul o`lguncha minnatdor emish.
Ey Navoiy, xo`blarni ko`rma osonlig` bila,
Kim, birovkim soldi ko`z uzmak ko`ngul dushvor emish.
337
Javza ko`yidin dog`i ul chehra jamil ermish,
Yaldo tunidin dog`i ul zulf tavil ermish.
Har qatra ko`ngul qoni jon berdi o`luk tang`a,
Xosiyatini so`rduq la`lingg`a qatil ermish.
Gulzor aro nilufar ochildi gumon ettim,
Xol o`rnig`a ul yuzda bir nuqtai nil ermish.
Hijron tunn daf` o`lg`ach bildimki, yuz ochibsen,
Hurshid vujudig`a tong nuri dalil ermish.
Ovora ko`ngul istab jon tandin olur ishqing
Ul telbagakim itmish go`yo bu kafil ermish.
Oyini qanoat tut izzat tilar ersangkim,
Ermish tama` ahlidin har kimki zalil ermish.
Ko`nglini Navoiyning olsang nazar aylab ko`r
Kim, dard ila dog` ichra holi ne qabil ermish.
338
Bizing shaydo ko`ngul bechora bo`lmish,
Malomat dashtida ovora bo`lmish.
Anga baskim yog`ar tosh ustida tosh,
Tanida yora uzra yora bo`lmish.
Urardin dam-badam xorog`a boshin,
So`ngaklar anda pora-pora bo`lmish.
Balo tog`i aro yotqanda bemor
Xazu sinjobi xoru xora bo`lmish.
Qaro qildi nechukkim ro`zgorim,
Oning ham xonumoni qora bo`lmish.
Qadah xurshidi qonikim, g`amidin
Sirishkim kavkabi sayyora bo`lmish.
Navoiy choradin ko`p dema so`zkim,
G`amingg`a chorasizliq chora bo`lmish.
339
Har kun aqshomg`a hajringda menga zorlig` ish,
Kecha tong otg`ucha anduh ila bedodlig` ish.
Ish vafo qilmoq erur gar qila olsangki, emas
Ey vafosiz, bu jahon ichra jafokorlig` ish.
Ishq aro qoch^ma ko`ngul xoru zabunlug`dinkim,
Oshiq o`lg`ang`a zabunlug` bo`luru xorlig` ish.
Lutfu diljo`lig` erur xo`b parivashlarg`a,
Ey pari, bilki, emas javru dilozorlig` ish.
Taqvi ahlig`a bilinsa edi charx avzoi,
Aylagaylar edi bu dayrda xammorlig` ish.
Olam ahli, bilingizkim, ish emas dushmanlig`,
Yor o`lung bir-birnngizga kim, erur yorlig` ish.
Xasta ko`nglini Navoiyning olib asraki, bor
Senga dildorlig` ish, bizga dilafkorlig` ish.
340
Do`stlar, ko`nglumni vasl ummidi behol aylamish,
Orzu xayli hazin jonimni pomol aylamish.
Shoh lutfi uzrini qo`lmoq emas mumkinki, shavq
Hushum etmish zoilu nutqumni ham lol aylamish.
May munosibdur bahori vasl aro ko`z yoshining
Kisvatin qondin xazoni hajrkim ol aylamish.
Zulfi ichra bo`lg`amen pur pechu xamlig` tordek,
Za`fliq jismimnikim hijron yuki dol aylamshsh
Har zamon ul yon qilur ko`nglum havokim, qush kibi
Hajr o`qi paykonlarin har yon parubol aylamish.
Necha kunluk hajri to`fon aylabon ashkim suyin
Meni ul daryoda kishtibong`a timsol aylamish.
Hajrida onsiz tiriklikdin uyatlig`men valek
Menda yo`q taqsir ajal bu ishda ehmol aylamish.
Ul ikki lab hajrida maykim ilojig`a hakim
La`l ila yoqutni mahlulu sayyol aylamish.
Ey Navoiy, hajr mushkil bo`lsa g`am yo`qturki, haq
Shoh lutfin buyla mushkullarga hallol aylamish.
341
Birovki dayr sori zohir ayladi ixlos,
Burung`i naf`i bukim xonaqahdin o`ldi xalos.
Xalos istasang andin ayon qil ixlosing,
Ki yo`q kishiga xalos etmayin ayon ixlos.
Avom zohiridek qilmag`ang`a zohirini,
Muyassar o`lmadi botin ishi nechukki havos.
Birovga xos inoyat bu yo`lda om o`ldi,
Ki om suvrati birla o`zini ayladi xos.
Samo` vajd ayla gar bo`lmasa muassir emas,
Ki kulgu boisidur qilsa pil o`zin raqqos.
Baqo durin tilabon terga g`arqlig` ne osig`,
Bu dur toparg`a fano bahri ichra bo`l g`avvos.
Navoiy, aylasa qatling habib sen yana o`l,
Ki ishq tig`i shahidig`a buyla keldi qasos.
342
Husn oyatiki keldi yuzung qissasida nas,
Tong yo`q desamki shoyandadur axsan-ul kisas.
Mushafni o`rtadim deding o`tlug` uzor ila,
Ko`nglum qabul qildi kaloming nechukki nas.
Ko`nglum qushini tig`i g`aming qildi chok-chok,
Bilmon ko`ngulni qushmudurur emdi, yo qafas.
La`ling nigini sharhidadur go`yiyo, fusus,
Har juzvida nishonai vaqf ayladi bu fas.
O`ldumki qatlingga nega ushshoq bo`ldi xos,
Tirguzdi buki yana meni aylading ahas.
Naqdi ishqi aro chu azimat tilar ko`ngul,
Avval kerakki, bir taraf etsang bori ruxas.
343
May meni qildi riyoyi porsolig`din xalos,
Porsoliq yo`qki, ujbu xudnamoliqdin xalos.
Xonaqah ahli yo`luqsa, mastlig`din tanimon,
Shukrkim, bo`ldum alarg`a oshnolig`din xalos.
Ishq xilvat kunjidin chekti meni mayxonag`a,
Qildi zindon go`shasida mubtaloliqdin xalos.
Dayr piri jur`asin topmayki, uldur shohliq,
Dayr aro gar orzu qilsam gadoliqdin xalos.
Ey jafogar, bir vafo qilkim, ikovlon bo`lg`abiz,
Men jafo chekmakdinu sen bevafoliqdin xalos.
Soqiyo, hajru xumor ichra yetibmen jonima,
Bir qadah birla meni qil bu oroliqdin xalos.
Ey Navoiy, ne navo istab seni dildoru sen
Gar navo istarsen o`lma benavoliqdin xalos.
344
Katl uchun elga chu ta`mim ila berding tanqis,
O`lgum erdi meni gar qilmasang erdi taxsis.
Xirsi ul sho`xning el qatlig`a bordur oncha,
Ki ajal hojat emas aylamak oni taxris.
Hajrdin ishq o`tida topmadi ko`nglum maxlas,
Garchi o`t birla bo`lur qalbg`a bermak taxlis.
Yor hajrig`a davo guldin emaskim, bermas
Kimsaga Yusuf isi qon aro har pora qamis.
Necha bilsamki xaris o`ldi jahonda mahrum,
Bo`lmamoq mumkin emas yor visolig`a haris.
Qil fano darsi aro o`zni mulaxxaski, emas
Sud kashfida bu ma`nining o`qumoq «Talxis»
Yordin ayru Navoiy o`ziga istar o`lum,
Ey ajal, joning uchun berma anga ko`p tanqis.
345
Qila olg`ancha riyo ahlidin etgil e`roz,
Yaxshiroq sidq ila osiyki riyoliq murtoz.
Mujrimi sodiq erur uzr bila qobili fayz,
Mo``jibi zindiqa bo`lmas mutajalli fayyoz.
Uzlukung salbidin ixlos zamimingni ketar
Kim, ketar musxal ila necha muxolif imroz.
Bosh oqardi, ko`z oqardiyu oqarmas ko`nglung,
Tiyrasen har necha kim tutti savodingni bayoz.
Chek riyozat vale ish o`rnida tutma anikim,
Bu riyozatdurur ulkim evazi keldi riyoz.
Barcha ish vaqtida haq bo`lsa keraktur g`araznng,
Bu g`arazdin chu bo`lur daf` kerakmas e`zoz.
Ikki barmoqki tutar siymni miqroz kibi,
Faqr torin dog`i qat` etguchidur ul miqroz.
Har ne ollingg`a kelur, haqdin erur chun oriz,
Bas tahammul qilibon aylama har dam a`roz.
Jahl aybini Navoiy netibon yashurg`ay,
El ko`zi ochuq erur, gar o`zi etgay eg`moz.
346
Istasam bo`se labidin jon tilar jonon evaz,
Ko`ngli birla desa jonon ozdurur yuz jon evaz.
La`lin og`zimg`a ola olmon ayog`i o`pmagin,
Topsa etmon maks agar jon istasa jonon evaz.
Poybo`si ham emas haddim ayog`i tufrog`nn
Gar muyassar bo`lsa jon bermak bo`lur oson evaz.
