ҒАЗАЛЛАР
1
Ашрақат мин акси шамсил-каъси анворул-худо,
Ёр аксин майда кўр, деб жомдин чиқти садо.
Ғайр нақшидин кўнгул жомида бўлса занги ғам,
Йўқтур, эй соқий, майи ваҳдат масаллик ғамзудо.
Эй хуш ул майким, анга зарф ўлса бир синғон сафол,
Жом ўлур гетинамо, Жамшид ани ичган гадо.
Жому май гар буйладур, ул жом учун қилмоқ бўлур
Юз жаҳон ҳар дам нисор, ул май учун минг жон фидо.
Дайр аро ҳуш аҳли расво бўлғали, эй муғбача,
Жоми май тутсанг мени девонадин қил ибтидо.
Токи ул майдин кўнгул жомида бўлғач жилвагар
Чеҳрайи мақсуд, маҳв ўлғай ҳамул дам моадо.
Ваҳдате бўлғай муяссар май била жом ичраким,
Жому май лафзин деган бир исм ила қилғай адо,
Сен гумон қилғондин ўзга жому май мавжуд эрур,
Билмайин нафй этма бу майхона аҳлин, зоҳидо.
Ташналаб ўлма, Навоий, чун азал соқийсидин
«Ишрабу ё айюҳал-атшон» келур ҳар дам нидо.
2
Зиҳи ҳуснунг зуҳуридин тушуб ҳар кимга бир савдо,
Бу савдолар била кавнайн бозорида юз ғавғо.
Сени топмоқ басе мушкилдурур, топмаслиғ осонким,
Эрур пайдолиғинг пинҳон, вале пинҳонлиғинг пайдо.
Чаман оташгаҳига оташин гулдин чу ўт солдинг,
Самандардек ул ўтдин кулга ботти булбули шайдо.
Не ишга бўлди беором кўзгу аксидек Мажнун,
Юзи кўзгусида аксингни кўргузмади Лайло.
Қуёшға гаҳ қизормоқ, гоҳ сорғормоқ эрур андин,
Ки сунъунг боғида бор ул сифат юз минг гули раъно.
Недин юз гул очар ишқ ўтидин булбул киби Вомиқ,
Юзунгдин гар узори боғида гул очмади Узро?
Каломингни агар Ширин лабида қилмадинг музмар,
Недин бас лаъл ўлур Фарҳоднинг қон ёшидин хоро?
Жамолинг партавидин шамъ ўти гар гулситон эрмас,
Недин парвона ўт ичра ўзин солур Халилосо?
Малоҳат бирла туздунг сарвқадлар қоматин, яъни
Ки мундоқ зеб бирла ул алифни айладинг зебо.
Қаноатнинг далилин инзиво қилдинг, яна бир ҳам
Далил ушбуки қониъ ҳарфидин халқ айладинг анқо.
Навоий қайси тил бирла сенинг ҳамдинг баён қилсун,
Тикан жаннат гули васфин қилурда гунг эрур гўё.
3
Эй, мусҳафи рухсоринг азал хаттидин иншо,
Дебочайи ҳуснунгда абад нуқтаси туғро.
Заррот аро ҳар зарраки бор, зикринга зокир,
Амтор аро ҳар қатраки бор, ҳамдинга гўё.
Машшотайи ҳуснунгдурур улким, нафас ичра
Кун кўзгусин оқшом кулидин қилди мужалло.
Кун шакли юзунг саждасидин бўлди мушаккал,
Тун турраси қаҳринг елидин бўлда мутарро.
Сунъунг қилибон субҳни ул навъ мушаъбад,
Ким меҳр ўти оғзидин этар ҳар нафас ифшо.
Гўёки куяр оғзи ул ўт хирқатидинким,
Анжумдин ўлур обилалар гирдида пайдо.
Муҳтож сенинг даргаҳинга хусраву дарвеш,
Парварда сенинг неъматинга жоҳилу доно.
Гул юзида булбул сенинг асроринга нотиқ,
Шамъ ўтида парвона сенинг ҳуснунга шайдо.
Ушшоқ аро, ё рабки, Навоийға мақоме
Бергилки, сенинг ҳамдинга бўлсун тили гўё.
4
Эй, ҳамд ўлуб маҳол фасоҳат била санга,
Андоқки, қурби тақвию тоат била санга.
Топмоқ ажиб фикру тахайюл била сени,
Етмак хаёл ақлу фаросат била санга.
Чун коинот зубдаси ожиз кўруб ўзин,
Ҳамд эта олмас онча фасоҳат била санга.
Изҳори ажз биздин адаб таркидур басе,
Юз минг қусуру нуқсу касофат била санга.
Ҳар тийра рўзгорки, васлингға йўл топиб,
Сендин етиб чароғи ҳидоят била санга.
Лутфунг рафиқим ўлмаса, не ҳадки, еткамен
Боштин-аёқ гуноҳу залолат била санга.
Чун сендин ўзга йўқ панаҳим, қочмайин нетай
Журму гунаҳдин оҳу надомат била санга?
Исёни кўп Навоийнингу йўқ уётиким,
Истар етишса мунча хижолат била санга.
Лутф айлагилки, мумкин эмас қилмасанг қабул,
Етмак тамоми умр ибодат била санга.
5
Ё раб, улус ниҳони эмастур ниҳон санга,
Не дей ниҳон ғамимни, эрур чун аён санга.
Қайси макон аро сени истайки, кавнда
Сенсиз эмас маконию йўқтур макон санга.
Амрингдин айру тилга такаллум чу йўқ, не айб,
Гар ҳамд айта олмаса бу безабон санга.
Эй кош, топса жону кўнгул онча қурбким,
Жонни кўнгул, кўнгулнн фидо қилса жон санга
Зоҳир қилурда ҳожат эрур ҳазратингда тенг
Султони асру сойили бехонумон санга.
Изҳори ажз этарда жанобингда бирдурур
Неши синуқ сингак била пили дамон санга.
Чун пашша ожиз ўлдики, юз менча қурби бор,
Ҳайҳот, агар етарни мен этсам гумон санга.
Ҳақ сирридин, Навоий, агар истасанг нишон,
Жаҳд айлагилки, қолмасун аввал нишон санга.
Ё раб, бу хаста улча таманно қилибдурур,
Чун бор аён санга, несин айлай баён санга?
6
Эй, нубувват хайлиға хотам бани Одам аро,
Гар алар хотам, сен ул отким, бўлур хотам аро.
