Òîï ðåéòèíã www.uz

Farhodni ul xaylning Xusrav qoshig`a yetkurgoni va Xusrav aning boshidan-ayog`ig`acha salosil va ag`lol hukmi surgoni va Buzurg Ummid hikmat bila ul bandlarg`a muqayyad devona dimog`ig`a hush keturgoni va Xusrav hujjat yuzidin anga so`z qotqoni va Xusravning savoloti shishalarin javoblari xorolari bila ushotqoni va aning bu nav` qattiq so`zlari sang boronidin Xusravning ko`nglidog`i savollari shishasidek sinib aning qatlig`a jozim bo`lg`oni va ul muhlik so`zlari himoyati bila qatldin qutulg`oni


Bu bexudlig` yo`lining hushmandi,
Bo`lur bu nav` ma`ni naqshbandi

Ki, chun Farhodni ul xayli cholok,
Shah ollig`a yeturdilar tarabnok.

Bo`lub Xusrav ul ishdin shodmona,
Ato aylab alarg`a xusravona;

Dedi, majnung`a soldilar og`ir band,
Iki ilgin qilib band uzra payvand.

Majonindek muqayyad qildi hosil,
Bori a`zosin ag`lolu salosil.

Buyurdikim hakim o`lub hamog`ush,
Kiyurdi notavonning mag`zig`a hush.

Ko`zin chun ochti ul majnuni bexud
Ki, bo`lmish erdi majnundek muqayyad.

O`zin ko`rdi ajoyib hol ichinda,
Salosil qaydida, ag`lol ichinda.

Boshida xusravoyin borgohi,
Turub atrofida xaylu sipohi.

To`rida borgahning bir biyik taxt,
Aning ustida bir shohi javon baxt.

Ayog`i ostida taxti kayoniy,
Boshi ustida toji Xusravoniy.

Taajjub birla oning sori boqib,
Boshini irg`otib, ilgini qoqib.

Qilib gah ishqi oyinida g`ayrat,
Etib gah haykalu shaklida hayrat.

Yaqin bildi chu bo`ldi fikratandesh
Ki, ne fe`l aylamish charxi jafokesh.

O`zin solmay xidevi g`ayratoyin,
Qo`pub o`lturdi solib qoshig`a chin.

Adab birla hayo rasmin qilib fosh,
Burun indurdi majlis ahlig`a bosh.

Chu da`bi yo`q edi so`rmay demak so`z,
Og`iz so`zdin tikib, tikti quyi ko`z.

Shukuhidin yetib Xusravg`a tag`yir,
Qilib ishqi o`ti ko`nglig`a ta`sir.

Unutti aylamakni qatlu bedod,
Anga boqib takallum qildi bunyod.

Dedi: Qaydin sen, ey majnuni gumrah,
Dedi: Majnun vatandin qayda ogah.

Dedi: Nedur sanga olamda pesha,
Dedi: Ishq ichra majnunluq hamesha.

Dedi: Bu ishdin o`lmas kasb ro`zi,
Dedi: Kasb o`lsa basdur ishq so`zi.

Dedikim: Ishq o`tidin de fasona!
Dedi: Kuymay kishi topmas nishona.

Dedikim: Kuymagingni ayla ma`lum!
Dedi: Andin erur joh ahli mahrum!

Dedi: Qay chog`din o`ldung ishq aro mast?
Dedi: Ruh ermas erdi tang`a payvast.

Dedi: Bu ishqdin inkor qilg`il!
Dedi: Bu so`zdin istig`for qilg`il!

Dedi: Oshiqqa ne ish ko`p qilur zo`r?
Dedi: Furqat kuni ishqi balosho`r.

Dedi: Ishq ahlining nedur hayoti?
Dedi: Vasl ichra jonon iltifoti.

Dedikim: Dilbaringning de sifotin!
Dedi: Til g`ayratidin tutmon otin!

Dedikim: Ishqig`a ko`nglung o`rundur,
Dedi: Ko`nglumda jondek yoshurundur.

Dedi: Vaslig`a borsen orzumand?
Dedi: Bormen xayoli birla xursand.

Dedi: No`shi labidin topqay el bahr?
Dedi: Ul no`shdin el qismidur zahr.

Dedi: Joningni olsa la`li yodi?
Dedikim: Ushbudur jonim murodi.

Dedi: Ko`ksungni gar chok etsa bebok?
Dedi: Ko`nglum tutay ham ayla deb chok!

Dedi: Ko`nglung fido qilsa jafosi?
Dedi: Jonimni ham aylay fidosi.

Dedikim: Ishqdin yo`q juz ziyon bud!
Dedi: Bu keldi savdo ahlig`a sud.

Dedi: Bu ishq tarki yaxshiroqdur!
Dedi: Bu sheva oshiqdin yiroqdur!

Dedi: Ol ganju qo`y mehrin nihoniy
Dedi: Tufroqqa bermon kimyoni!

Dedi: Joningg`a hijron kinakashdur.
Dedi: Chun bor vasl ummidi xushdur.

Dedikim: Shahg`a bo`lma shirkatandesh!
Dedi: Ishq ichra tengdur shohu darvesh!

Dedi: Joningg`a bu ishdin alam bor!
Dedi: Ishq ichra jondin kimga g`am bor?

Dedi: Kishvar beray, kech bu havasdin!
Dedi: Bechora, kech bu multamasdin!

Dedi: Ishq ichra qatling hukm etgim!
Dedi: Ishqida maqsudumg`a yetgim.

Dedi: Bu ishda yo`q sendin yiroq qatl!
Dedi: Bu so`zlaringdin yaxshiroq qatl.

Nechakim bo`ldi mushkil so`z xitobi,
Base oson anga yetti javobi.

Chu Xusrav ko`rdi bu yanglig` tahavvur,
Takallum aylamak sochqon kibi dur.

Bir o`t tushti ichiga bexudona
Ki, otashgohidek chekti zabona

Ki, mendek shahg`a mundoq razl duni.
Ayog`din-boshqa band ichra zabuni.

Hayotining niholig`a sinib shox,
Javob aytur ne so`rsam bo`yla gustox.

Siyosat qilg`uluqdur bu fidoyi
Ki, har bir tog` ila vodi gadoyi

Yana ko`rguzmagay bexavfu dahshat,
Salotin xizmatida so`zga jur`at.

G`azab birla buyurdi shohi g`addor
Ki, urdilar hisor ollinda bir dor.

Keyin bog`lab qadog`liq qo`llari rust,
Borib chekmaklik oni dorg`a chust.

Chekilgach, o`ylakim abri bahoron,
Ulus qilmog`lig` oni tir boron.

Necha kun turmoq ushbu hol birla,
Ko`rub xalq oni bu ahvol birla.

Aning holidin olmoq borcha ibrat,
Gadolar qilmasun deb shahg`a shirkat.

Necha kundin so`ng o`t aylab furuzon,
Tamug` o`ti kibi tafsonu so`zon.

O`t ichra tashlamoqliq o`ylakim barq
Ki, bo`lg`ay shu`la to`foni aro g`arq.

Bu yanglig` o`tg`a yondurmog`lig` oni,
Kul o`lg`och ko`kka sovurmog`lig` oni.

Bo`lub yo`q dahr ichidin bori oning,
Jahonda qolmamoq osori oning.

Bo`lub Farhod ul so`zdin tarabnok,
Kulub dedikim: «Ey shohi g`azabnok!

Tasavvur qilma kome tortadursen,
Adudin intiqome tortadursen.

Ki, ne hukm aylading maqsudum uldur,
Ne kelsa ishq aro behbudum uldur.

Murodim ishqida o`lmaklik erdi,
Bukun mundoq murodim Tengri berdi.

Sanga har nechakim joyi g`azabdur,
Manga bu ishda yuz ayshu tarabdur

Ki, bu hijronki har dam erdi o`lmak,
Ne o`lmak, banddin bandimni bo`lmak.

Adam yo`lig`a garchi boshqarursen,
Bir o`lmak birla andin qutqarursen.

Yana jonkim hayot ozori bo`lmish,
So`ngaklar chorcho`bi dori bo`lmish.

Biyiklik yetsa ul dori fanodin,
Qutulg`ay jon bu bir dori anodin.

Yanakim hukm qilding tirboron,
Sanga yog`durmamish o`q xayli hijron.

Mangakim hajr aro yuz ibtilodur,
Hamisha tiyr boroni balodur.

Sening bu tiy rboroningki yetgay,
Meni qutqarg`ay andin, o`zga netgay?

Bukim dedingki, kuydursunlar oni,
Kul aylab ko`kka sovursunlar oni.

Firoq o`tig`a kuymay sen hamono,
Bu o`t ichra kul o`lmaysen hamono.

Menikim hajr o`tig`a soldi gardun
Ki, bor uchqunlari do`zaxdin afzun.

Bu do`zaxdin xalos etkungdur oxir,
Tarab xuldig`a xos etkungdur oxir.

Xalil1 oso ochib o`tdin gulumni,
Bukim debsen sovursunlar kulumni.

Bu ham xushturki jismi xokpayvand,
Tarakkub qaydig`a bo`lg`uncha poband.

Kul o`lmog`lig` bila bo`lsa fanosi,
Sovursa yor ishqining havosi.

Bu kul mushkin bulutdek topsa poya,
Solib dildor boshi uzra soya.

Gahi yog`dursa hajr ashkin yog`indek,
Gahi cheksa firoq ohin choqindek.

Yog`in ham ko`yi tufrog`ini tutsa,
Choqin ham mulkining tog`in yorutsa.

Siyosatlarki aylar shohi jabbor,
Mening sori durur har sirfakim bor.

Vale bu turfadurkim notavone,
G`aribe, oshiqe, ozurda jone.

Ichinda ishq o`tidin ming oshub,
Boshinda charxdin yuz ming lagadko`b.

Jafo birla  sipehri tezraftor,
Ani bir ishq ila aylab giriftor.

Eshitib xalqdin ishqi so`zini,
Anga shohe raqib etgay o`zini.

Birovga ko`rmay o`zin oshiq etgay,
Bu oshiqlig`da otin sodiq etgay.

Yig`ib xaylu sipohi vahshatangez,
Chekib gardunga yuz ming tig`i xunrez.

Aning mulkiga solg`ay qatlu toroj,
Badandin bosh tushurgay, boshdin toj.

Bu g`avg`oyi baland ovoza birla,
Muningdek xayli beandoza birla,

Hamul gulchehraning zoru g`aribi
Ki, bu shah qilmish oni o`z raqibi.

Qilib qasd ul g`aribi benavog`a,
Tumon ming mehnat ichra mubtalog`a.

Ne rom aylab ani darxost birla,
Ne aylab qatl zarbi rost birla.

Iki toshidin ul yanglig` bo`lub rast
Ki, yuz ming xayl ila topmay anga dast.

Ham oxir ko`rguzub makri nihoni,
Qilib yuz revu behush aylab oni.

Esi yo`qliqda aylab makru tadbir,
Ayog`-boshig`a solib bandu zanjir.

Chu qo`ymay band aro bir uzvini bo`sh,
Dimog`ig`a keturgaylar ani hush.

Bu holat ichra ko`rguzmay tarahhum,
Itobomiz qilg`ay shah takallum.

Savol etkay sarosar ta`naomiz,
Itiklik ichra har bir xanjari tez.

Javob o`lg`och savolotig`a vofi,
Anga bo`lmay muvajjah nukta kofi.

G`aribi xastag`a qilg`ay siyosat.
Zihi oyini arbobi rayosat!

Siyosat yo`qki, bir o`lturmaku bas,
Necha turlukki shiddat andin o`tmas.

Burunkim qatl yetkurgay malolat,
Meni yoqindur o`lturgay xijolat

Ki, odil shah qilib makru fusun ham,
Bo`lur ermish bu g`oyatqa zabun ham.

Adolat ushbu bo`lg`ay, lavhashalloh!2
Shijoat muncha bo`lg`ay, borakalloh!

Damekim ermas erdim ishq asiri,
Erim erdi xirad mulki sariri.

Shuur anvoridin holimg`a partav,
Manga ul kun yo`luqsa erdi Xusrav.

Agar yuz muncha bo`lsa erdi xayli,
Borining kinu qon to`kmakka mayli.

Borining tori umrin uzgay erdim,
Yigitlikni anga ko`rguzgay erdim.

G`urur o`ti ichidin so`ngay erdi,
Shijoat rasmini o`rgangay erdi.

Bu dam hamki zaifu notavonmen,
G`aribu oshiqu bexonumonmen.

Meni tutmoqqa ul kunkim qilib mayl,
Sipohidin yibordi bir qolin xayl.

O`zi bilgayki, ul tosheki urdum,
Boshidin xudining milin uchurdum.

Agar qilsam edi boshin nishona,
Bor erdi boshig`a hukmum ravona.

Kechib ul qavmu xayli qonidin ham,
Alarning qoni, oning jonidin ham.

Omon chun topti mendin boshi oning.
Boshim qasdi erur podoshi oning.

Tiriklik rasmi mendin xud yiroqdur,
O`lum hijronda andin yaxshiroqdur.

Qilibmen margni hijrong`a tarjeh,
Bu so`zg`a hojat ermas asru tavzeh.

Vale essa Xito sori nasime,
Bu ishdin anda yetkursa shamime.

Topib Xoqon xabar ovorasidin,
Qayu ovora, bag`ri porasidin

Kim, ul ne nav` qolib g`urbat ichra,
Hamul g`urbatda yuz ming shiddat ichra.

Ne bedod aylab o`lturdilar oni,
Solib o`t ichra kuydurdilar oni.

Etishmay kimsa far`yodig`a oning,
Ne ishlar keldi Farhodig`a oning.

Hamono tor o`lub olam ko`ziga,
Bu g`amdin bas kela olmoy o`ziga.

Chekib bebok tig`i xunfishonni,
Cherik birla qaro aylab jahonni.

Olurg`a kina birla intiqomin,
Bu kishvarlarg`a ko`rguzgay xiromin.

Chekib mag`ribda tig`i kini bedod,
Tirik mushkilki qo`yg`ay odamizod.

Madoyin shahrin odamdin oritqay,
Xito mulkig`a tufrog`in toshitqay.

Chu osorini mahv etkay jahondin,
Su quygay anda bahri bekarondin.

Ravoqu toq bo`lg`ay anda noyob,
Ayon bo`lg`ay minor o`rnig`a girdob.

Tugangay odam avlodi hisobi,
Kishi o`rnig`a bo`lg`ay shaxsi obi.

O`lub men begunah, Xusrav gunahkor,
Bu vayronliqqa ul bo`lg`ay tabahkor.

Manga charx etsa yuz ming kinu bedod,
Bu so`zdin xud ne nav` etgay edim yod.

Vale Rarvezning nodonlig`idin,
Bo`lurg`a dahrning vayronlig`idin,

Tahammulsiz bo`lub topti so`zim tul,
Xaloyiq qilmasun vahmig`a mahmul.

So`zumni har ne erdi ko`tah ettim,
Jahondin do`st yodi birla kettim.

Bu so`zlarni debon qo`rg`ong`a boqti,
O`pub yer, o`t ulus jonig`a yoqti.

Dedi: «Emdi qiling nekim qilursiz,
Osarsiz, gar choparsiz, siz bilursiz!

Tugatgach, so`zni bedod ayladilar,
Ani Xusrav qoshidin sudradilar.

Anga tegruki dor urmishlar erdi,
O`tun, o`t dog`i kelturmishlar erdi.

Tushub bori ulus ichra g`irevi
Ki, o`lgay begunah andog` xidevi.

Xabar qo`rg`onda bo`lmish erdi ravshan
Ki, mundog` la`b qildi charxi purfan.

Parirux3 birla Bonudin nihoni.
Kuyarlar erdi el yod aylab oni.

Ko`rub dor ostida jismi xarobin,
Hamul bo`ynig`a bog`lang`on tanobin.

Hisor ahli aro vayronlig` erdi,
Etib o`lmoqqa ulkim jonlig` erdi.

Buyon Xisrav bila jam`i xavosi,
Xavosi demayinkim, omu xosi.

Qolib hayron aning donolig`idin,
Tahavvur birla berarvolig`idin.

Xaloyiq yig`labon bekasligiga,
Siyosat4 loyiqi ermasligiga.

Ebon Xusrav dog`i ul ishdin afsus,
Vale qo`ymoy aning tarkiga nomus.

Buzurg Ummid daxl etmak ko`rub farz,
Tilab xilvat ravoni ayladi arz.

Ki, o`lturmaklik oni bejihatdur,
Junung`a bandu zindon maslahatdur.

Anga o`xsharki ozroqdur gunohi,
Tahoshisizlig`i basdur guvohi.

Agarchi tab`ida devonalig` bor,
Tariqi aqldin begonalig` bor.

Va lekin so`zlaridur rostmonand,
Taammul farz erur qilmoq, xudovand.

Buyuk tog` uzra gar torsoq maqome,
Aning habsig`a qilsoq ehtimome.

Iki-uch oycha zindon ichra tursa,
Iki-uch yuz nigahbon ichra tursa.

So`zida rostlig` gar bo`lsa paydo,
Tirik bo`lsa ne g`am ul zor, shaydo.

So`zi yolg`on ekandin bo`lsoq ogoh,
Qila olurbiz ul dam ulcha dilxoh».

Chu dono nukta surdi hikmatomiz,
Rizo berdi aning rayig`a Parvez.

Bor erdi ul yaqinda bir biyik tog`,
Qo`yub tig`i qamar ruxsorig`a dog`.

Hisore anda mahkam charxmonand,
Qilib asrar uchun jurm ahlini band.

Yasab devi hamul qo`rg`onni hosil
Ki, bor ermish aning oti Salosil.5

Salosil qo`rg`oni el ichra mashhur,
Aning oti bilakim qildi ma`mur.

Uzottilar ani ul qal`a sori
Kim, o`z dildoridek bo`lg`ay hisori.

Qo`shub hushyorvash besh yuz nigahbon,
Aningdekkim but atrofida rahbon.

Kel, ey soqiy, meni majnunni mast et,
Soching zanjiri birla poybast et.

Ki, bu qayd ichra bo`lsa mubtalolig`,
Vujudim qaydidin bo`lg`ay raholig`.



Farhodni junun ahlidek pari silsilai ishqi bila Salosil dev qo`rg`onig`a yiborganlari va nigahbonlar aning malakiy sifat va farishta zotlig`in bilib qaydin itloqqa badal qilib dasht yuzlari va tog` qullarida mutlaqulinon qilg`onlari va aning vuhush galasida po`ya qilib sibo` halqasida mo`ya qilmog`i va tuyur qatorida forig`ulbol bo`lub riyoh g`uborida parishon hol kezmoki va shom zillida g`urbati qaro kunin ravshan qilib subh ollida hajri shomi qarosin savod qilg`oni va quyoshda mehri o`tin yorutub bulutqa ishq havosida faryod bila ashki yomg`urin ko`rguzgoni


Bu dasht ichra hakimi hushpayvand,
Aningdek oldi so`z majnunidin band

Ki, chun Farhod ul qo`rg`ong`a bordi,
Nigahbonlar bila zindong`a bordi.

Ani asrarlar erdi pos birla,
Yo`lida qum to`shab almos birla

Ki, Xusrav hukm etib erdiki nogoh,
Qochursa ul el oni bo`lmay ogoh

Evaz ba`zisining bo`ynini urg`ay,
Yana ba`zini qo`rg`ondin uchurg`ay.

Alarg`a bu tavahhumdin hamesha,
Tunu-kun voqif o`lmoq erdi pesha.

Va lekin ohu faryodidin oning,
Arig` avqotu avrodidin oning.

Anga bo`lmish edilar o`yla maftun
Ki, bo`lg`ay ishq aro Laylig`a Majnun.

Ulumi xufyakim Suqroti komil
Aning holig`a qilmish erdi shomil.

Alardin biri bir ism erdi nomi,
Bu xosiyat ani aylab kiromi

Ki, yuz ming band aro gar bo`lsa qoyil,
Qayonkim borsa bo`lmay band hoyil.

Yo`lida bo`lsa yuz mahbus darband,
Chu ul yetgach ochilg`ay sarbasar band.

Ani chun ism g`amdin forig` etgay,
Qayonkim istar o`lsa ko`ngli ketgay.

Qilib ul ism amrig`a itoat
Ki, ojiz bo`lmag`ay qilmoqqa toat.

Yarim tunlar ochib har bandkim bor.
Yana ollinda har darbandkim bor

Chiqib aylar edi ul tog`ni gasht,
Matofi erdi gohi tog`u gah dasht.

Beribon toshqa ko`ksidin ozor
Ki, yig`lab tog` aning ahvolig`a zor.

Urub jonig`a tig`i louboli,
Qilib dard o`tidin ko`nglini xoli.

Chekib tog` ichra yuz afg`onu faryod,
Urub o`z jonig`a ming tig`i bedod.

Yonib ul chog`dakim ketmay qarong`u,
Hanuz el ko`zlarida sokin uyqu.

Tutub pinhoni ul bandu kushodin
Ki, el fahm etmagaylar ul arodin.

Chu bo`lsa el aro bu nukta mashhur,
Hamono Xusrav etkay elni maqhur.

Surub fahm etmay ul ishni kamohi,
Ul el ahvolig`a yetgay tabohi.

Va lekin sirrin anglab erdilar xayl,
Aning komig`a aylab jon bila mayl.

Bilibkim ul humoyi charx parvoz,
Bora olur qayonkim qilsa andoz.

Vale yeb ul ulus fikrini behad,
O`zin band ichra qilmishdur muqayyad.

Dedilar borcha: «K-ey olamda nodir,
Valoyat nuri ruxsoringda zohir.

Nedin bilduk o`zingni band etibsen,
Salosil qaydida xursand etibsen.

Bizingdek xalq joni benavosi,
Sening bir tori mo`yungning fidosi.

Qayonkim xotiring istar, qadam ur,
Bu mahzun xaylni Tengriga topshur.

Nechakim yetsa Xusravdin g`aromat,
Ne bo`lsoq biz bo`lub, sen bo`l salomat».

Dedi Farhodkim: «Ey notavonlar,
Falakdin men kibi ozurda jonlar1.

Qachon kelgay bu ish ahli vafodin,
Xususan men zaifi mubtalodin

Ki, rag`bat aylabon komi havog`a,
Necha mahzunni solg`aymen balog`a».

Alarning komi ul shaydo xiromi,
Aning komi alar ayshi mudomi.

Javonibdin bu yanglig` erdi holat,
Aning ko`nglig`a ish erdi havolat.

Alar ozod etib erdilar oni,
Aning ul tegrada lekin makoni.

Qo`yar erdi gahi qo`rg`on sori gom,
Tutub bir dam alar qoshida orom.

Bori ko`z yorutub farrux yuzidin,
Tamattu`lar olib shirin so`zidin.

Yanakim ishq o`ti urdi zabona,
Chekar erdi fig`oni bexudona.

Qo`yar erdi hamul vodiy sari yuz,
Qilib qat` ollida tog` o`lsa, gar tuz.

Junundin kim topib tab`ida orom,
Qoshida jam` o`lub doim dadu dom.

Sulaymondek barig`a hukmi jori,
Agar dashtiyu yoxud ko`hsori.2

Sulaymonvash chekib ul yerga poya
Ki, qushlar tortibon boshig`a soya.

Qilib ishq o`yla shavkat rahnamuni
Ki, sheri sharzani aylab zabuni.

Bo`lub ul gohi sher ustiga pokib,
Sibou vahsh anga xaylu mavokib.

Zamone babru qarlondin bo`lub shod,
Qilib dildor ko`yi itlarin yod.

Bo`riga sharh etib gah arzi holin,
To`kub yosh, yod etib Yusuf3 jamolin.

Bo`lub tulkug`a bu yanglig` niyozi
Kim, ul ko`y itlarig`a berma bozi.

Qo`lin aylab qulonlar bo`yni bandi,
Etib erkin debon ul oy kamandi.

Qilib gohi kiyiklar birla bozor,
Tilab mushkin g`azolin yig`labon zor.

Tovushqon uyqusi andin olib hush,
Sog`inib dilbaridin xobi xargo`sh.

Ko`rub kabki darining sayru gomin,
Qilib yod ul buti ra`no xiromin.

Humoy ollig`a jismi vahmtakni
Solibkim, elt itiga bu so`ngakni.

Qanotlarin o`pub ko`rgach hamoma
Ki, yor ollig`a mendin elt noma.

Tazarv etsa xirom ollida nogoh,
Chekib ul qaddi ra`no hajridin oh.

Qilib zog` ollida afg`ong`a ohang
Ki, zulfidin magar kasb aylading rang.

Etib to`ti qoshida hushini gum
Ki, la`lidin magar olding takallum.

Quchub qo`yni aro bag`riqaroni,
Anga deb bag`ri kuygan mojaroni.

Boqib qumri sori yig`lab bag`oyat,
Etib o`z bo`yni tavqidin hikoyat.

Debon hudhudg`a soz aylab fig`onlar,
Boshig`a o`t tutoshqondin nishonlar.

Qilib bulbulg`a ul so`z ichra bir-bir,
Ani ishq o`ti kul qilg`onni taqrir.

Chu faryod aylabon murg`i shabovez,
Chekib ul dog`i o`z afsonasin tez.

Berib yuz lahn ila qaqnusg`a payg`om,
Etib hijron o`ti so`zini e`lom.

Saharkim sharqdin ko`rguzdi anvor,
Yaqo chok aylabon subhi xo`tanvor.

Boqib mashriq sori boshlab fasona,
Chekib tong qushlari yanglig` tarona.

Debon: «K-ey subh, men ishq ichra g`amnok,
Ne ma`nidin sen aylabsen yaqo chok4

Bor o`xshar men kibi mehri nihoning
Ki, sorig` yuzdadur ashki ravoning.