Itlarining xoki poyin o`pgali ham rozimen,
Gar tilar oldik qaroru hushu xonumon evaz.
Vasli gar bo`lsa muyassar, yuz tuman jonu jahon
Gar berilsa o`truda bo`lmoq emas imkon evaz.
Soqiyo, tut la`ligun may bahridin zavraq bila
Kim erur bir jur`asig`a naqdu bahru kon evaz.
Ey Navoiy, ishq tarkin aylagil, nevchunki men,
Vasl uchun jon berdimu bo`ldi menga hijron evaz.
347
Orazingdur oftobi olam orodin g`araz,
Jon fizo nutqingdur anfosi Masihodin g`araz.
Ochmag`aymen ko`z meni devona husnung bo`lmasa,
Har pari paykar jamolig`a tamoshodin g`araz.
O`q tikilsun ko`zlarimga bo`lmasa o`qdek qading,
Bog` aro har dam havoyi sarvi ra`nodin g`araz.
Shomi hajrim zulfi mushkiningdin o`lsun tiyraroq,
Gar emas ko`nglumga zulfung mushksorodin g`araz.
Jon berib la`limni istardim g`araz nedur dema,
Kim base zohirdurur, jono, bu savdodin g`araz.
Dardu mehnat chekmagimdin qasdim aning ko`yidur,
Ka`badur solikka qat`i ko`hu sahrodin g`araz.
Ey Navoiy, yorning mehru vafosin istama,
Qilmag`an bo`lsa ko`ngulga zulmu bedoding g`araz.
348
Ey, tilab la`ling mayidin ruhuma osor fayz,
Lam`asidin kasb etib ko`nglum uyi anvor fayz.
Olloh-olloh, ne labu nutqu ravon oso ekin
Kim, Masiho birla Xizr andin qilur izhor fayz.
Fayzlarkim yetti ishqingdin menga, ofoqni
G`arqa aylar fayz bahri, istasam asror fayz.
Bu jazo munkirga bas ermasmukim, foyiz dedi,
Qobili fayz ermas ulkim, aylagay inkor fayz.
Kir harobot ichrakim, har jur`asidin yetkurur
Fayzni yuz shayxcha bazm ahlig`a xummor fayz.
Dayr piridin yetar yuz fayz der yo`q shayxdin
Kim, munga yetmish yaqin fayzu anga pindor fayz.
Ey, Navoiy, mug`tanamdur piri dayru mug`bacha
Kim, biridin yetmasa, yetar biridin bor fayz.
349
Gar budur qomati ra`no bila zebo oraz,
Sarv bo`y chekmasu ochmas guli ra`no oraz.
Oyg`a gulguna magar surtti mashshotai charx,
Yo sanga maydin erur gul kibi hamro oraz.
Orazim sabzag`a har gulshan aro surtarmen,
Senga to sabzai tar ayladi paydo oraz.
Toqatim yo`q ikki o`t birla meni o`rtagani
Otashin la`l menga ayla ayon, yo oraz.
Parda yopqilki, xating ayladi behol meni,
Menkim o`ldum qila olmoqqa tamosho oraz.
Orazimni bir ayoq birla qizort, ey soqiy,
Necha surtay ayog`ingg`a meni rasvo oraz.
Ey Navoiy, tilasang davlati boqiy topmoq,
Olmag`nl dayri fano yo`lidin aslo oraz.
Sarv bo`y chekmasu ochmas guli ra`no oraz.
Oyg`a gulguna magar surtti mashshotai charx,
Yo sanga maydin erur gul kibi hamro oraz.
Orazim sabzag`a har gulshan aro surtarmen,
Senga to sabzai tar ayladi paydo oraz.
Toqatim yo`q ikki o`t birla meni o`rtagani
Otashin la`l menga ayla ayon, yo oraz.
Parda yopqilki, xating ayladi behol meni,
Menkim o`ldum qila olmoqqa tamosho oraz.
Orazimni bir ayoq birla qizort, ey soqiy,
Necha surtay ayog`ingg`a meni rasvo oraz.
Ey Navoiy, tilasang davlati boqiy topmoq,
Olmag`nl dayri fano yo`lidin aslo oraz.
350
Desangki faqr tariqini aylayin mazbut,
Kerakki zuhd riyo birla qilmasang maxlut.
Bu yo`lda shart fanodur agar qadam qo`ysang,
Kerak bajoy ketursang nekim erur mashrut.
Kishiki zohiri oshiftadur, zamirig`a boq,
Basoki ma`ni erur poku lafz nomarbut.
Ko`ngul sahifasidin raf` qil xavotirni,
Ki safha zoyi` o`lur chun hasin qilur manqut.
Desang o`zumdin etay g`ayr suvratin isqot,
O`zungdin ayla burun o`zlugungni-o`q masqut.
Fano riyozatida qaddin aylagan chavgon,
Qoshinda go`ycha yo`qtur bu gunbadi maxrut.
Navoiyo, der esang tongla bo`lmayin maqbuz,
Bu kun jahon eliga o`zni aylagil mabsut.
351
Qildi botil mehrdin har necha qildi yor shart,
Shart ko`p buzdn nedinkim, ayladi bisyor shart.
Shart mehr aylar bukun andoq unutur tonglakim,
Hargiz etmaydur degaysen ul pari ruxsor shart.
Ko`yida kim poybo`si birla izzat istasa,
Bordur anda aylamak tufrog`dek o`zni xor shart.
Ayladi sharti vafo lekin qachon bor e`tibor,
Mastlig`da har ne qilsa kofiri xunxor shart.
Ishq tarkida qilib ko`p shart buzdung, ey ko`ngul,
Ishki qilmoq mumkin ermas qilmag`il zinhor shart.
Dayr piri xidmatig`a, eyki, belni bog`lading,
Bilkim ushbu bog`lamoqta bor edi zunnor shart.
To tirikmen, tarki ishq etmay debon shart ayladim,
Shart qilg`an ayladik bori Navoiyvor shart.
352
Ruxsor ila labingdin etar ko`nglum inbisot
Kim, gul chog`iyu boda erur mujibi nishot.
Ey oy, sipehr arsasida husn sotma ko`p,
Shohim ruhin unutmaki holi emas bisot.
Qilmang nazzora og`zig`a ko`pkim, topilmag`ay
Xurshid ichinda zarrani ko`p aylab ehtiyot.
Ul sho`x necha g`ayr bila bo`lsa muxtalit,
Men g`ayri birla mumkin emas qilmoq ixtilot.
Shahlar demaki qullug`uma bo`ldi munxirat,
Gar qullaringning o`rtasida topsam inxirot.
Qo`yma ko`ngulnn dahrning eski rabotig`a,
Soyirg`a chun mahalli iqomat emas rabot.
Oshifta bo`lsa nazm Navoiyg`a, ey pari,
Devonalar so`zida tama` qilma irtibot.
353
Xollaring nuqtasidin tobti zeb ul turfa xat,
Garchi xat uzra bo`lur bir nuqtau bo`lmas nuqat.
Yuz uza xattin nazzora aylagil, gar ko`rmading,
Ey ko`ngul, kun safhasida tun savodi birla xat.
Hajr shomi oyni ruxsoring sog`insam qilma anb,
Kim basar hissi qarong`u kechada qildi g`alat.
Sarv chun asru biyik, savsan bag`oyat past edi,
Qomating xayrul-umur oyinidin tobti vasat.
Sayli ashkim ro`di ikki bo`ldi olam mulkini,
Go`yiyo olam erur Bag`dodu ashkim sayli shat.
Tavsani himmat bila qat` aylagil dashti fano,
Yo`qsa bu yo`lda bo`lur yuz tavsani gardun saqat.
Ey Navoiy, may bati qonin oqiz bazm ichrakim,
Gar kabob o`lmas va lekin elni mast aylar bu bat.
354
Yuzung oyidakim, bosh chekti har yondin muanbar xat,
Gul uzra mushkdin kilki qazo qilmish muharrar xat.
Jamoling safhasida ikki qoshing matlaedurkim,
Yozibdur kotibi sun` oni husn ahli uchun sarxat.
Guli ruxsoringa ko`p zeb berdi sabzai xatting,
Bag`oyat xushnamo ermish qizil kog`azda axzar xat.
Yuzungning tegrasida xatmudur yo sun` pargori,
Quyoshning davrig`a tahrir uchun chekti muqarrar xat.
Xating vasfida har nekim savod etmish ko`ngul andin,
Erur bir anbarin zanjiri savdo ahlig`a har xat.
Ko`runur gul kibi orazda mushkin xat base dilkash,
Varaq gar xo`b emastur xo`b emas yozmoq muyassar xat.
Yuzungning dog`i birla anjumungdin ne osig`, en oy,
Quyoshdek olam uzra xushturur gar xol erur, gar xat.
Meni maxmurluq ranjidin ozod etsang, ey soqiy,
Yozarman garchi ilgim titramakdin kelsa abtar xat.
Navoiy, berma pandim xosa xat bosh chekti ul yuzdin,
Chiqa olmon xatidin har nechukkim, cheksa dilbar xat.
355
Qilsa bo`lmas ohu afg`ondin meni shaydoni zabt,
Uylakim javru jafodin ul buti zeboni zabt.