Юз эшигинг туфроғиға сурта олғайменму деб
Чарх қасридин қуёш ҳар кун тушар олам аро.
Анжум ичра оразинг меърож шоми уйлаким,
Тушса дурри шабчароғи ҳар тараф шабнам аро.
Не учун киймиш қаро ҳар ён солиб жайбиға чок,
Фурқатингдин Каъба гар қолмайдурур мотам аро?
Соф кўнглида юзунг меҳрини гўё асрамиш,
Туш чоғи ҳар кун қуёш акси эмас Замзам аро.
Машъале бўлмиш малак илгида равзанг бошиға
Ой чароғи ҳар кеча бу нилгун торам аро.
Қум эмас Батҳодаким, меҳри жамолинг ҳажридин
Зарра-зарра жисми бир-бирдин тўкулди ғам аро.
Йўл эмас, Ясрибда йиртибтур юзин тирноғ ила
Мақдаминг то етмади ул водийи хуррам аро.
Итларинг махсусу маҳзундур Навоий, кошки,
Кирса бу маҳрум ҳам ул зумрайи маҳрам аро.
7
Зиҳи жавлонгаҳинг афлок уза майдони «ав адно»,
Буроқингға тўқуз гунбаз бу тўққуз гунбази хазро.
Қилиб чун хай гулобе мил наълайнинг, бўлуб ондин
Малак раъноларининг жабҳасиға чархи сандалсо.
Эсиб раҳмат насими чун дамодам сунбулунг сори,
Бўлуб руҳонилар жайби лаболаб анбари соро.
Малак қолиб буроқингдин, эмас васфи фалак суръат,
Қамар ёруб жамолингдин, эмас наътинг қамар сиймо.
Юзунгдин анжум, анжумдин қуёш нур иктисоб айлаб,
Анингдекким қуёшдин ою ойдин қийргун ғабро.
Фалак водийлари қатьиға азминг чун суруб маркаб,
Хирад пайкига ҳам аввал қадамда ранж ўлуб пайдо.
Рафиқинг тойир андоқким Сулаймон оллида ҳудҳуд,
Буроқинг сойир анжум шоҳи остида сариросо.
Қилиб бу сайр аро маъшуқ васли кўйида манзил,
Тилаб саргашта ушшоқиға ҳам раҳмат эвин маъво.
Навоий хуш кўрар оламни онинг ёдидин, йўқса
Анга хошок аро ўтдекдурур дунёву мофиҳо.
8
Зиҳи ҳилолинг ўлуб ой бошиға тийғи бало,
Бир олма сан икки ёрғон сену қуёш масло.
Тутуб санга чу майи лутф соқийи раҳмат,
Шафоатинг уруб икки жаҳон элига сало.
Рисолатинг дамидин шаръ кўзгусида жило,
Сиёсатинг ўтидин куфр роҳибиға жало.
Ҳам аҳли равзаға фирдавс сенсизин чаҳи вайл,
Ҳам аҳли вайл иши ҳажринг ўтида вовайло.
Хумор дофиъи бўлғайму, соқийи кавсар,
Бу дайр ичинда майи ишқинг ичмаганга тўло.
Тилимда зикрингу кўнглумда хаёлингдур, шукр,
Ки бори сенсиз эмас суҳбатим халову мало.
Навоий ўлди басе хору паст хас янглиғ,
Сенинг йўлунгда эса бас анга бу иззу ало.
9
Ҳар гадоким, бўрёйи фақр эрур кисват анга,
Салтанат зарбафтидин ҳожат эмас хилъат анга.
Ким фано туфроғиға ётиб қўяр тош узра бош,
Тахт уза эрмас музаҳҳаб муттако ҳожат анга.
Шаҳ юруб олам очар, дарвеш оламдин қочар;
Ҳам ўзунг инсоф бергилким, бу не нисбат анга?!
Ҳар не шаҳ мақсудидур — дарвешнинг мардудидур
Кўр недур ҳиммат мунга, не навъ эрур ҳолат анга.
Фақр кўйи туфроғин шаҳ мулкига бермас фақир,
Мулк, кўрким, тенг эмас туфроғ ила қиймат анга.
Шаҳ сипаҳ чекса, фақир аҳволиға етмас футур,
Бу вале чеккач нафас, барбод ўлур ҳашмат анга.
Шоҳ эмастур бир нафас осуда дўзах ваҳмидин,
Эй хушо дарвешким, мардуд эрур жаннат анга.
Шаҳға сидқ аҳли дамидин машъали давлат ёрур,
Меҳрдекким, субҳ анфоси очар талъат анга.
Шоҳға шаҳлиғ мусалламдур, агар бўлғай мудом
Шоҳға таркин қилиб, дарвеш ўлур ният анга.
Мумкин эрмас шаҳлар ичра буйла ниятлиғ, магар
Шоҳи Ғозийким, муяссар бўлди бу давлат анга.
Шоҳлар дарвешию дарвешлар шоҳики, бор
Шоҳлиғ сурат анга, дарвешлик сийрат анга.
То шаҳу дарвеш бўлғай, айлагил, ё раб, аён
Шоҳдин хизмат анга, дарвешдин ҳиммат анга.
Гар Навоий сўз узатти, фақрдин эрмас деманг,
Бўлмағунча ҳукм шаҳдин, қайда бу журъат анга?
10
Фалак нилуфаридин чашмайи меҳр ўлди гар пайдо,
Юзунгда нилдин ул чашма қилмиш нилуфар пайдо.
Ўқунг кўнглумга етгач, қатра қонлар томди, ким кўрмиш
Ниҳол андоқки они теккач ўқ, бўлғай самар пайдо.
Ачиғ сўз бирла бел қатлимға боғлар, турфароқ, буким,
Назарға не оғиз зоҳирдур андин, не камар пайдо.
Лаби шавқи ичимда, юзда қон ёшим, ажаб эрмас.
Юзида лаъл ютқоннинг бўлур дерлар асар пайдо.
Кўнгулни то паришон айладинг, юз барқи ғам сочти,
Нечаким ўтни қўзғарлар, бўлур андин шарар пайдо.
Ёрутти васл шамъи аҳли ҳижрон тийра авқотин,
Менинг шомимға, ваҳким, қилмади даврон саҳар пайдо.
Ажал қасрин ҳакими сунъ бас мушкил тилсим этмиш,
Ки ҳар ким анда кирди, бўлмади андин хабар пайдо.
Масиҳодин дам урмангким, ҳабибим гардиға етмас,
Агар Жибрилдек илкидин онинг бўлса пар пайдо.