Meningdek o`rtanur o`xshar iching ham
Ki, sovug` oh erur og`zingda har dam.

Magar joningg`a yetting hajr elidin
Ki, mendek oh urarsen tong yelidin.

Tanimdek kuymasa jismi nizoring,
Tunu anjum nedur dudu sharoring,

Chu sohibdardsen, dardimga rahm et,
Tarahhum aylabon faryodima yet.

Saharkim gulshan ichra gul ochilg`ay,
Gul uzra turrai sunbul sochilg`ay.

Chu gul termakka ul sarvi gulandom,
Qo`yar gulshanda gulruxlar bila gom.

Sovug` ohimni bilgurtub damingdin,
Ko`zum yoshini anglat shabnamingdin».

Tulu` aylab chu mehri olamafro`z,
Debon: «K-ey partaving bazmi g`amafro`z.

Magar mehr o`tidin mendek hazinsen,
Nedin, yo`q ersa, mundog` otashinsen?

Magar mendek muroding qildi padrud
Ki, tebrab har yon ashkingdin borur rud.

Falakdindur magar mendek azobing
Ki, o`rtanmak biladur iztirobing.

Agar yo`q hajr aro o`zdin boribsen,
Nedin men notavondek sorg`oribsen?

Junun mendek o`tungg`a quymasa yog`,
Maqoming nega subhu shom erur tog`?

Meningdek bo`lmasang qayg`u ichinda,
Nedin gah o`tdasen, gah su(v) ichinda?

Bari holatda chun hamdardim o`ldung,
Anisi joni g`amrarvardim o`ldung.

Chu o`tsang mahvashimning maskanidin,
Tushub iqbol yanglig` ravzanidin.

Tariqi mehribonlig`ni fan ayla,
Qoshida kuymagimni ravshan ayla.

Yuzum lavnini rangingdin ayon qil,
G`amim xaylini dardingdin bayon qil».

Sahardin chiqqucha kun bo`yla holi,
Gah oning, gah muning birla maqoli.

Yoyilg`och kun yana har yon urub gom,
Dame bir yerda yeldek tutmay orom.

Dami o`ti shafaqning hamnabardi,
Uchurg`ondek sabo shingarf gardi.

Samumi ohidin olamg`a oshub,
O`tidin nilgun toramg`a oshub.

Ayog`ig`a tikilgan har itik tosh,
Ayog`i orqasidin o`tkarib bosh.

Etib ko`ksiga urg`on xora pora,
Etin yo`qkim, so`ngakni pora-pora.

Solib jismig`a tig`i ishqi bebok,
Shikof uzra shikofu chok uza chok.

Tongib dardig`a charxi qaydpayvand,
Kamand uzra kamandu band uza band.

Chu g`am dashtida majnunvor yig`lab,
Unidin murg`u mohi zor yig`lab.

Bo`lub paydo urarda tig`i motam,
Teshuklar tog` aro, bal raxnalar ham.

Jarohatlarki solib xanjari oh,
Tanida dard xaylig`a kamingoh.

Qayadin tig`i ohi pora eltib,
Ne pora, yuz taroshi xora eltib.

Topib vodiy aro har sathliq marz,
Sirishki xaylidin har sori yuz darz.

Dami dudi sharori ko`h to ko`h,
Yasab abri balou barqi anduh.

G`irevi toshni pajmurda aylab,
Fig`oni tog`ni ozurda aylab.

Ko`nguldinkim fig`on tinmay chiqorib,
Salodin un chekarg`a tog` horib.

Icharga qon qilibon lolani jom,
Vale ko`k jomikim bo`lg`ay shafaqfom.

Tilab ul jom aro ham boda to lab,
Dema bir, ham damodam, ham labolab.

Aning bu bodasi xunobi anduh,
Dema xunob, la`li nobi anduh.

Ketur soqiy, qadah gardunni aylab.
Anga mamlu mayi gulgunni aylab.

Yo`q ersa boda, quy zahri halohil,
Hayotu hajr mushkil keldi, mushkil.


Farhod ro`zgorining qarolig`i, ya`ni hajr shomig`a mubtalolig`i va ul shom tuli nihoyatsizlig`ikim adami iborat aning quyoshining ayni va subhining damidin bo`lg`ay va savodining g`oyatsizlig`ikim mavti kinoyat aning humumining qalbi va zulmatining etagidin bo`la olg`ay va mundoq tiyra tunda aning xasdek tanining kuymagikim, tutun ichra axgardin afsona aytur erdi va bu yanglig` qattig` kechada teshukluk bag`rining qong`a bo`yalmog`ikim, xora ichinda yoquti ahmardin nishona ko`rguzur erdi va mundoq tunni sham`dek gudoz bila saharg`a yetkurgani va charxdek taku toz bila kunduzga kelturgani

Bu bazmi g`ussa ichra bodarpaymoy,
Bo`lur har lahza mundoq majlisoroy

Kim, ul anduh bahrining nahangi,
Balou dard tog`ining palangi1.

Junun vodiysining Majnun nihodi,
Ne Majnunkim, bu vodi devbodi.

Malomat bodasining bahrno`shi,
Mazallat tog`ining majnun xurushi.

Mashaqqat g`ori ichra ajdahovash,
Malolat jomidin zahri balokash.

Firog` o`tig`a otashgoh ko`ngli,
Yuz otashgahcha chekkon oh ko`ngli.

Jahonni dudi ohi tiyra qilg`on,
Murodi subhig`a ul tun yorilg`on.

Falak bahrig`a bo`lg`on ashki hamdast,
Umidi qasrin ul sel aylagan past.

Tosh otqonda balo ko`rgach, ani ur,
Qilib ul tosh maqsudi ko`zin ko`r.

Baloi hajr shomi dardnoki,
Bu tunda ya`s zahrining haloki.

Egan joni falakdin tig`i bedod,
Balo afloki, furqat tog`i Farhod.

Chu andoq hajri beroyong`a qoldi,
Ne hijron, dardi bedarmong`a qoldi.

O`tub kunduz bu yanglig` ro`zgori,
Sahardin tung`acha afg`onu zori.

Chu bo`ldi shom to subhi dilafro`z,
Ishi kunduzgacha yuz dard ila so`z.

Kishining bo`lsa har kun ming balosi,
Qatiq ul nav` emaskim tun balosi2.

Anga bu hajr ayyomida bir shom,
Savode yoydi mehnat zulfidin dom.

Ne shom anduh mulkining savodi,
Vale qilmay Xo`tan iqlimi yodi.

Savodi dudi olamg`a yorib qiyr,
Vale ul qiyr hajr ahlig`a damgir.

Bo`lub ofoq aro zulmat saboti,
Itib ko`kdin quyosh obi hayoti.

Ziyo Iskandari holi tabahdin,
Ko`rub navmid o`zin bir Xizri rahdin.

Sipehr o`rtab jahoni benavoni,
Kuli birla qaro aylab havoni.

Dema kul, g`am tuni sham`ig`a duda,
Qarorib olam aylab oni suda.

Qarong`u mehr otashgohidin dud
Valek ul dud qiyri zulmat andud.

Kavokib sayr qilmoqdin muarro,
Savobitdek taharrukdin mubarro.

Falak yotib ayog` ilgin uzotib,
Eshak yanglig` qaro balchiqqa botib.

O`zin a`mo ko`rub arbobi binish,
Qaro bosqon kishidek ofarinish.

Eru suv qa`rin istab murg`u mohi,
Qalin mo`ru malaxdek tun sipohi.

Hayotin tark etib mehri humoyun,
Qilib davron ani tufroqqa madfun.

Azo tutmoq uchun aylab bahona,
Uzorin chun qaro aylab zamona.

Firoq ahlig`a har kavkab qilib tez,
Shuoi xatti no`gin tig`i xunrez.

Ko`ziga subh sho`xi surma tortib
Ki, oning oqini dog`i qarortib.

Muazzin xalqikim3 chiqmay navosi,
Bo`lub bu surmadin oning g`izosi.

Aningdek surmadin ko`zlar kelib tang,
Ko`runub ko`zga olam surmairang.

Qarong`udin ko`runmay ko`zga olam,
Ko`runub ko`zga olam o`zga olam.

Falakda yo`q taharrukdin namuna,
Agar fahm o`lsa dog`i bozguna.

Keturmay subh ul oqshomg`a ayyom.
Qiyomat subhiga ul nav`kim shom.

Qanot parvozidin xuffosh yopmay,
Tilab ko`k gunbazi darzini topmay.

Bo`lub zulmatdin andog` pardalar fosh
Ki, istab pardasin toshlarni xuffosh.

Qo`nub ko`k sabzasida yuz tuman bum,
Nima yo`q ko`zlaridin o`zga ma`lum.

Borining jismi tun dudi aro gum,
Ochuq ko`zlar qolib andoqki anjum.

Yo`q erkandur bu yanglig` zog` hargiz
Ki, bo`lg`ay changida ming bum ojiz.

Demon tun onikim, zindoni anduh,
Bu zindong`a qolib ul koni anduh.

Ani hijron g`ami pajmurda aylab,
Ne tunkim, jonidin ozurda aylab.

Yamon holig`a zolim charxi bebok,
Yaqosin kahkashondin aylabon chok.

Qilib har lahza qasdi joni ul tun,
Kishiga kelmay andoq bir qaro kun.

Bo`lub boshi mashaqqat toshidin resh,
Mashaqqat toshi, balkim boshidin resh.

Qonab anduh tog`idin ayog`i,
Ayog`idin dog`i anduh tog`i.

Usholib ilgi hijron panjasidin,
Ayog`din boshi g`am ishkanjasidin.

Tani za`fiki yo`l bermay demakni,
Ayon aylab teri uzra so`ngakni.

Ichinda sham` o`tluq joni ma`yus,
Teri birla so`ngok andoqki fonus.

Falak toshu o`ti aylab siteza,
Qilib teshuk-teshuk, bal reza-reza.

Solib g`am tog`i ichra pechu tobi,
O`zin yerlarga urmoq iztirobi.

O`larda jon taloshur notavondek,
Kamarda boshi yonchilg`on yilondek.

Ajal xanjarlari jismini darron,
O`tub andin ajal g`avg`osi parron.

Urubon lahza-lahza tosh uza bosh,
Boshin pargola-pargola qilib tosh.

Harorat andog` aylab jismig`a kin
Ki, topib o`tdin oning so`zi taskin.

Tani tufroqqa tushgach betaammul,
Hamul dam jismidin tufrog` o`lub kul.

Ani har dam bu nav` aylab bahona,
Qaro tufroqqa o`lturtub zamona.

Topib ul tabda chun tabxoladin bahr,
Suyidin og`zig`a har dam oqib zahr4.

Zamona zahr solib har zamoni.
Og`izda talxkom etmokka oni.

Bu yanglig` hol ila ul shomi anduh,
Anga anduh yuklab ko`h to ko`h.

O`tub hijron sipohi xayl bar xayl,
Damo-dam boshi uzra o`ylakim sel.

Ko`runub ming balo har dam ko`ziga
Ki, bir soat kela olmay o`ziga.

Chu bo`ldi toqatiyu sabri barbod,
Chekib faryod qildi navha bunyod

Ki: «Ey zolim sipehri kina parvard!
Chiqording ushbu xoki jismdin gard5.

Tariqi zulm yo kin muncha bo`lg`ay,
Jafo qilmoqqa oyin muncha bo`lg`ay.

Ajal tig`in chekib sursang ne bo`ldi,
Meni bir qatla o`ltursang ne bo`ldi?!

G`aribu xastau mahzun emonmu,
Balo vodiysida majnun emonmu?!

Anikim Tengri aylabtur zabardast,
Birovni ko`rsa g`urbat kojidin past,

Kerak lutfu karam bo`lg`ay shiori,
Yo`q ersa qilmag`ay ming zulm bori.

Qayon bordi sening ozarming oxir,
Qaro tufroqqa mehri garming oxir?!

Necha jonimg`a mundoq kecha bo`lg`ay,
Kecha jonimg`a mundoq necha bo`lg`ay?

Boshimg`a ko`rki ne tun kelturubsen,
Demon tun, ne qaro kun kelturubsen?

Qayu tun, qiyrgun ming devi xunxor,
Meni qilding bularg`a qatl uchun xor.

Necha ming yil qilib sayr emdi tolding,
Va yo baxtim kibi uyqug`a qolding?

Degil har kungi goming qoni oxir,
Har oqshomg`i xiroming qoni oxir?

Magar men oh o`qin otkonda kori,
Ayog`ing bo`ldi ul o`qlar figori.

Agar afgor emassen, bir qadam ur,
Gar o`lmaysen, chiqorg`il subh, dam ur.

Ul oy hijronida holimg`a rahm et,
Qaro shom ichra ahvolimg`a rahm et!»

Anga bu holkim oy bo`ldi tole`,
Yorutti yerni chun xurshedi lome`.

Base sa`y aylabon bechora qo`rti,
Yangi oydek xam aylab qad, yer o`pti.

Dedi: «Ey tiyra shomim ravshan etgan,
O`lar holatda faryodimg`a yetgan.

Ne bo`lg`ay rahm etib jonimni olsang,
Ul oyning ko`yi tufrog`ig`a solsang.

Bo`lurdektur adam sori xiromim,
Anga yetkursang oxir dam salomim».

Solur erdi nazar ko`klarga bir-bir
Ki, nogah ko`zlariga uchradi Tir6.

Dedi: «K-ey do`stlar holin raqamzan,
Sipehr avroqida doim qalamzan.

Qarog`im aylasang netgay siyohi,
Bitisang holatim sharhin kamohi.

Qachon nur ul quyosh tobidin olsang,
Qoshig`a chirmabon nomamni solsang».

Ko`rungoch Zuhra, un tortib damo-dam,
Qadin afg`ondin aylab changdek xam.

Debon: «K-ey yer uza ko`kdin tarabrez,
Unung jonbaxshu nag`mang ishratangez.

Zamone tori xunyogarlig`ing uz,
O`larmen navhagarlik sozini tuz7.

Ul oy bazmida bo`lsang nag`mapardoz,
Halokim navhasin ham aylagil soz».

Ko`rub to`rtunchi manzarni chu xoli,
Debon: «K-ey mehrsiz garduni oli.

Quyoshingni quyoshimdek yoshurdung,
Manga hijron tunin haddin oshurdung.

Yorut olamni, mehring zohir ayla,
Mening bu shomi hajrim oxir ayla».

Ko`rub beshinchi qo`rg`on qahramonin,
Debon ul tunda holining yamonin.

Anga deb: «K-ey shioring kinu novard,
Qilurda qatl tig`ingdek javonmard.

Qiliching aylabon qonimg`a rangin,
Tiriklikdin yetur jonimg`a taskin.

Tanim ul ko`yning boshig`a tashla
Boshimni itlari qoshig`a tashla.

Boqib oltinchi ko`kta Mushtarig`a.
Qilib arz ul saodat axtarig`a8.

Ki: «Ey burji sharaf masnadnishini,
Saodat taxtu tojining amini.

Duoe qilki, Haq bersun murodim,
Bu mehnat shomidin bo`lsun kushodim.

Boshimdin hajr shomi dudi ketsun,
Ko`zumga vasl subhi nuri yetsun».

Ettinchi qullag`a aylab guzora
Zuhalg`a der edi aylab nazora

Ki: «Ey bahri viqoru ko`hi tamkin,
Shioru shevang o`lg`ay hilmu taskin.

Vujudung hajr tog`idek garonsang,
Ayog`ing sabr shaxsidek kuhanlang.

Bu dardim ichra ber sabru sabote
Ki, yo`q jonimda hijrondin hayote».

Yana bir huqqa bo`lg`och durrig`a durj,
Kezib ul toram ichra burj bar burj.

Tilab har burj aro mahraykarini,
Sharaf mehri, saodat axtarini.

Bo`lub chun to`qquzunchi ko`kka sobit,
Nazora aylabon xayli savobit.

Debon har birga dardi holidin roz.
Firoq ichra qatiq ahvolidin roz.

Qilib anjumni ohi dudidin gum,
Bu dudu ashkin aylab charxu anjum.

Debon: «K-ey durri ashkimdin nishon siz,
Bo`lung ashkim duri yanglig` ravon siz.

Hazin ko`nglumki yuz ming pora bo`lmish,
Havosida aning ovora bo`lmish.

Demonkim, har biri bir pora qondur,
Guli anduh bargidin nishondur.

Oling har biringiz bir porasini,
Yig`ib oning tuman ovorasini.

Azimat ko`yiga tez aylang oxir,
Aning boshig`a gulrez aylang oxir.

Demon gulbarg soching osmondin
Ki, yog`durtung yog`in ustiga qondin.

Chu hijroni gunahsiz oldi jonim,
Aning ko`yini tutsun bori qonim».

Bu yanglig` to sahar aylab marog`a9,
Qilib yuz mojaro har mojarog`a.

O`lardin benadomatliqlar aylab,
O`zi birla qiyomatliqlar aylab.

Chu bordi quvvati afg`on qilurdin,
O`zi o`ziga qasdi jon qilurdin.

Yana tushti o`lukdek tark etib hush,
Azosig`a bo`lub olam siyahpo`sh.

Yaqosin motamida subh etib chok,
To`kub anjum durin so`gida aflok.

Chu oni g`am tuni o`lturdi ne sud,
Dam urmoq mehridin subh otasholud.

Bu ermish rasm bermak zoli ofoq,
Chu masmum o`ldi, andin so`ngra taryoq10.

Ketur, soqiy, manga taryoqi joni,
Demon taryoq, obi zindagoni.

Yongildim chun topib men hajrdin bahr,
To`kub taryoqni, quy jomima zahr.


Farhodning bandi ochilg`onin va zindondin kanora qilg`onin Xusrav bilib nigohbonlarg`a siyosat fikri qilib, yana Farhod ishqi tog`ining tig`idin hisob olg`oni va ul ishni bilmasga solg`oni va Shirinning ishq ahli surud va simoidin aning marsiyasi navhasin istimo` qilg`oni va simo`da vajd ahlidek bexudona yiqilg`oni va Shopurning Farhod tirikligi xabarin Shiring`a hayot mujdasi yetkurgani va jonbaxsh damidin jonsiz jismig`a ruh kiyurgani va Shirin kiprikdin xoma murattab qilib hajr dudasi bila ashkidin qaro murakkab qilib noma raqam urub Shopur Farhod sori qadam urmog`i


Bu avroq uzra surgan xomai dard,
Raqam bu nav` qildi nomai dard.

Kim, ul fursatdakim Farhodi bexud,
Balo qo`rg`onig`a bo`ldi muqayyad.

Bo`lub asror ulus sirrig`a voqif
Kim, uldur g`ayb asrorig`a koshif.

Fano burjida raxshon axtar uldur,
Vafo durjida ravshan gavhar uldur.

Viloyat mash`alidin jonida nur,
Karomat nuri birla ko`ngli ma`mur.

Qachonkim ko`ngli istar ochilur band,
Alar ko`ngli uchun o`zin qilur band.

Alar jon birla oni aylab ozod,
Hamul ozodlig` birla bo`lub shod.

Valek ul tegrada oning matofi,
Yiroq tushmas edi hargiz tavofi.

Ki, ul holatni ma`lum etsa Parvez,
G`azabdin bo`lmag`ay ul elga xunrez.

Valek ul qayddin oning xalosi,
Alar birla tariqi ixtisosi.

Bori Xusravg`a zohir bo`ldi bir-bir
Ki, hukmig`a ne yanglig` etti tag`yir.

Burun qindin chekib tig`i siyosat,
Alarg`a ayladi big`i siyosat.

Chu ish kayfiyatig`a bo`ldi tolib,
Yana ko`ngliga bo`ldi vahm g`olib.

Kim, ul bedildin o`lmas bo`lsa g`ofil,
Afolloh1, balki sohibdil, ne bedil.

Bori holig`a chun qildi nazora,
G`arobat fahm bo`ldi beshumora.

Chu el hifzig`a ul shaydoi ayyom,
Yiroq qo`ymas emish ul marzdin gom.

Dedi: «Avloki bilmaslikka solsam,
Eshitsam ham eshitmaslikka solsam».

Topib Farhodni ul rishtada band,
Bu bandi birla Xusrav bo`ldi xursand.

Valek ul vaqtikim Farhodi bedil,
Tutuldi chora aylab «shohi odil».

O`zin qo`rg`ong`a solmish erdi Shopur,
Ani aylab ul ish anduhi ranjur.

Dema ul ranj ila bistarg`a tushti
Ki, gulxan ichra xokistarg`a tushti.

Ishi erdi fig`onu nola qilmoq,
Tanin tosh birla yuz rargola qilmoq.

Ulus onglabki Parvezi jafokesh,
Bo`lub yuz makr birla hiylaandesh.

Tutub Farhodni g`adr aylab og`oz,
Tikib dor o`ldi avval kinapardoz.

Yana ne hiyla ko`rguzdi xayoli
Ki, bedildin qilib maydonni xoli.

Ani to qay taraf ovora qildi,
Bu yanglig` bori daf`in chora qildi.

Hamul holatda Farhodi yagona,
Ne so`zlar birlakim aytib tarona.

Ne so`zkim bo`ldi Xusravdin xitobi,
Savolotig`a ne bo`ldi javobi.

Yana chun qatl hukmin qildi Parvez,
Degon so`zlar nechukkim dashnai tez.

Aning hukmig`a parvo qilmag`oni,
Asosin ko`zga mutlaq ilmag`oni.

So`z ichra fahm o`lub sultonlig` andin,
Xitou Chin eliga xonlig` andin.

Najodi fahm bo`lmoq gavhari ham,
Bulardin faxri yo`qluq bir sari ham.

Bo`lub erdi xaloyiq ichra mashhur,
Yamon, yaxshi demaktin erdi ma`zur.

Ki, el Parvezdin mag`bun edilar,
Dog`i oning uchun maftun edilar.

Deb ul ma`nida tab` ahli g`azal ko`r,
Mug`anniylar yasab savtu amal ko`r.

Chekib dard ahli ohin oshiqona,
Tuzub ul savtlar birla tarona.

Ayolg`u borchag`a Farhod holi,
Surud ul xastai noshod holi

Ki, Xusravg`a ne nav` o`ldi giriftor,
Arolarida ne nav` o`tti guftor.

Bu dam holi dag`i mafhum emas, lek
O`luk yoxud tirik ma`lum emas lek.

Bu yanglig` omning savti simoi,
Bo`lub ham erdi Bonu istimoi.

Anga bo`lmay bu g`amda aqlu his yor,
Tahayyur birla yig`lar erdi bisyor.

Bo`lub ko`p g`ussa ul g`amkashg`a zohir
Ki, bu ish bo`lmasun mahvashg`a zohir2

Ki, bu nav` anglasa oning so`zini,
Shak ermasturki o`lturgay o`zini.

Vale gulchehra g`amgin erdi behad,
O`zinda erdi gohi, gohi bexud.

Sezib erdiki ul g`urbat asiri,
Hamono bo`ldi dushman dastgiri.

Yoshurub parda ichra holi zorin,
Nechukkim hullada jismi nizorin.

Bu o`tdin suv bo`lub xorosi oning,
Vale yo`q so`rg`oli yorosi oning.

Chekib hijron aro ohi nihoni,
Qarorib dudi ohidin jahoni.

Magarkim bir kun ul g`amnoki miskin,
Firoq ichra bag`oyat erdi g`amgin.

Chu ko`ngli hajr toshidin siniqti,
Zamone qasr tomi uzra chiqti.

Ki, bir soat havoi kasb qilg`ay,
Havodin g`unchadek ko`ngli ochilg`ay.

Qulog`ig`a yetushti bir hazin un
Ki, lahn aylar edi bir zori mahzun.

Ani ul nag`ma lahni zor qildi,
Buzuq ko`ngliga behad kor qildi.

Quloq soldiki abyotin eshitgay,
Surud ichra maqolotin eshitgay.

Anga har bayt bir g`amxona erdi,
Bori Farhoddin afsona erdi.

Ne kelturgan boshig`a charxi kajrav,
Nelarkim ayladi jonig`a Xusrav.

Bayon aylab aning favtin chekib ho`y,
Demakda favt qilmay bir sari mo`y.

Eshitgach mahvash ul lahni g`amangez,
Degil bag`rig`a tegdi dashnai tez.

Aningdek chekti bir ohi jigarso`z
Ki, o`chti sham`i mehri olam afro`z.

Yuziga boshladi urmoq taroncha,
Boshin dog`i urub yerga yuz oncha.

Sekiz gul bargi birla betaammul,
Sarig` gul uzra oqizdi qizil gul3.

Bo`lub barmoqlari qondin hino rang,
Vale la`li qururdin kahrabo rang.

Sirishki qoni yuz qonida oqqon,
Hamonokim yur erdi qon bila qon.

Bo`lub gulgun hariri chok elidin,
Nechukkim gul yaqosi tong yelidin.

Kelib gulgun hariru parniyoniy
Qolog`ay chun oqib har yerda qoni.

Urub gulgun yaqo chok aylaguncha,
Bo`lub zohir gul ichra ikki g`uncha.

Dema g`uncha, iki paykon de oni,
G`am o`qi ko`ksidin o`tkan nishoni.

Iki nargis aro yuz qatra lola,
Sovuq ohi bila gulrang jola.

Ochib sunbulni gulbargi tar uzra,
Savodi shom mehri xovar uzra.

Sochi shominki aylab mehru mah po`sh,
Yuzin ul so`gidin aylab siyahpo`sh.

Yuzi o`tida zulfi anbarolud,
Ul o`tqa chun yog`ib ashki, chiqib dud.

Urunub oncha sho`ru shayn qildi
Ki, za`f aylab, esi ozib yiqildi.

Boshi ustida Bonu ashkrezon,
Qaroru sabri ko`nglidin gurezon.