Har dam el qonin to`kar usruk chiqib, bedod etib
Kimdururkim, qilg`ay ul sho`xi qadah paymoni zabt.
Sho`xluqdin zulm qilmoqqa erur beixtiyor,
Mumkin ermas qilmoq ul huri malak siymoni zabt.
Zulfi zanjirig`a ahli ishq ko`nglin tortibon,
Yaxshi qilding bir suruk devonai rasvoni zabt.
Telba ko`nglum dashtini qilsa masohat aybi yo`q,
Oqil ar Majnundurur qilg`ay magar sahroni zabt.
G`unchalar ochilsa, o`lganlar tirilsa ne ajab
Aylay olmas kulgudin chun la`li ruhafzoni zabt.
Zabt aylay olmas ahli ishq ko`ngli kishvarin
Xusravikim, aylay olg`ay sarbasar dunyoni zabt.
Ashk mavjin man` etarsiz menda ham yo`q ixtiyor
Kim, qilibtur xosa chayg`alg`an zamon daryoni zabt.
Davr eli zulmin xayol etmak bila bo`ldum halok,
Tindi ulkim, qildi bir vasvos ila savdoni zabt.
Dayr piri bandasidurmenki, nofiz hukm ila
Aylamish yuz ming juhudu gabr ila tarsoni zabt.
Ey Navoiy, sen dog`i devonasen, ko`nglung dog`i,
Gar seni zabt etsalar, kim aylay olg`an oni zabt.
356
Ne nutqi dilkash erur, vah, ne dilrabo alfoz,
Masih nutqida yo`q bo`yla jonfizo alfoz.
Erur xujasta so`zung fayz mavjining tengizi,
Tengizda har sarig`i durri bebaho alfoz.
So`zungda piri xirad topmayin g`alat ahkom,
Tilingga sahv ila ham o`tmayin xato alfoz.
Sanga nadim o`lubon Jabrail kim keturub,
Bir oshno qoshidin barcha oshno alfoz.
Sipehr javfida daryo vujuding ichra so`zung,
Bu bahr ichinda bu javohir so`zung aro alfoz.
So`zungda lafzing eshitgach arab fasihlari,
Birisi qilmadi so`z derga ibtido alfoz.
Navoiy ayladi na`tingni, vird bo`lsa ne tong,
Anga kalomi ravonbaxshu muntaho alfoz.
357
Labingdin bo`ldi bu mahjur mahzuz,
Aningdekkim, shakardin mo`r mahzuz.
So`zungdin topsa xat ko`nglum ajab yo`q,
Ki sharbatdin bo`lur ranjur mahzuz.
Emas bahring kuyuk ko`nglum iloji,
Ki bo`lmas sho``ladin mahrur mahzuz.
Sochingdin orazing ko`rguzki, aylar
Qarong`u tunda aylar nur mahzuz.
Labingg`a jon fidokim, qildi jonnn
Bu aqshom asru nomakdur mahzuz.
Xumor o`lturdi, soqiy, tut qadahkim,
May o`lmay bo`lmadi mahmur mahzuz.
Navoiy ko`nglini buzdung, qil emdi,
Etib vasling bila ma`mur mahzuz.
358
Mehr ila gar keldi charx ayvoni rif`atdin mane`
Jom qo`yg`an dayr toqin anglag`il andin rafe`.
Dayr jannatdur, gar anda jilvagar har mug`bacha,
Shakl zohir aylar anda huru g`ilmondin bade`.
Soqiyo, chun davr aro solding hiloli jomni,
Bilkim, ul sayr ichra bor o`zga kavokibdin sare`.
Gar chiqib masjiddin o`ldum but qoshida g`am yemon,
Shoyad ul jurmumg`a ushbu toatim bo`lg`ay shafe`.
Menki dayr o`ldi menga taqviyu toat buq`asi,
O`lganimda kufri go`ristonin aylab men baqe`.
Bo`ldi soqiyning guli ruxsori gul-gul bodadin,
Tut g`animatkim, yigitlik faslidur fasli rabe`.
Xonaqahdinkim, Navoiydek borur mayxonag`a,
Anda-o`q qo`ydik riyou ujbdek fe`li shane`.
Jom qo`yg`an dayr toqin anglag`il andin rafe`.
Dayr jannatdur, gar anda jilvagar har mug`bacha,
Shakl zohir aylar anda huru g`ilmondin bade`.
Soqiyo, chun davr aro solding hiloli jomni,
Bilkim, ul sayr ichra bor o`zga kavokibdin sare`.
Gar chiqib masjiddin o`ldum but qoshida g`am yemon,
Shoyad ul jurmumg`a ushbu toatim bo`lg`ay shafe`.
Menki dayr o`ldi menga taqviyu toat buq`asi,
O`lganimda kufri go`ristonin aylab men baqe`.
Bo`ldi soqiyning guli ruxsori gul-gul bodadin,
Tut g`animatkim, yigitlik faslidur fasli rabe`.
Xonaqahdinkim, Navoiydek borur mayxonag`a,
Anda-o`q qo`ydik riyou ujbdek fe`li shane`.
359
Izzat tama` kim aylasa tark etmayin tama`,
Ul horliqqa mujib erur, azza man qana`.
Tuhmi tama` ki xorliq o`lmish aning bari,
Sen buyla xor tuxmin ekib qilmagil tama`.
Nafsing halokin istau topsang ani halok,
Zinhor motam ahli kibi qilmag`il jaza`.
Nevchunki to tirikdudur ul zolimi lain,
Ko`nglunggadur halokatu joningg`adur vaja`.
Ruhungg`a sihhat o`lsa maloyik o`lur sipoh,
Nafsingg`a quvvat o`lsa, shayotin bo`lur taba`.
Tark etma uzru ajzg`a ko`nglungni solsa fisq,
Qo`yg`il riyoyu ujbg`a gar bosh chekar vara`.
Joh ahli, faqr ichra Navoiyg`a iqtido,
Aylangki, bu tariqa anga keldi muxtara`.
360
Qizil ko`nglak yengin orazg`a yopsang vajhi yo`q voqe`,
Quyosh olinda ko`rmaydur kishi gulgun bulut mone`.
Yuzidek mumkin ermas, ey musavvir, chekma zahmatkim,
Quyosh jurmin qo`shub hal aylasang rang o`lg`usi zoye`.
Labi ham o`rtadi jonim, ham achchig` so`z dedi, ya`ni,
Chuchukluktin isitqang`a achig` sharbat erur nofe`.
Yuzin ochsa necha qilsam nazar og`zini ko`rmasmen,
Nazarg`a garchi kelmas zarra xurshid o`lmayin tole`.
Jamol ochqan sayi majnunlug`um oshsa ajab ermas,
Parining jilvasi savdog`a hargiz bo`lmadi dofe`.
Labing jonimg`a qilsa mayl, darding xasta ko`nglumga,
Tong ermastur nedinkim, aylar ashyo aslig`a roje`.
Ko`zung fikri bila tan xilvatida notavon ko`nglum,
Riyozat aynidindur kunda bir bodom ila qone`.
Fano yo`lig`a o`zluktin shuru` etganga tor o`ldi,
Gar o`lsa hodiyi tavfiq ochuqdur behad ul shore`.
Navoiy dayr aro gar butparastu mast esa tong yo`q,
Ne qilsa piri dayr, ul ham qilur chunkim erur tobe`.
Quyosh olinda ko`rmaydur kishi gulgun bulut mone`.
Yuzidek mumkin ermas, ey musavvir, chekma zahmatkim,
Quyosh jurmin qo`shub hal aylasang rang o`lg`usi zoye`.
Labi ham o`rtadi jonim, ham achchig` so`z dedi, ya`ni,
Chuchukluktin isitqang`a achig` sharbat erur nofe`.
Yuzin ochsa necha qilsam nazar og`zini ko`rmasmen,
Nazarg`a garchi kelmas zarra xurshid o`lmayin tole`.
Jamol ochqan sayi majnunlug`um oshsa ajab ermas,
Parining jilvasi savdog`a hargiz bo`lmadi dofe`.
Labing jonimg`a qilsa mayl, darding xasta ko`nglumga,
Tong ermastur nedinkim, aylar ashyo aslig`a roje`.
Ko`zung fikri bila tan xilvatida notavon ko`nglum,
Riyozat aynidindur kunda bir bodom ila qone`.
Fano yo`lig`a o`zluktin shuru` etganga tor o`ldi,
Gar o`lsa hodiyi tavfiq ochuqdur behad ul shore`.
Navoiy dayr aro gar butparastu mast esa tong yo`q,
Ne qilsa piri dayr, ul ham qilur chunkim erur tobe`.
361
Qildi uqor o`tog`asin ul qotili shijo`,
Xurshid orazig`a hamono xati shio`.
Ul minmayin hanuz takovarg`a, voykim,
Mendin qaroru sabru ko`ngul qildilar vido`.
Maydong`a chopti tavsanin ul nav`kim degil,
Kim charx shaxsuvori bila qilg`usi nizo`.