Навоий ишқин, эй зоҳид, сенинг пандинг аён қилди,
Бале, айб ўлмағунча ошкор, ўлмас ҳунар пайдо.
11
Манга не манзилу маъво аён, не хонумон пайдо,
Не жонимдин асар зоҳир, не кўнглумдин нишон пайдо.
Хирад махфий, бадан фоний, кўнгул ғойиб, тараб маъдум,
Бори саҳл эрди, бўлса эрди ул номеҳрибон пайдо.
Шикебу ақлу ҳуш итмиш, қарору сабру жон кетмиш,
Не ғам, гар бўлса ул ороми руҳу қути жон пайдо.
Хаёли жонда пайдодур, сўзи афғонда пайдодур,
Ўзи ҳам ваҳ, нетай, оллимда бўлса бир замон пайдо.
Ўлар ҳолатдамен онсиз, тарабдин ўлмайин кўрмай,
Деманг, таъжил ила ул умр бўлса ногаҳон пайдо.
Қиёмат эрди ул маҳким, юз очти, эй мусулмонлар,
Бўлунг воқифки, бўлди фитнайи охир замон пайдо.
Кесар юз сарвни ҳар дам, қилур юз нахлни хуррам,
Таажжуб, кўрки, бу гулшанда эрмас боғбон пайдо.
Ҳазар қилмоқ қазо жаллодидин бўлмаски, йиллардур
Қилур қатл, уйлаким, не тийғ эрур зоҳир, не қон пайдо.
Санга жон шавқидин берди Навоий, йўқ ажалдинким,
Ажал топқунча эрмас ул заифу нотавон пайдо.
12
Ҳам рамад теккан кўзунгга жисми беморим фидо,
Ҳам учуқ чиққан лабингға жони афгорим фидо.
Ашкким, андин томар гирён кўз онинг садқаси,
Қонғаким мундин чиқар, бу чашми хунборим фидо.
Ул кўзу бу лабға умрум боғу гулзориндағи
Наргису гулбарги йўқким, боғу гулзорим фидо.
Кўзу оғзингдин кетарга бору йўқ ошубу ранж,
Сабру, ишқим садқа, яъниким йўқу борим фидо.
Гар кўнгул оҳу кўзунг оллинда лойиқ бўлмаса,
Итларингга бўлсун, эй шўхи ситамкорим, фидо.
Жон агар ширин лабингға ўлгали дархўр эмас,
Айла алфозинг учун, эй талхгуфторим, фидо.
Ўзлугумнунг қайдидин бир май била қилдинг халос,
Ваҳ, не дей, эй муғ, санга бут бирла зуннорим фидо.
Бода миръотида шоҳид акси зоҳир бўлмади,
Бодаву шоҳидға бўлмай нақди пиндорим фидо.
Эй Навоий, демаким жону кўнгулни найладинг,
Айладим жавлон қилиб чиққанда дилдорим фидо.
13
Нуқтайи мушкдур бу ё холи анинг жабин аро,
Куфр саводини не хуш сизди баёзи дин аро.
Хотами лаъл оғзидур, лек ҳадиси жон олур,
Заҳр ниҳон қилибдурур лаъли магар нигин аро?
Саждададур юзум, вале жон аро ул санам ғами,
Бўйнума субҳадур, вале бутдурур остин аро.
Жон кўнгул неча деди: асрали ўзни, келгач ул,
Ваҳ, яна қўзғалиштилар кўргач они ичин аро.
Лаъли ҳадисида демангким сифат уйла кирпигин,
Оғзима чунки санчилур неш бу ангубин аро.
Ақлу ҳавос эрур адам, жону кўнгулга йўқ вужуд,
Тафриқа тушгали мену ул бути нозанин аро.
Эсти магар хазон еликим, хам ўлуб видоъ учун
Воқеъайи фироқ эрур сунбулу ёсамин аро.
Бу чаман ичра ҳар гулеким очилур, фиғонки, бор
Ҳодиса тифли мунтазир узмак учун камин аро.
Белингу инжу тишларинг ҳасратида Навоийнинг
Жисмию ашки бордурур ришта дури самин аро.
14
Эй, алифдек қоматинг мили бузулғон жон аро,
Ганжи ҳуснунг жавҳари бу хотири вайрон аро.
Кулмагинг ичра малоҳат уйладурким, шўхлар
Ўйнамоқдин юз ёшурурлар гули хандон аро.
Гар каломингни Масиҳ анфоси дедим, эй ҳабиб,
Айб қилмаким, ғалат гоҳи тушар Қуръон аро.
Ўқларингдин жон топармен, гўйиё пайконлари
Сув ичарда ғўта топмиш чашмайи ҳайвон аро.
Хаста кўнглум оҳи кўнглунгга деди қилғай асар,
Қайда ўлтурсун вале бемор ўқи сандон аро?
Бошта гавҳар гўйининг фикридин ортар дарди сар,
Кимки кечти бошидин, гўй урди бу майдон аро.
Уйки, ўйнаб тебратур сокинга хотир жамъ эмас,
Не ажаб, гар амн йўқтур гунбази гардон аро.
Лаълинг олған кўнглум аҳволин мунажжим чун кўрар,
Айтур ул оввора бўлғон ғойибингдур қон аро.
Эй Навоий, ишқ дарди кўрган эл кўнглин бузар,
Ҳар харошеким унунг зоҳир қилур афғон аро.
15
Меҳнат ўқидин қабақдек қолмишам афғон аро,
Ким бугун чобуксуворим йўқтурур майдон аро.
Тийраликдин кўр этибтур кўзларим ҳар кунги гард
Ким, бор эрди тўтиё бу дийдайи гирён аро.
Сенки бу майдонда йўқсен, пайкаредур жони йўқ,
Ҳар пари пайкарки маркаб секретур жавлон аро.
Гарчи ҳар шўхе сурар майдонға ўқ янглиғ саманд,.
Чун сенинг рахшинг эмас, биллаҳ, ўқидур жон аро.
Тер оқизған аблақингдекдур сени келгайму деб,
Ҳар сари тушган кўзум юз минг дури ғалтон аро.
Онсиз урмиш ҳалқа чобуклар, не янглиғ итмайин,
Ким кўрунмас зарра, хуршид ўлмаса даврон аро.
Меҳрдек кел тавсани гардунга мингилким, сипеҳр
Паст этарда фарқ йўқ хуршид ила Кайвон аро.
Кел қуёш зангин фалакрафторлиғ рахшингға ос,
Ким тўзар ул занг навҳанг нағмасин афғон аро.