Bu holat ichra yetti xasta Shopur,
Zamona zarbasidin jismi ranjur.

Er o`rti Bonu ollinda qo`yub bosh,
So`z aytib, shodmonlig`din to`kub yosh

Ki: «Gardunmasnado, anjumsiroho,
Humoyun torazo, ismat panoho4.

Hamul kundinki shohi kishvari ishq,
Balo avjida raxshon axtari ishq.

Desam shah — shah, desam darvesh — darvesh,
G`aribu xasta Farhodi jigarresh.

Aduvning domi makrig`a bo`lub sayd,
Aning qaydig`a zohir bo`ldi yuz qayd.

Bihamdillah5, anga qayd aylagonni,
O`kush talbis ila sayd aylagonni.

Olib bir devkush xopoki ottim,
Jahannam xittasi sori uzottim.

Ko`zum chun orazidin bo`ldi mahjur,
Yotardim go`shalarda zoru ranjur.

Ne sud oning sori bo`lmoqqa ozim,
Ne yuzkim sizga bo`lg`oymen mulozim.

Tuno kungacha erdim zoru g`amkash,
Yiqilg`on bir buzug` ichra mushavvash.

Chu qo`rg`on ichra bo`ldum asru diltang,
Qo`pub tashqari chiqmoq qildim ohang.

Qadam boru uza har sori soldim
Ki, o`zni qal`adin tashqori soldim.

Ki, ul xayl ichra kezib ertau kech,
Topa olg`aymu men andin xabar hech?!

Kirib Parvez o`rdusig`a bu shom,
Tutub har anjuman yonida orom.

Etib ishratgahu g`amxonalarg`a,
Quloq solur edim afsonalarg`a.

Hamono qat` o`lub gardun nifoqi,
Ajab mansuba tushti ittifoqi.

Ki, ham ushbu kun ul fardi zamondin,
G`aribu xastau bexonumondin.

Ulus ichra hadisi toza erdi,
Bag`oyat bulajab ovoza erdi».

Nechukkim anglamish erdi yako-yak,
Borin sayrodi andog`kim chakovak6.

Munga tegruki holo sog` emishtuk,
Eri gah dashtu gohi tog` emishtuk.

Aodi xavfidin hosil farog`i,
Bo`lub a`dosining chashmu charog`i.

Valoyatdin ko`rub holida partav,
Ani vahm aylab o`lturmakka Xusrav.

Vale aytibki, ul bemisli ayyom,
Agar ul marzdin qo`ysa yiroq gom:

Ani asrar ulusni o`ltururmen,
Ne o`lturmakki, borin kuydururmen.

Bu vahmu bimdin ul bedili zor
Ki, Xusravdin birovg`a yetkay ozor.

Kim, ul bo`lg`ay bu ozorig`a bois.
Jafou qatlu timorig`a bois.

Hamul tog` tegrasidin komu nokom,
Tuta olmas yiroqroq yerda orom.

Chu men oning bu ahvolin eshittim,
Anga bormay ravone sizga yettim.

Kim elning chinu yolg`on so`zlaridin
Ki, ko`rprakni yasarlar o`zlaridin.

Bilur erdimki Bonu qayg`ulug`dur,
G`ami Farhod tog`idin ulug`dur.

Yana ham xo`blar shohini anduh
Bilur erdimki tutmish ko`h to ko`h.

Dedimkim, sizga dey avval xabarni,
Qilay xandon burun gulbargi tarni.

Yana sizdin anga ham ko`z tutay so`z,
Borib oning yuzidin yorutay ko`z.

Tavaqquf so`zgakim dersiz etaymu,
Yo`q ersa so`z, anga botroq ketaymu?

Mihinbonu bu yanglig` so`rdi posux
Ki: «Ey alfozi xush, diydori farrux.

Takallumlarki lafzing surdi darham,
Jarohatliq ko`ngulga erdi marham.

Sening hajringda erduk asru noshod,
Yana Farhod hajrin qilma xud yod.

O`zungni hajridin ozod qilding,
Aning hajri g`amidin shod qilding.

Nedur ikki qadah tutqon zamon no`sh,
Yana zahri halohil tutmog`ing qo`sh.

Borur bo`lsang anga e`lomimiz ko`r,
So`zumiz behadu rayg`omimiz ko`r.

Sumanbar7 holatin ham sharh qildi
Ki, ne so`z anglab ushbu dam yiqildi.

Bihamdillahki, ko`rduk seni bori,
Ani ko`rgoncha bo`ldi e`tibori».

Debon yig`lashtilar ko`p ul, dag`i bu,
Hazin Shopur ila dilxasta Bonu.

Ikavlon munglashib, so`zlar qilib yod,
Etishganni falakdin zulmu bedod.

Debon Shopur ul dilxasta holin,
Mihinbonu debon mahvash malolin.

Bu yanglig` qissalar o`tkuncha laxte,
Yotib Shirin nechukkim sho`rbaxte.

Dimog`ig`a tutub har dam buxurot,
Ani o`z holig`a kelturdilar bot.

Ko`z ochqoch ko`rdi Shopuri hazinni,
Yana yod etti Farhodi guzinni.

Biyik un chekti andog` bexudona
Ki, afg`onidin o`t chekti zabona

Ki: «Ey Shopur, qaydin bo`yla yetting,
Kelibsen fard, Farhodingni netting?

Hamul kun mehr ko`sin urmish erdim,
Borur chog`da sanga torshurmish erdim.

Rafiqu yorliq mundoq bo`lurmu,
Amonatdorliq mundoq bo`lurmu?

Manga o`z g`oyibimdin bir nishon ayt,
Desangkim, hajridin o`lmay, ravon ayt.

Gar etsang maksu, nogah chiqsa jonim,
Yaqin bilkim erur bo`yningg`a qonim».

Dedi Bonuki: «Ey jonimg`a payvand,
Labing la`li kelib bag`rimg`a parkand.

Zamone iztirobing topsa taskin,
Base so`z arz etar Shopuri miskin

Ki, har birdin yetib yuz komu rohat,
Butar ham yangi ham eski jarohat».

Eshitgach bo`yla so`z sham`i Tirozi,
Kuyub, zohir bo`lub ashki niyozi.

Dedi: «K-ey misli yo`q ustodi naqqosh,
Demay naqqoshkim, yoru qarindosh.

Ne der bo`lsang o`zungni tutma ma`zur».
Ravon bunyod qildi xasta Shopur.

Ishin Farhodning andoqki bildi,
Borin Shirin qoshida arz qildi.

Anga tegruki holi ul tirikdur,
Vale hajringda holi bas irikdur.

Borur erdim anga zoru jigarxor,
Dedim avval seni aylay xabardor.

Agar mahvashqa yo`l topmay maloli,
Iki-uch nukta yozsa sharhi holi.

Borib ollinda mo`jiz ko`rguzurmen
Ki, o`lgan bo`lsa dog`i tirguzurmen.

Pari paykar dedi, jonimg`a minnat,
Ravon qo`rtiyu qildi azmi xilvat.

Bitidi dard ila bir turfa maktub,
Demay har satrikim, har lafzi marg`ub.

Chiqib Shopurg`a topshurdi filhol,
Ul olib yo`l sori gom urdi filhol.

Qilib yo`l qat`ini eldin nihoni,
Angachakim eshitmish erdi oni.

Etishti ul saharkim, shomi Farhod
Tong otquncha qilib jonig`a bedod.

Borib erdi o`zidin zoru mahjur
Ki, yetti qoshig`a farzona Shopur.

Qilib ram tegrasidin vahsh ila tayr,
Borib qoshig`a ul rayki sabuksayr.

Ko`rub andoqki oni ko`rmasun ko`z,
Ne jismi ichra jon, ne og`zida so`z.

Chekib afg`on olib qo`ynig`a boshin,
Yuziga ul sifat yog`durdi yoshin

Ki, ul yanglig` gulob urg`och yuziga,
Ochib bedil ko`zin, keldi o`ziga.

Chu ul ko`rdi muni, bu ko`rdi oni,
Ikovlon tortibon muhlik navoni.

Solibon bir-birining bo`ynig`a qo`l,
Anga gah bu, munga gah yig`ladi ul.

Chekib andoq bu oshub imtidodi
Ki, qon yig`lab alarg`a tog`u vodi.

Ayog`in o`rti Shopuri g`amandud,
Chiqordi qo`ynidin maktubi maqsud.

Olib Farhod chunkim ochti noma,
Tani za`f ayladi andoqki xoma.

O`qumoq boshlag`och ul zori mahzun,
Bu erdi noma alfozig`a mazmun.


Shirinning nayi kilki shakarrezlik, balki sahifai kofurig`a mushkbezlik qilg`oni va hajr qaro shomi mushkidin ro`zgori tiyra bo`lub ul royiha yabusatidin1 dimog`i za`fi quvvatin va sudoi shiddatin va nomus pardalari nofasida ishq g`ammoz mushki isin nihon asramoq suubatin raqam urg`oni va Farhod o`qub aning sunbuli mushkinidek pechu tobdin esi ozg`oni va bexudona aning nomasig`a javob yozg`oni


«Aning hamdi bila bu nomai dard
Ki, soldi dahr aro hangomai dard.

Vafo ahlini qilg`on mazhari qahr,
Solib komig`a hijron jomidin zahr.

Ko`rub ishq ahlig`a kuymoklik avlo,
Jaloliyat bila aylab tajallo.

Urub chun ishq barqin betaammul,
Agar sarvu agar xaskim qilib kul.

Muhabbat selig`a berganda bedod,
Yiqarda demayin vayronu obod.

Eturgach g`am yelining turktozi,
O`chub teng mash`alu sham`i Tirozi.

Qilib chun mehnat o`ti dudini fosh,
Agar ko`ru agar bino to`kub yosh.

Sinib g`am toshidin yetkursa kina,
Agar yoqut agar xud obgina.

Somong`a gar berib ranji nihoni,
Hamul kohivash aylab kahraboni.

Agar bulbul fig`on qilmog`i ondin,
Bo`lub gul jaybi choki dog`i ondin.

Ham ondin zarra tobu iztirobi,
Ham ondin mehri raxshon so`zu tobi.

Bitib chunkim berib insho kushodi
Kim, ushbu noma yo`q, mehnat savodi.

Demon bir sham`din parvona sori,
Samandardin bir otashxona sori2

Ki, ya`ni men zaifi xastajondin,
Malolat qal`asiga posbondin3.

Sangakim qal`ang o`lmish ko`hi anduh,
G`amu dardu firoqing ko`h to ko`h.

Nedur ahvoling, ey zori g`aribim,
Visolim davlatidin benasibim?

Chekardin g`am tog`in holing nechukdur,
Bu yukdin jismi chun noling nechukdur.

Qatiq g`urbat aro holing ne erkin,
Achiq furqatda ahvoling ne erkin?

Firoq ichra nechukdur jismi zoring,
Ne yanglig` to`lg`onur o`t ichra toring

Sochim fikrida tunlar aylasang pech,
Qarorurmu jahoning tun kibi hech?

Qoshim mehrobini yod aylagan dam,
Yangi oydek bo`lurmu qomating xam?

Ko`zum fikri ichingga solsa qayg`u,
Balo har go`shadin tug`yon qilurmu?

Chu mujgonim g`amidin chiqsa ho`yung,
Bo`lurmu bir tikon har tora mo`yung?

Qarog`imni taxayyul aylagan chog`,
Xayoling shaxsi o`rtarmu yangi dog`?

Engim gulbargidin bo`lg`onda mahzun,
Yuzung gul-gul qilurmu ashki gulgun?

Qilib xolim g`ami ko`nglungga kinlar,
Qo`narmu ul yarang uzra chibinlar?

Yuzum hajrida to`ksa ko`zlaring suv,
Quyosh ruxsorig`a boqqung kelurmu?

Ko`zung la`lim g`amidin to`ksa qon yosh,
Bo`lurmu la`l ul qon birla har tosh?

Tiling qilsa hadisimdin rivoyat,
O`zung birla qilursenmu hikoyat?

Tishim yodida ko`nglung cheksa nola,
Yoshingni sovuq oh aylarmu jola?

Zamiring qilsa og`zimni tavahhum,
Adam yo`lida aylarmu o`zin gum,

Zanaxdonim bila zulfi girihgir,
Hazin ko`nglungga erkin chohu zanjir,

Qarog`im durri ashking qilsa kavkab,
Bo`lurmu ko`zlaring durdin labo-lab,

Qadim hijroni bo`lsa kinaxohing,
Chiqormu sarv yanglig` dudi ohing?

Xayol etsang xiromimdin shamoyil,
Ravoning chiqqali bo`lurmu moyil?

Belimdin za`f  bo`lsa ko`nglunga hol,
Bo`lurmu mo`yadin mo`, noladin nol?

Tanim siymi ichingni qilsa mahzun,
Bo`lur erkin yuzung ul g`amdin oltun?

Maqoming tog` yo sahromu erkin,
Yoningda bistaring xoromu erkin?

Humoyi ishrating ma`dum ekinmu,
Boshingg`a soya solg`on bum ekinmu?

Kiyik erkin yururda rahnamoying,
Qulon erkin samandi bodpoying?

Sharafdin bo`lg`on ermishsen Sulaymon,
Mening birla unutma ahdu paymon!4

Vuhush ermish sening ollingda xodim,
Sibo` ermish tobug`ingda mulozim.

Bahoyim tobii farmoning ermish,
Janohi tayr shodurvoning ermish.

Chu sen topting Sulaymonliq maqomin,
Demon qil manga Bilqis ehtiromin5.

Agar Bilqisdek yoru azizing
Bo`la olmon, ham o`lg`aymen kanizing.

Bir ish Bilqisliqqa bo`lsa mone`,
Sulaymong`a pari ham keldi tobe`.

Agar Bilqis bo`lmoq yo`qsa haddim,
Pariliqdin xud o`lmas qilsa raddim.

Ne bo`lg`ay erdi charxi zulm pesha,
Meni sendin judo qilmay hamesha.

Xiroming chog`i yo`ldosh o`lsam erdi,
Sukuning vaqti qo`ldosh o`lsam erdi.

Quyosh yanglig` bo`lub kunduz qarining,
Bo`lub tun soya yanglig` hamnishining.

Tikon kirsa kafingg`a kinasidin,
Chiqorsam erdi kirpik ignasidin.

Ayog` sunsang bo`lub g`amdin xaroshing,
Mudom o`lsa edi qo`ynumda boshing.

Ko`rub xoru xas o`rnungda nihoni,
Sochim birla supursam erdi oni.

Chu bilsam garddin ko`nglungda qayg`u,
Er uzra ashkdin sersam edi suv.

Boshingg`a tushsa mehnat shomi jovid,
Yuz ochib zohir etsam erdi xurshid.

Agar joningg`a qasd etsa uzun kun,
Sochim yetkursa erdi anbarin tun.

Yuzungni olmasam erdi engimdin,
Aritsam erdi ashkingni yengimdin.

Junun ta`vizig`a ko`rganda moyil,
Qo`l etsam erdi bo`ynungg`a hamoyil.

Tilar bo`lsang yuzung ko`rmakka ko`zgu,
Yuzum yuzungga tutsam erdi o`tru.

Suv istab tushsa o`tlug` ko`nglunga jo`sh,
Labimdin tutsam erdi chashmai no`sh.

Damo-dam aylabon hamdamlig`ingni,
Kecha-kunduz qilib mahramlig`ingni.

Tunungda sham`i majlis bo`lsam erdi,
Kun o`lsa yoru munis bo`lsam erdi.

Chu aylabtur sipehri tezraftor,
Seni bir yon, meni bir yon giriftor.

Kishi gar ko`ksini yuz pora qilsun,
Falak bedodig`a ne chora qilsun?!

Aning bedodidin kim bo`lsa noshod,
Qilur jonig`a bedod uzra bedod.

Necha sen bastai bandu balosen,
Balolar bandi ichra mubtalosen.

G`amu dardingcha dard imkoni yo`qtur,
Balou mehnating poyoni yo`qtur.

Vale bo`lmish jahon ahlig`a ma`lum
Ki, ilgingda qotiq xoro erur mum.

Chekarga dardu anduh jur`ating bor,
Balo tortarg`a sabru toqating bor.

Agarchi furqatimdin notavonsen,
Vale ham ersenu ham pahlavonsen.

Agar tug`yon qilur hijron maloli,
Qilursen oh ila ko`nglungni xoli.

Mashaqqat o`ti qilsa jisminga kin,
Berursen ashk seli birla taskin.

Etishgach dard chun har yon ketarsen,
Fig`onu po`ya birla daf` etarsen.

Agar ko`ksungga ursang g`ussa toshi,
Vagar joningga mehnat durboshi6.

Nekim qilsang so`zi sig`mas kishining
Ki, bu tavri bo`lur oshiq ishining.

Meni zoru zaifu poshikasta,
Boshimdin to ayoq a`zo shikasta.

Firoqing tig`idin yuz pora jonim,
Ne jonim, balki jismi notavonim.

Kuyub hajr o`tidin jonu ko`ngul ham,
Ne kuymakkim, bo`lub yuz qatla kul ham.

Ichimga shu`lai ishqing tutoshib,
Tutoshib demakim, boshimdin oshib.

Ichimda bo`lsa yuz o`t oshkoro,
Nafas dudin urarg`a qayda yoro?!

Gar o`lsa la`l birla ko`zlarim kon,
Oqizmoq qatrae andin ne imkon.

Necha xotun kishi bor ersa tavsan,
Bo`lub ozodalig`da sarvu savsan.

Jamol ichra mahi tobondin afzun,
Mahi tobonni qo`ykim, ondin afzun.

Anga yaxshiki aylab dilraboliq,
Vafo ahlig`a qilg`ay bevafoliq.

Haq andin asrasunkim ul zabunvash,
Birovning ishqidin bo`lg`ay mushavvash.

Girihlar hajrdin qoshig`a tushgay,
Girihlik ishq ishi boshig`a tushgay.

Ne ishq o`tig`a kuymaklikka tobi,
Ne andin qurtulib joni xarobi.

Ayog` ostig`a qolsa notavon mo`r,
Ketursa qatlig`a yuz ajdaho zo`r.

Chu ul bo`lmish xaloyiq poymoli,
Yuz ajdar changida bo`lg`ay ne holi.

Chaqilsa barq olam ichra bebok,
Tura olg`aymu o`trusida xoshok?

Bu mushkilroqki mundoq zoru bedil
Ki, bedilliq erur jonig`a mushkil.

Anga bir yon erur yuz muncha afsus,
Yana bir yon hijobi nangu nomus.

Nihoni ursa tun-kun yuz tuman pech,
Agar nomusi bordi borchasi hech.

Bag`oyat mushkul ish ermish, bag`oyat
Ki, oshiq nangu nom etgay rioyat.

Uchursa ohi yetti ko`k7 niqobin,
Yuzidin ochmag`ay burqa` hijobin.

Demon mendin sening darding erur kam,
Sening ham ko`pturur darding, mening ham.

Vale yuz muncha dardi toza birla,
G`amu anduhi beandoza birla,

Chu dardu g`urbatingni yod etarmen,
Hazin jonimg`a yuz bedod etarmen.

Agarchi bo`lg`oli ishqing asiri,
O`tar aflokdin ohim nafiri.

Dame xush urmadim afg`on ichinda,
Dame xush bo`lmadim hijron ichinda.

Olib dushman sirohu afsarimni,
Qilib toroj mulku kishvarimni.

Menu xaylim nechukkim bumi manhus,
Bo`lub bir g`or aro tog` ichra mahbus.

Munungdek mulkning shohu faqiri,
Bo`lub boshdin-ayoq dushman asiri.

Tutulg`onlar qilib jonini taslim,
Qutulg`onlarni har dam o`lturub bim.

Bular elga mening ishqim ishidin,
Qulog`im yolqibon el qarg`ishidin.

Qilib jonimg`a qasd eldin uyotim,
O`chub Bonu uyotidin hayotim.

Vale yuz muncha mehnat bo`lsa erdi,
Ne yuz, ming muncha shiddat bo`lsa erdi,

Seni ko`rsam edi nogoh-nogoh,
G`amim yo`q erdi billoh, summa billoh8.

Bu dam hamkim firoqingdin o`lubmen,
Yuz o`lgandin ham ortuqroq bo`lubmen.

Hayotim vaslinga ummid ilandur,
Umid ul rahmati jovid ilandur.

Agar hajringda yuz yil g`ussakashmen,
Agar vasling umidi bo`lsa xushmen.

Tavaqqu` ulki bu oshufta noma
Ki, bu oshufta qildi naqshi xoma.

O`qub mazmunidin olsang hisobin,
Karam aylab yiborgaysen javobin

Kim, ul har g`amda bo`lg`ay hirzi jonim,
Balou g`ussadin xatti amonim.

Chu bo`lsang holima ogohu a`lam,
Javobin ham yibor, vallohu a`lam».

O`qub bu nomani ul zori badhol,
Ko`p urdi tob jismi o`ylakim nol.

Gahi bexud chekar erdi fig`oni,
Qo`pub yuz charx urar erdi zamoni.

Junun osorini ko`p zohir etti,
O`ziga keldi gohi, goh ketti.

Junundin garchi ko`p bo`ldi nafiri,
Yo`q erdi noma yozmoqdin guziri.

Chiqordi noma asbobini Shopur,
Murakkab aylamakka mushku kofur9.

O`zin devona bir dam zabt qildi
Kim, ul dardu balo sharhi yozildi.

Berib Shopurni qildi ravona,
O`zi dard o`ti ichra qoldi yona.

Yugurdi nomabar chun noma olib,
Ne nav` o`lsa o`zin qo`rg`ong`a solib10,

Etib mahvashning ollinda yer o`pti,
Bitikni yerga qo`ydi, dog`i qo`rti.

Sumanbar yig`layu xilvatqa kirdi,
Sarodin hujrai mehnatqa kirdi.

Ochib chunkim o`quy boshlodi oni,
Bu yanglig` erdi ul g`am dostoni.

XLVI

Farhodning Shirin nomasi muqobalasida xoma uchin metini no`gidek tez etib, ul xoma bila varaq taxtasin metin xoro taxtasig`a tekkondek otashangez qilg`onini va pari afsunidin ajz zohir qilib, telbalardek o`zin itlar silsilasig`a tortib loba ko`rguzgonini pari paykar o`qub, parizadalardek iztirobqa tushub, ko`ngli qushi majnuni sori parvoz qilib, ani ko`rarga ko`zi uchqoni, balki majnuni uyqu xaylidek aning ko`zidin uchqoni


Aning oti bila bu g`am savodi
Ki, naqshi kilkidur olam savodi.

Yorurg`a husn sham`i shomi dayjur,
Chiqorib ishq barqi noridin nur.

Chekib chun ishq norining duxonin,
Qarortib dard elining xonumonin.

Quyoshdek kimning aylab husnin ofot,
Ulusni qo`zg`abon andoqki zarrot.

Anikim oshiq aylab zarra monand,
Qilib sargashtaliklar birla xursand.

Angakim bermayin o`z mulkidin bahr,
Qilib g`urbat mayin talx o`ylakim zahr.

Diyoru yor dardin qattig` etgan,
Firoqu hajr jomin achchig` etgan.

Birovgakim berib g`urbatda maskan,
Jahon ahlin qilib jonig`a dushman.

Anikim do`stdin aylab tarabnok,
Ulus dushmanlig`idin bermayin bok.

Chiqorur elni g`am hangomasidin,
Qilib masrur dilbar nomasidin.

Balo tog`in sarosar xora qilg`on,
Anga ishq ahlini ovora qilg`on.

Muhabbat dashtini qilg`on baloe,
Etib har mo`rin oning ajdahoe.

Surub chun nuktani hamd ichra laxte,
Deb andin so`ng nechukkim sho`r baxte

Ki: «Bu mehnat o`tining dostoni,
Savodi g`ussa dudidin nishoni.

Tikondin yo`qki sarvu yosaming`a,
Tomug`din balki firdavsi baring`a.

Tomug`ni qo`yki, ohin tortqon kun,
Bo`lub bir do`zax ohidin har uchqun

Ki, ya`ni men g`aribi notavondin,
Tutulg`on zor ko`ngli xasta jondin.

Ko`ngul bo`lg`on baloyi joni oning,
Borib jondek ko`ngul olg`oni oning.

Angakim yo`q hadim jonon demakka,
Qayu jonon demakkim, jon demakka.

Va lekin chun junun ma`zuridurmen,
Junun birla jahon mashhuridurmen.

Nedinkim ofatim bo`lg`on paridur,
Pari yo`q, odamilar sarvaridur.

Ishim chun telbalikka topti payvand,
Ajab yo`q, so`z desam devonamonand.

Junun ahli hadisi borsa har yon,
Bo`lur zohir xirad ahlig`a hazyon.

Paridin noqili afsonadurmen,
Ne tong sahv o`lsakim, devonadurmen.

Va lekin keldi chun Layli misoli,
Qilay Majnun kibi ko`nglumni xoli.

Nigoro, mahvasho, iffat panoho,
Jahon mahvashlarig`a podshoho!

Sanga haddim yo`q o`lmoq nukta pardoz,
Tilarmen itlaringg`a aytmoq roz.

Nedur ko`yung aro itlarg`a holat,
Farog`at birladurlar, yo malolatg`?

Kecha ul ko`y aro qilg`onda faryod.
Qilurlarmu bu itgan itni ham yod?

Yig`ilib halqa urg`on mojaroda,
Meni yo`qlarmu erkinlar aroda?

So`ngak chaynarda aylab qahru kinlar,
Qurug` jismim sog`inurmu ekinlar?

Qilurda tu`ma toshdin yonchqon bosh,
Bilurlarmukin yer boshim nelar tosh?

Su sori tillari qilg`on zamon mayl,
Sog`inurlarmu ashkim suyini sel?