Yuz fitna soldi g`ayri muqarrarki, aylamish
Bedodu zulm tavrida yuz nav` ixtiro`.
Jonni dedim otti oyog`ig`a nisor etay,
Lek ermas erdi ko`zga ko`runguncha bu mato`.
Sarkashlik etma sho``ladek o`rtarga elnikim,
Asru bot inhitot topar andoq irtifo`.
Boshtin, Navoiyo, chiqor o`zluk xayolini,
Gar sarzanish bila der esang ko`rmayin sudo`.
362
Lablaringdin har nafas jonni tilarmen muntafi`,
Munqati` bo`lmay nafas bo`lmas umidim munqati`.
Ko`z yumub ochquncha, vah, yuz qatl qilmoq yo`q edi,
Bo`yla san`atlarg`a mahvashlarda sensen muxtari`.
Ko`ktadur ohim qurug` tandin etib o`tluq ko`ngul,
Sho``la-daf` o`lmay, o`tundin dud bo`lmas murtafi`.
Ishqu dardu shavq ko`nglum ichradurlar, ohkim,
To ne qilg`aylar bo`lub mundoq balolar mujtami`.
Ishq eli g`avg`osidin dardim desam mafhum emas,
Xossakim ulkim anga dermen xud o`lmas mustami`.
Istasang dayri fano sirig`a topmoq ittilo`,
Mastlig`din bo`lmag`il davron ishiga muttali`.
Ey Navoiy, qil fano ilmini yaxshi kasbkim,
Aylagaysen daf`, agar taqvo buyursa mubtadi`.
Munqati` bo`lmay nafas bo`lmas umidim munqati`.
Ko`z yumub ochquncha, vah, yuz qatl qilmoq yo`q edi,
Bo`yla san`atlarg`a mahvashlarda sensen muxtari`.
Ko`ktadur ohim qurug` tandin etib o`tluq ko`ngul,
Sho``la-daf` o`lmay, o`tundin dud bo`lmas murtafi`.
Ishqu dardu shavq ko`nglum ichradurlar, ohkim,
To ne qilg`aylar bo`lub mundoq balolar mujtami`.
Ishq eli g`avg`osidin dardim desam mafhum emas,
Xossakim ulkim anga dermen xud o`lmas mustami`.
Istasang dayri fano sirig`a topmoq ittilo`,
Mastlig`din bo`lmag`il davron ishiga muttali`.
Ey Navoiy, qil fano ilmini yaxshi kasbkim,
Aylagaysen daf`, agar taqvo buyursa mubtadi`.
363
Ko`rub orazing yig`lasam yo`q badi`,
Kelur sayl bo`lg`anda fasli rabi`.
Necha ishq aro bor esam tangdil,
Erur ul uy ikki jahondin vasi`.
Gumon qilma ishq elini xoksor,
Ki himmatlaridur falakdin rafi`.
Damim o`ti ko`kka chiqar o`yla tez,
Ki barq inmagay yerga andoq sari`.
Yuzung ollida gul xadisni demon,
Xush ermas latif elga lafzi shani`.
Agar zuhd edi jurmum, ey pnri dayr,
Ne g`am bo`lsa jurmumg`a lutfung shafi`.
Navoiy, agar yor erur bazlago`y,
Badi` eldin ermas badoyi` badi`.
364
Hajr o`tidin shom agar mendek emas behob sham`,
Rishtai jonig`a nevchun soldi pechu tob sham`.
Bir quyosh hajrida gar kuymas, nedin bas men kibi
Qavkabi ashkin to`kar andoqki durri nob sham`.
Mahvashimdek demakim bo`lmish libosi la`lgun,
Men kibi qon yoshdin o`ldi g`arqai xunob sham`.
Kechaiki tiyra kulbamni yorutg`ay ul quyosh,
Tong emas anjumdek o`lsa ul kecha noyob sham`.
G`am tuni ul oy xayolidin buzug` ko`nglum yorur,
Go`shai vayrong`a basdur partavi mahtob sham`.
Tiyra shoming fayz nuridin desangkim yorug`ay,
Tutqil ul yanglig`ki tutmish go`shai mehrob sham`.
Ey Navoiy, ul quyosh qo`yg`ach shabistonimg`a yuz,
Rashkdin siymob ashkidek bo`lub siymob sham`.
365
Ul quyoshtin topti bu oqshom bizing koshona sham`,
Qilmasun bu uyni dudidin qaronqu yona sham`.
Band ayog`ida lagandin, boshida soch dudidin,
Ul pari hajrinda mendekdur magar devona sham`.
Io`l shabiston ichra topmas har kecha kelturmasa,
Ul quyosh devoni husnidin necha parvona sham`.
Ista gohi bizni dog`i, ey mahi xirgahnishin
Kim, bo`lur fonus aro parvonag`a hamxona sham`.
Nola qilmas til chekib kim uyqu istab, yorg`a
Sarguzashtidin kecha der go`yiyo afsona sham`.
Netti bir tun yorusa sendin yiqilg`an kulbamiz,
Chun topar oy partavidin doimo vayrona sham`.
Tong emastur har biri gar bo`lsa durri shab charog`,
Orazing hajrida to`ksa ashkidin har dona sham`.
Bu shabiston ichra keldi farqig`a tig` uzra tig`,
Boshi uzra chunki qo`ydi toji zar shohona sham`.
Ey Navoiy, o`rtagil jonu ko`ngul parvonasin
Kim, bu oqshom orazidin ayladi jonona sham`.
366
Torttim ranji xumor aylab mayi ahmar tama`,
Ul kishidekkim qozar tog` aylabon gavhar tama`.
Lola jomi durdidek ham dast bersa yaxshidur,
Davrdin gar aylay olmon lolagun sog`ar tama`.
Soqiyo, jomi labingdin el tama` qilg`anda no`sh,
Bizga g`amzangdin erur bir jon siton nashtar tama`.
Qatlima andin qila olmon tama`, ber zahri chashm,
Men kimu la`li labidin aylamak shakkar tama`.
Desangizkim bo`lmag`aysiz men kibi devonavash,
Odamilar ichra qilmang bir pari paykar tama`.
Piyr dayr ollida qo`ydum naqd jon, ey mug`bacha
Kim manga bor erdi sendin la`li jonparvar tama`.
Istadim vaslu vafo dedi, Navoiy qilmag`il
Bu tama`, qil gar qilursen mundin o`zga har tama`.
367
Istamassen xotiri ushshoq hayroningni jam`,
No`qsa nevchun qilmading zulfi parishoningni jam`.
Ishqing o`tig`a ko`ngul ichra dedim taskin beray,
Buki qildim zori jismim ichra paykoningni jam`.
Asramoqqa yer ikki ko`zdin munosib topmadim,
Oritib ko`zdinki qildim gardi maydoningni jam`.
Yaxshi bording, ey ko`ngul, qilsang xud etting ta`nidin
Itlaringga bersalar kosh aylabon qoningni jam`.
Gar tabassum vaqtida ko`rsang labin, ey bog`bon,
Elga bergaysen qilib gulbargi xandoningni jam`.
Ul pari majnunlarig`a sad`yak o`lg`ay, ey quyosh,
Chunki qilsang zarrai behaddu poyoningni jam`.
Ey Navoiy, nazming el ko`nglin parishon ayladi,
Qilding el ko`ngli uchun go`yoki devoningni jam`.
368
Zihi buroqing izidin qamar uzorida dog`,
Muayyan ikki qarog`ingg`a surmani mazog`.
Chu yorutub yuzung oli falak shabistonin,
Uyotidin uchurub har taraf nujum charog`.
Sham`kim sochibon zulf anbarafshoning,
Bo`lub savomi` qudsi eliga atri dimog`.
O`tub chu qaddu uzoring sipehri ahzardin,
Bu nav` sarv ila gul topmayin yana ul bog`.
Ulusqa zulmati kufr ichra iztirob erdi,
Yuzung quyosh furug`idin o`ldi muncha farog`.
Kitobing o`zga kutublarki bordurur ablag`,
Balog`atingg`a munosib haq aylamish iblog`.
Bu baski ayni inoyat bila ko`zung tushsa,
Tamug` o`tig`a Navoiyni sudrab eltur chog`.
369
Garchi yo`qtur lolazori ashkima paydo qarog`,
Dudai ohim bila qo`ymoq bo`lur borig`a dog`.
Gullar o`lmish otashin to o`tlug` ohim tortibon,
Aylamishmen orazing hijronidin gulgasht bog`.
Zulf aro ul oraz uzra zarvaraq har yon erur,
Shom andoqkim yoqilg`ay suvda har jonib charog`.
Oshiq o`ldum ul malaksiymo pari ruxsorig`a,
Uylakim o`t sho``lasidin elga garm o`lg`ay dimog`.
G`amdurur ko`nglumda ul shirin sanamni ko`rgali,
Tog` aro Farhod o`lur, kim ko`rdi Farhod ichra tog`.
Davr ranjidin desangkim lahzai sog` o`lg`asen,
Davr ayog`i ichmagidin bo`lmag`il bir lahza sog`.
En Navoiy, chun ko`ngul bir dam ochilmas bodasiz,
Istasang ul o`tni ravshan dam-badam quygil bu yog`.