Эй Навоий, кет бу майдондинки ул ҳур ўлмаса,
Биллаҳ, ўлсам турмағаймен равзайи ризвон аро.
16
Кимки кўрса мушки ноб ул сунбули сероб аро,
Бир қаро туфроғ дегайким тушти мушки ноб аро.
Қошинг ичра риштайи жонимға чирманғон кўнгул
Анкабутедурки, айлабтур ватан меҳроб аро.
Ул қуёшдин айру ашким ёмғурининг барқидур
Ўт туташқан ришта янглиғ жисми печу тоб аро.
Ул лаби уннобгун кўнглумда эккан тухми меҳр
Кўнглум ичра ёшурун дурдонадек унноб аро.
Уйқу сайди қасдиға отқон тошингдиндур нишон,
Кўз қароси демагил бу дийдайи бехоб аро.
Чархи доир баҳридин эл тутмасун соҳил умид,
Ким қутулмас ҳар кишиким, тушти ул гирдоб аро.
Гар Навоий ёдини қилмоқ ҳабиб имкон эмас,
Басдудур мазкур ҳам бўлса гаҳи аҳбоб аро.
17
Ваҳки, расвомен яна девонаву оқил аро,
Булъажаб ҳолим эрур афсона ҳар маҳфил аро.
Музтар эрдим ҳажридин, ёр этган эрмиш тарки меҳр,
Мушкуледур ишқдин ҳар дам манга мушкил аро.
Ақлу сабру ҳуш итиб, кўнглумда қолди доғлар,
Корвон кўчса қолур ўтлар ери манзил аро.
Ўқларинг мужгон киби гирён кўзум атрофида,—
Рост бордур ул қамишлиқким бўлур соҳил аро.
Кирпигинг тушган кўнгул ичра хаёлинг, эй пари,
Гўйиё Юсуф нузул этмиш чаҳи Бобил аро.
Қуллуғунг доғидин ўлсам, истамон озодлик,
Ким бу тамғодур нишоне мудбиру муқбил аро.
Кўюнг-ўқ истар Навоий, нася жаннат аҳли зуҳд,
Мунча-ўқ бўлғай тафовут олиму жоҳил аро.
18
Заврақ ичра ул қуёш сайр айламас Жайҳун аро,
Ахтари саъде ҳилол ичра кезар гардун аро.
Англамон Жайҳунда ул ой кема бирла сайр этар
Ё ҳилолу меҳр аксин эл кўрар Жайҳун аро.
Кемадин ҳар дам чиқиб рангин сув кўзум қонидек,
Анда ёр андоқки мардум дийдайи пурхун аро.
Борғил, эй Мажнунким, ул ой заврақидек тез эмас
Жўнгким Лайли аморийсин чекар ҳомун аро.
Олма хум гирдобидин бир лаҳза соғар заврақни,
Баҳри ғамдин истасанг махлас бу даҳри дун аро.
Баҳр мавжидин мушавваш бўлмасун деб хотиринг,
Мавж урар юз баҳри ғам бу хотири маҳзун аро.
Дур бўлур баҳр ичра пинҳон, назмидин шаҳ мадҳида
Баҳр ёшурмиш Навоий ҳар дури макнун аро.
19
Эй, алифдек рост қаддинг ҳасрати жонлар аро,
Жисм ичинда жон киби сен барча султонлар аро.
Қушға ўхшарким, тикандур ошёни, то кўнгул
Тийрборони ғамингдин қолди пайконлар аро.
Ғам топар ҳажрингда ашким ичра кўнглум порасин,
Иш куни топқан киби эл ғойибин қонлар аро.
Чок кўнглум хўблар кўнгли аро топти шикаст,
Ваҳ, бутун қолғайму ёруқ шиша сандонлар аро?
Доғлар ичра алифлар зор жисмим мулкида
Ғам сипоҳиға, қиличлар бўлди қолғонлар аро.
Элга кўюнгдур макон, мен қулни қавмоғлиқ недур,
Булбул ўлса, зоғ ҳам бўлур гулистонлар аро.
Иста йиртуқ жанда кийганларда маъни махзанин,
Ким бу янглиғ ганж ўлур ул навъ вайронлар аро.
Атласу зарбафт аро нодон анингдек ҳажв эрур,
Ким хатойе сафҳада сабт ўлди афшонлар аро.
Бу эшикни чун тилаб келди Навоий тенгридин,
Ул сабабдин гўйиёким қолди дарбонлар аро.
20
Саводи холи анинг лаъли руҳпарвар аро,
Магарки мўрча нисфи узулди шаккар аро.
Кўнгулда нуқтайи холинг хаёли тўш-тўшдин
Ёғин асарларидур нуқта-нуқта ахгар аро.
Юзунгда қатрайи хай касрати аросида хол,
Бириси мунхасиф ўлмиш бу хайли ахтар аро.
Кеча не навъ юмай кирпигинг хаёлида кўз,
Мангаки, игна бутар тонгға тегру бистар аро.
Бу ўтки мендадурур, дўзах ичра қочқай халқ,
Киюрсалар мени ошуб бирла маҳшар аро.
Қадаҳ кетурки, фалак жавридин амон ҳирзи,
Замона ёзмади жуз даври жому соғар аро.
Навоий, айла макон чарх гулшанин, яъни
Ки чуғз бўлма бу вайронайи муҳаққар аро.
21
Минг захм урди ханжари ишқинг бу тан аро,
Бу танни ҳажр ташлади юз минг тикан аро.
Лек ул тиканлар узра хаёлинг била кўнгул
Ўйнар магар гул узраву ағнар суман аро.
Жисм уйидин кўнгул тилар ул кўйни, валек
Ғурбат суубатин киши билмас ватан аро.
Эрмас учуқ лабингдаки, ул юз Суҳайлидин
Ранг олмади бу қатра ақиқи Яман аро.
Жоним лабинг шаҳиди эканга тонуқ дурур,
Ҳар ол ришта қонға бўялғон кафан аро.
Булбул не куймасунки, бир ўт ёқти қасдиға
Ҳар оташин гул ушбу вафосиз чаман аро.
Кўрдунг, Навоий, ул сари зулф узра юз шикан,
Кўр эмди, юз шикаста кўнгул ҳар шикан аро.
22
Неча кўнглум ёра бўлса, раҳм қилмас ёр анга,
Неча бағрим тўлса қон, боқмас даме дилдор анга.
Бир югурук тифл эрур кирпикларим ичинда ёш,
Ким, йиқилиб сончилибтур ҳар тарафдин хор анга.