Bo`yinlarig`a sagbon cheksa zanjir,
Sog`inurlarmu zanjirimni bir-bir?

Qilodang tavqidin har dam topib zavq,
Sog`inurlarmu tushkan bo`ynuma tavq?1

Yotib bosh qo`ysalar ul ostong`a,
Qolur erkinmu yer bu notavong`a?

Bilibkim manga ne yetmish qazodin,
Ulurlarmu ekin har tun azodin?

Hinodin qo`llarin ko`rganda rangin,
Ko`zum qonin sog`inurlarmu erkin?

Rasan topsa bo`yunlarig`a payvand,
Bilurlarmu ekin bo`ynumda yuz band?

Bular ichra bor erdi bir zaif it,
Meningdek zoru majruhu nahif it.

Tani zoru so`ngak birla bo`g`unlar,
Mashaqqat torig`a solib tugunlar.

Quloqdin ikki yuzga parda solib,
Yuzin ochmoqqa itlardin uyolib.

Qilibon quyrug`in sudrarni pesha,
Horib ul yukni tortordin hamisha.

Chibinlar jismini majruh etar chog`,
O`luksa uzra andoqqim suruk zog`.

Ichimdek xasta jismining xaroshi,

Boshimdek, dard tufrog`ida boshi.

Ichimda hajr o`qi solg`oncha yora,
Qo`turdin oncha zaxmi oshkora.

Mening zaxmimdag`i qonlar nihoni,
Nihon aylab aning zaxmini qoni.

Meningdek za`f o`tidin jonida o`rt,
Yuzung ko`rmak xayolidin ko`zi to`rt.

Vafo bobida ikkimizda da`vo,
Muhabbat shartida ham bizda da`vo.

Topib o`z holatin bu notavonda,
Manga ulfat tutub ul ostonda.

Mening holimg`a ul aylab tarahhum,
Anga ul nav`kim ahli tana`um.

Ko`rubmen anda mardumlig` nishoni,
Ko`zumda indabon mardumdek oni2.

Ko`zum qonining oqmog`in chu boqib,
Aning dog`i ko`zumdek qoni oqib.

Rafiq erdi manga men ham rafiqi,
Mening holimg`a rifq oning tariqi.

Ne erkin za`f ichinda holi, yo Rab,
Bu itdekmu ekin ahvoli, yo Rab?!

Toporda ostoningda panohi,
Meni ko`zlarmu erkin goh-gohi?!

Ko`ngulda o`ylakim dardi nihoning
Kirarmenmu ekin ko`ngliga oning?

Yalar vaqti jarohatlarni darham,
Bilurmu, yo`q mening zaxmimg`a marham?

Ayog`i ko`yunga gah-gah yetarmu?
Agar yetsa bu itni yod etarmu?

Sanga jonni fido qilmoq havosi,
Ne haddimkim bo`lay ul it fidosi?

Sening holing so`rarg`a qayda yoro,
Bas oning holin etsam oshkoro.

Bukim maktub aro durlar qilib darj,
Latoyif naqdi ko`p aylab eding xarj.

Aning uzrida ojizdur bayonim
Ki, har harfig`a bo`lsun sadqa jonim.

Deb erding menda ham ko`rtur g`amu dard,
Bu so`zdin kuydi joni dardparvard.

Meningdek yuz tuman ming o`lsa har dam,
Muborak xotiringg`a bo`lmasun g`am!

Bitib erdingki, sen gar notavonsen,
Va lekin g`am chekarga pahlavonsen.

Agar tog` o`lsa, teshangdin nigundur,
Va gar sher o`lsa, panjangdin zabundur.

Manga ul zo`ru shavkat qayda qolmish,
Nafas urg`uncha quvvat qayda qolmish?

Men ul mo`re dururmen zoru ojiz
Ki, andoq azj aro yo`q mo`r hargiz.

Ilayimda kesak ko`hi balodur,
Ko`zumga payta rishta ajdahodur.

G`amingdindur manga tobu tavon ham,
Erur darding chekardin quti jon ham.

Necha ishqingdin o`lsa jismima zo`r,
Va lekin ajdahoni ishq etar mo`r.

Va gar xud mo`r erur romoli oning,
Xayol etkim, ne bo`lg`ay holi oning?

Raqam aylab edingkim, taxtu johim,
Diyoru kishvaru xaylu sipohim.

Menu Bonu bo`lubturbiz hisori,
Hisori mehnat ichra ko`hsori.

Bu so`zning gar javobin ayta olmon,
Vale ayturda ojiz dog`i qolmon.

Bitilgan so`z erur boshtin-ayoq rost,
Bu nav` ermish azalda Tengriga xost.

Kishiga har nekim kelgay qazodin,
Davoe yaxshiroq yo`qtur rizodin.

Bilurmenkim ne kelmish kishvaringg`a,
Ne bir kishvarki xaylu chokaringg`a.

Vale ulkim erur xaylu sipohing,
Muteu banda, balkim xoki rohing.

Alardin gar biri tutsang meni ham,
Biri ham yo`qki, tutsang barchadin kam.

Agar insofni tortib orog`a,
Taammul aylasang bu mojarog`a.

Manga yetgan baliyat ko`ru ozi,
Bori birla bo`la olur muvozi.

Desang mehnatqa sen erding sazovor,
Alarg`a zulm qildi charxi davvor.

Fido borig`a joni notavonim,
Ne qilsang ham turubdur xasta jonim.

Gar ermas muncha birla ham kifoyat,
Mening bo`ynumg`a yuklarsen jinoyat.

Yo`lingda bor esam tufrog`din kam
Va lekin chiqmadim tufrog`din ham.

Manga ham bor edi erkin diyore,
Diyorim xayli ichra iqtidore.

Atom shoyadki xoqon erdi erkin.
Necha iqlim uza xon erdi erkin.

Etib erdi ekin boshimg`a toji,
Ayog`im ostig`a ham taxti oji.

Xitou Chin aro o`n ikki ming shahr,
Topar erdi ekin hukmum bila bahr.

Munga  loyiq sipohu xaylu johim,
Tariqi saltanatda dastgohim.

Etib chun ishq xayli turktozi,
Haqiqiy ishq, yo`q ishqi majozi.

Balo xayli aro bechora bo`lmoq,
Diyoru mulkdin ovora bo`lmoq.

Tuman ming odami gar banda, gar xayl,
To`kub bu so`g aro ashk o`ylakim sel.

Ato birla ano qolib azog`a,
Necha ming shahr eli ranju anog`a.

Alarni davri charx aylab adamvor,
Mening jismimni xud tufroqqa hamvor.

Yana ko`rkim, havodis toshidin dard,
Chiqorib har dam ul tufroqdin gard.

Azaldin ishq ekan bo`lsa sirishtim,
Qazodin dardu mehnat sarnavishtim3.

Bu ishda kimga tig`i ta`n uroyin,
O`zumni yo`qsa kimni yozg`uroyin

Ki, yuz mendek, tuman andoqki Xusrav,
Habo bo`lsa, qazo ollinda bir jav.

Nekim bo`lsa qazoi osmoni,
Kishiga bo`lmas isnod etmak oni.

Qayon erdim, qayon chekti jununum,
Junundin yova so`z bo`ldi fununum.

Yozarda nomani hushumdin ozdim,
Junundin hech bilmonkim, ne yozdim.

Chu men devona o`zdin erman ogoh,
Ne sahv ettim raqam, astag`furulloh.

Xato, afv et qalamg`a bu raqamdin
Ki, majnunlar bo`lur ma`fu qalamdin.

Qalamg`a chun tugondi safhada sayr,
So`z itmomi edikim «tamma bilxayr!»4

Pari paykar o`qug`uncha bu maktub,
Nihodidin chiqib yuz qatla oshub.

Tanida noma chirmar ir kibi tob,
Vale ul irga tob ul jismi betob5.

Qo`yub yerga shag`abdin har zamon yuz,
Qadi g`amdin dame xam, bir zamon tuz.

Chekib gardung`a ohining sharorin
Ki, o`rtab ul sharar sabru qarorin.

Bo`lub bir lahza ko`ngli ishratanduz,
Tirik erkonga Farhodi jigarso`z.

Zamone nola tortib furqatidin,
Chekib vo hasratolar hasratidin.

Qilib Bonug`a arz ul turfa maktub
Ki, boshtin to ayog`i erdi marg`ub.

Qilib Bonu dog`i ko`p nomadek pech,
Davoe topmayin ul dardig`a hech.

Bilib ul xasta holotin kamohi
Ki, bor ermish duri daryoi shohi.

Ikisi ko`z yoshidin ko`p sochib dur,
Aning holig`a yeb har dam tahassur.

Qilib Shopur izzu ehtiromin,
Burung`idin biyik aylab maqomin.

So`pub Farhodning holini bir-bir,
Ikov yig`lab bu qilg`on soyi taqrir.

Ne xushtur torsa bir mahjuri jovid,
Birovdin noumid o`lg`onda ummid.

Navoiyg`a talab, yo Rab, shior et,
Necha navmid esa, ummidvor et!

Ketur, soqiy, mayu bir dam oyilma!
Meni ham darddin navmid qilma.

Umidimg`a meni xursand etgil,
Umidim buki, ummidingg`a yetgil!


XLVII

Farhod ko`ngli jarohatlari Shirin nomasi navardidag`i kalomi Masihi1 Maryam2, balki ul kog`azg`a chirmab yiborgan marhamlaridin o`ngalmoqqa yuz qo`yg`oni va Shirin bag`ri haroratlari Farhod bitigi mazmunidin, balki Maryam rishtasig`a chirmab yiborgan isitma ta`vizi afsunidin taskin torpqoni va bu silsilai muhabbatni Shopur mutaharrik qilg`onin Xusrav anglab ani salosili mehnatqa tortqoni va Farhod halokig`a charx zolidek tadbir qilg`oni va aning umri zavoli tadbiri topilg`oni


Bu maxfiy nuktaning mushkilkushoyi,
Bu yanglig` bo`ldi ma`ni rahnamoyi

Ki, chun Shopur ul ikki notavondin
Shikasta jism ila ozurda jondin

Eturdi bir-biriga nomai shavq,
Qiziq bo`ldi yana hangomai shavq.

Xabar Xusravg`a yettikim rasule,
Rasule yo`qki, josusi fuzule.

Ham eltur telbadin ul oyg`a payg`om,
Hamul oydin berur majnung`a e`lom.

Aningdek ishq bozori erur tez
Ki, bo`lg`udek durur yuz fitna angez.

Hamono dashtdin devona Farhod,
Hisori fitnadan huri parizod.

Debon bir-birga yuz afsunu nayrang,
Aningdek aylagaylar bir yon ohang.

Ki, Xusrav topmag`ay gardin alarning,
Ne sud ul dam yemak dardin alarning.

Agar ham topsa tortib ko`p uqubat,
Saranjomida bordur ko`p suubat

Ki, chu devona minsa devzode,
Yonida ul sifat huronajode.

Harifi ermas oning yuz ming odam
Ki, bo`lg`ay har biri ish vaqti Rustam.

Chu erdi maskani bu qal`a tog`i,
Yalang majnun kibi boshtin-ayog`i.

Vujudi hajrdin zoru zabun ham,
Qadi g`am toshi tortardan nigun ham.

Olib bir toshkim a`dog`a otti,
Ne Xusrav, bir cherik ko`nglin ushotti.

Qachonkim minsa gardunpaykari tez,
Qo`lida chekkan o`lsa tig`i xunrez.

Erur Xusravg`a bas andishai xom,
Qayon ul borsa qo`ymoq ul taraf gom.

Chu bu afsonani fahm etti Parvez,
Tafakkur o`ti tushti ko`ngliga tez.

Hamul yerdinki erdi xasta Farhod,
Bu yerga tegrukim ul sarvi ozod3.

Ne yo`lkim bor edi aylab kaminlar,
Kamingahlarda qo`ydi ahli kinlar

Ki, tergab borg`anu kelgan kishini,
Tafahhus aylabon har kim ishini.

Aningdek kimsa uchrab yo`llarig`a
Ki, taqrir o`ldi kirsa qo`llarig`a.

Keturgaylar ani Parvez uchun tez,
O`zi bilgay nechukkim qilsa Parvez.

Qazodin ul iki-uch kunda Shopur
Topib Farhod pobo`sig`a dastur4.

Parivashdin yana bir noma olib,
Borur erdi sabodek po`ya solib.

Chu toptilar ul el, qilg`onni matlub,
Tafahhus qilg`och oni, chiqti maktub.

Bitik birla o`zin Xusravg`a filhol,
Tavaqqu`lar bila qildilar irsol.

Chu bu nav` ish ayon qildi zamona,
Bo`lub Xusrav bag`oyat shodmona.

Qilib ul elga ulkim sharti ehson
Ki, bu mushkil alardin bo`ldi oson.

O`qudi chun ochib ul turfa noma,
Quyi solib boshin andoqki xoma.

Chiqordi ul savodi anbar lud,
Savodi xoma yanglig` boshidin dud.

Savodi erdi mehnat dudasidin,
Balo bozori mushki sudasidin.

G`am ahlining savodi motami ul.
G`alat qildim, savodi a`zami ul.

Ayoqdin-boshqa dardu g`am nishoni,
Bori mehru muhabbat dostoni.

Xazoni hajr ketmakning navidi,
Bahori vasl yetmakning umidi.

Midodi mushki diljo`yi muhabbat,
Kelib har harfidin bo`yi muhabbat.

Hikoyatlar sarosar mahramona,
Bo`lub har birda zohir yuz nishona.

Vafodinkim bo`lub har so`z adosi,
Bo`lub har so`zda bir-birning fidosi.

Burung`i nomalardin ko`p surub roz.
Vafou mehr anga anjomu og`oz.

Vafodin va`dau paymonlar aylab,
Bu paymonlar uza aymonlar aylab.

Bo`lub ko`p zikr maktub ichra Parvez,
Ani deb gohi zolim, gohi xunrez.

Bitib Armanni vayron qilg`onini,
Ulusqa g`orati jon qilg`onini.

Qilib ishqida yuz ming ta`na og`oz
Ki, ulkim, ishq sirridin demak roz

Ki, chekkay tig`u urgay ishq lofin,
Musallam kim tutar mundoq gazofin?!

Quloq ishq ahli solmas bo`yla so`zga
Ki, shahliq o`zgadur, oshiqliq o`zga.

Kerak oshiqqa jon — jonon fidosi.
Tilar ul qilsa jonon — jon fidosi.

Agar oshiq budur, ma`dum xushroq,
Visol iqbolidin mahrum xushroq.

Haq andin asrasunkim, bo`yla oshiq
O`zin ko`rgay murod avjida foyiq.

Chu ul maqsud bilmish ishqdin kom,
Mening vaslim xayolidur anga xom.

Erur bu ishda sa`yu ehtimomi,
Tamomi harzau zoe tamomi.

Mening jismimda to jondin ramaqdur,
Ishim qo`rg`onda o`zni asramaqdur.

Qazo qilsa meni oning asiri,
O`lumdin chun kishining yo`q guziri.

Tanimni aylabon xanjar bila chok,
Ani qilmay visolimdin tarabnok.

Bu yanglig` ko`p hadisi otashangez
Ki, bir-bir o`qudi borini Parvez.

Balou dard o`ti jonig`a tushti,
Tazalzul jismi vayronig`a tushti.

Agar insof ila aylab taammul,
Bilibkim, har nekim yozmishdur ul gul.

Savob ish mutlaq oning jonibidur,
Bori ishda haq oning jonibidur.

Va lekin saltanat nomusu nomi,
Yana surmak havoyi nafs komi.

Ani insof sori qo`ymayin hech,
Solib ko`ngliga fikri pech-darpech.

Ishorat aylabon Shopurg`a band,
O`zi g`am bandida Shopur monand.

Buzurg Ummidni chorlab nihoni,
Arog`a qo`ydi pinhon mojaroni

Ki, bu ish anduhidin chiqti jonim,
Ko`ngildin ko`z sori mayl etti qonim.

Manga bu dard aro bir chora qilg`il,
Halok o`lg`umdurur yo`q ersa, bilgil.

Kim ul devona sori devpayvand,
O`zi devu so`zi devona monand.

Bu ra`noni aningdek aylamish sayd
Ki, dev etgay kishini ozg`urub qayd.

Singursam g`ussadin o`lmak kerakdur,
Ishimga borcha el kulmak kerakdur.

Kishi ko`rgaymu mundoq turfa o`lmak,
Ulusdin yig`lamoq o`rnig`a kulmak?

Agar xud aylasam oshubu bedod,
Muning birla ham o`lmas xotirim shod

Ki, majnunni bilurmen begunahdur,
Gunahsiz qong`a mayl etmak tabahdur.

Kamandi rishtai fikrim uz oxir,
Manga bu ishda bir yo`l ko`rguz oxir.

Ikovlon aytibon afsona behad,
Ko`p aylab bir-birining ra`yini rad.

Ham oxir bo`yla bo`ldi ishga tadbir,
Qayu tadbir? Makru revu tazvir

Ki, topqaylar nahusat intisobi
Ki, bo`lg`ay qatl anga ra`yi savobi.

Degaylarkim borib devona sori,
Nuhusat o`tidin urg`ay sharori.

Degaykim, Xusrav Arman shahrin oldi,
Bori komin sipehr ilgiga soldi.

Ishi Shirin bila surmak durur kom,
Mihinbonu bila ichmak durur jom.

Qilib Bonu anga Shirinni hammahd,
Ikovdurlar nechukkim shakkaru shahd.

Chu ul ko`rdi sanga Xusravni foyiq,
Anga oshiqlig`ing emdi ne loyiq?

Chu sendin ketti ul, sen ham qo`ru ket,
Eriga yetti, sen ham mulkinga yet.

Shak ermas chun bu yanglig` nag`ma tutqay,
Aning ko`nglini Shirindin sovutqay.

Bu so`z birla sovub mayl etsa bir yon,
Qurubon boshin olib ketsa bir yon.

Bular andin qachonkim bo`lsa navmid,
Aroda qolmag`ay bu ranji jovid.

Bo`lur ko`rguzmak oncha notavonliq
Ki, zohir qilg`ay ul oy mehribonliq.

Bu o`q gar tushmasa ko`ngliga kori,
Qiloli o`zga tadbir ixtiyori.

Bu yanglig` rishtag`a chun so`z tuguldi,
May istab shah qadah monand kuldi.

Ketur, soqiy qadahkim, bir g`amim bor
Kim, ul g`amdin ajoyib motamim bor.

Malolat xayli qasdi jonim etmish,
Qadah tutkim, qo`lumdin chora ketmish.

XLVIII

Zoli makkora, balki Farhodkushi xunxoraning tig`i zabonin tez etib, Farhod qatlini angez etgoni, dog`i ul tog` sori azimat etib, Farhod boshig`a ajaldek yetgoni va aning hayot qushi qasdig`a makr rishtasi domin ochib, tazvir ashki donasin sochqoni va jismi qafasin marg sangboroni bila sindurg`oni va umri bulbulin ul pora-pora qafasdin uchurg`oni


Bu motam navhasozi o`rtabon dog`,
Aningdek so`z yuziga urdi tirnog`

Ki, chun ul nav` tadbir etti Parvez,
Topib kelturdilar bir hiylatangez.

Qadi ikki bukulgan pir zole,
Falak zoli kibi hiylat sigole1.

Xututi makrdin yuzinda yuz chin,
Tiliga o`tmayin umrida so`z chin.

Chu soz aylab fusunu hiylai shum,
Qo`lida xora yumshab, o`ylakim mum.

Berib surgach fusunliq mojaroni,
Atog`a qizni, o`g`ulg`a anoni.

Qo`yub ko`nglin chu afsunu hiyalg`a,
Quyoshni aylabon oshiq Zuhalg`a.

Atab ko`k rir zoli xola oni,
Ano deb Dallat ul-muhtola oni2.


Etib tadbir ila ul xolani bikr,
Har oqshom Dallat ul-muhtolani bikr.

Kuyovga aqdidin sobit qilib sud,
Arastu bo`lsa aylab oni xushnud.

Qachon nosozliq aylab iroda,
Buzub bir so`z bila yuz xonvoda.

Naxud folidin ahkomi yako-yak,
Jave yo`q elga ul ahkom aro shak3.

Qilib hukm ichra yuz Buqrotni gum.
Bisotida naxudlar misli anjum.

Urarg`a zulm tig`in tezhush ul,
Demaykim tezhush, Farhodkush ul.

Chu hozir qildilar majlisqa oni,
Dedilar borcha ahvoli nihoni.

Qilib ko`p va`da birla ko`nglini garm,
Qo`pub ul yo`lg`a tushti, qilmay ozarm

Ki, gar Farhod bo`lsun ko`hi po`lod,
Beray afsun bila bir damda barbod.

Necha kun qat`i dasht aylab payopay,
Gahi dashtu gahi vodi qilib tay.

Ham oxir yeshti ul tog` uzra mahmil
Ki, tutmish erdi Farhod anda manzil.

Ravon oning sori bo`ldi ravona,
Yasab ko`nglida yuz muhlik fasona.

Hisobi makrini qilmoqqa tavzih,
Osib sindurg`udek bo`ynig`a tasbih.

Taharmuz tor-pudi birla miqna`,
Talavvun jinsi jinsidin muraqqa`4.

Degil Maryam haramda topmayin kom,
Kelibdur Tur uza tutmoqqa orom.

Ko`rub Farhod yerdin qo`pti filhol,
Salomig`a, alifdek qad qilib dol.

Savol etti kelur kayfiyatini,
Bu kelmaktin ne erkan niyatini.

Dedi qalb oyati xolis namuna,
Urub holig`a na`li bozguna

Ki, bordurmen zaifi xastajone,
Ulusdin rishta uzgan notavone.

O`n-o`n besh yil maqomim xilvat erdi,
Ishim xilvatda Haqqa toat erdi.

Jahon ichra kishi birla ishim yo`q,
Ishim bu — Tengridan o`zga kishim yo`q.

Chu Arman mulkida amniyat erdi,
Mening holimg`a bu kayfiyat erdi.

Bu shohekim, kelibtur oti Parvez,
Aningdek fitna o`tin ayladi tez

Ki, eldin bordi zavqi xonumoni,
Eshitmish bo`lg`asen sen dog`i oni.

Chu ul mulk ahli bo`ldi munqalib hol,
Manga ham munqalibvash bo`ldi ahvol.

Huzuri toat anda qolmadi hech,
Dedimkim, erta kunni qilmayin kech.

Xaloyiqdin yiroqroq tiyra g`ore,
Topay yonida oning chashmasore.

G`izou qut olib zikri nihondin,
Kiray andoqki, hargiz chiqmay ondin.

Ajaldin yetsa umrum xaylig`a zo`r,
Hamul tiyra mag`ok o`lg`ay manga go`r.

Kezar erdim bu savdodin mushavvash
Ki, keldi ko`ngluma bu sarzamin xush.

Yumishmen umrdin garchi ilik men,
Vale bu tog` aro men to tirikmen.

Vafosizdur chu xayli odamizod,
Vafosizni ne qilsun odami yod.

Qaro toshdin vafou mehr umidin
Tama` qilmoq bo`lur, yo`q odamidin!

Eshitti chun bu afsunlarni Farhod,
Bag`oyat bo`ldi andin xotiri shod.

Tabarruk istabon tufrog`in o`pti,
Niyoz aylab, oyog`in dog`in o`rti.

Dedi: «K-ey orazingda nuri tavfiq,
Zamiring maxzani asrori tahqiq.

Bukim dahr ahlig`a nomuttafiqsen,
Muhiqsen, billahu vallah muhiqsen!5

Vafosizliq jahon ahlig`a xo`dur,
Vafo eldin alarg`a justujo`dur.

Bo`lur ma`lumkim bir amri noxush,
Zamiring bu sifat qilmish mushavvash.

Magar Armanda amre bo`ldi tori
Ki, yuqti ko`nglunga oning g`ubori».

Dedikim: «Ey o`g`ul, chindur kaloming,
Javobin dog`i chin aylay payoming.

Vido` etmish bu kishvardin amonlig`,
Amonlig` o`rnig`a kelmish yamonlig`.

Nihoyatdin erur ko`p anda ofot,
Vale bukim ayon bo`ldi bu avqot.

Mihinbonu bila Xusrav yaroshti,
Xususiyat apoda haddin oshti.

Solib payvand ishin Xusrav arog`a,
Bu ham berdi rizo ul mojarog`a.

Iki yondin yoyib vuslat bisotin,
G`animat bildi el ayshu nishotin.

Aningdek fisq ila lahv o`ldi oyin
Ki, bo`ldi bartaraf islom ila din.

Qolib may selig`a ul kishvaru taxt,
Saloh ahli arodin chektilar raxt.

Chu har kim bordi bir yon zoru g`amnok,
Bu sori soldi men g`amginni aflok.

Vale bu turfaroqkim, ul jamoat,
Unuttilar chu oyini salomat.

Xudo soldi apoda ranji jovid,
Murodidin borini qildi navmid».

Tana`um shomi sham`idin borib nur,
Mubaddal bo`ldi motam birla ul sur.

Hamul gulruxki, derlar oni Shirin,
Bu ma`nidin ekandur asru g`amgin.

Chu bo`ldi aqd amri oshkoro,
Chekib gardung`a afg`on bemadoro6.

O`ziga qatl tig`in urdi filhol,
O`zin bu g`ussadin o`lturdi filhol.

Dedi ba`ziki: «No`sh etgan durur zahr
Ki, bo`lg`ay no`shidin Parvez bebahr».

Bori taqdir ila ul sarvi navxez,
Baqo mulkiga soldi gomini tez.

Anga oshiq emish bir zori noshod,
G`aribe, dardmande oti Farhod.

Firoqi ichra yub ilkini jondin,
Aning ishqi bila bordi jahondin.