370
Oh o`ti birla yuzung hajrida qilsam gashti bog`,
Lola yanglig` o`rtagay har bir sharar gullarga dog`.
Ko`rgach ul orazni yig`larmen tushub mag`zimg`a jo`sh,
Uylakim, guldin yasharg`ay ko`z qizig` bo`lgach dimog`.
Yuzgakim sanchib binafsha istading husnungg`a zeb,
Go`yi ul gugurt birla ravshan aylarsen charog`.
Dog`u qonlig` chok-chok o`lg`an ko`nguldadur g`aming,
Lola tog` uzra bo`lur, kim lola uzra ko`rdi tog`.
Ikki gavharkim banogushungdadur anjum kibi,
Husn aro oydek yuzung ollida tutmishlar qulog`.
Bodadin bir dam farog`at istama, gar istasang
Davr ahli mehnatidin topqasen bir dam farog`.
Yor ayog`in suvg`a chun soldi ko`zum to`ldi sirishk,
Ey Navoiy, buyla boliqqa kerak mundoq bulog`.
Lola yanglig` o`rtagay har bir sharar gullarga dog`.
Ko`rgach ul orazni yig`larmen tushub mag`zimg`a jo`sh,
Uylakim, guldin yasharg`ay ko`z qizig` bo`lgach dimog`.
Yuzgakim sanchib binafsha istading husnungg`a zeb,
Go`yi ul gugurt birla ravshan aylarsen charog`.
Dog`u qonlig` chok-chok o`lg`an ko`nguldadur g`aming,
Lola tog` uzra bo`lur, kim lola uzra ko`rdi tog`.
Ikki gavharkim banogushungdadur anjum kibi,
Husn aro oydek yuzung ollida tutmishlar qulog`.
Bodadin bir dam farog`at istama, gar istasang
Davr ahli mehnatidin topqasen bir dam farog`.
Yor ayog`in suvg`a chun soldi ko`zum to`ldi sirishk,
Ey Navoiy, buyla boliqqa kerak mundoq bulog`.
371
Zaif jismim aro bir-birining ustiga dog`,
Qurug` yig`och uzadur yofrog` ustida yofrog`.
Evursa har sari tong yo`q yuznni ohimdin,
Ki chayqalur yel agar asru tund bo`lsa charog`.
Chamang`a g`amzada ko`nglumni chekma, ey bulbul,
Ki keldi chug`zg`a vayrona kunji go`shai bog`.
Yoram fatilasi zaxmimni kuydirur har dam,
Magarki qon anga xosiyat ichra bo`lmish yog`.
Kerakki qo`ymasa bir dam piyolani qo`lidin,
Zamoni ul ki tilar bu zamona ichra farog`.
Etishti burnig`a ofatki tutti burnini el,
Yorug`lug`i bila chun sham` bo`ldi kunda dimog`.
Xayoling etti Navoiy boshida manzilgah,
Nedinkn bir tepada jori erdi ikki bulog`.
372
Baski qo`ydung ko`ksuma ko`nglumni olg`an chog` dog`,
Jismim o`lmish xirqam ul yanglig`ki maydin dog`-dog`.
Demakim ne dog`dur ko`nglumdakim, o`tlug` ko`zung,
Qo`ydi anda ko`rguzub yuz loba birla log` dog`.
Dog`lar qo`ydum chu mastu oshiq o`ldum nechakim,
O`zni asrab qo`ymas erdi bor ekanda sog` dog`.
Arg`uvoni to`n bila to jilva qilding, vahki, bor
Xasratingdin arg`uvoni shohig`a yafrog` dog`.
Solg`ali o`t bag`rimu ko`nglumga hajring, bor ishim.
Tortmoq ko`nglumdin ohu bag`rima qo`ymog` dog`.
Go`yiyo Farhoddek hamroz uchun barq o`tidin,
Lola ermas bag`rig`a har sari qo`ymish tog` dog`.
Ey Navoiy, to`kma o`tlug` ko`nglung uzra ashkkim,
O`rtanur ko`krak kuyar holatda qo`ysang yog` dog`.
373
Zahri hijroning chu ayshim jomini qildi achig`,
No`shi vasling elga yetganda menga yo`qtur isig`.
Tosh yog`durg`andin atfol o`lmadim, o`lturdi hajr
Kim suubatda bular andog` emas erdi qotig`.
Ashk aro o`ldum, yig`ishtur emdi zulfung shastini
Kim su uzra kelgusi daryo aro o`lgan balig`.
Qatra-qatra qon yoshimdin chehram o`lmish uylakim,
Tim-tim etgaylar qizil kog`aznikim, bo`lg`ay sarig`.
Yuzda hajringdinki tirnog` o`rni xatlar erdi qon,
Bir-biriga ashkdin su ochibon qildim arig`.
Olg`ali dunyo arusin, eyki sochting naqdi jism,
Umr sotib marg olmog` anga bu sotig`-olig`.
Istaram la`lig`a qilg`aymen chuchuk jonim fido,
Ey Navoiy, anga dermen kelmagay nogah achig`.
374
Onchakim ul g`amza surdi ko`rguzub bedod tig`,
Surmas elga qatli om o`lg`anda yuz jallod tig`.
Sho``laliq ko`nglum aro ko`r xanjari ishqingni kim,
Bo`yla otashkorliq qilmaydurur haddod tig`.
Qatl etib kund o`lmadi, vah, ne itikdur tiyg`i ishq,
Kim aning qoshida narm ohancha yo`q po`lod tig`.
Men menu ko`hi g`amimkim tog` tiyg`i basdurur,
G`am sipohi harbig`a istar esa Farhod tig`.
Tig`i ishqing olam ahlin o`lturub kund o`lmadi,
Hech qotil olam ichra bo`yla bermas yod tig`.
Tiyg`i g`amzangg`a ajal suyi magar bermish qazo,
Kim yasay olmas itik ul nav` hech ustod tig`.
Shasti zulfung birla bahri ashk aro tutqoch meni,
Kesma boshimkim, baliqqa surmadi sayyod tig`.
Yo`q bu gulshan ichra imkoni farog`at bo`ylakim,
Bargidin har yon chekibdur savsani ozod tig`.
Ey Navoiy, bo`g`zunga hayvon suyidin yaxshiroq
Gar surar qatl etgali ul sarv hurizod tig`.
375
Ko`zungki kufr ila yuz ding`a soldi vayronlig`,
Xudoy uchun tiy oni, yo`qmudur musulmonlig`.
Qadingki jilva uza jilva ko`rguzur har dam,
Ajab emas anga hayronlig` uza hayronlig`.
Labingni so`rsam emas tongki to`kti qonimni,
So`rarlar oniki bo`lg`ay birov bila qonlig`.
Demishsen o`lturayin ishq ahlin aylab jam`,
Magar bilibsen alar ichra ko`p parishonlig`.
Ne hukm aylar esang husn mulkidakim,
Senga musallam erur xo`blarg`a sultonlng`.
Jununni tark etibon oqil o`l dedi zohid,
Bo`lur emish bani odamg`a muncha nodonlig`.
Deding, Navoiy agar vasl topsa o`lturayin,
Firoqing ichra gumon aylading ani jonlig`.
376
Parini kim desa ul mehri xovari yanglig`,
Erur nechukki, degaylar devni pari yanglig`.
Boshimki hajr yo`lida falakdek aylandi,
Ko`zum yoshi erur ul charxi axtari yanglig`.
Firoq sho``lasida pora-pora bag`rim erur,
Demay kabobki ul o`tning axsari yanglig`.
Ko`zung fusungar, aning o`ti otashin la`ling,
Labingda xol itig o`t uzra anbari yanglig`.
Junun eln shahimen, tog` avji taxtimdek,
Qush oshiyonlari boshimning afsari yanglig`.
G`animat angla vafo bulbulungg`a, ey gulkim,
Xazon yeli yetishur hajri sarsari yanglig`.
Navoiy, o`zga shahu o`zga kishvar etma havas,
Ki topmag`ung shahi G`oziy bila Hiriy yanglig`.
377
Tog` oshiqliq yukidin xam bo`lurg`a yo`q xilof,
Ko`rki ne nav` o`ldi xam chun qoldi ishq ollinda Qof.
Ishq dashti mo`ridin aylar xazimat ajdaho,
Ajdaho birla nechukkim, mo`r eta olmas masof.
Yor tutar qotig` ko`ngulga ishq o`tining uchquni,
Barq tiyg`i tog`ini ul nav` kim aylar shigof.
Ulki do`zax o`tidin ishq ahlini taxvif etar,
Ishq o`tin chun ko`rmamish tutmoq bo`lur ani maof.
Ishq tiyg`ikim, ko`runmay sanchilur el jonig`a,
Xo`blar mujgonidin go`yo anga keldi g`ilof.
Eyki oshiqsen birovga kelsa har dam yuz balo,
Shukrdin o`zga ne so`zkim aytsang bordur gazof.
Ey Navoiy, bermayin jon ishqdin dam urmakim,
Har nekim der o`lmayin oshiqqadur ul barcha lof.