Номам элтур қуш агар мазмунин элтиб қилса шарҳ,
Сочқай ўт қақнус киби минг чок ўлуб минқор анга.
Лаълинг оллида чекар эл жонини олғач кўзунг,
Ваҳ, не шарбатдур лабингким, жон берур бемор анга.
Ақл эви сори инонин бошламоқ, носиҳ, не суд,
Телбаким, дашт узра маркабдур бузуқ девор анга.
Тортасен исён юкин, хам қил қадинг тоатғаким,
Юк оғир бўлса, рукуъ ул дам бўлур ночор анга.
Умр ғафлат уйқуси бирла тиларсен, кеча, оҳ,
Кўз юмуб-очқунча кимнинг иътимоди бор анга?
Мен худ ўлдум, эй сабо, кўнглумни кўрсанг кўйида,
Чиқма андин, деб насиҳат қилғасен зинҳор анга.
Зор жисмим тушгали ҳажр ўтидин ғам чангига,
Эй Навоий, ўхшашур ҳам уд анга, ҳам тор анга.
23
Ул паривашким, бўлубмен зору саргардон анга,
Ишқидин олам манга ҳайрону мен ҳайрон анга.
Ўқларингдин ҳар замон таскин топар кўнглум ўти,
Бордурур бир қатра сув гўёки ҳар пайкон анга.
Бир диловардур кўнгулким ғам сипоҳи қалбида,
Оҳи новак тоза доғидур қизил қалқон анга.
Новакининг парру пайконида рангин тус эрур,
Ёки кўнглумдин чу паррон ўтти, юқмиш қон анга.
Номайи шавқум не навъ ул ойға етгай, чунки мен
Эл отин ўқур ҳасаддин ёзмадим унвон анга.
Хизр хаттингнинг ажаб йўқ сабзу хуррам бўлмоғи,
Лаб-балаб чунким сув берур чашмайи ҳайвон анга.
Эй хушо муғ дайриким, зийнат била рифъатда бор
Меҳр анга бир шамсаву кўк тоқи бир айвон анга.
Истамиш булбул вафо гулдин, магарким жоладин
Бағри қотмиш ғунчанинг баским эрур хандон анга.
Қилмағон жонин фидо жононға етмас дер эмиш,
Эй Навоий, ушбу сўз бирла фидо юз жон анга.
24
Синса кўнглумда ўқунг суртуб исиғ қондин анга,
Пай масаллик чирмағаймен риштайи жондин анга.
Бодайи лаълинг мизожи руҳпарвардур басе,
Гўйиё мамзуж этибсен оби ҳайвондин анга.
Ўти кўнглум шуъласин гаҳ сокин этти, гоҳ тез,
Гаҳ ўтун бўлди, гаҳи сув урди пайкондин анга.
Дарду ғам бўстонининг товусидур кўнглум қуши,
Гул бўлуб жисмимда кесган наъл ҳар ёндин анга.
Не кабутар ета олур ул қуёшға, не насим,
Эй кўнгул, ҳолингни иълом айла афғондин анга.
Кўзга то кирди хаёлинг совуғ оҳим ваҳмидин,
Боғламишмен қўрё ҳар сори мужгондин анга.
Эй Навоий, йиғламоқ оҳимға таскин бермади,
Ваҳ, бу не ўттурки, йўқ таъсир тўфондин анга.
25
Чин кийиги десам кўзин, ваҳ недурур итоб анга,
Чунки қароси кўргузур ҳар сори мушки ноб анга.
Лаъли лабингда тер бўлуб оби ҳаёт қатраси,
Ёки Хизр суйи лабинг қатра бўлуб ҳубоб анга.
Ёпмади кўзни ашкким, боқмасун ўзга юзга деб,
Ҳар сори айн рашкидин ёпти ғаминг ниқоб анга.
Жисмим агар куяр, кўнгул толпинури ажаб эмас,
Кимки уйига тушса ўт, йўқ ажаб, изтироб анга.
Оқмади хўй узоридин лаълиғаким, ҳакими сунъ
Эзди ҳаёт шарбатин, эмди урар гулоб анга.
Зулфи хаёлидин кўнгул ҳар ён этар ҳаво, валек
Сайдға не халос чун боғлиғ эрур таноб анга.
Ўзлукининг ҳижобидин кимки ўзин халос этар,
Ўзга қаёнки солса кўз, мумкин эмас ҳижоб анга.
Аҳли мазаллат оҳининг новакидин сипеҳр агар
Қочмади, мунча бас недур хам бўлубон шитоб анга?
Ваъдайи васл этиб эди, тушда аёғин ўпмишам,
Дема, Навоий, ул пари айламасун ҳисоб анга.
26
Кўргали ҳуснунгни зору мубтало бўлдум санга,
Не балолиғ кун эдиким, ошно бўлдум санга.
Ҳар неча дедимки, кун-кундин узай сендин кўнгул,
Ваҳки, кун-кундин батаррак мубтало бўлдум санга.
Мен қачон дедим, вафо қилғил манга, зулм айладинг,
Сен қачон дединг, фидо бўлғил фидо, бўлдум санга.
Қай пари пайкарга дерсен телба бўлдунг бу сифат,
Эй пари пайкар, не қилсанг қил, санга бўлдум, санга.
Эй кўнгул, тарки насиҳат айладим, овора бўл,
Юз бало етмаски, мен ҳам бир бало бўлдум санга.
Жоми Жам ичра Хизр суйи насибимдур мудом,
Соқиё, то тарки жоҳ айлаб гадо бўлдум санга.
Ғусса чангидин навое топмадим ушшоқ аро,
То Навоийдек асиру бенаво бўлдум санга.
27
Қаҳринг ўлса барча ишимдин малолаттур санга,
Лутфунг ўлса юз менингдекдин фароғаттур санга.
Эй, мени саргаштадин гаҳ фориғу гоҳи малул,
Қаҳринг ул, лутфунг бу, ё рабким, не одаттур санга?!
Лутфунг ози жон олур, қаҳринг кўпи ҳам ўлтурур,
Булъажаб ҳоледурур, оё, не ҳолаттур санга?!
Панд эшитмай севдунг они, эй кўнгул, чек дарду ранж,—
Оздурур ҳар лаҳза гар юз мунча офаттур санга.
Ваҳм эт оҳим ўтидин, эй гулки, даврон боғида
Кўз ёшимдин бу қадар лутфу тароваттур санга.
Эй қуёш, меҳр аҳлини куйдурма бу водийдаким,
Гармрўлар оҳидин мунча ҳарораттур санга.