G`amidin ohu afg`on birla bordi,
Aning vaslidin armon birla bordi.

Ishe qildiki, kelmas ul kishidin
Ki, yuz shayullah oning ul ishidin.

Ne ruhi pok edi ul sarvi cholok
Ki, keldi pok, oxir bordi ham pok.

Chekib Farhod uchun ohi halokin,
Aning yodida berdi joni pokin.

Borur dam og`zida Farhod zikri,
Ichinda dog`i ul noshod zikri.

Bori Parvez ranjin zoyi` etti,
Vale Farhod yodi birla ketti.

Tilidin tortibon fartut7 tig`e,
Der erdi har nafas ohu darig`e.

Qilib fartut bu afsonani big`,
Tushub Farhod ichiga yuz tuman tig`.

Uzun tortib halok afsonasin bu,
Tushub oning ko`zig`a so`ngg`i uyqu.

Sovug` damlar bila ul zoli damsard,
Chiqordi ko`kka ul tufrog`din gard.

Debon har dam darig`i otasholud,
Falakka chekti ul xoshokdin dud.

G`irevi tortibon Farhodi mazlum,
Dedi: «Bas qilki, bo`ldi qissa ma`lum.

G`araz gar jon edi, olding ana hoy!
O`luk tandin ne istarsen yana, voy!

Ko`ngul qonin ichardin to`yg`il emdi,
Meni o`z mehnatimg`a qo`yg`il emdi!

Debon qo`rti jahondin silkibon qo`l,
Adam dashtig`a hanjor aylabon yo`l».

Yoshidin tog`da solib sel rezi,
Demakim sel rezi, rustaxezi.

Bu seli jismining qasrin qo`ngorib,
Hayoti xayli ham ul suvg`a borib.

Ketur, soqiy, qadah ul nav`kim sel
Ki, qilg`ay rangi oning qon sari mayl.

Aningdek may ichardin mo`ya tortay,
Tutub Farhod so`gin, po`ya tortay.


XLIX

Farhodning umri xayli vujud mulkidin jalo bo`lg`oni va ul jalo parishonlig`idin ajal xaylig`a mubtalo bo`lg`oni va hayoti yuz yoshurub, ya`ni aning yoti bo`lub umri quyoshi botib, ya`ni ul umr anga talx ko`runub qayo tig`i bila ko`ksin yorib, ko`ngli chokidin yillar yoshurg`on dardu anduh tikonlarin chiqarib bexudona afsonalar bila ko`nglin xoli etgoni va marg jomin paymona qilib navmidlig` ashki mayi ravon bo`lg`oni va ul fano bodasidin paymonasining to`lg`oni va ul paymonani ajal soqiylari ilgidin sipqora ichgoni va sog`olmas maydin jonon yodi bila mast bo`lub jonidin kechgoni


Bu motamnoma yozg`on kilki cholok,
Qaro mundoq kiyib, aylar yoqo chok

Ki, chun ul hajr dashtining shikori,
Edi bag`rig`a andoq zaxmi kori

Ki, ul itik qilichdin sa`b yora,
Ayirdi bag`rin aylab ikki pora.

Fig`on tortib, qo`rorg`a mayl qildi,
Vale har nechakim qo`rti, yiqildi.

Ajal yag`mosi oldi jismidin zo`r,
Yorug` olamni ko`rdi o`ylakim go`r.

Qatiq tosh uzra talrinmoqqa tushti,
So`ngaklar jismida sinmoqqa tushti.

Urub tosh uzra mahkam har zamon bosh
Ki, borib bosh, onsiz qolg`usi tosh.

Etib har neki bor ashkin ravona
Ki, yig`lardin qutuldung jovidona.

Ko`nguldin tashladi har sori marham,
Ushotib anda novaklarni darham

Ki, o`tti andin ishkim, yora butgay,
Ajal paykoni etgan pora butgay.

Momug`lar tashladi har yon tugandin,
Ochib yuz chashma qon majruh tandin.

Tuganlar momug`idin har yon ul tog`,
Ochib yuz lola, lekin borcha bedog`.

Chekib zaxmini tikkon rishta har yon,
Solib ul tori xunog`ushta har yon.

Bu yanglig` raxnalar birla ochib ul,
Ajal kirmakka, jon chiqmoqqa ham yo`l.

Ajal ko`ksini pora-pora aylab,
Chiqorg`a xayli umri chora aylab.

Chiqib ko`ngli o`tidin dudi anduh,
Tutub mehnat sahobi vodiyu ko`h.

Boshi ustida oning zor yig`lab,
Yomon holig`a majnunvor yig`lab.

Yarodin jismi sarto-sar ochib gul,
Bu gullar qatra qonlardin sochib gul.

Sochilg`on gul bila atrofi gulrez,
Dema gullarki, o`tlar sochilib tez.

Guli zohir qilib har yon guli dard
Topib davron o`tidin otashin vard.

Debon boshimni yonch, ey charxi zarkor
Kim, ul ermas bukundin nori darkor1.

Ko`zum o`y, ey baliyat qahramoni
Kim, ul ko`rmas bu kundin so`ngra oni.

Tilim, ey tig`i g`am, kes betavahhum
Ki, emdi istamon ondin takallum.

Damim yo`lini tut, ey charxi kinxoh
Ki, bordi emdi chekmak nolau oh.

Oyog`im sindur, ey anduh toshi
Ki, ketti ro`yadin emdi xaroshi.

Tanimni g`ayr kuydurgil demasmen
Ki, bu dard o`tidin rozi emasmen!

Ajal, ko`ksumni sarto-sar shigof et,
Borurda ranjdin ko`nglumni sof et!

Taab ko`nglumni yuz ming pora ayla,
Adam sori borin ovora ayla!

Falak, bag`rimni qil parkand-parkand
Ki, emdi bordi ondin bizga payvand!

Manga, ey ishq, hamdardona bording,
Qusure qilmading, mardona bording.

Boshimdin emdi, ey hijron g`ami, kech,
Xudo yoringki, taqsir etmading hech!

Tanim tufroqqa, ey g`am, muttasil qil,
Nekim mendin sanga yetmish, bihil qil.

Tilab qatlim boshimdin oshqil, ey yosh,
Yuzumga har ne sendin keldi, shobosh.

Azimat ayla mohim sori, ey oh,
Qo`shay jonimni, qil o`zungg`a hamroh!

Boqib sahrog`a to`kti ashki sofi
Ki, ey dardu g`am ahlining matofi!

Rafiqi xokiyu hamvoru soda,
Nekim vasf aylasam andin ziyoda.

Base ko`rdung ayog`im zarbidin ranj,
Base ro`yam bila bo`ldung alamsanj.

Yoshim seli bila bag`ringni yordim,
Yugurmak birla gardingni chiqordim.

Bu soat mehnatimdin forig` o`ldung,
Bihil qilg`ilki, ranjimdin qutuldung.

Bo`lub bu motamidin dasht g`amnok
Ki, vodiydin yaqosin aylabon chok.

Boqib qildi vasiyat tog` sori,
Dedi: «K-ey, ofarinish burdbori.

Uluvvi qadring aylab ko`kka ohang,
Shukuhi hilmdin zoting garonsang.

Etakdin notavonlarg`a panahsen,
Hajardin xastalarg`a tak`yagahsen.

Sanga mendin yetibdur oncha yotliq
Ki, yuzungdin uyotliqmen, uyotliq.

Gahe bag`ring bo`lub tesham g`ilofi,
Gahe jismingda metinim shikofi.

Yuzung yoshimg`a xunolud gohe,
Damimdin boshing uzra dud gohe.

Bori jurmumg`a tig`i afv surgil,
Borur chog`imda afv aylab kechurgil».

Fig`oni birla tog` afg`oni ortib,
Sadodin har zamon yuz nola tortib.

G`amidin bag`rin aylab oncha pora
Ki, qondin la`l o`lub har pora xora.

Boqib gardung`a dedi: «K-ey, sitamkor,
Jafoda kavkabi baxtimg`a hamkor.

Shioring har necha javru jafodur,
Bihilmen, chun mening da`bim vafodur.

Agarchi sendin o`ldi jonima ranj,
Vale mendin ham o`ldung sen alamsanj.

Ham afg`onim bila rajmurda bo`ldung,
Ham ohim o`tidin ozurda bo`ldung.

Yuzungga po`yadin gardim yoyildi,
Quyoshing dudi ohim tiyra qildi.

Emastur anjumungning zarfishoni
Ki, ohim o`qlaridindur nishoni.

Bukun ne oh qoldi, ne fig`onim,
Ne ohu ne fig`on, nomu nishonim.

Chu tufrog` o`lg`usi jismi jahongard,
Zamiring ichra ondin qolmasun gard.

Chu bo`ldim yo`q, meni yo`q erdi tutqil,
Agar bor erdi tutsang ham, unutqil».

Falakning bu so`zidin dardi oshib,
Shafaqdin joni ichra o`t tutoshib.

Bo`lub sargashta topmay istiqomat,
Anga qilg`ondin aylab yuz nadomat.

Boqib meting`a dedi: «Ey asirim,
Mashaqqat kunlarida dastgirim.

Etib mendin sanga ko`p sarzanishlar,
Vale sendin manga ko`p parvarishlar.

Urub men kuch ila boshingni toshqa,
Boshingni boshqayu no`gungni boshqa.

Sen aylab saxtjonliq mehnatimda,
Qadam aylab boshingdin xizmatimda.

Manga bu nav` zulmu javr pesha,
Chekib bu mehnatim sen dog`i, tesha.

Bukun maxlas toparsiz mehnatimdin,
Ikov ozod o`lursiz shiddatimdin.

Qiling rahmim ko`rub bu nav` holim,
Borur chog`da ravo ko`rmang malolim.

Keching har neki qilmishmen jafodin,
Qo`yung jonimg`a minnatlar vafodin».

Urub metinu tesha tosh uza bosh,
Fig`onlar motami eldek qilib fosh.

Belidin osilib andoqki atfol,
Zaboni hol ila sharh aylabon hol

Ki, gar tog`u vagar yerdur yurarbiz,
Qaro tufroqqa kirsang ham kirarbiz.

Ko`rub atrofida darrandalarni,
Yana charrandau parrandalarni.

Dedi: «K-ey borchangiz ko`nglumga munis,
Kecha-kunduz harifu yori majlis.

Vafo birla muxammar xilqatingiz,
Murakkab mehr birla tiynatingiz.

Nifoqu g`adrdin tab`ingiz ozod,
Yo`q ul yanglig`ki xayli odamizod.

Bo`lub ma`nus ranji g`urbatimda,
Kelib ma`luf dardi furqatimda.

Bo`lub ba`zi ichimga qutu moya,
Uchub ba`zi qilib boshimg`a soya.

Bo`lub yolg`uzlug`umda qavmu xaylim,
Erishib har qayonkim bo`lsa maylim.

Manga bilgurtmay bekasligimni,
Diyorimg`a qarin ermasligimni.

Fig`onimdin ko`rub ko`p sa`b holat,
Biringiz qilmay izhori malolat.

Manga sizdin erur behad xijillik,
Ne til birla tilay oxir bihillik».

Ul aytib bu hadisu yig`labon zor,
Alar fahm aylab anda o`zga ozor.

Sarosar unlarini tez tortib,
Ne un, g`avg`oyi rustoxez tortib.

Xurush aylab nechukkim motamiylar,
Yo`q andoqkim vafosiz odamiylar.

Alar birla chu fasle nukta surdi,
Ajal dard o`qini jonig`a urdi.

Bu so`zlardin o`zini torpti ma`zul,
Zamone bo`ldi o`z holig`a mashg`ul.

Tugangan fahm etib umri baqosin,
Sovug` oh urdi yod aylab atosin.

Anosi ham ko`zi ollig`a keldi,
Ko`zidin ikki qonlig` rud ochildi.

Falak boshig`a urdi bir katora
Ki, to ko`ksiga bo`ldi ikki pora.

Dedi: «Ne hol erur hayhot-hayhot;
Netar jonimni olsang, ey ajal, bot?!

O`lardin burna yuz o`lmak nedur bu,
Boshim yuz tig` ila bo`lmak nedur bu?

Kuyuk tang`a yolin urmoq ne erdi.
Momug` uzra choqin urmoq ne erdi?

Bular fikri ichimdin urmayin bosh,
Boshim tufroq aro kirgay edi kosh.

Buzug`luq, ey falak, ko`rguzdung oxir.
Buzulg`on xotirimni buzdung oxir.

Bu ne insof edi, ey soqiyi dahr,
O`lar chog`da qadah tutmoq to`la zahr.

O`luk boshig`a tig` urmoq ne ya`ni,
Bir-o`q bas, bedarig` urmoq ne ya`ni?!»

Chu bu sho`robag`a yetti nihoyat,
Dedi achchig`-achchig` yig`lab bag`oyat

Ki: Ey bodi sabo, tengri uchun qo`r,
Etib Chinu Xito mulkiga yer o`p!

Demon, xoqon qoshida bu o`g`uldin
Ki, g`urbat ichra o`lgan xasta quldin.

Quyundek sadqa qil avval o`zungni,
Chu bo`lding sadqa, mundoq de so`zungni.

Kim, ul ovorai bexonumoning,
Bag`ir xunobidin bir qatra qoning

Itib, olamda hirmon birla o`ldi,
Yuzungni ko`rmay armon birla o`ldi.

Ne qonlar yuqti bag`ridin yoshig`a,
Ne ishlar tushti gardundin boshig`a.

Bo`lub afsunu makru, hiylatangez,
Anga ne zulmlarkim qildi Parvez.

Agar tuzluk bila topsa hisobin,
Berur erdi ming andoqning javobin.

Va lekin egrilikni aylab oyin,
Yasab yuz nav` yolg`on, o`ylakim chin.

Birovkim xilqatin qildi qazo rost,
Qilur bovar, necha so`z bo`lsa norost.

Manga ne deyki ul kofir, ne qildi,
Qazodin erdi qildi, har ne qildi.

Budur komimkim, Bahromi dilovar
Ki, bor erdi manga ul yoru yovar.

Cheriklar jam` aylab bemadoro,
Bu yon qilsa azimat oshkoro.

Qilichi to`yg`arib Xusravni jondin,
Tilasa begunah qonimni ondin!

Eshitgach shoh bu o`tlug` fasona,
Agar boshidin ursa o`t zabona.

Yomon ahvolima aylab yaqo chok,
O`zin tufrog`larg`a ursa bebok.

Qo`shub yig`lasa bu ovorasini,
Qayu ovora, bag`ri porasini.

Bo`tam deb goh bo`zlab, goh o`kursa,
Jafo toshin sinuq ko`ksiga ursa,

Er uzra tojini urmoqqa qo`yma,
Terib taxtini sindurmoqqa qo`yma.

Degil mendinki, ey shohi jahongir,
Topilmas Tengri taqdirig`a tadbir.

Mening ishq ermish avvaldin sirishtim,
Yana g`urbatda o`lmak sarnavishtim.

Ne Haq yozg`onni ko`rmay chora bormu,
Davoyi bo`lmayin ovora bormu?!

Bu ishga ollinga hukmi qazo ber,
Ne ish Haqdin qazo bo`lmish, rizo ber!

Meni gar umrdin charx etti navmid,
Jahon mulkida bo`lsun shoh jovid.

Yiqilsa hujra, bo`lsun qasr obod.
Qurusa sabza, bo`lsun sarv ozod.

Anomg`a bu xabardin tushsa oshub,
G`amimdin xora uzra bo`lsa sarko`b.

Jahonga o`t solib g`avg`osi har yon,
Etardek bo`lsa vovaylosi har yon.

Bu vahshig`a xitob etsa «qo`zum»  deb,
Bu bekasni sog`insa «yolg`uzum» deb.

Aningdek bo`lsa sho`ru iztirobi
Ki, bo`lsa bartaraf burqa` hijobi.

Qilibon yod g`amparvardasidin,
Yugursa chiqsa to`qquz pardasidin.

Debon «Ey rishtai jonimg`a payvand»,
Uzorin aylasa rarkand-rarkand.

Sochidin bo`lsa yulmoq birla mahjur
Ki, Chinda bo`lsa mushk o`rnida kofur.

Damimdin dud olib ketgaysen oxir,
Xaloyiqqa hijob etgaysen oxir.

Degaysen: «Ey, yuzung ruhum g`izosi,
Izing gardi ko`zumning to`tiyosi.

Manga bas erdi bu dardi g`amandud
Ki, to Tengri vujudum qildi mavjud.

Bukim sen behad erding orzumand
Ki, bo`lg`ay munising bir turfa farzand.

G`amimdin bo`lmading bir lahza dilxush,
Hamisha bor eding zoru mushavvash.

Gar atfol etsa mayli sabzau bog`,
Kichikdin erdi qismim dard ila dog`.

Mening dardimg`a qolib jismi zoring,
Mening dog`imdin o`rtanmak shioring.

Tilab yoqut, laxti xora topting,
Tilab xurshed, otash pora torting.

Ulug` bo`lg`on soyi bechora bo`ldum,
Diyoru mulkdin ovora bo`ldum.

Manga ovoralig` to charx berdi,
Firoqimdin ishing o`rtanmak erdi.

Bas ermas erdi umre kuymaking bas,
Kuyub-kuyub, kul o`ldung o`ylakim xas.

Bu xusron baski, chun g`am rudi tuzdum,
Sirishkim selidin ka`bamni buzdum.

Bukim men-men, manga o`lmak dag`i hayf,
Ulus ahvolima kulmak dag`i hayf.

Sen ar dardimdin o`lsang ranjfarsoy,
Manga ul ranju g`amdin voyu yuz voy!

Meni rozilig`ingdin qilma navmid,
Manga do`zax o`tini solma jovid.

Vagar fahm etsa Mulkorou Bahrom
Ki, holim qayda bosh chekti saranjom.

Qarortib yuz, chekib qon yosh ila harf,
Raqam aylab siyohi uzra shingarf.

Qaro kizlar bo`yunlorig`a solib
Ki, yuzdin kizu kizdin yuz bo`yolib.

Aningdekkim kiyar yirtib libosin,
Quyosh so`gida olam tun palosin.

Urub gah dashtu gah tog`larg`a o`zni,
Ne dashtu tog`ki, tufrog`larg`a o`zni.

Ber avval qatla Mulkorog`a taskin,
Degil, oqil qazog`a aylamas kin.

Manga bo`lg`on qazoyi osmoniy,
Ne qilg`oy erdim, oyo ko`rmay oni?!

Yana Bahromg`a yetkur salomim,
Chu yetkurdung salomim, de payomim

Ki, ey jonim topib joningg`a payvand,
Ko`kaltoshu ini, shogirdu farzand.

Gar ohingdin chiqorsang charx uza dud,
Ne sud ondin sangau ne manga sud

Ki, istarsenki, tekkay yerga yonim,
Bo`lub xushnud sendin xasta jonim.

Ne bir dam tin, ne bir soat tayong`il,
Ne harbu kina surmakdin o`song`il.

Bu yon azm aylamak jazm ayla filhol,
Cherik jam` aylabon azm ayla filhol.

Bu ishdin rohati jonimni ista,
Topibon qotilim, qonimni ista!

Aning birla kelur xaylimg`a bir-bir,
Hadisim daf`a-daf`a ayla taqrir.

Degilkim, oshkorou nihoni,
Mening o`rnumg`a ko`rdik borcha oni.

Nekim hukm etsa ta`xir etmasunlar,
Buyurg`on ishda taqsir etmasunlar!

Xo`tan mulkiki, jannatdin nishondur
Savodi uzra jannat jonfishondur.

Gar anda sayr bo`lsa ixtiyoring,
Hadoyiq jonibi tushsa guzoring.

Hamono to`rt bog`i ravza oyin,
Ichinda to`rt qasri xuld tazyin2

Ki, bo`lmish erdi hukmimdin muhayyo,
Gulu asmori andoqkim Surayyo.

O`tarda jilvagohing bo`lg`usidur,
Esarda xoki rohing bo`lg`usidur.

Bahoriy ravza sori qilsang ohang,
Mening so`gum uchun to`k ashki gulrang.

Chu sayfiy ravzag`a3 mayl aylasang shod,
Halokim naxli shoxu bargin et yod.

Xazoniy ravzag`a4 qilsang xirome,
De anda bu sarig` yuzdin salome.

Shitoyi ravzani5 qilsang guzargoh,
Damim yod aylab, anda chek sovug` oh.

Yana Moniyg`akim naqqoshi Chindur,
Anga kilki qazodin ofarindur.

Degaysen ul mahalkim, kilki tahrir,
Chekib ul to`rt qasrim qildi tasvir;

Biri Yunong`a markab surganimni,
Qilib razm, ajdaho o`lturganimni.

Ikinchi Ahramang`a aylabon kin,
Jahonni qilg`onim qon birla rangin.

Uchunch Iskandari Rumiy tilismin
Ki, ochtim teng qilib yer birla jismin.

Bo`lub to`rtunch Suqrotga raqamkash
Ki, g`ori ichra kirdim ajdahovash

Ki, to olam binosi bo`ldi bunyod,
Bu yanglig` qilmadi ish odamizod.

Chekibtur sa`y etib bisyor-bisyor,
Yudik boshtin-ayoq zinhor-zinhor.

Yug`ondin so`ng so`yub ayvondin oldik,
Haririn suvg`a yoxud o`tg`a soldik.

Nechukkim, foniy o`ldi jismu jonim,
Jahondin bo`ldi Kim nomu nishonim.

Ishim gardun kuhan toqidin itsun,
Misolim charx avroqidin itsun.

Ko`ra olmasni bildik yaxshi gar dun,
Mening naqshimni devor uzra gardun.

Yana Qorang`a ham mendin salom ayt,
Nekim rayg`om qilg`umdur, tamom ayt!

Degil, har toshkim, tesham ushotti,
Yig`ib gardun borin boshimg`a otti.

Qachon yog`dursa gardun yuz tuman tosh,
Bular ostida netgay bir sinuq boshg`?!

Falakvash tog`larkim, yerga soldim,
Qazodin borchaning ostig`a qoldim.

Manga bo`ldi falak qatl aylagan chog`,
Uzolg`on turbatimning toshi bir tog`.

Ul o`ttikim, degaymen ko`hi g`ammen
Ki, ko`hi g`amning ostida adammen.

Qayu naqshimki xoro uzra qozding,
Boshida ismu alqobimni yozding.

Chekib metin xaroshi xora qilg`il,
Otimni men kibi ovora qilg`il.

Chu qoldi toshning ostida zotim,
Bo`lur gar bo`lmasa tosh uzra otim.

Yana olamda shahru tog`u vodiy,
Kezib ishq ahlig`a qilg`il munodi

Ki, Farhod o`ldi oshiqliq aro zor,
Vale yetti anga Xusravdin ozor.

Bukim, der erdingiz sultonimizdur,
Raiyat biz-bizu ul xonimizdur.

Bukun sultoningizg`a zulm yetti,
Jahondin notavonlig` birla ketti.

Kerakkim jam` o`lub tortib sipahlar,
Tutub so`g o`ylakim, o`lganda shahlar.

Burun Xusravg`a chun abri bahoron,
Qilib oh o`qlaridin tirboron.

Fig`on o`tidin o`rtab kishvarini,
Kul aylab toju taxtu afsarini.

Bo`lub giryon bu zori benavog`a,
Bering boru yo`qin seli fanog`a.

Vafo qasrin bu yanglig` aylab obod,
Ravonimni o`zungizdin qiling shod.

Yana Shopurg`a deb xayrbodim,
Degaysen: «K-ey rafiqi nomurodim.

Ne qonkim, yutmading hamdamlig`imdin,
Ne g`amkim, chekmading mahramlig`imdin.

Manga ul vaqtdinkim hamdam o`ldung,
Giriftori balou motam o`ldung.

Vafo oyinu sharti muncha bo`lg`ay,
Magarkim Tengri-o`q uzrungni qo`lg`ay.

Hamisha voqif o`l qabrim toshidin,
Ayog`ing chekma tufrog`im boshidin».

Chu bu yerlarga yetkurdi navoni,
Etishti og`zig`a ozurda joni.

Bo`lub mundoq maqolotidan ogoh,
Dedi: «lohavl», etib «astag`firulloh».

Buzulg`on joni jononig`a tushti,
Balo o`ti buzuq jonig`a tushti.

Ul o`t bir nav` kuydurdi vujudin
Ki, kul qildi vujudi toru rudin.

Qilib jononi otin tilga ta`lim,
Tutub jonon otin, jon etti taslim.

G`amu dardu balog`a tushti g`avg`o
Ki, gardun ahlig`a yovushti g`avg`o.

Bu motam ichra ishqi otashangez,
Solib bo`ynig`a aynidin qaro kiz.

Qolib dardu balo beyoru munis,
Bo`lub hijron tuni besham`i majlis.

Falak mung birla oning jonin olib,
Bularni dog`i onsiz mungg`a solib.

Sibo` ul holni aylab nazora,
Qilib Farhodkushni pora-pora.

Ko`zidin ashki g`altonin oquzmay,
Er uzra qatrai qonin tomuzmay.

Tishu changol ila yirtib damo-dam,
Dema Farhodkushkim, o`zlarin ham.

Ko`rub ul zoru bekas motamidin
Ki, hayvon beh vafosiz odamidin.

Ketur, soqiy, menga bir jomi qotil,
Labolab aylabon zahri halohil.

Chu toptim ishq aro Farhodvashliq,
Qilay ul jom ila Farhodkushliq!

L

Dahr evi bunyodsizlig`idakim, bir to`da tufrog`durur suv ichinda va charx gunbadi baqosizlig`idakim, bir mutaharrik hubobdurur suv ustida va bu obo va ummahot zodasidinki, inson bo`lg`ay — vafo imkoni yo`q muqtazosidin Xusrav bila Mihinbonu yarashqoni va qo`rg`onda qabalg`onlarning tog` va dashtqa butrashqoni va Shirin mizoji Farhod o`lumidin o`lum holiga yetgan uchun ani Armaniya tog`ining ravonoso fasosi va ruhafzo havosig`a yiborganlari


Jahondin rahrav ersang bog`la mahmil
Ki, osoyish yeri ermas bu manzil.