378
G`amzadin ko`p tiyg` urdung aylabon ko`ksum shigof,
Panja yanglig` tiyg` uchun go`yoki qilding bir g`ilof.
Ne ajab tiyg`ing balo ruxsorig`a mir`ot esa
Kim, ko`runur suvda yuz aksi qachonkim bo`ldi sof.
Vah, ne qotillardurur saf-saf itik mujgonikim,
Har yumub ochquncha ko`z zohir qilurlar bir masof.
Oshiqu Majnunlug`um jurmig`a o`lturdung meni,
Garchi bor el ollida Majnun bila oshiq maof.
Ishq vodisinki oson deb emishsen, ey ko`ngul,
Sen azimat qilki, men ajzimg`a qildim e`tirof.
Ulmayin ishq ichra kim lof ursa bozar qilmag`il,
Gar desaki tarki lof ettim erur ul dog`i lof.
Ey Navoiy, zulfu qaddin gar demishsen mushk bid,
Yor avf etsunki, aytibsen xato birla xilof.
379
Orazing xurshidi keldi axtari burji sharaf,
Davrida xat shomi mushk oso yuz urmish har taraf.
Dog`ima otqan o`qung gar tegmasa jismimdadur,
O`qni band aylargadur tufroq uza qo`yg`an hadaf.
Ulki yub ketmas qo`lidin baski nohaq to`kti qon,
Vah, ne hojatkim xino birla yana rang etsa kaf.
Gar ota Yusuf, ona bo`lsa Zulayxo filmasal,
Mumkin ermas kim habibim sen kibi kelmak xalaf.
Kimdur, ey gulrux ma`ni husni savtung janbida,
Yangi oy birla quyosh jirmidin o`lsa changu daf.
Ey fano ko`yiga ozim chun tavakkul bo`ldi rost,
Har necha bu yo`l maxuf o`lsa qadam ur lo taxaf.
Gar talaf bo`ldi Navoiy umri ishq ichra ne g`am,
Shukr bore bo`lmadi zuhdu riyo ichra talaf.
380
Boda xushtur gar harifim bo`lsa bir yori zarif,
May harifn gar zarif ermas anga ermas harif.
Ul sifat zoting teng latofat aynidin jonbaxshdur
Kim, hamono oni mazhar qildi ismi-l-latif.
Za`fdin gar dardi ishqingdin shikoyat ayladim,
Ishq shar`i ichra ermas mo``tabar qulli zaif.
Xoki poyingni maloyik qildilar toji sharaf,
Olloh-olloh, kim ko`rubtur sen kibi zoti sharif.
Za`fim andoqdurki, dam ursam erur bimi halok,
Ne uchunkim ul taxarrukdur menga behad anif.
Davr ranjidin tilarmen mayg`a tushmak uylakim,
Mayg`a tushgan qil kibi g`arq o`lsa bu jismi nahif.
Ey Navoiy, qilg`ali tab` ahli jinsi she`r nazm,
Nazming o`ldi barchasig`a qofiya, balkim radif.
381
Novaking tokim erur kuygan ko`ngulga mo``takif,
O`rtagan yo sabt qilg`an dog` aro o`lmish alif.
Yoshurun kofur ko`zungdin qasd aylar, vah, ne sud,
Xiyla aylab sheva mehrob ichra bo`lmoq mo``takif.
Deb emishsen o`lturay kim desa oshiqmen senga,
Tiyg` surgilkim men o`z jurmumg`a bo`ldum mo``tarif.
Egri boqmoq birla ul ko`z qatl etar ushshoqni,
Go`yiyo bemorlig` etmish mizojin munharif.
Yor vaslin istagan qilsun ibodat demakim,
Munda bir maqsud erur lekin rivoyat muxtalif.
Shayx aytur pir karomotini har dam o`zga nav`,
Go`yiyo nayson bo`lur g`olib kishi bo`lsa harif.
Markabu ishqu fano mendek, Navoiy, zinhor
Qil inon azmini sen mayxona sari mun`atif.
O`rtagan yo sabt qilg`an dog` aro o`lmish alif.
Yoshurun kofur ko`zungdin qasd aylar, vah, ne sud,
Xiyla aylab sheva mehrob ichra bo`lmoq mo``takif.
Deb emishsen o`lturay kim desa oshiqmen senga,
Tiyg` surgilkim men o`z jurmumg`a bo`ldum mo``tarif.
Egri boqmoq birla ul ko`z qatl etar ushshoqni,
Go`yiyo bemorlig` etmish mizojin munharif.
Yor vaslin istagan qilsun ibodat demakim,
Munda bir maqsud erur lekin rivoyat muxtalif.
Shayx aytur pir karomotini har dam o`zga nav`,
Go`yiyo nayson bo`lur g`olib kishi bo`lsa harif.
Markabu ishqu fano mendek, Navoiy, zinhor
Qil inon azmini sen mayxona sari mun`atif.
382
Qotil ko`zung atrofida mujgon chekibdur uyla saf
Kim, qatl etar hangomada qilg`ay hujum el har taraf.
Oy, kun ota birla ona farzandi sen bo`lsang ne tong,
Kim sen samindursen valek ul ikki andoqkim sadaf.
G`am zulmatida istayu la`li labing o`ldum valek
Hayvon suyi topsam ne g`am gar bo`lsa ham umrum talaf.
Vaslingg`a muhlik hajridin dedim musharraf bo`lg`amen,
Lekin sening ishqing aro o`lsam erur ul ham sharaf.
Jon naqdini ovuchlabon kelmish edim vasling tilay,
Muhlik firoq ul naqdni oldi urub ilgimga kaf.
Gar besabrliq aynidin nargis ko`zungdin lof urar,
Ahli nazar anglarkim ul ham ko`r erur, ham badalaf.
Ey mutribi zuhra jabin, bu nag`makim chekting hazin,
Kamdur jalojil gar nujum o`lsa senga xurshid daf.
Bo`lmas niqob ochsang dag`i chun hall sirri lav kashaf,
Tolibg`a avlo aylamak tahsil ganji man`araf.
Ul novak afkan qilmasa ko`ksin Navoiyning nishon,
Tong yo`q chu aylabtur anga xurshidni gardun hadaf.
383
Chok ko`nglumnn olib dardini qilding taz`if,
Meni bedilg`a ani bermas esang qil tansif.
Kufri zulfini qo`yub kim desa, islomg`a kir,
Bordur islom elini kufrg`a qilmoq taklif.
Yuzung ollida quyosh vasfini qilmolig` erur,
Sham` nurini quyosh ollida qilmoq ta`rif.
Husn sinfida yuzung vasfida mingdin bir emas,
Oshiqing yuz ming esa har biriga ming taz`if.
Dardu ranjing bila borini qilibmen mamlu,
O`qlaring zaxmiki, ko`nglum aro solmish tajvif.
Hajr o`ti ichra menga ishq beribtur varzish,
Voizo, do`zax o`tidin yana qilma taxvif.
Necha masjidda Navoiyni tilarsen, ey shayx,
Tilasang ani, ketur maykada sari tashrif.
384
Bazm aro gar yo`q may bila daf,
Ham yomon ermas un bila kaf.
Soqiyi gulrux, boda ketur
Kim, menga haddin oshti shaaf.
Davr ila dayrda may chekali,
Chekmak necha masjid aro saf.
Bodag`a bersam jon naqdi,
Bo`lmoq uchundur naqdi talaf.
Kel berikim yo`q senga vubol,
Lekin erur ko`p bizga sharaf.
Shayx riyoyi foniy emas,
Ul taraf o`lsun, yo bu taraf.
O`qung uchun xasta Navoiy
Ko`zi qarosin qildi hadaf.
385
Tong yo`q urmoq yuz bu sargardoni mahzun har taraf,
Ne ajab ursa quyundek po`ya Majnun har taraf.
Ko`zlarim bog`i guliston bo`lmysh ul yuz shavqidin,
Bargi gullardur sochilgan ashki gulgun har taraf.
Dasht aro Majnunmen ammo tog` aro Farhod edim,
Tog`lar dardim yukidin bo`ldi homun har taraf.
Aqlu hushum kishvari, gar bo`lsa vayroi, yo`q ajab,
Ko`z yoshimdin kim oqar andoqki Jayxun har taraf.
Hajr shomi anjum ermasturki ohim o`tidin,
Qatra terlardurki zohir qildi gardun har taraf.
Ey xusho, mug` dayrikim din naqdi toroj etkali,
Zohir etgay jilva bir tarsoi mavzun har taraf.
Ko`yiga topmas Navoiy yo`l raqibi ta`nidin,
Go`yiyo ul it hurubdur aylab afsun har taraf.
386
Gar tanimda zohir o`lmish dog`i hijron har taraf,
Jonda xud yuz ancha bordur dog`i pinhon har taraf.
Ishq sahrosida menmen soyir andoqkim quyun,
Dema sargardon kezar Majnuni hayron har taraf.
Ko`yiga pinhon borib jismim ne yanglig` yoshuray
Kim, qayon borsam yaralardin borur qon har taraf.
Ko`nglum ichra tushti bir xori xasak, ya`ni ko`ngul,
Toki andin chiqqali bir no`gi paykon har taraf.