Эй Навоий, истама васл ул қуёшдин заррадек,
Чун неча ул қилса истиғно — ҳақораттур санга.
28
Ийди рухсоринг кўруб, бўлди улус ҳайрон санга,
Эй улус ийди юзунг, жоним менинг қурбон санга.
Шамъ эмас ердин, кавокиб чархдин байрам туни,
Ким эрур ер-кўк туман минг кўз билан ҳайрон санга.
Ийдгаҳда гард эмас, балким етишгач мақдаминг,
Қўпти ердин садқа бўлмоқ истабон майдон санга.
Хусрави анжум дегайсен, секретур кўк тавсанин,
Ийдгаҳда кимки кўрса рахш ила жавлон санга.
Чатр шаклидин самовий барча офат дафъиға
Тенгри айлабтур насиб ўз ҳифзидин қалқон санга.
Нотавон жисмимға байрамлиқ била бер суҳбате,
Ким кўнгул уммедвору мунтазирдур жон санга.
Неча байрамларда кийган жандасин фақр аҳлининг
Хор кўрма, эйки, хилъаттур неча алвон санга.
Ийдгоҳ аҳлин даме қилма паришон, эй сипеҳр,
Ким эрур бу жамъ бир-икки замон меҳмон санга.
Эй Навоий, дурри назминг хутбадек топқай шараф,
Лутф ила қилса назар байрам куни султон санга.
29
Жавру зулминг гарчи ўлмаклик нишонидур манга,
Чунки сендиндур ҳаёти жовидонидур манга.
Ул париваш ишқидин, носиҳ, мени манъ этмаким,
Телбалик вақтию ошиқлик замонидур манга.
То ўқубмен ишқ ҳарфин дарсу такрору сабақ
Вомиқу Фарҳоду Мажнун достонидур манга.
Музтарибмен чарх янглиғким, нужуми тийрадин
Танда ҳар кун юз туман доғи ниҳонидур манга.
Ҳеч ранже зоҳир ўлмай мен худ ўлдум, эй табиб,
Лек билким, қасди жон этган фалонидур манга.
Эйки, дерсен ишқ аро ўлмоқ зиёндур, умр суд,
Ҳар не судедур санга, неким зиёнидур манга.
Кўрмишам вожиб бақосин равшан андоқким қуёш,
Токи имкон соя янглиғ кўзда фонидур манга.
Бу фано дайрин бақосиз эрканин то англадим,
Эл суруди ишрати Мотам фиғонидур манга.
Эй Навоий, воизу фирдавси аъло зикриким,
Боғи хулд ул ҳури пайкар остонидур манга.
30
Ул малоҳат кунжи ҳажрида бузуғ маскан манга,
Уйладурким жондин айру юз яролиғ тан манга.
Меҳр ила маҳ партавидин кўзни равшан қилмадим,
Бўлғали меҳри рухунг моҳияти равшан манга.
Бўлди равзан-равзан ул қотил хадангидин кўнгул,
Жон қуши чиқмоққа бир йўл англа ҳар равзан манга.
Мен ўлармен ғамдину йиғлаб куюб бошимда шамъ,
Дудидин чирмаб ҳаро ҳар тун тутар шеван манга.
Раҳм этиб ҳолимға душман дўст бўлмоқ, ваҳ, не суд,
Дўст учун раҳм айламай бўлмиштурур душман манга,
Ғам туни зулмида хандон бўлмади ҳолимға субҳ,
Субҳдек, не тонгки, бўлғай чок пироҳан манга.
Эй Навоий, ишқ мушкил деб нечук таркин тутай,
Эйла гар бу иш ҳунар бўлса, бўлубтур фан манга.
31
Ваҳки, ишқинг зоҳир этсам ваҳм эрур ўлмак манга,
Гар ниҳон тутсам доғи жон хавфидур бешак манга.
Келган эрмиш ул Масиҳ ўлганларин тиргузгали,
Мен тирик, ваҳ, яхшироқ бу умрдин ўлмак манга.
Жузв-жузвимни, фиғонким, мунфак этти тийғи ҳажр,
Бир-биридин лек ўзидур жузви лоянфак манга.
Кўнглум ўтидин йиғоч кулдур, бошоқ бир қатра сув,
Ногаҳ ул шўхи жафокаш отса бир новак манга.
Олтун эзиб, эриб куйган сойи холис бўлур,
Не ажаб, сорғорса юз етган сойи эмгак манга.
Чок айлармен яқо ул қоши ёни кўргач-ўқ,
Ким хадангин отса ҳойил бўлмағай кўнглак манга.
Бода ҳажридин оқармиш кўзларим, эй пири дайр,
Айлагил май шишасидин синдуруб айнак манга.
Сарсари ҳижрон, вужудум хирманин андоқ совур,
Ким фано йўлида сарсар бўлмасун ҳамтак манга.
Эй Навоий, гар манга кўпрак эмас уммеди васл,
Бас нағў ушшоқдин жаври эрур кўпрак манга,
32
Агарчи йўқ талабингдин даме қарор манга,
Иродат эмгагидур бу, не ихтиёр манга?!
Висол давлатин ул кун ўзумга жазм эттим,
Ки ҳажр ғуссасин этти ҳавола ёр манга.
Чу ёр кўнглида бўлса, бало манга ёвумас,
Бу важҳ илаки, темурдин бўлур ҳисор манга.
Не билсун ул кишиким, чекмамиш фироқ туни,
Ки не сифат кечадур тийра рўзгор манга.
Қочиб адамға борай-ақлу фаҳму донишдин,
Ватан боринда бу ёт эл аро не бор манга?!
Буюрмағин яна сабр, эй табиб, тенгри учун,
Ки ушбу шарбат эмас эмди сазовор манга.
Навоийдек қадидин қилсам ўлгали оҳанг,
Бийик мақом топибон ясанг мазор манга.
33
Лабларингдин гарчи қон ютмоқ дамо-дамдур манга,
Гар даме жоми висолинг йиқса, не ғамдур манга?
Панд эшитмай, кўруб они, юз балоға учрадим,
Кўзларим чиқсунки, юз мунча сазо камдур манга!
Қофи шавқум шарҳини таҳрир қилдим, ваҳ, не суд,
Ким анга ирсол учун симурғ маҳрамдур манга.
Ёр мундоқким ниҳондур кўздину мен телбамен,
Ким дегайким, фитна бўлғон насли Одамдур манга.
Қора чирмаб ёш тўкуб, афғон қилурмен хомадек,
Этгали нолон кўнгул бу навъ мотамдур манга.