Nedin derlar jahonni rub`i maskun
Ki, uch rub`idur oning suvg`a madfun.

Kishi nokom qayg`u uzra bo`lg`ay
Ki, tushgan manzili suv uzra bo`lg`ay.

Havodis tundbodi solsa bir mavj
Ne tong, suv tutsa ul rub` uzra ham avjg`?!

Muni ma`man dema, degil xarobe,
Muni maskan dema, degil hubobe.

Hubob ar suv uza gunbaznishondur,
Ruf etkach ul hamondur, suv hamondur.

Uekim bir nafasdin bo`lsa barbod,
Ne qo`ysun oqil andog` uyga bunyod?!

Bu yanglig` uyda ya`ni tursa bo`lmas
Ki, forig` anda bir dam ursa bo`lmas.

Hubob ermas erur bir to`da tufroq,
Ne bo`lg`ay suv aro tufroq ishi boq!

Bu tufroq tegrasida charxi doyir,
Nechukkim oshyon davrida toyir.

Ajab toyirdurur charxi mutabbaq,
Ishi urmoq kabutardek muallaq1.

Kabutar gar tutar orom o`lub rom,
Anga ne rom bo`lmog`liq, ne orom.

Hamonokim erur sahroyi ohang,
Bu ma`nining dalilidur anga rang.

Kabutar yo`q, kabutarxonadur ul,
Dema anjumki, sochqon donadur ul.

Kabutarbozin ustodi qazo bil,
Nekim ul aylasa avlo, rizo bil!

Kabutar sayd o`lur, sayyod erur bu,
Dema sayyodkim, jallod erur bu.

Hilolu mehr oning tashtu tig`i,
Qilurg`a qatl yo`q hayfu darig`i.

Elidin mohvashlar bag`ri pora,
Nechukkim zarra, behaddu shumora.

Erur mashhurkim jallodi mag`bun,
Chu ming qon to`ksa aylar tig` madfun.

Bukim ming kimsa har kundur qatili,
Quyosh tig`ini ko`mmakdur dalili.

Bu yanglig` ming kishi qatli ishidur
Kim, oni desa bo`lg`oykim kishidur

Ki, borcha shoh yo shahzoda bo`lg`ay,
Va yoxud mufradu ozoda bo`lg`ay.

Aning bu nav` maqtulida so`zdur,
Menu sendekka xud ne boshu ko`zdur.

Kishining necha ko`prak gavhari pok,
Aning bedodidin ko`prak alamnok.

Chu asli pok gavhar keldi yoqut,
Teshib bag`rini qon aylar anga qut.

Quyoshkim koinot andin olur nur,
Qilur har tun qaro tufroqqa mastur.

Base sog`arning andin qoni to`lg`ay
Ki, bir dam fosiqe xushhol bo`lg`ay.

Etib yuz javhari pokizani xok
Ki, andin bangie bo`lg`ay farahnok.

Berib bir naxlg`a har dam shikaste,
Ki, ting`ay tobidin otashparaste.

To`kub Farhod qonin bemadoro
Ki, Xusrav maydin o`lg`ay majlisoro.

Maalqissa: chu Farhodi jigarso`z,
Fano bazmida bo`ldi majlis afro`z;

O`zin ko`p domu dad o`lturdi g`amdin,
Yana ko`p xastahol o`ldi alamdin.

Urub halqa aning davrida bori,
Azosidin qilib afg`onu zori.

Bo`lub ul nav` atrofida sokin
Ki, bo`lmay el yovumoq anda mumkin.

O`lar holida go`yo notavone,
Hamul marz ahlidin bexonumone2.

Ani ko`rmakka bormish erdi panjur
Ki, bo`lg`ay xizmatidin shodu masrur.

Etishgach fahm etib ul nav`i holot
Ki, o`tti sharh ila bori maqolot.

O`zin bir tosh darzi ichra solib,
Ko`rub holin aning hayratqa qolib.

Ishin to Haqqa vosil bo`ldi joni,
Qilib fahm, oshkorovu nihoni.

Tilabkim, aylabon qabrini zohir,
Aning boshi uza bo`lg`ay mujovir.

Vale qaytib, qilib ashkini xunrez
Ki, sheru babr changolin ko`rub tez.

Kirib xalq ichrau ovoza solib,
Xabar har anjumang`a toza solib.

Chu deb bu so`zni ul afgor yig`lab,
Eshitgan xalq borcha zor yig`lab.

Chu bu mudhish xabar har sori yetti,
Ne Xusrav, balki Shirin ham eshitti.

Maqolotin qilib Xusrav taaqqul,
Tafakkur birla ko`p aylab taammul.

Necha kun qayg`udin kulgusi kelmay,
Necha tun vahmidin uyqusi kelmay.

Agarchi bu umid aylab ani shod
Ki, Shirindur aning, chun bordi Farhod.

Vale bu vahmdin har lahza g`amgin
Ki, netgay kinig`a, charx aylasa kin?

Kelib chun jahl g`olib, nafs tolib,
Bo`lub ul nafs jo`yoyi matolib.

Muni bilmayki, tutqon zahrlik jom,
Qilur ham zahr oshomin saranjom.

Fatila dog` uchun o`t solsa har dam,
Agarchi kuydurur, lekin kuyar ham.

Yilondin kimga zaxmi bo`lsa hodis,
Hamul zaxm-o`q bo`lur qatlig`a bois.

Dedi: «Bu ish kerakmas erdi mundoq,
Chu bo`ldi, bo`lmas ishda sust bo`lmoq».

Yibordi kordonlar qal`a sori,
Berib har birga so`zning ixtiyori

Ki, arz aylab sitam, taslim dog`i,
Umid etkaylar ifsho, biym dog`i.

Ko`p afsunlar bila bo`lub mulozim,
Iki tavsanni qilg`aylar muloyim.

Fusungarlar chu bu guftor topib,
Borib qo`rg`on ichinda bor topib;

Debon Bonug`a jondin ko`p sanolar,
Yana mahvashqa andin ko`p duolar.

Debon Xusravdin oncha mehribonliq,
Niyozu ajz birla notavonliq.

Fusundin ko`rguzub oncha daloyil
Ki, Bonuni qilib ul ishka moyil.

Kirib arkoni davlat ham arog`a,
Bo`lub hamdoston ul mojarog`a.

Debon xilvatda ko`p rozi nihoni
Ki, Xusravdur jahonning hukmroni.

Nasabda borcha sultonlar shahidur,
Hasab ichra nihonlar ogahidur.

Bizing birlaki qilmish mayli payvand,
Ne derbiz bo`lmayin bu ishga xursand?

Tirik bo`lsa edi Farhodi g`amgin,
Qilur erdi kiroy qilmoq munga kin.

Chu ul bordi, xusumat bejihatdur,
Bu shah ra`yig`a kirmak maslahatdur.

Nechuk qilg`ay bir ish ahli maoni
Ki, sudi ozu ko`p bo`lg`ay ziyoni?!

Kerak Parvez paymonig`a kirmak,
Erur bevajh el qonig`a kirmak.

Bu kishvarniki zulmi qildi barbod,
Magar ham qilg`ay oning adli obod!

Harif ermas durur xorog`a shisha,
Chu tushti o`t, kuyar xirmon hamisha.

Mihinbonu bu so`zlar aylagach go`sh,
Ko`rub ma`qul, bir dam bo`ldi xomush.

Bu ishni dog`ikim Farhodi mazlum,
Ne yanglig` o`ldi qilmish erdi ma`lum.

Aning dardig`a ko`p qon yutmish erdi,
Anolardek azosin tutmish erdi.

Yo`q ul yolg`uzki sarvi lolaruxsor,
Qilib so`gida yuz pargola ruxsor.

Etib ming zaxm jismi dardnokin,
Tilab albatta qilmoq o`z halokin.

Necha qatla tilab zahri nihoni,
Icha olmay chu el fahm aylab oni.

Kuyarga aylab otashgah sori mayl,
Muyassar bo`lmayin chun anglabon xayl.

Qo`yub Bonu kecha-kunduz nigahbon,
Aningdekkim, but atrofida rahbon.

Bo`lub ojiz ul oyni asramoqdin,
Xayolin lahza-lahza anglamoqdin.

Pari andoq bo`lub devona payvand
Ki, jismidin uzub tish birla parkand.

Damo-dam nolau g`avg`osi tinmay,
Payopay ohu vovaylosi tinmay.

Debon «Farhodu» tortib o`yla faryod
Ki, tortib hajridin faryod, Farhod.

Gahe g`urbatda holi zorin aytib,
Aodi makridin ozorin aytib.

Gahe ta`rif etib husnu jamolin,
Viqoru hushu farhangu kamolin.

Gahi deb zoru navmid o`lmagidin,
Chekib hijroni jovid o`lmagidin.

Gahi qo`shmoqta mazlumum deb oni,
Asiru zoru mahrumum deb oni.

Xayoli birla tunu kun maqoli,
Maqoli birla oyu yil xayoli.

Qolib Bonu bu ish fikrida hayron,
Bo`lub holig`a har dam ko`ngli vayron.

Qila olmay dame bir ishga mashg`ul
Ki, muhlik g`amdin o`lg`oy joni ma`zul.

Yana qo`rg`onda ham qolmay zaxira,
Bo`lub el dog`i Bonu birla tiyra.

Kichiklar aylabon ohu tazallum,
Ulug`lar ta`n ila aylab takallum

Ki, bu ish garchi elga dilkash erdi,
Va lekin filhaqiqat noxush erdi.

Ulusqa mehnatu nokomlig` ham,
Jahon xalqi aro badnomlig` ham.

Yamon gar yaxshi, har ne bo`ldi hodis,
Anga bir turfa barno erdi bois

Ki, arzir erdi gar yuz muncha qilsoq,
Qayu yuz muncha, gar o`lguncha qilsoq.

Chu bois bartaraf bo`ldi arodin,
Ne ochilg`ay sababsiz mojarodin?

Bizing kishvarni bu shoheki olmish,
Base ajzu niyoz o`rtog`a solmish.

Tarab bu nav`kim, qilmak keraktur,
Bu ishni mug`tanam bilmak keraktur.

Bo`lub Parvez payvandi bila shod,
Bu zindondin ulusni qilmoq ozod.

Yo`q ersa bo`lmish elning toqati toq,
Yaqindurkim bo`lub Bonu bila oq3.

Berib tatvil mundoq guftu go`g`a,
Ochib qo`rg`onni bergaylar aduvg`a.

Eshitgach bo`yla har yondin takallum,
Tushub ko`ngliga haddin ko`p tavahhum.

Kirib Shirin qoshig`a ochti rozin,
Falakdin oshurub so`zu gudozin

Ki: «Ey jismimg`a, bal jonimg`a payvand,
Yuzungga jismu jonim orzumand.

Bir ishdurkim takallum sursa bo`lmas,
Netaykim oni ham yoshursa bo`lmas».

Ulus bu nav` deydurlar hikoyat,
Tamomin ayladi bir-bir rivoyat.

Dedi Shirinki: «Ey quti hayotim,
Degumdur, garchi mone`dur uyotim.

Manga juft ul, ulusning fardi erdi
Ki, ko`nglum quti, oning dardi erdi.

Chu kechti juftdin ul toqi ofoq,
Nechuk men juft ko`zlay, ul borib toq?

Vafo ahli ishi mundoq bo`lurmu?
Vafo aylar kishi mundoq bo`lurmu?

Firoqida bukunluk-tonglaliqmen,
G`amidin o`ylakim, suvsiz baliqmen.

Baliq holi bu bo`lg`ay suvdin ayru
Ki, tolrinmoqdin o`lg`ay istabon suv.

Aning hajrida tolrinmoq ishimdur,
Chu tolrindim, o`lub tinmoq ishimdur.

Manga chun yo`q tiriklikning falohi,
Siz aylang ulcha bo`lg`ay el salohi.

Ulusg`a ko`p shikanju ranj berdim,
Men archi bermadim, bois men erdim.

Tiriklikda xud ettim elni noshod,
O`larda bori etmay zulmu bedod».

Mihinbonu chu topti bo`yla ruxsat,
Chiqib xushdil, g`animat ko`rdi fursat.

Saloh amrida bog`lab chust belni,
Tilab Xusrav qoshidin kelgan elni,

Dedi: «Shoh ollig`a ayting salomim,
Yana bu nav` arz aylang payomim

Kim, ul kundinki doroyi zamona
Ki, bo`lsun toju taxti jovidona,

Qilib payvand e`lomin sarog`oz,
Meni bu so`z bila qildi sarafroz.

O`pub maktubni qoshimg`a qo`ydum,
Sudo` afsunidek boshimg`a qo`ydum.

Qilib qosidg`a oyini muroot,
Chiqordim charx uza ko`si mubohot.

Va lekin ko`rguzub dilreshliq ham,
Qilib oyini durandeshliq ham.

O`zum-o`q qildim o`z aybimni izhor,
Shikasti gavhari jaybimni izhor.

Ne bildimkim bu so`zda ayb ekandur,
Demak o`z aybini xud, ayb ekandur.

Bu dam hamkim yetubtur hukmi shohiy,
Erurmen ulcha mumkindur mubohi.

Agar shah ko`nglida yo`qtur kudurat,
Qilurbiz xizmatin jondin zarurat.

Vale voqe` bo`lubtur bir ajab ish
Ki, andindur manga ranju taab ish

Ki, bu muddatki darbandonliq erdi,
Falakdin bizga sargardonliq erdi.

Haroratdin havo erdi shararrez,
Yubusatdin yel erdi otashangez.

Xaloyiq kasratig`a yo`q taayyun,
Tushub qo`rg`on aro andin taaffun.

Latofat jo`yborining tazarvi,
Malohat gulshanining zod sarvi.

Jamol ayvonida mohi dilorom
Ki, bo`lsun shahg`a oning vaslidin kom.

Bo`lub ozurda ul noxush havodin,
Nishoti bulbuli qolmish navodin.

Haroratdin tushubtur bistar uzra,
Nechukkim axgare xokistar uzra.

Qavidur ul sifat ranju maloli
Ki, bordur har zamon bir o`zga holi.

Magar shah lutfi-o`q yovarliq etgay,
Mening jurmumg`a uzrovarliq etgay.

Yiborgay lutf birla nomai afv,
Xato xattig`a surg`ay xomai afv

Ki, el ozod o`lub mahbusliqdin,
Qutulg`ay qal`a ham madrusliqdin».

Ufunatdin qutulsa sarvi gulrux,
Bo`lub xurram havodin shodu farrux.

Atibbo necha kun aylab taraddud,
Kam o`lsa dardu ranjidin tashaddud.

Shah ar ko`rsa, aziz o`lg`ay azizi,
Vagar xud qilsa xor o`lg`ay kanizi.

Eshitganlar bu harfi jonfizoni,
Borib Xusravdin olib mujdagoni.

Nishotu aysh fartidin deolmay,
Eshitgach Xusrav o`z holida qolmay.

Bashorat fartidin aylab ishorat
Ki, cholg`aylar ravon ko`si bashorat.

Tarabdin ho`yu g`avg`o bo`ldi har yon,
Qiyomat oshkoro bo`ldi har yon.

Yarash birla solib ovozalarni,
Ochib, rust aylagan darvozalarni.

Qabolg`on el kezib har yon havasdin,
Tamom andoqki qush chiqqay qafasdin.

Tuzub oncha nishot asbobi Parvez
Ki, hayrat aylabon charxi sabukxez.

Yasab bir mahdi oliy xusravona,
Qilib arkoni davlatni ravona

Ki, Bonu mahd ichinda maskan etgay,
Aning oliy bisotin ravshan etgay.

Bo`lub Bonu dog`i amrig`a ma`mur,
Qilib Xusravning ayvonini purnur.

Arodin raf` o`lub kinu kudurat,
Nishotu aysh yer topib zarurat.

Chu suhbat bo`ldi garm andoqki dilxoh,
Sanam holin tafahhus ayladi shoh.

To`kub ko`z yoshi Bonuyi alamsanj,
Dedi: «Tab`ida bordur za`fdin ranj.

Atibbo aylabon tashxisi holin,
Kelib xud arz qilg`aylar malolin.

Vale qo`rg`on ufun, ul notavondur,
Burun vojib anga naqli makondur

Ki, tolibdur havoyi jonfizog`a
Ki, mu`tod erdi jonrarvar havog`a».

Dedi Xusravki: «Har yerning havosi
Ki, anfa`dur sen-o`q sen rahshunosi.

Ishorat qilki tortib anda mahmil,
Quyoshqa qilg`il ul ma`voni manzil».

Dedi, Arman shimoli sori tog`e
Ki, avjidadur oning qasru bog`e.

Base zahmat chekib suv kelturubtur,
Hamono shah dog`i oni ko`rubtur.

Agar xud shahdin o`lsa hukmu farmon,
Hamul yerdur aning ko`ngliga armon.

Eshitgach Xusrav o`ldi ko`ngli noshod
Kim, ul suvni keturmish erdi Farhod

Ki, ming Xusrav kibi yuz yil chekib ranj,
Ul ish bo`lmas edi gar to`ksa yuz ganj.

Rizo, lekin zarurat birla berdi
Ki, bermakda rizo bechora erdi.

Ravon Bonu ravon etti amori
Ki, oyni eltibon ul ravza sori.

Falakni oyg`a mahmil ayladilar,
Chamanni gulga manzil ayladilar.

Quyosh ul jonfizo ayvong`a bordi,
Pari sarchashmai hayvong`a bordi5.

Ketur, soqiy, mayikim jonfizodur
Ki, bu rangin chaman bas bevafodur.

Bo`lay usrukki, bor ollida bir jav,
Demay Farhodu Shirin, balki Xusrav.

LI

Quyoshni shafaqgun amoriyg`a solib falak qo`rg`onidin chiqorg`onda sahob monand amoriy zayli ochilmog`i va Sheruyani bir ko`rmoki zarradek sargashta qilmog`i va Sheruyag`a Shirin ona bo`lur vahmidin otasin o`lturg`oni va raxshi tamanno aning shabistonig`a surgoni va Shirin charbzabonlig` bila anga taskin berib, Farhod so`ngagin Armaniyadan kelturgani va o`z hamog`ushlig`i bila ul jismg`a ruh kiyurgani, yo`q-yo`qki, jismin aning jismig`a tegurganidek ruhin dog`i aning ruhig`a yetkurgani


Bu so`zda iftitoh etgan kalomin,
Bu yanglig` ayladi so`z ixtitomin

Ki, chiqqoch qal`asidin sarvi gulchehr,
Aningdekkim falak qo`rg`onidin mehr.

Maqomi bo`ldi gulnori amori,
g`azoli tegrasida lolazori.

g`azole demakim, zarrin g`azola,
Shafaqdin har yon atrofida lola.

Harorat birla titratmak nishoni,
Quyoshdek rangin aylab za`faroni.

Surarda Armaniya sori mahmil
Ki, qilg`ay sihhat ayvonida manzil.

Chiqib Xusrav sirohining tamomi,
Tamosho sori borining xiromi.

Amorisig`a ul oyning qolib mot,
Quyosh atrofida andoqki zarrot.

Magar hodis qilib erdi havodis,
Ajab shahzoda shah mulkiga voris.

Sharar andoqki, bo`lg`ay o`tqa farzand
Bashoqdekkim, erur temurga rarkand.

Aning birla atosi tab`i noxush,
Ato tavri dog`i kelmay anga xush.

Ato hargiz o`g`ul ko`ngliga boqmay,
O`g`ulg`a ham ato af`oli yoqmay.

Bu kunkim xalq chiqti beshumora,
Chiqib ul ham qilur erdi nazora.

Quyosh mahdig`a boqqach tund bode,
Amori zaylig`a berdi kushode.

Bulut chun ketti, zohir bo`ldi ul oy,
Dema oy, oftobi olamoroy.

Ko`rub Sheruya ul husni jahontob,
Ichiga ishq o`ti soldi nihon tob.

Borib manzilg`a chun tushti dilorom,
Munung ko`nglidin itti hosil orom.

Tunu kun zoyil o`ldi xo`rdu xobi,
Bo`lub afzun damodam iztirobi.

Chu bildikim o`lar bu g`amda beshak,
Dedi ko`nglida «o`lmakdin tirilmak».

Kerak tadbir ila qilmoq xayoli
Ki, mumkin bo`lg`ay ummidi visoli.

Ato qatlig`a bu ish munhasirdur,
Bu ishga ishq g`avg`osi musirdur.

Chu oshiq bordur o`z qatlig`a bebok,
Yanalar qatlidin ko`nglida ne bok.

Dedi: «Xusrav agar chiqsa arodin,
Bo`lur komim ravo ul dilrabodin.

Ani daf` aylasam olam meningdur,
Bu mehri olamoro ham meningdur.

Emas ummid yalg`uz rodshahliq
Kim, oning vasliyu yuz rodshahliq».

Chu fikr etti bu tadbiri xatoni,
Ulusqa va`dalar aylab nihoni.

O`ziga chekti Xusrav qavmu xaylin,
O`zi sori borining torti maylin

Ki, Xusrav zulmi haddin oshmish erdi,
Jafosi tund seli toshmish erdi.

Falak chun zohir etti bo`yla san`at,
Qilib Sheruya birla borcha bay`at

Tutub Xusravni mahbus ayladilar,
Yuziga raxna madrus ayladilar.

Chu ul bo`ldi muqayyad qildilar jahd
Ki, qilg`aylar ani tufroqqa hammahd

Ki, nogah uzmagay ul qush bu domin,
Alarg`a zohir aylab intiqomin.

Nayomidin chiqorg`ay tig`i bebok,
Alardin yer yuzini aylagay pok.

O`g`ul qatl etgali ohang qildi,
Ato qonig`a tig`in rang qildi1.

O`g`ul qilmadi oning qasdi joni
Ki, davron istadi Farhod qoni.

Agar Farhodqa zulm etti Xusrav,
Evaz bot ayladi charxi sabukrav.

Anga gar bu yeturdi tig`i bedod,
Munga davron keturdi tig`i ro`lod.

To`kub qon xalq bag`ri yorasidin,
Ham oqti qoni bag`ri rorasidin.

Agar qotil gado, gar komrondur
Ki, shar`i ishq aro ham qong`a-qondur.

Falak cholok erur gar zulm chog`i,
Erur chobuk mukofotida dog`i.

Birovg`akim, birovdin yetti ofot,
Hamonokim qatig`roqdur mukofot.

Birovkim rishtae uzdi jafodin,
Evaz tutmoq kerak ko`z ajdahodin.

Kim etti kul bir uchqunni nihoni
Ki, barqi qilmadi kul oxir onig`!

Qasos amrida davron keldi cholok,
Dema davronki, soyir to`qquz aflok.

Sitamdin bas ilikni chekmak avlo,
Vafou mehr tuxmin ekmak avlo.

Chu mazra` ichra sochting har ne dona,
Hamul dona, ko`targung jovidona.

Chu mahsulidin o`lmas kimsa qochmoq,
Keraktur yaxshiliq tuxmini sochmoq

Ki, Xusrav zulm tig`in urdi chun tez,
Ham urdi zulm tig`i charxi xunrez.

Agar Sheruya dog`i etti bedod,
Anga dog`i falakdin yetti bedod.

Chu ul bu ishni qildi bemadoro,
Xilofat ko`sin urdi oshkoro.

Chiqib taxt uzra qo`ydi boshig`a toj,
Qoshida tojvarlar bo`ldi muhtoj.

Chekib Bonuni o`tkan mojarog`a.
Sanam aqdida so`z soldi arog`a.

Dedi Bonuki: «Mahvash notavondur,
Mizojida takassurdin nishondur.

Agar zotig`a sihhat qilsa yori,
Erur o`z ilgida o`z ixtiyori.

Necha ul oydin ayru kishim yo`q,
Vale har ishki ul qilsa, ishim yo`q.

O`zi birla hikoyat qilmoq avlo,
Tamannoni rivoyat qilmoq avlo.

Chu oshiq johil erdi, ishq-qattol,
Sanam ollig`a holin qildi irsol

Ki, bir ko`rmak bila husningni, ey hur,
Ul o`tdin ko`nglum andog` bo`ldi mahrur

Ki, andin shu`la chun jonimg`a tushti,
Qurushmoq tandag`i qonimg`a tushti.

Manga andoqki ul o`t soldi rartav,
Ne Farhod ul sifat kuydi, ne Xusrav.

Dalil istar esang, da`vo surubmen
Ki, ishqingda atomni o`lturubmen.

Qazodin bo`lg`oli olam binosi,
Anga tegruki bo`lg`ay intihosi.

Bu yanglig` ishq javru zulmidin rech,
Manga tushgan kishiga tushmamish hech.

Sirehr avroqini axtarsa bir-bir,
Ne o`tkan ish rayig`a borsa bir-bir.

Manga arzir agarchi komronmen,
Demak ishqingda rasvoyi jahonmen.

Ishim rasvoliq ichra bebadaldur,
Ulusqa to jahon bo`lg`ay masaldur.

Vafo qilmoq bila komim ravo qil,
Visoling va`dasi aylab vafo qil.

Ibo qilmoqlig`ing ham gar bilurmen,
Yaqin bil, ne qila olsam, qilurmen.

Manga bu ishq aro yo`q oncha yoro
Ki, va`dang birla qilg`aymen madoro».

Rayomovar chu yetkurdi bu rayg`om,
Borib o`z holidin sarvi gulandom.

O`ziga zulfi yanglig` urdi ko`p rech,
Vale onglatmay oni ozg`idek hech.