Hinduidur bul ajab nozi magar yuz davrida,
Hind eli ahli tamosho xayli mujgon har taraf.
Toza bo`lsun ul bahori husnkim, onsiz ko`zum
Durfishon o`lmish nechukkim, abri nayson har taraf.
Har taraf olam aro yuz fitna tushti, rahm etib,
Tavsaningni solmag`il qilg`anda javlon har taraf.
Dayr ichinda netti tirguzsang meni, ey mug`bacha,
Jomi davrungdin tomar chun obihayvon har taraf.
Chun Navoiydek havoyi bo`ldum ul oy hajridin,
Ne ajab yeldek yuz ursam tortib afg`on har taraf.
387
Jonim ichra za`fdur yuzlangali jonimg`a za`f,
Bo`lmasun jononima za`f o`lsa, o`lsun jong`a za`f.
Orazida tobu yo`q og`zida kulgu, go`yiyo
Mehri tobidin erur ul g`unchai xandong`a za`f.
Evrurulda boshida za`f ayladnm go`yo asar,
Qildi oning za`fidin bu zori sargardong`a za`f.
Hayratim za`fig`a mundoq aylamish behud meni,
Za`fig`a hayron qolib bo`lmish meni hayrong`a za`f.
Bistari gulgun uza ul nav` uzalmish za`fdin,
Kim uzori uzra bo`lsa nargisi fattong`a za`f.
Soqiyo, bir jur`a birla quvvatimg`a bois o`l,
Kim base g`olibdurur bu xastai hijrong`a za`f.
Ey Navoiy, yor za`fi buzdi ko`nglum uylakim,
Mamlakat bo`lg`ay xarob o`lg`an zamon sultong`a za`f.
355
Jahon zoli ham makr etar, ham nifoq,
Ani to`rt mazhabda qil uch taloq.
Nechuk deyki ruxsoridin olma ko`z
Ki, men aytmonkim aning sari boq.
Saning so`ngungga yoymish oq sochini,
Emasdur yuzi mehr yuzidin oq.
Qoshi uzra qavsi quzah vo`smasi
Vafo rangidin keldi, albatta, toq.
Desang qolg`ay obod dinning uyi,
Bu bedin bila bo`lmag`il hamvisoq.
Tajarrud tariqini bil mug`tanam,
Taqayyud g`alvasidin o`lg`il yiroq.
Navoiy, o`zungni qil ul nav` fard,
Ki o`zluknn ham sol o`zungdin qiroq.
389
Sipehr bog`in nujum vardi qildi ul nav`kim havarnaq,
Yuzidin ul sham` anjuman ichra soldi yuz ming safogo ravnaq.
Qamar masallik shabistonimizni andoq yorutti go`yo,
Ki charx bog`i quyoshtin andoq munavvar o`lmaydur erdi mutlaq.
Uzori mehrig`a turrai shomini har tarafdin qilib mutarro,
Bu turfakim mehr chashmasidin zaqan hubobnn osib muallaq.
Xirom vaqtida sur`atidin yuziki terlab bo`lub biaynih,
Gul uzra shabnam, yo`q ersa xurshid uza sochilg`an sig`or zibaq.
Tilida o`n loba bo`lsa muzmar yuz husnu lutf mudg`am,
Jo`zida yuz g`amza bo`lsa mamlu, qadig`a ming nozu jilva mulsaq,
O`ng iligida bir safina, lekin bu xasta ash`oridin muhallo,
So`ng ilgida shisha ichra may, lek la`lidek muravvaq.
Bu mushkul ila kirdi kulbam ichra yonimg`a keldiyu tutti maskan,
Hasad o`tidin yaqin edikim erib to`kulgay sipehri azraq.
Ne xush qoldi menga, ne toqat, ne sabr qoldi menga, ne orom,
Chu ko`rdi o`lgum, kulub to`la qildi boda daryosi ichra zavraq.
Ichib menga dog`i tutti chun behud erdim og`zimg`a quydi ani,
O`lub esam ham tirilsam ul dam yaqin jonim erur mening haq.
Mengaki ishq ichra buyla kom o`lsa tarkin etmak erurmu mumkin,
Nechukki taklif qilsalar loda shayx birla faqihi ahmaq.
Navoiyo, ishq tarkin etma, qadahni ham qo`yma ilikdin,
Ki dahr muhitida mundin o`zga erur ne qilsang xatoyi mutlaq.
Yuzidin ul sham` anjuman ichra soldi yuz ming safogo ravnaq.
Qamar masallik shabistonimizni andoq yorutti go`yo,
Ki charx bog`i quyoshtin andoq munavvar o`lmaydur erdi mutlaq.
Uzori mehrig`a turrai shomini har tarafdin qilib mutarro,
Bu turfakim mehr chashmasidin zaqan hubobnn osib muallaq.
Xirom vaqtida sur`atidin yuziki terlab bo`lub biaynih,
Gul uzra shabnam, yo`q ersa xurshid uza sochilg`an sig`or zibaq.
Tilida o`n loba bo`lsa muzmar yuz husnu lutf mudg`am,
Jo`zida yuz g`amza bo`lsa mamlu, qadig`a ming nozu jilva mulsaq,
O`ng iligida bir safina, lekin bu xasta ash`oridin muhallo,
So`ng ilgida shisha ichra may, lek la`lidek muravvaq.
Bu mushkul ila kirdi kulbam ichra yonimg`a keldiyu tutti maskan,
Hasad o`tidin yaqin edikim erib to`kulgay sipehri azraq.
Ne xush qoldi menga, ne toqat, ne sabr qoldi menga, ne orom,
Chu ko`rdi o`lgum, kulub to`la qildi boda daryosi ichra zavraq.
Ichib menga dog`i tutti chun behud erdim og`zimg`a quydi ani,
O`lub esam ham tirilsam ul dam yaqin jonim erur mening haq.
Mengaki ishq ichra buyla kom o`lsa tarkin etmak erurmu mumkin,
Nechukki taklif qilsalar loda shayx birla faqihi ahmaq.
Navoiyo, ishq tarkin etma, qadahni ham qo`yma ilikdin,
Ki dahr muhitida mundin o`zga erur ne qilsang xatoyi mutlaq.
390
Meni aylabturur bir qotili paymonshikan oshiq,
Ki tig`i zulmidin o`lmish meningdek yuz tuman oshiq.
So`rarkim, oshiqim senmu, muqir bo`lsam halok aylar,
Erur bu turfakim yolg`on dey olmonkim, eman oshiq.
Agar ishq etgi vayron xonumonim pok emas nevchun,
Ki chun ozim fano ko`yigadur, naylar vatan oshiq.
Gar o`lsang ishq tog`i tig`i zaxmidin yalang g`am yo`q,
Ki bas ham lolalardin aylasa qonlig` kafan oshiq.
Qazib g`am tog`i tosh ostida o`lmak ne edi mendek,
Gar ermas erdi bir shirin sanamg`a ko`hikan oshiq.
Visol imkon emas to bo`lsa o`zluktin sari mo`e,
Bas o`lg`ay farzkim qilg`ay fano tavrini fan oshiq.
Navoiy, shodsenkim, o`lturur ushshoqin, ammo ko`r,
Ki sendeklarni dermu bore ul siymin badan oshiq.
391
Bir qatla bo`lsa erdi ul gul`uzor oshiq,
Bo`lg`aymu erdi muncha ollinda xor oshiq.
Ishq ichra kuysa erdi bir tun, qilur edi rahm
G`am shomi oh o`tidin chekkach sharor oshiq.
Xoro ayog`in afgor etmay ne fikri bo`lg`ay,
Gar qilsa xora birla ko`ksin figor oshiq.
Jonni fidosi qilsam ta`n etmangizki, bordur
Yor ollida o`larga beixtiyor oshiq.
Sham`i jamolin ochqach o`rtanmagim ne tongkim,
Kuymak aro keraktur parvonavor oshiq.
Ishq ichra ixtiyoring gar yo`q, bu mo``tabardur,
Bo`lsa kerak fanodin bee`tibor oshiq.
Oshiq esang, Navoiy, ko`p za`fdin toriqma,
Ne bo`lg`usidur o`lmay zoru nizor oshiq.
392
Ashkdin jismim binosin qo`ymadi obod ishq,
Ohdin berdi vujudum tufrog`in barbod ishq.
Hajr aro g`urbat yana bemorliq birla junun
Qildi jonim qismati bu nav` yuz bedod ishq.
Sho``lasidin tushti o`t olamg`a ul yuz hajrida
Har qachon ko`nglumni qildi o`rtamak bunyod ishq.
Hajru dardu sabrsizliq keldilar qotil bari,
Lek bu fan ichra bordur barchag`a ustod ishq.
Yuz fasonam bor ani ko`rgan zamon arz etgali
Jilva qilg`ach, voykim, bermas biri ham yod ishq.
Qatlini ishq ahli topmas jon berib, to ayladi
G`amza tig`i birla mahvashlar ko`zin jallod ishq.
Sendin o`rgangan kibi Laylou Shirin zulmu kin,
Mendin o`rganmak kerak Majnun bila Farhod ishq.