Ўзга юзга боқма деб, ҳар бир кўзумга бости муҳр,
Ийнак-ийнак ҳар қаро бир нақши хотамдур манга.
Даҳр аро тушган ҳаводис ўтидин мониъ эмас,
Кўз ёшимдин гарчи кўз тушгунча бир намдур манга
Соқиё, жоми жаҳонбин тутки, андин кашф этай,
Ким кўп иш бу коргаҳ вазъида мубҳамдур манга.
Дилбари оллида Мажнун нақди жон сарф этмади,
Эй Навоий, ишқ атвори мусалламдур манга.
34
То сенингдек қотили хунхорае бордур манга,
Биллаҳ, ар ўлмакдин ўзга чорае бордур манга?
Нўши жон ҳар бодаким аҳбоб ила нўш айладинг,
Гарчи ҳаргиз демадинг оворае бордур манга.
Васлинг иқболию мен, ҳайҳот, басдур бу шараф,
Ким йироқдин давлати наззорае бордур манга.
Деб эмиш ҳар кимда бор захме, отай марҳам бир ўқ,
Шукр эрурким, ҳар сари мў ёрае бордур манга.
Борди ул хуршиду ашким оқти, ваҳ, толиъ кўрунг,
Ким не янглиғ ахтари сайёрае бордур манга.
Сабр солдим кўнглума васлинг тилаб, ваҳ, бот келиб,
Турфа кўрким, шиша ичра хорае бордур манга.
Дема кўп, эй нафским, дунё арусин ақд қил,
Уйда баъзидек соғин маккорае бордур манга.
Дев уруб ишқи мажозий ичра мажнун айлаган,
Ёва дер, буким пари рухсорае бордур манга.
Эй Навоий, куймагимни қилмағайсан манъ, агар
Жон аро билсанг не оташпорае бордур манга.
35
Лабинг сори токим назардур манга,
Ёш ўрнида хуни жигардур манга.
Дема, мендин айрил, доғи умр сур,
Ки ул умр ўлумдин батардур манга.
Туганлар дирам шаклидур зод учун,
Адам сори чунким сафардур манга.
Қилур айб ошиқлиғим барча халқ,
Улус айби, ваҳким, ҳунардур манга.
Табибо, яна сабрдин дема сўз,
Ки бу шарбатингдин зарардур манга.
Дема, майни тарк этки, соқий юзи
Бу кўзгу аро жилвагардур манга.
Чучукдур қамиш ўқларинг жонима,
Бу най ичра гўё шакардур манга.
Навоий, ул ой ҳажрида туну кун
Қотиқ шому тийра саҳардур манга.
36
Шаҳр бир ой фурқатидин байтул-аҳзандур манга,
Бир гули раъно ғамидин боғ зиндондур манга.
Базми ишрат ичра сиз май нўш этинг, эй дўстлар,
Ким насиб ул лаъли лаб ҳижронидин қондур манга.
Чиқти ақлу фаҳм ила сабру кўнгул тан мулкидин,
Чиқмайин ҳар лаҳза заҳмат бергучи жондур манга.
Ўқи баским тандадур, тегмас танимға ўзга ўқ,
Улки ўқ деб нола қилдим, эмди қалқондур манга.
Уйла расвоменки, кўю кўчада ҳолим кўруб
Баъзи эл гирёну баъзи халқ хандондур манга.
Ҳажридин бағрим сувдур, ул сув аро болиғ киби
Дарду меҳнат ўқидин бир неча пайкондур манга.
Ҳур мужгонин агар суртай деса қилмон қабул,
Ким аёқда орзу хори муғилондур манга.
Май ичиб тоатни фавт этмангки, ул ўт тобидин
Неча боқсам баҳра ҳоло доғи ҳирмондур манга.
Эй Навоий, халқ дер: жон бер, ваё кеч ишқидин,
Гарчи бу душвор эрур, лекин ул осондур манга.
37
Менмудурменким сенинг васлинг муяссардур манга,
Бахти гумраҳдин қачон бу қисса бовардур манга.
Ҳақ тонуқтурким, тирикликдин манга сенсен мурод,
Йўқса оламнинг йўқи-бори баробардур манга.
Эй кўнгул, ғаввоси баҳри васл ўлубмен, не ажаб,
Ким насиб эмди ўшул покиза гавҳардур манга.
Не учун базми висол ичинда ичмай бодаким,
Кўзию оғзи букун бодому шаккардур манга.
Ою хуршидингни йиғ эй чархи гардунким, бу дам
Ҳамдам ул ой чеҳралиғ хуршид пайкардур манга.
Сарвни ўртаб, суманни елга бер, эй боғбон,
Ким букун ҳамсуҳбат ул сарви суманбардур манга.
Қўрқарам ҳирмон саҳобин ёпмағай фаҳм этса чарх,
Ким шабистон меҳр шамъидин мунаввардур манга.
Эй Навоий, ҳеч билмонким топибмен васлини,
Ё магарким жумлайи олам мусаххардур манга?
38
Кўзларимда ишқдин сув эрди уйқу ўрнида,
Турфа кўрким, ҳажрдин қон бўлди ул су ўрнида.
Кимгаким кирпик ўқин ёғдурса ул гул, рашкдин
Жисмим ичра бир тикандур ҳар сари мў ўрнида.
Ғайр нақшидин қилибмен пок кўнглум сафҳасин,
Тут ул ой оллида, эй машшота, кўзгу ўрнида.
Шаҳсуворимнинг аёғин ўпкали розидурур
Ой била кун ҳар бириси бир тепингу ўрнида.
Изтироб этса қошинг кўргач, не тонг, шайдо кўнгул
Телба ким кўрди янги ой ўлтурурму ўрнида?
Даҳр бўстони аро барқу булутдин англаким,
Йиғламоқ юз қатладур бир қатла кулгу ўрнида.
Эй Навоий, дерсен ул қоматни кўнглунгдин чиқар,
Не ниҳол ўлтуртайин ул сарви дилжў ўрнида?!
39
Беҳи рангидек ўлмиш дарди ҳажрингдин манга сиймо,
Димоғим ичра ҳар бир тухми янглиғ донайи савдо.
Мазаллат туфроғи сориғ юзумда бордур андоқким,
Беҳида гард ўлтурғон масаллик тук бўлур пайдо.
Оқартиб ишқ бошимни, ниҳон бўлди сариғ чеҳрам,
Момуғ ичра беҳини чирмағон янглиғ киши умдо.