Taammul birla torti ish yuzin pok
Ki, bordur ul fidoyi asru bebok.

Tilab joh ulki o`lturgay atoni,
Ajab yo`q, kom uchun ne qilsa onig`!

Dedi: «Ko`rmak ani mendin yiroqdur,
Ani ko`rmakdin, o`lmak yaxshiroqdur.

Agar torsam o`lumni ko`rmay oni,
Bu o`lmakdur hayoti jovidoniy».

Taammul birla roe torti shofi
Ki, bor erdi aning fikriga vofi.

Dedi so`z homilig`a lutf etib ko`r
Ki, har so`zkim deding bori erur jo`b.

Degil shahg`a duo birla niyozim,
Duodin so`ngra sharh et ushbu rozim

Ki, har amriki ul bo`lg`ay qazodin,
Ul ishdin o`tmamak avlo rizodin.

Bu erkondur qazoyi osmoniy
Ki, Xusrav sanga bergay mulki foniy.

Sening ilgingda qilsa, Kirdigoring
Aning qatlin, sening ne ixtiyoringg`!

Xirad har kimgakim, Haqdin atodur,
Bu ishda e`tiroz etmak xatodur.

Sanga bo`lg`on kibi ishqim balosi,
Manga ham tushmish erdi ibtilosi.

Qatilikim atongdin ko`rdi bedod,
Bori ishq ahlining sarxayli Farhod,

Bo`lub ishqim kamandining asiri,
Men oning ishqi bandining asiri.

Bu ikki ishqdek har lavsdin pok,
Kerak ko`rmaydur erkin davri aflok.

Mening ishqimda etti tarki jon ul,
Adam sarmanzilin qildi makon ul.

Aning hajrida men bemori bedil,
Qushemenkim, qilurlar nim bismil2.

Erur za`fim dog`i oning g`amidin,
Halokim dog`i oning motamidin

Ki, ishqimda aningdek fardi olam,
Vafo bobida g`amrarvardi olam.

O`lub men qilmasam zohir vafoe,
g`amidin tutmasam so`gu azoe.

Ko`ngulning aytkim, ne holi o`lg`ay,
Nechuk oning g`amidin xoli o`lg`ayg`!.

Ishorat qilsa shah aylab meni shod
Ki, Shorur o`lsa g`am qaydidin ozod.

Ani bir xayl ila qilsam ravona,
Anga tegruki o`lmish ul yagona.

Qaro kiysam, dog`i tutsam azosin,
Kim etsam jon aro ishqi balosin,

Xalos aylab badanni mehnatidin,
Ko`ngulni xoli etsam furqatidin.

Bu ish bo`lg`och, ne shah qilsa ishorat,
Manga xud bo`lg`usidur ul bashorat.

Tunu kun soyadek yonida bo`lsam,
Ne qilsa, hukmu farmonida bo`lsam.

Agar bu ishga rozi bo`lmasa shoh,
O`luk torqay meni, bo`lguncha ogoh.

Borib Sheruyag`a farxunda qosid,
Chu qildi arz bu yanglig` maqosid.

Bo`lub ko`ngli bag`oyat shodu xurram,
Qo`yub Shorurni hukm etti ul dam

Ki, sarvi lolarux qilsun degandek,
Muborak xotiri ne istagandek.

Ko`rub Shorurni mohi Parichehr,
Atorud birla qilg`ondek qiron mehr.

Tushub tufroqqa Shoruri jigarxun;
Qilib qon yoshi mujgonin tabarxun.

Chekib devonalardek un Parizod,
Ani ko`rganda Farhodin qilib yod.

Zamone tuttilar bir nav`i motam
Ki, bo`ldi qiyrgun feruza xotam3.

Jaza` to`fonig`a chun bo`ldi taskin,
Dedi Shoruri mehnatkashg`a Shirin.

Nekim Sheruyadin kelgan maqolot,
O`zi ma`ruz qilg`on ham xayolot.

Chu ul bu kayfiyatdin bo`ldi ogoh,
Anga o`z taxti mahdin qildi hamroh.

Iki-uch yuz kishi aylab mulozim,
Hamul maqsudi sori qildi ozim4.

Buxuru udu so`zu, nofai tiyb,
Nihoyatsiz qilib shohona tartib

Ki, ko`hsor ichra topib ko`hkanni,
Balo tog`i kibi jonsiz badanni,

Amori ichra solib shoh monand,
Falak mahdi ichinda moh monand.

Keturgaylar badanni jon qoshig`a,
Badan yo`q, jonni bal jonon qoshig`a.

Borib Shoruru ul xayli sitamkash,
Anga tegruki ul maqtuli g`amkash.

Ko`rubkim halqa urmishlar dadu dom,
Tutub ul nuqtadek davr ichra orom.

Bulardin ko`hiyu dashtiy qilib ram,
Alar o`rnin tutub bir dam bular ham.

Muborak jismini nur ichra topib,
Hariru hulla birla oni yorib.

Qilib shohona bori ehtiromin,
Parivash mahdida aylab maqomin.

Qilib Shoruri miskin nolalar ko`r,
Uzub o`z jismidin rargolalar ko`r.

Amorini qo`yub bo`ynig`a bori,
Kishidin royalar topib amori.

Fig`on birla vido` aylab dadu dom,
Hamul yer tegrasida topib orom.

Alar kelturdilar Armang`a oni,
Qo`yub qasr ichra mahvashdin nihoni.

Chu bori ishni tayyor ayladilar,
Parivashni xabardor ayladilar.

Chu mahvash bildikim ne ish ochilmish,
Nechuk mehmon shabistonig`a kelmish.

Yuzi ul mujdadin guldek ochildi,
QO`pub mehmonsarog`a azm qildi

Ki, mehmonig`a qilg`ay mizbonliq,
Demaykim mizbonliq, jonfishonliq.

Bakulliy raf` o`lub ranju maloli,
Simo` aylab surud aytib visoli.

Dedi Bonug`a: «Budur iltimosim
Ki, bir dam tutmag`aylar xalq rosim

Ki, ul yoreki mahrum erdim ondin,
To`yub erdim g`amida xasta jondin.

Eshitgan birlakim Shirin o`lubtur,
Mening dardimdin ul miskin o`lubtur.

Vafodin qilmamish ishqimda taqsir,
Bu dam navbat manga yetmish, ne tadbir.

Gar ul ishqimda hirmon birla ketti,
Vale ishqi kamolin sobit etti.

Manga ham bor edi ishqida lofe,
Tilarmen bo`lmag`ay lofim gazofe.

Vafoda ul o`z insofini olmish,
Ul aylab o`z ishin, ish bizga qolmish.

Umidim ulki, yetgay o`yla holat
Ki, mehmondin manga yetmay xijolat,

Vafosin jonda rinhon aylagaymen,
Nisori maqdami jon aylagaymen.

Agarchi bor edim Bonug`a yotliq,
O`lar damda uyotliqmen-uyotliq.

Bihillik istabon yer o`rti filhol,
Qilurg`a azmi xilvat qo`rti filhol».

Yurub uy sori, jondin yub ilikni,
Kirib rust etti ichkardin eshikni.

Malolat qolmayin ko`nglida chandon,
Xirom etti amori sori xandon.

Chu ul mahd ichra kirdi sarvi gulro`,
Ko`rarkim, eltmish mehmonni uyqu.

Munungdek uyquni kim ko`rdi jovid.
Ki, uyg`onmay yetib boshig`a xurshed.

Bu yanglig` uyqu ko`rgach sarvi cholok,
Anga hamxobaliq qildi havasnok5.

Qo`yubon ro`y-barro`, do`sh-bardo`sh,
Bo`lub o`z bedili birla hamog`ush.

Ko`nguldin shu`laliq ohe chiqordi,
Ko`zi hamxobadek uyqug`a bordi.

Ne uyqu, kimsa andin qonmas uyqu,
Qiyomatqa degin uyg`onmas uyqu.

Bu bo`lsa uyqu, uyg`onmoq ne ya`nig`!
Munungdek uyqudin qonmoq ne ya`nig`!

Ketur soqiy, qadah tutqil manga qo`sh
Ki, bo`ldum gulruxum birla hamog`ush.

Bir uyqu bo`lsun ul maydin radidor
Ki, bo`lgaybiz qiyomat subhi bedor.

LII

Shirinning Farhod ishqida jon berganin bilib, Mihinbonu dog`i joni shirin tarkin qilib, bu holatda Bahromi dilovarning Chin mulkidin kelgani va bu vaqoyi` vahshatidin yorug` jahong`a qarong`u go`rni tarjih qilg`oni va Sheruyai zolim amvolidin Farhod uchun raddi mazolim qilib, Armanda rodshohi odil tayin etgani va Chin bila Mag`ribzamin cheriklariga ijozat berib qaytarib, o`zi zohir saltanati tarkin etgani va ma`naviy saltanatqa yetgani


Bu motamxona ichra navharardoz,
Bu yanglig` etti lahni navha og`oz

Ki, chun mahvash ul uy ichra kirib chust,
Eshiklarni kiyirdin bog`ladi rust.

Mihinbonu bila xaylu tabori,
Necha chektilar oning intizori.

Sanam qo`ymodi uydin tashqari gom,
Yorilg`uncha jahong`a rardai shom.

Tahammulsiz bo`lub uy sori borib,
Eshik ochilmog`ondin so`ng qo`ngorib.

Amori sori qo`ydilar qadamni,
Ochibon rarda, ko`rdilar sanamni

Ki, Farhodi bila yotib hamog`ush,
Qo`yubon ro`y-barro`, do`sh-bardo`sh.

Ko`ziyu qoshi uzra, ko`zu qoshi,
Sari mo` bo`lmayin zohir tahoshi.

Ketib ul furqati behaddu g`oyat,
Bo`lub ro`zi visoli benihoyat.

O`luk oshiq bila ma`shuqi bejon,
Nechukkim sarv birla ishqrechon.

Quchub o`z oshiqin ma`shuqi mahkam,
Nechukkim, oshiq o`z ma`shuqini ham.

g`alat qildim, bo`lub Farhodu Shirin,
Riyozi  jannat ichra ishratoyin.

Falakda ikkisining ruhi poki,
Qolib tufroqqa ikki jismi xoki.

Chu Bonu ko`rdi mundoq turfa holat,
Anga xud bor edi jondin malolat.

Chiqib gardun sori afg`oni oning,
Fig`oni birla chiqti joni oning.

Chu Shirin joni erdi, onsiz o`ldi,
Damekim o`ldi onsiz, jonsiz o`ldi.

Magar jon keynicha chiqti fig`oni
Va yo chiqti fig`oni birla joni.

Aning naxli hayoti dog`i sindi,
Zamona ko`ngli andin dog`i tindi.

Ajab nav` o`ldilar ul notavonlar,
Fido bu nav` o`lmaklikka jonlar.

Eshittimkim, hamul aqshom guruhe,
Riyozat birla qozg`olg`on shukuhe.

Adadda qirq ul xayli kiromi,
Bu yanglig` tush Ko`rubturlar tamomi

Ki, jannat ichra bog`e osmoncha,
Munungtak bog` aro qasre jahoncha.

Hamul dilkash chamandin ruh olib qut,
Ham ushbu qasr o`lub bir dona yoqut.

Safovu ziynati imkondin ortuq,
Nekim vasf aylagaylar ondin ortuq.

Aning ta`rifida ketmak ne hojat,
Kishi uchmoqni vasf etmak ne hojat.

Bu qasr ayvoni ichra nurdin taxt,
Bu taxt uzra hariru hulladin raxt.

Chiqib ul taxt uza Farhodu Shirin,
Nechukkim gulshan ichra sarvu nasrin.

Jamolu ziynatu zebu safoda,
Bo`lub yuz onchakim, dori fanoda.

Aning sori ato birla ano ham,
Kelib Bonu munung sori yano ham.

Jamolu mulku johi har birining,
Bo`lub olamda bo`lg`onning biri ming.

Alar so`rg`on emishkim bu jamoat,
Ne qilmishlar ekin taqviyu toat

Ki, bu qasr ichra manzil aylamishlar,
Muningdek roya hosil aylamishlar,

Deb ermish xozini jannatki, Farhod
Jahonda ishq tarhin soldi bunyod.

Aningdekkim kechib sultonlig`idin,
Jahon mulki ichida xonlig`idin,

Murodu orzudin tortibon qo`l,
Havoyi nafs sori tutmayin yo`l,

Bo`lub ma`shuqidin hirmon bila xush,
Balovu mehnati hijron bila xush,

Vujudin o`rtab otashnok ishqi,
Solib o`t olam ichra pok ishqi.

Kechib avval diyoru xonumondin,
Vale so`ngra jahondin, balki jondin.

O`tar dam o`yla foniy bo`ldi mutlaq
Kim, ul ishqini boqiy ayladi Haq.

Vujudin o`rtab ul so`zu gudozi,
Haqiqatqa badal bo`ldi majozi.

Tutub soqiyi vahdat jomi tavfiq,
Nasibi ayladi Haq rohi tahqiq.

Baqo shahrida sultonliqqa yetti,
Haqiqat mulkida xonliqqa yetti.

Aning dardida ko`rganlar vaqoe`
Ki, qildilar murodu kom zoe`.

Kechib iqboli beroyonlaridin,
Ilik bori yudilar jonlaridin.

Alar ranjini ham Haq zoe` etmay,
Munga xijlatlarini shoe` etmay.

Ato birla ano o`lmishlar erdi,
Firoqinda fano bo`lmishlar erdi.

Yana Shirin kibi ma`shuqi cholok,
Aning hijronida Bonuyi g`amnok.

Bularning ham aning komi uchun Haq,
Qilib bori gunohin mahv mutlaq.

Borig`a bahri rahmat ro`zi etti,
Bu yanglig` bog`i jannat ro`zi etti.

Berib bu qasri davlatni muabbad,
Riyozi xuldni tutti muxallad.

Bular aylab anga jonlarni rayvand,
Aning vasli bila jannatqa xursand.

Vale vahdatda joni poki oning.
Bo`lub Haq birla istihloki oning.

Bu tush ko`rganlar uyg`ong`och hamul dam,
Bo`lub voqif bu ishdin ahli olam.

Chu dahr avroqin axtardim bag`oyat,
Bu yanglig` dog`i tortim bir rivoyat

Ki, oshiqliq aro Farhodi mahjur,
Chu bo`ldi borcha olam ichra mashhur.

Etishti ahli kufru ding`a dog`i,
Xabar bordi Xitou Ching`a dog`i.

Vale ul xitta avzoig`a taqdir,
Solib erdi base tabdilu tayg`ir.

Aning hajrida Xoqon o`lmish erdi,
Kichik qardoshi xoqon bo`lmish erdi.

Ano dog`i ani istarga jozim
Bo`lub erdi fano mulkiga ozim.

Vale ul vaqt Bahromi dilovar,
Nahange erdi qon ichra shinovar.

Qilichi suyi daryoyi maxofat,
Bo`lub javharlar anda mavji ofat.

Falak bahromig`a gar ko`rguzub kin,
Ko`runub ollida Bahromi cho`bin1.

Falak raxshin zabun aylab samandi,
Zuhal qaddin nigun aylab kamandi.

Qarong`u kecha chiqqach o`qi yodin,
O`tub yetti falakdin, yo`q Suhodin.

Tutub Chinu Xito ahli musallam
Ki, ish vaqti emas Farhoddin kam.

Valek ul soyir eldin jovidona,
SO`pub Farhod holidin nishona;

Chu ul ish tutti shuhrat Hind to Rum,
Xito ahlig`a dog`i bo`ldi ma`lum.

Bu so`z yetgan zamon Bahromi bixrad2,
Xito xonig`a bor erdi sirahbad.

Vale Farhodsiz bor erdi ranjur,
Nechukkim yorsiz Farhodi mahjur.

Chu xon ham bor edi Farhodg`a a`m,
Aning soridin ermas erdi beg`am.

Kelib xon ollida arz etti Bahrom
Ki, bu yanglig` xabar bo`lmish durur om.

Ki: «Mag`rib sori mulki Arman otlig`,
Bor ermish yuz Eram andin uyotlig`.

Bu mulk ichra bor ermish bir Parizod
Ki, bo`lmish ishqidin devona Farhod.

Agar hukm etsa xon lutfu atodin,
Cheriklar jam` etib Chinu Xitodin

Azimat aylabon Mag`rib zaming`a,
Etursam o`zni Farhodi guzing`a.

Torilsa, qilsam ul holig`a tadbir,
Yo`q ersa, ko`rsam ulkim bo`lsa taqdir».

Ijozat berdi xon, royin Ko`rub xo`b
Ki, vahmi bor edi Bahromdin ko`r.

Dedi: «Ul xud o`lubtur, bu ham itsun.
Qayonkim, xotiri mayl etsa, ketsun!»

Ijozat torti chun farxunda Bahrom,
Cherik tortib zamone tutmay orom,

Kelib Mag`rib zaming`a ko`ch-barko`ch,
Qilib elning iki ko`chicha bir ko`ch.

Chu Arman sori soldi zilli iqbol,
Tilab ul elni tahqiq ayladi hol.

Mukarrar ko`p qilib so`rmakda tadqiq,
Aningdekkim, bor erdi qildi tahqiq.

Urub dard o`ti ko`nglidin zabona,
Hamul madfan sori bo`ldi ravona.

Qilib ta`jil, yetti xotiri resh,
Hamul dam go`yiyo charxi jafokesh.

Ulus Farhod so`gin qilmay oxir,
Bu ikki motam etmish erdi zohir.

Chekib vohasrato ul kishvar ahli,
Faza` ichra nechukkim mahshar ahli.

Birovni istadi Bahromi ranjur
Ki, holat fahm qilg`ay keldi Shorur.

Eshitmish erdi oning vasfini ham,
Guzin Farhodg`a erkanni hamdam.

Ham eshitmish edi Shoruri miskin,
Ani Farhodning dardig`a taskin.

Torishtilar chu bir-birni so`rushub,
Base yig`lashtilar keb-keb ko`rushub.

Bilib Bahrom chun so`rmoq qilib fan3
Ki, ul gunbaz durur yorig`a madfan.

Kirib, gunbazg`a ko`kdin voyi oshib
Ki, ko`k gunbazlarig`a o`t tutoshib.

Qilib bir nav` shevanlarki ul bum
Erib ohi o`tidin o`ylakim mum.

Jahong`a o`t solib bir kecha-kunduz,
Debon Farhod ayog`ig`a qo`yub yuz

Ki: «Ey jondin meni navmid qilg`on,
Balou mehnatim jovid qilg`on.

Ko`zum chiqsun, seni ko`rguncha mundoq,
Kesilsun til, so`zung so`rguncha mundoq.

Nelar kelmish boshingg`a g`urbat ichra,
Ne g`urbatlar chekibsen shiddat ichrag`!

Nasibing so`zu ohe bo`lg`on ermish,
Taning ko`hi chu kohe bo`lg`on ermish.

Qani ul ajdahog`a surmak oxirg`
Qani ul Ahraman o`lturmak oxirg`

Qani ulkim, chu bo`lg`och king`a moyil,
Bulutni charx etib ollig`a hoyilg`

Qani tig`ingdin o`lmoq tog` aro darzg`
Qani gurzingdin o`lmoq dasht aro larzg`

Firoq ayyomi tovsholg`on emishsen,
Bas og`ir uyqug`a qolg`on emishsen.

Ko`zung ochib, ko`targil boshing oxir
Ki, kelmish bir hazin qo`ldoshing oxir!

Ne uyqudurki yetti ko`kka ho`yum,
Jahong`a o`rt soldi guftu go`yum.

Etib gardung`a un seskanmaging yo`q,
Tushub olamg`a o`t tebranmaging yo`q.

Ko`z ochmassen, debon: «kelgan qulumdur»,
Masal chin bo`ldikim: «Uyqu – o`lumdur!

Meningdek qul sanga olamda mavjud,
Sen a`do zulmidin bu nav` nobud.

Bu ishning toqati mendin yiroqdur,
Muni ko`rguncha o`lsam yaxshiroqdur.

Sening qoningg`a tortib tig`i kinni,
Teng etsam yer bila Mag`rib zaminni.

Qazib tog`ini daryosig`a solsam,
Tengiz suyini sahrosig`a solsam.

Bilodi bahr ichinda bo`lsa noyob,
Minoridin nishonlar bo`lsa girdob.

Tuman ming qonning o`lsam razmsozi,
Sening qoningg`a bo`lg`aymu muvozig`!

Bulardin tormasam ruhungni xushnud,
Bu qonlardin manga ne bo`lg`usi sudg`

Netay mundin nari tig`u kamarni,
Boshimg`a toj yanglig` dardisarnig`

Zirihni ne qilay, xaftonni naylay,
O`qu yoni netay, qalqonni naylayg`

Ne deb o`zni xayol aylay dilovar,
Nedin aylay havas minmak takovarg`

Ne deb emdi qilay maydong`a ohang,
Boshimg`amu uray gurzi garonsangg`

Ne nav` emdi tutay bazm ichra orom,
Ne ko`nglum birla tortay la`lgun jomg`

Manga hajringda may zahr o`ldi, billah,
Tarabdan umr bebahr o`ldi, billah!

Nasibim g`ussau dard ayladinglo,
Vujudum tufrog`in gard ayladinglo!»4

Anga bu navhalar birla o`kurmak,
Ish elga ashkidin xunoba surmak.

Bo`lub ul dard birla navharardoz,
g`amin Shorur yonida hamovoz.

Chu bu oshubi bir dam torti orom,
O`pub yer, qo`ydi uydin tashqari gom.

Yibordi kimsakim, Sheruya kelsun,
Nekim so`rsam, javobin arz qilsun!

Agar torsam oni har jurmdin pok,
Qilay lutfu karam birla tarabnok.

Vagar xud begunahlig`inda shakdur,
Bilay ul damki, ne qilmoq kerakdur.

Bo`lub Sheruya ul ma`nidin ogoh,
Tavahhumdinki, surgay kina nogoh.

Shah ollindaki qohirlik ishidur,
Gunahsizroq, gunahlikroq kishidur.

Agarchi ul dog`i shoh erdiyu tund,
Temur tig`in qayo tig`i qilur kund.

Qilib Shorur ihzorin tavaqqu`,
Aning ollinda ko`p qildi tazarru`.

Dedi: «Bu so`z aro sensen guvohim
Ki, Farhod amrida yo`qtur gunohim.

Anga har kimnikim qotil bilibmen,
Atom ham bo`lsakim, qatlin qilibmen.

Muni Bahrom shoh ollinda qil arz,
Vale bilkim qilibmen xizmatin farz.

Agar tutsa meni kelmakda ma`zur,
Ne hukm etsa bo`lay jon birla ma`mur.

Ani ko`rmakda g`olibdur harosim,
Sening ollingda budur iltimosim

Ki, bu ma`nidin o`tkorgaysen oni,
Karam yo`lig`a boshqorgaysen oni.

Erurmen gar bu nav` etsang muruvvat,
Qiyomatqa degin mamnuni minnat».

Chu oni ko`rdi Shorur asru mazlum,
Kelib ahvolin etti shahg`a ma`lum

Ki: «Men yo`q, balki Tengridur guvohi
Ki, bu ishlarda yo`q oning gunohi.

Vale kelmakda ojizdur bag`oyat,
Manga qilsang bu kelmakni inoyat.

Nekim holi desang, jon birla qilsun,
Ne so`ngra ahdu paymon birla qilsun».

Ko`rub Shorurg`a ul qissani kom,
Aning kelmokligidin kechti Bahrom.

Dedi: «Lekin bu kishvar ahli ta`yin
Qila olmosa nekim qilsa taxmin

Ki, to Xusrav cherik chekmish bu sori,
Ne nuqson bo`lmish andin elga tori.

Ham oncha vajh andin elga yetsun,
Ani yetkurgach o`z mulkiga ketsun.

Vale ahd aylasunkim, yetsa filhol,
Yana bir oncha andin qilsun irsol».

Degach Shorur hukm ul notavong`a,
Eshitgach hukm, minnat qo`ydi jong`a.

Nekim el istadi to`kti xizona,
Xizona sarf etib bo`ldi ravona.

Yana oncha yibormakka qilib ahd,
Ani ham yetkurub ko`p aylabon jahd.

Yig`ib Arman elin farxunda hokim,
Qilib Farhod uchun raddi mazolim

Ki: «Xusravdin ne ishkim bo`ldi hodis,
Kishikim desa Farhod erdi bois;

Nekim arz etsa nobudu ziyondin,
Olib za`fini, xushnud o`lsun ondin».

Bu so`zdin sho`ru g`avg`o tushti har yon,
Fig`on birla alolo tushti har yon

Ki: «Haqdin borimizning iltimosi
Bu erdikim, aning bo`lsoq fidosi.

Chu biz yo`lida so`z jondin degaybiz,
Ne bo`lg`ay molkim, ondin degaybiz.

Emas el royi birla hukmi taqdir,
Nekim taqdir anga bo`lmish ne tadbir.

Duosig`a hamisha mushtag`ilbiz,
Ne qilmish har ne qilmish ham bihilbiz».

Muhosiblarg`a ta`yin etti filhol
Ki, ul el ichra qismat torti amvol.

Tuzarga mulk aro hashmat asosin,
Tilab el ichra Bonu aqrabosin.

Birovnikim, topib borig`a foyiq
Ki, bo`lg`ay saltanat amrig`a loyiq.

Qilib Arman elining rodshohi
Ki, bo`lg`ay kishvar ahlining ranohi.

Qilib ul adl oyinini bunyod
Ki, adlidin bo`lub vayronlar obod.

Ne yerkim buzdi beandoza Xusrav,
Ani aylab imorat toza xusrav.

Berib Bahrom anga hashmat asosin,
Livou toju ganji beqiyosin.