Vasl tahsili uchun, ey shayx, taqvo qilma amr
Kim, fano oyinin aylabtur menga irshod ishq!
Ey Navoiy, oqibat ko`yida sen bo`l shodu xush
Kim, meni dardu balog`a aylamish mo``tod ishq.
393
Senga ne g`am men kibi majnuni shaydodin yiroq,
Ish mengadur sen parivash hurisiymodin yiroq.
Hajr dashtida quyundek har taraf sargashtamen,
To tushubmen ul xiromon sarvi ra`nodin yiroq.
Oy jamolin istamonkim, ko`rgamen olam aro,
Bir dam o`lsam ul jamoli olamorodin yiroq.
Degasen shomi ajal umrum quyoshin yoshirur,
Gar zamone bo`lsam ul zulfi sumansodin yiroq.
Gar meni rasvo o`larmen sensiz, ey oromi ruh,
Ham yiroq ermas agar bo`lsang bu rasvodin yiroq.
Qilma ko`p, ey shayx, aybim xonaqahg`a yetmasam,
Kim xarobot ahli xushroq ahli taqvodin yiroq.
To yiroq tushmish Navoiy yor agar yod etmadi,
Qilma ko`nglidin munung, yorab, aning yodin yiroq.
394
Chehra gulgun safhasig`a qilding afshon zarvaraq,
Yo magar raxshon kavokib zohir aylabtur shafaq.
Gar varaq ziynat topar xatdin vale xat yozmayin,
Turfa suvrat birla olam ofatidur ul varaq.
Gulshan ichra qismat etting la`lidin jon shirasi,
Sifra gar gul ochsa, gul yafrog`laridindur tabaq.
Xaydin ar bo`lmish jamoling sham`i ravshanroq ne tong,
Chun tushar o`t ichra aylar sho``lani afzun araq.
Ishq abvobin yozarg`a yaxshi jismim xomasi,
Xosakim tig`i firoqing ayladi boshimni shaq.
Ishq darsin garmro`lar bildi yo`q afsurdalar
Kim, kishi to o`rtamas o`zlukni bilmas bu sabaq.
Bulbulu guldek Navoiy birla diydori nekim,
Ul iki mafhumg`a yo`q bu ikkidek mo sadaq.
395
To meni mehnat tuniga mubtalo qildi firoq,
Ro`zgorimni savodidin qaro qildi firoq.
Qon yoshim oqmog`lig` erdi dard ila g`am hojati,
Hojatin o`z qavmu xaylini ravo qildi firoq.
Oqibat to naylagay bori ko`ngulga dardni,
Ko`p su`ubat birla xolo ibtido qildi firoq.
Jonu ko`nglum bir-biri yig`larlar o`z ahvolig`a,
Go`yiyo ko`ksum uyin motamsaro qildi firoq.
Vaslig`a shukr etmagan bo`lsam maxalli ta`n emas,
Chun yuz onchakim kerak erdi sazo qildi firoq.
Davr ko`rkim, ulki ichti bir qadah no`shi visol,
So`ngg`i qatla zahr ila jomin to`la qildi firoq.
Har dam onsiz yuz o`lum erdi, Navoiy jonig`a,
Bir o`lum birla bu dardig`a davo qildi firoq.
396
Hajr aro zaxming kibi bo`lmas menga kam ishtiyoq,
Balki husnungdin bo`lur afzun damodam ishtiyoq.
Ishtiyoqim bahridin olamg`a tomsa qatrai,
Jong`a yetgaylar chekardin ahli olam ishtiyoq.
Garchi bo`ldum dard tog`i, lek qaddim za`fdin
Ayladi ostig`a qolg`an qofdek xam ishtiyoq.
Hajrdin yolg`uz emas kuymakligim kim onsizin,
O`rtagan jonimni ham hijron erur, ham ishtiyoq.
Ishtiyoqim furqatig`a chora qilg`il, ey rafiq,
Kim xarob aylabturur holimni mahkam ishtiyoq.
Dilrabolar otashin la`lidadur andoqki o`t,
Furqat ahlining qatig` jonida mubham ishtiyoq.
Oh dudidin qaro ermas Navoiy qisvati
Kim, aning ollig`a solmish buyla motam ishtiyoq.
397
Solsa partav tom uza chiqqanda ruxsori ochuq,
Bir quyoshtur tushsa har uy ichra tunglukdin yoruq.
Sovug` ohikim chekarmen gar o`lur oqmoqda ashk,
Chashmalarda su bo`lur issig`, havo bo`lgach sovuq.
Tengri ollida tonug` o`tkar demakim, kimsani
Mencha sevmassen bu ishga xud erur tengri tonuq.
Lablaringnikim uchuq tutmish hamul hay`at bila,
Og`zing andoq g`unchadurkim tushmamish andin chobuq.
Dog`i o`rtarga chaponim ichu toshi qolmadi,
Bog`ladim marham chapondin qoldi gar eski momuq.
Gar yozuqsiz o`lturursen g`am yomon, lekin g`amim
Munchadurkim bo`lmag`ay nogah senga andin yozuq.
Yori dilxohing chu topting, tengdurur vaslu firoq,
Haq rizosin chunki qazg`onding ne uchmoq ne tomuq.
Soqiyo, may tutg`ali qo`pmoq base taklif erur,
Qo`y takallufniyu qo`p, lekin menga o`ltur yovuq.
Za`fi ko`plukdin Navoiyning kam o`lmas nolasi,
Ne munofidur fig`on bulbulg`a bo`lmog`liq oruq.
398
Ey kalomi jonfizoing la`li jondin yaxshiroq,
La`li jonbaxshing hayoti jovidondin yaxshiroq.
Garchi hajringdin yomon holatdamen, lekin menga
Kimki andin yaxshiroq yo`q, sensen andin yaxshiroq.
Xalq tarki ishqing aylarga birovni qatl uchun
Gar tilarsen, topmag`ung men notavondin yaxshiroq.
Ishq sahrosida yod etmang vatandin, ey xirad,
Qim bu nav` ovoraliq yuz xonumondin yaxshiroq.
Istasang, ey ishq, Majnun o`rnig`a sargashtae
Bilki, topqung yo`q bu rasvoyi jahondin yaxshiroq.
Dayr aro yaxshi-yomon ollida bosh qo`ysam ne tong,
Qimki yo`q andin yomonroq, men yomondin yaxshiroq.
Ey Navoiy, xurdai nazmingg`a isloh istasang,
Kimsa qilmas oni shohi xurdadondin yaxshiroq.
399
Ashkdin bo`ldi qarorg`an kulbayi vayronim oq,
Kulbai vayron demakim diydai giryonim oq.
Ishq o`tining dudidin hindu bo`lubmen yorg`a,
Ashk yug`andin nechuk bo`lg`ay tani uryonim oq.
Baski ko`z bog`ig`a berdi orazing hijroni su,
Har sari gullar ochibdur bu iki bo`stonim oq.
Sabiy tifli maktabimen, o`rgana olmon sabaq,
Yig`lamoqtnn chun bo`lur lavhi dabiristonim oq.
Vah, ne kun bo`lg`ayki nogah ul quyosh aylab tulu`,
Yuzidin bo`lg`ay- qarorg`an hujrau ayvonim oq.
Shomi hajrim etsa, tong yo`q, nogahon gar subhidek,
Jilvagar bo`lsa libosin aylabon jononim oq.
Chun oqizding zori jismimni bahori saylidek,
Yor ko`yi jonibi, ey ashk, bo`lg`an qonim oq.
Ro`zgorim dayr aro qildi qaro chun mug`bacha,
Qolmag`an bo`lsa tong ermas chehrai imonim oq.
Ey Navoiy, xalqni baskim o`qurda yig`latur,
Ashk saylidin bo`lur borg`an sari devonim oq.
400
Mushkil ishtur uyda bir g`oyibni har dam yo`qlamoq,
Lek muhlik yo`qlag`andin so`ngra istab topmamoq.
Kimga kim yuzlansa bu shiddat, ne tong olam yuzin
Ohu ashki sarsaru to`foni birla qo`zg`amoq.
Telba itdek hajr so`zidin kelurmen o`t sochib,
Ofiyat ahlig`a avlodur yo`lumdin tarqamoq.
Ne junundur ul quyoshtin ayru hijron dashtida
Goh qo`rqub soyadin qochmoq, gah oni quvlamoq.
Tog` etaginda gar ag`narmen junun ifrotidin,
Istaram ul pardani uryon tanimg`a chirmamoq.
Turfadur tog` avjida har lahza kulmak barqdin,
Chun bo`lur mufrit mening birla bulutqa yig`lamoq.
Men chu kechtim ishq aro boshtin, malomat qilmangiz,
Kim ajabtur boshsiz elning qulog`in to`lg`amoq.
So`zni angla, soqiyo, mast et meni ul nav`kim,
Bo`lmag`ay mumkin menga davr ahli so`zin anglamoq.
Senda noz o`ldi, Navoiyda nnyoz, ermas ajab,
Kim sen oni qarg`ag`an sayi, seni ul alqamoq.