Topib ham maqdamidin taxt roya,
Solib ham boshi uzra chatr soya.

Aning sultonlig`in chun shohi Bahrom,
Nechukkim istabon aylab saranjom,

To`kub Chin ahlig`a ko`p naqd ila ganj,
Qo`lub ko`p uzrlarkim, ko`rdunguz ranj.

Eting ahlu ayolingizga yonib,
Diyoru mulku molingizg`a yonib.

Alar ham chun Ko`rub bu nav` surat,
Base yig`lab, vale yonib zarurat.

Dedi: «Xoqong`a elting bo`yla e`lom
Ki, torti bir-birin Farhodu Bahrom».

Alar chun tuttilar xushluq sori yo`l,
«Qayonkim bor esang sen dog`i xush bo`l».

Sirahni chun bu so`z birla uzotti
Taayyun band ila qaydin ushotti.

Etib Farhodning qabrini zohir,
Ulu Shorur bo`ldilar mujovir.

Fano tufrog`ig`a chun bo`ldilar rast,
Baqo fayzi yeta boshlodi rayvast.

Qo`yub shahliq, chu qildi xoki rahliq,
Chu yaxshi boqti, xud ul erdi shahliq.

Navoiy foniy o`l, istar esang kom,
Nechukkim bo`ldilar Farhodu Bahrom!

Ketur soqiy, manga jomi fano ber,
Nechakim oni sirqorsam, yano ber!

Magar qilg`ay meni bu jom rayvast,
Alar yanglig` fano tufrog`ig`a rast!

LIII

Saltanat  shajarasining samarasi va xilofat bog`ining shajarasi, hidoyat avjida manzil etgan, tamalluqning nihoyatig`a yetgan, riyo qasri bunyodin qo`nqorg`on, balog`at ayvonida ot chiqorg`on, ya`ni sultonzodai olam Abulfavoris Shohg`arib1 Bahodir xallada davlatuhu2 madhida bir necha so`z surmak va nasihatomiz nuktalar arzg`a tegurmak, umid ulkim bu shohvor durlarni tufrog`din olg`ay va adosida quloq solg`ay, balki ul garonmoya gavharlarni quloqqa solg`ay


Jahon bog`iki, rashki naqshi Chindur,
Qayu Chin, g`ayrati xuldi barindur.

Bu bog` ichra kishi qilsa taammul,
Topar har bir chaman sahnida yuz gul

Ki, bo`lg`ay har birida rangu bo`yi
Vale yo`q rangu bo`dek guftu-go`yi.

Guli xandonda gar bo`lsa tabassum,
Vale bulbul kibi yo`qtur tarannum.

Gulekim bo`lsa rangu bo`yi oning,
Ham o`lsa nuktai diljo`yi oning.

Namudor ichra gulkirdor bo`lsa,
Takallum ichra bulbulvor bo`lsa.

g`arib o`lg`ay nihoyatdin ziyoda,
Bu yanglig` gulkim o`lg`ay shohzoda.

Qayu shahzoda ul koni malohat,
Takallum vaqti daryoyi fasohat.

Fasohat bobida shahg`a qarib ul,
Bori shahlar fasihi Shohg`arib ul.

Zihi nutqung takallum vaqti jonbaxsh,
Masiho yanglig` anfosing ravonbaxsh.

Ne ma`ni bo`lsa diqqatdin nihoning,
Hal aylab oni tab`i xurdadoning.

Kichik yoshda qilib tab`ing shumora,
Xirad ririni tifli shirxora.

Sening zotingg`adur bu so`z furug`i,
Kichik yoshdin ulug`larning ulug`i.

Erurda kavkabi baxting yangi oy,
Erursen badr yanglig` olamoroy.

Qachonkim badrlig` torsa hiloling,
Quyoshdin bo`lg`ay ortuqrog` kamoling.

Yangi oy badrliqdin keldi mahjur,
Quyoshdin har kecha kasb etmasa nur.

Quyoshliq istasang kasbi kamol et,
Kamol ar kasb etarsen, bemalol et.

Kishi ta`limdin torsa malolat,
Topar ilm ahli ollinda xijolat.

Kishi farzan avonu zolim o`lsa,
Va lekin nuktadonu olim o`lsa.

Baso zohid kishikim om ichinda,
Anga muhtoj o`lur islom ichinda.

Birovkim qilsa olimlarg`a ta`zim,
Qilur go`yoki rayg`ambarg`a ta`zim.

Hadis o`lmish nabiydin bo`yla hodis
Ki, olim keldi rayg`ambarg`a voris,

Kishikim bo`lsa olam rodshohi,
Aning ummatlig`idindur mubohi.

Birovkim ilm ila bo`ldi barumand,
Angakim voris o`ldi – bo`ldi farzand.

Erursen shoh — agar ogohsen sen,
Agar ogohsen sen — shohsen sen.

Chu bo`ldi nuktadin ogoh to`ti,
Ani derlar xaloyiq shoh to`ti.

Vale tovuskim, ming zevari bor,
Ne zevarkim, boshida afsari bor.

Bu afsar birla shah dEmaslar oni
Ki, bor asli yamon Hindustoni.

Bilik shoh aylasa hayvonning otin,
Ne tong, gar shoh qilsa kimsa zoting`

Shahekim, ilm nurin torti zoti,
Aning to hashr qoldi yaxshi oti.

Sikandar torti chun ilmu hunarni,
Ne yanglig` oldi ko`rgil bahru barni.

Aningdek saltanat ahli ko`p erdi,
Qayu birga bu nav` ish dast berdig`

Iki ming yil o`tub yuz ming xiradmand,
Bo`lub hikmatlari birla barumand.

Temurxon3 naslidin sulton Ulug`bek4
Ki, olam ko`rmadi sulton aningdek.

Aning abnoyi jinsi bo`ldi barbod
Ki, davr ahli biridin aylamas yod.

Valek ul ilm sori torti chun dast,
Ko`zi ollinda bo`ldi osmon rast.

Rasadkim bog`lamish — zebi jahondur,
Jahon ichra yana bir osmondur.

Bilib bu nav` ilmi osmoniy
Ki, andin yozdi «Ziji Ko`ragoniy»5.

Qiyomatg`a degincha ahli ayyom,
Yozorlar oning ahkomidin ahkom.

Bilik garchi ko`runur ko`zga ziynat,
Vale shahlarg`a bordur o`zga ziynat.

Vagar ilm ichra bo`lmay birga qone`,
Baridin bahravar bo`lsang ne mone`.

Guzar qil har necha ilm o`lsa hosil,
Chu din ilmig`a yetsang ayla manzil.

Shah uldurkim, shiori ilmi dindur,
Nedinkim ilmi din ilm ul-yaqindur6.

Ulum ichra o`qusung yuz tuman fasl,
Tamomi far`u, din ilmi erur asl.

Bu din ilmiki xomam qildi tahrir,
Erur fiqhu hadisu so`ngra tafsir.

Chu takmil o`ldi bu uch ilm sen bil,
Yana har ilm maylin qilma, yo qil.

Va lekin tibbu hikmat ham erur xo`b
Ki, sihhatdur kishi jismida matlub.

Qayu jismeki oning sihhati yo`q,
Qilurg`a Tengri amrin quvvati yo`q.

Birovkim raxta birla suvni yutqay,
O`zung dekim, ne yanglig` ro`za tutqay.

Netib qilg`ay safodin sajdae fosh,
To`shakdin ulki olmas lahzae bosh.

Ul uch din ilmiyu bu bir badandur,
Bular muhtoji yaxshi, gar yomondur.

Ko`rardin bu ulum o`lg`ach kaloli,
Muborak tab`inga yetsa maloli.

Ravon tarix sori rag`bat ayla,
Salotin birla azmi suhbat ayla.

Jahondin ko`rki kimlar kom olibdur,
Bu eski dayr kimlardin qolibdur.

Qani Tahmurasu7 Jamshidu, Zahhok8
Ki, har bir oldi olam mulkini pokg`

Nazar qilkim, olib nettilar oxir,
Nekim borin solib kettilar oxir.

Alar xud kettilar gar kech, agar bot,
Vale qoldi alardin dahr aro ot.

Bu ot gar yaxshidur, yoxud yomondur,
Qilurg`a oni bois ko`r, ne fandur.

Qayu fankim shuru` etmaklik onda,
Kishidin yaxshi ot qolg`ay jahonda.

Qila olg`oncha ul bo`lsun shioring
Ki, yaxshi ot qolg`ay yodgoring.

Chu din ilmig`a komil bo`ldi roying,
Hal etti xotiri mushkilkushoying.

Emas hojat ne qil deb kimsadin rand
Ki, ham olimsen ul dam ham xiradmand.

Nazar qilkim ne amru nahy etar Haq,
Haq amru nahyidin bosh chekma mutlaq.

Ne kim qil deb turar favt etmagil hech,
Nelarkim qilma debtur borchadin kech.

Vagar hikmatqa bo`lsa iltifoting
Ki, bo`lsun Nuh umricha hayoting.

Burun qil o`z mizojingg`a taammul,
Ne holi bor ekonni angla bilkul.

Chu tahqiq anglading hikmat musirdur,
Mungakim ne mufidu ne muzirdur9.

Mufid ashyog`a doyim ishtig`ol et,
Vale bor ishda mayli e`tidol et.

Nekim bo`lsa muzir, bo`lg`il haroson
Ki, bo`lg`ay tab`inga mushkillar oson.

Nekim bo`lsa mizojingg`a  guvoro,
Anga ko`p mayl qilma oshkoro.

Bu so`zni ahli hikmat deb durur xo`b,
«Yamondin oz behkim, yaxshidin ko`r»10.

g`izo bo`lsa mufidu tab` rog`ib,
Bas et tab`ing hanuz o`lg`onda tolib.

Bu dog`i tormag`uncha hazmi komil,
Badanni qilma ortuq yukka homil.

Agar hayvon suyidur g`ayri maqdur,
Erur gar me`da qilmas hazm, ma`zur.

Bu yanglig` hikmat oyinida chust o`l
Ki, doyim komronu tandurust o`l.

Vagar tarix sori aylagung mayl,
Muni bilgachki ne ish qildi har xayl.

Salotineki bo`ldilar jahongir,
Ne yanglig` qildilar har ishda tadbir.

Qayu zulm ayladi, qay bir adolat,
Ne ishga ayladi har bir dalolat.

Ne ishdin mamlakat obod bo`ldi,
Qayu ishdin ulus barbod bo`ldi.

Nedin torti mamolik istiqomat,
Ne ishdin elga yuzlandi salomat.

Cherik oyini ne ishdin tuzuldi,
Aduvning xayli ne ishdin buzuldi.

Ne nav` ish birla torti din ishi sud,
Ne ishdin oxirat torti ziyonbud.

Ne ish har shohning bo`ldi sifoti
Ki, qoldi olam ichra yaxshi oti.

Topibdur daf`a-daf`a borcha tahrir,
Chu solg`ungdur nazar borig`a bir-bir.

Shak ermas anglabon ravshan zamiring,
Anga mayl aylagay royi muniring

Ki, bu olamda borcha sudung o`lg`ay,
Yana olamda ham behbudung o`lg`ay.

Nechukkim, shoh tormish dinu dunyo,
Sanga ham yetgay ushbu ikki ma`no.

Bu ikki ishni gar qilsang tavaqqu`,
Ne ishkim shah qilur, qilg`il tatabbu`.

Bu ma`nilarki xomamdur raqamkash,
Agar xud kelmayin tab`ingg`a noxush.

Shak ermasturki, hangomi havoyij,
Amalg`a kelturub, torqung natoyij.

Etursa naf`i kulliy har bir irshod,
Mening ruhum duodin qilg`asen shod.

Sanga bu rand har dam naf` bergay,
Duo qilsang manga ham naf` bergay.

Ketur soqiy, mayu ko`nglumni shod et.
Qadimiy qullug`um haqqini yod et!

Ishim chun rand bermaktur rayoray,
Eshit randu manga tut bir qadah may.

LIV

Bu noma itmomig`a xoma tuzmakdin taronasozlig` va bu hangoma ixtitomida sa`y ko`rguzmakdin fasonarardozlig` va bashariyat iqtizosi bila hadsiz lof zohir qilmoqdinkim o`z nafyig`a «Lo»1durur  — uyolmoq va yarimchuq da`vo ko`rguzmakdinkim o`z man`ig`a «da`»2durur — xijolatqa qolmoq va bedilona ajzg`a tushmakdin g`oyatsiz izzat ko`rmoq va dilso`xtavor faqr ko`rgazmak bila nihoyatsiz farah tormoq, «Alhamdulillohil-lazi vaffaqani min iftitohihi ilo ixtitomihi; va sallalohu alayhi va olihi va ashobi kiromihi»3


Manga chun fikrati xurshedsoya,
Bu oliy toram uzra berdi roya

Ki, gardun qal`asig`a raxsh surdum,
Quyoshni gardi markabdin yoshurdum.

Kumaytim4 ro`ya chun gardung`a soldi,
Atorud kilku sanduqi usholdi.

Aningdek chirmadim Birjisdin5 toj
Ki, boshi taylasong`a6 bo`ldi muhtoj.

Falakdin yerga sochdim oncha anjum
Ki, ofoq o`ldi ul anjum aro Kim.

Qolib anjum aro bu dori shevan,
Diram ostida ul yanglig`ki, maxzan.

Ne axtar, har biri Birjisu Nohid7,
Ne Birjisu qayu Nohidu xurshid.

Sirehr avji uza  chun roya tortim,
Quyosh jirmi bila olamni yortim.

Bori olamni tutqoch mehr nuri,
Yorudi el ko`zi andin zaruri.

Basorat ahli nekim tuttilar ko`z,
Nechukkim kom edi, yoruttilar ko`z.

Vale chun ko`ri modarzod yetti,
Bu beroyon ziyoning nafyin etti.

Ko`zikim anga kunduz, kecha bo`lg`ay,
Muayyandur jahonda necha bo`lg`ay8.

Quyoshkim soldi olam ichra yog`du,
Etishti rashshadin anqog`a tegru.

Vale yuz muncha gar nur o`lsa ma`lum,
Ne ma`lum aylagay xuffosh ila bumg`

Danilarg`a birovkim zarfishondur,
Eshak ollig`a to`kmak za`farondur.

Ne torqay ko`ralak sham` o`tidin zavq,
Kerak rarvona kuygay ko`rguzub shavq.

Gulikim dahr bog`in gulshan aylar,
Nasimi ko`z charog`in ravshan aylar.

Nechakim rangu bo`yi jonfizodur,
Jual xaylig`a atridin vabodur.

Jual ko`ngli uchun bog` ichra bulbul,
Deyolg`aymuki, ruhafzo emas gulg`

Jual andoqki, lo`liyi siyahro`y,
Yasar rayvasta sahro dashtida go`y.

Ani elturda naqdi jon masallik,
Nigun aylar boshin chavgon masallik.

Bu go`y o`lmish duri g`altoni go`yo,
Dema dur, balki naqdi joni go`yo.

Aning tab`i aro bo`lg`onni marg`ub,
Desunmu soru bulbulkim erur xo`bg`

Jualg`a xirmani gul rangu bo`yi,
Bil andoqkim, aning bulbulg`a go`yi.

Vale har kimsakim tab`i mudiqdur,
Bilur bu ikkidin qay bir muhiqdur9.

Hamul bulbul bukun menmenki, aflok
Qushe fahm aylamas mendek shag`abnok10.

g`ami ishq ichra ming afg`oni oning,
Har afg`onida ming dostoni oning.

Bu gulshan bulbuli bo`stonsaroyi,
Dema bo`stonsaro, dastonsaroyi.

Navoiy, haddin oshti so`zda lofing,
Bilindi ayni voqe`din gazofing.

Bu da`vi dastgohin bir zamon yig`,
Chu da`vi ichra ma`ni yo`q, ne osig`g`

Qo`yay bir lahza shoirliq shiorin,
Chin aytay o`z shiorim yo`qu borin.

Men ul tufrog`menkim, charxi bebok,
Natija bermas ondin g`ayri xoshok.

Yo`q ulkim garddek el farqin olmish
Ki, xas yanglig` ayog` ostig`a qolmish.

Lagadko`bi zamondin yuz maloli,
Bo`lub olam elining roymoli.

Nechakim el ayog`idin topib ko`b,
Quyundek tushmayin holig`a oshub11.

Mashaqqat xaylidin bo`lg`on soyi rast,
Etib ul xayl-xayli dast-bardast.

Gahikim sarsari mehnat yetib tez,
Qilib ajzosin oning vahshatangez.

Havodis tundbodi qo`zg`oloni
Qazib bir damda bunyodidin oni.

Ayirib bir-biridin uzv-uzvin,
Demakim uzv-uzvin, juzv-juzvin.

Havoyilar kibi bechora aylab,
Maqomi aslidin ovora aylab.

Urub gah tog`u gah homung`a oni,
Chekib xasdek gahi gardung`a oni.

Qilib yel xaylidek bir dam jahongard,
Buxor ajzosi yanglig` osmongard12.

Chekib yel ho`yidin afg`onin oning,
Olib sargashtalig`din jonin oning.

Havodis tundbodi chun bo`lub sust,
Qaro tufroqqa oni tashlabon rust.

Chu eltib osmon uzra jahondin,
Yana tufroqqa otib osmondin.

Hamono ko`kka chekmaktin xayoli,
Bukim, urgay yana tufroqqa holi.

Tuganmay charxdin bu ranju oshub,
Yana yetib havodisdin lagadko`b.

Balo dashtida mundog` bir ovuch xok
Ki, muncha kin anga yetkurgay aflok.

Ayog` ostida kohi dardrarvard,
Yana bir lahza bosh uzra bo`lub gard.

Chu taskin davlatidin topibon bahr,
Qaro tufroqqa o`lturtub ani dahr.

Bu tufroq torsa ham bir yerda orom,
Ne torqay xasdin o`zga andin ayyom.

Bu xas ham yo`qki, andin zoda bo`lg`ay,
Sukunu sayr aro balkim qo`shulg`ay.

Natija bersa bu tufroq ila gard,
Xasu xoshok o`lur, yo`q sabzau vard.

Bo`lur ul nav` tufroq hamki dehqon,
Ichi fikrida bog`lab yuz gireh qon.

Berib surmak bila jismig`a xorish,
Yuziga bal xututidin nigorish.

Chekib hifzi uchun davrida devor,
Qilib doyin hisori ohanivor.

Sochib har nav` guldin dona anda,
Chu sochti gom qo`ymay yona anda.

Etishmay anda yot elning ayog`i,
Ne yot elkim, uzub yot o`tni dog`i.

O`turmay13 vaqtidin bir lahza suyin,
Tama` aylab bu suvdin obro`yin.

Topib muncha navozish qil taammul
Kim, ul tufroq nevchun bermasun gul.

Muqarrardur ochilmoq qilsa ohang,
BErur bir rang gul yo`q, balki yuz rang.

Bo`lub olamg`a ziynat rangu bo`yi,
Chiqib bulbullarining hoyu ho`yi.

Meni xokiga ham charxi sabukgom,
Sukun manzilgahida bersa orom.

Taraddud mehnatidin shod qilsa,
Ulus bedodidin ozod qilsa.

Mahol ummid ila har bir jafokesh,
Damo-dam urmasa bag`rimg`a yuz nish.

Bo`lub ming g`ussa o`qig`a nishona,
Zamirim bo`lmasa zanburxona.

Topib taskin jafogarlar hujumi,
Terukdin tinsa ko`nglum marzu bumi.

Chu ko`rmay kom shahdin har tabahkor,
Meni qilmosa ollinda gunahkor.

Birov bo`lsa shah ollinda muotab,
Meni qilmosa ul ishda muxotab.

Bo`lub mundoq g`amu ranjimdin ogoh,
Tarahhum aylasa ahvolima shoh.

Nishotim bog`ida bir fikr qilsa
Ki, gohe g`unchadek ko`nglum ochilsa.

Yigirmi to`rt soat kecha-kunduz,
Yigirmi to`rt dam ursam nafas tuz

Ki, andin vaqtima yetsa huzure,
Birovdin tormasa ko`nglum future.

Raqam qilg`on Parishon nomalardin,
Yozilg`on rabti yo`q hangomalardin.

Hamono teztak aylab qalamni,
Ravonroq torta olg`aymen raqamni.

Ham o`lg`ay bu raqamdin san`ati ko`r,
Ham o`lg`ay san`atida diqqati ko`r.

Vagar tole` bo`lub kulliy madadgor
Ki, bo`lmay axtari baxtim hasadgor.

Farog`at kunjida bir go`sha tutsam,
Meni el, men dog`i elni unutsam.

Bori ashg`oldin shah tutsa ma`zur
Ki, bo`lsam so`z demok shug`lig`a ma`mur.

Yana shoh iltifoti bo`lsa goh-goh
Ki, bo`lsa nazm yo nozimdin ogoh.

So`zumga gah berib islohdin zeb,
Gahi in`omi etsa so`zga targ`ib14.

Deyolmasmenki, Xusrav yo Nizomiy,
Va yo nazm ahlining sarxayli Jomiy

Nechukkim chektilar til xanjarini,
Sarosar oldilar so`z kishvarini.

Alar o`trusida men ham chekib tig`,
Chekarga so`z sinonin qilg`amen big`.

Vale Haq lutfig`a eltib ranohi,
Shah iqbolidin istab takyagohi.

Deyolg`aymenki, ko`p aylab tazarru`,
Bularg`a aylay olg`aymen tatabbu`

Ki, arz etsam manga yetmay malolat,
Havodorimg`a yuzlanmay xijolat.

Bo`lub ahsanta lafzi elga oyin,
Etishgay shahdin ehson, dog`i tahsin.

Nizomiy olsa Barda`15 birla Ganja,
Qadam Rum ahlig`a ham qilsa ranja.

Chekib Xusrav dag`i tig`i zabonni,
Yurub fath aylasa Hindustonni.

Yana Jomiy ajamda ursa navbat16,
Arabda dog`i cholsa ko`si shavkat.

Agar bir qavm, gar yuz, yo`qsa mingdur,
Muayyan turk ulusi xud meningdur17.

Olibmen tahti farmonimg`a oson,
Cherik chekmay Xitodin to Xuroson.

Xuroson demakim, Sherozu18 Tabrez19
Ki, qilmishdur nayi kilkim shakarrez.

Ko`ngul bermish so`zumga turk jon ham,
Ne yolg`uz turk, balkim turkmon ham.

Ne mulk ichraki bir farmon yibordim,
Aning zabtig`a bir devon yibordim20.

Bu devon tutti ul kishvarni andoq
Ki, devon tuzmagay daftarni andoq.

Necha daftar qaro qilg`aymen oxir,
Jihatsiz mojaro qilg`aymen oxir.

Navoiy necha degung so`zni hazyon,
Bu hazyonlarni qo`y, bir Tengriga yon.

So`zing hazyon, magar uyqudadursen
Ki, ma`ni qasdidin osudadursen.

Bu g`aflat uyqusidin bir ko`z ochqil,
Yuzungga ashk – uyqu daf`i sochqil.

Urub yuzga nadomat ashkidin suv,
Magar ketgay ko`zungdin bo`yla uyqu.

Bu suv yo`q ko`zni qilg`ay uyqudin pok,
Ko`ngulni dog`i qilg`ay qayg`udin pok.

Demon ko`zu ko`ngul hangomasin ham
Ki, pok etgay amalning nomasin ham.

Nadomat ashkidin har zori g`amnok,
Yub etsa nomai a`molini pok.

Ul ashkin abri rahmat yomg`uri bil,
Ne yomg`ur, fazl bahrining duri bil.

Ilohiy, so`zni chektim rech darrech,
Hijo tumori yanglig` sarbasar hech.

Kimon qilmon xatokore o`zumcha,
Xato ham sarbasar tormon so`zumcha.

O`tub umr etmayin bir safha oro
Ki, bo`lmay yuz varaq jurm oshkoro.

Chu mushkafshon bo`lub xomam qarosi,
Bo`lub ul mushklar nomam qarosi.

Va lekin men necha bo`lsam xatokor,
Bihamdillah, sen ermassen jafokor.

Manga garchi xato sondin fuzundur,
Sanga bahri ato ondin fuzundur.

Chu tushsa bahri afvungga talotum,
Ajab yo`q yuz jahon jurm o`lmog`i Kim.

Kishi o`z jurmidin ne uzr qo`lg`ay
Kim, ul daryo aro bir qatra bo`lg`ay.

Agarchi qatra bo`ldi ersa nopok,
Bo`lur ul damki, tushti bahr aro pok.

Chu bahri afvung o`lsa uzrxohim,
Nedur men-menki, ne bo`lg`ay gunohim.

Karamdin aylasang jurmumni nobud,
Sanga yo`qtur ziyon, ko`rtur manga sud.

So`zum xo`b ersa rahmat ayla hamroh,
Vagar dedim yomon: astag`firulloh.

Bihamdillahki, bu g`am dostoni,
Firoq ahlig`a motam dostoni.

Tugatmay nomai umrumni ayyom,
Visol ayyomi yanglig` torti itmom.

Chu tarixi yilin onglay dedim tuz21,
Sekiz yuz sekson erdi dog`i to`qquz.

Navoiy sayr etib so`z bo`stonin,
Raqamzad qildi chun bir dostonin.

Chu qolmay dostondin nukta boqiy,
Tutub sog`ar to`la ber turfa soqiy.

Labolab chun yetib ul jom rayvast,
Damo-dam so`z demakda ul bo`lub mast.

Vale bu doston qilg`uncha mastur,
Ko`p aytib so`z, bag`oyat bo`ldi maxmur.

Ketur soqiy, anga bir do`stgoniy
Ki, tutqay do`stlarg`a do`st oni!

Manga tutqilki, so`zni ko`tah ettim,
Tinay bir lahza chun manzilg`a yettim.