Юзумда тийғи ҳажринг захми ҳар сори эрур беважҳ,
Беҳини тийғ ила чун қатъ қилмоқ расм эмас қатъо.
Юзум туфроғдадур ҳар дам қуруғон жисм ранжидин,
Беҳига сарнигунлук шохи заъфидин бўлур гўё.
Бу гулшан ичра беҳбуд истаган доим беҳи янглиғ
Кийиб пашминайи тоат қадин ҳам асрамоқ авло.
Навоий гар қуёш норанжидин беҳрак кўрар, тонг йўқ
Беҳиким лутф қилмиш маҳди улъё исматуд-дунё.
40
Ёр акси чунки айлар жилва май кўзгусида,
Май ичарменким, юзи бўлғай юзум ўтрусида.
Ул сабоҳат бирлаким кулдунг, манга меҳр ўлди фаҳм,
Меҳр фаҳм ўлмоқ, тонг эрмас, субҳнинг кулгусида.
Уйлаким хайли ҳубоб ичра тушар хас, бормен
Ашк аро саргашта ул султони ҳусн ўрдусида.
Урди олам бузғали бир-бирга кирпик сафларин,
Фитналар бедор қилмоқ, кўр, ул ой уйқусида.
Не хато қилғай кўнгулларга кўзунг мужгон ўқин
Ҳар қаён чун боқса, сайдедур анинг қобусида.
Навбаҳори даҳрға қўйманг кўнгулким, йўқ вафо
Не гули бўстонида, не лолайи худрўсида.
Шоҳлар побўсунг этгандин, Навоий, яхшироқ
Ким бошингни хоки раҳ этсанг анинг побўсида.
41
Кимса ҳаргиз кўрмади чун аҳли даврондин вафо
Улки даврон офатидур, не тамаъ ондин вафо?!
Жониму умрумдур ул ой, бевафо бўлса, не тонг,
Қайда кўрмиш кимса ҳаргиз умр ила жондии вафо?
Гар вафо қилсанг эрур, андинки, бордурсен, пари,
Йўқса, ким оламда кўрмиш навъи инсондин вафо?
Ваҳки, даврон аҳлидин жуз бевафолиғ келмади,
Ҳар нечаким кўрдилар мен зору ҳайрондин вафо.
Чун вафо гулбарги даврон боғида ер топмади,
Бежиҳатдур кимки истар бу гулистондин вафо.
Кимса кўнглин кимсадин истаб вафо, олдурмасун,
Ким манга худ етмади ул кўнглум олғондин вафо.
42
Миръоти ҳуснунг тийрадур бу оҳи дардолуд аро,
Равшанлиғи мумкин эмас чун шамъ қолди дуд аро.
Бутганга ўхшар дегасен ҳар ён қизил тол узра барг,
Ҳар соридин пайконларинг бу жисми хунолуд аро.
Шоми ғам оҳим дудидур, ул дуд аро ҳар ён шарар,
Билгил, нуҳусат анжуми бу шоми қийрандуд аро.
Хўй қатрасидан ғарқ эрур холинг саводи, ваҳ, нетар,
Бир тийра кавкаб фитнаси юз ахтари масъуд аро.
Очтинг чу зулф, ул икки кўз ҳар ён хаданг отмоқ, не тонг,
Ким қолмиш икки турки Чин ҳиндуйи номаъдуд аро.
Ул кўй қасди этмишам, эй воиз, они манъ этиб,
Ҳар дам дема жаннат сўзин, сўз солмағил мақсуд аро.
Қочса Навоий шайхдин пири муғон сори, не айб,
Ким бор тафовутлар басе мақбул ила мардуд аро.
43
Ер тутар кўнглумда гардундин жудо бўлғон бало,
Жондадур девона кўнглумдин хато бўлғон бало.
Истамонким ишқ мендин ўзгани қилғай асир,
Ҳеч кишига бўлмасун, ё раб, манга бўлғон бало.
Шод юзланманг, балолар, бизгаким, бўлмас халос
Бу кўнгул зиндони ичра мубтало бўлғон бало.
Хўблардин ҳар кишига бир бало етган куни
Бизга етмиш отидур жавру жафо бўлғон бало.
Васлида рашк ўлтурур ҳажрида ғам, ваҳким, манга
Васл аро бўлғон балодур ҳажр аро бўлғон бало.
Ўлтурурлар ҳамдаминг бўлсам, ўлармен бўлмасам
Бўлмағон, жоно, сенинг бирла бало бўлғон бало.
Носиҳо, ошиқлиғимни манъ қилдинг, билмадинг,
Ким насиҳат бирла дафъ ўлмас қазо бўлғон бало.
Чун балосиз ком йўқ, топмас бақо комин, магар
Кимки они ўртамас оти фано бўлғон бало.
44
Оразу холингни бир дам кўрмасам, эй дилрабо,
Уйладурменким кўрунмас кўзума оқу қаро.
Ҳажр аро раъно қадинг нахлин тилармен тенгридин,
Шомлар шамъ истагандек хайр аҳлидин гадо.
Гар фироқ айёмининг билмон ҳисобин, не ажаб,
Ким юзунг ҳажрида кундуз кеча янглиғдур манго..
Барқ эмас, оламға юз қўймишдур оҳимдин шарар,
Раъд эмас, гардунға чирманмиш фиғонимдин садо.
Бошинг ол, кет ўз пайи вақтингға, эй шайдо кўнгул,
Ким эмассен хаста жоннинг ҳеч дардиға даво.
Неча оқғай кўз ёшим, еткур ғуборин, эй насим,
Фарзи айн эрур яшарур кўзга солмоқ тўтиё.
Умр елдек ўтмагин дебсен магар, эй боғбон,
Ким яқоси чоксиз гул бутмади бу боғ аро?
Жон топай дерсен сабуҳийдин, вале ғофилки, субҳ
Чок этиб кўнглак, сенинг ҳолингга тутмиштур азо.
Эй Навоий, хаста кўнглумга мададдур новаки,
Рост андоқким заиф элга берур қувват асо.
45
Равшандурурки, меҳр юзунгдин олур сафо,
Йўқса, не зажҳ ила қамар андин топар зиё?
Ғарқи муҳити ишқинг эди жон ила кўнгул,
Ул дамки, руҳ эмас эди тан бирла ошно.
Гулда юзунг латофатидин ранге кўрмаса,
Булбулға не эди бу фиғон бирла, бу наво?
Бир зарра оғзи рамзини ҳар кимки англади,
Йўли адам тариқидуру зоди раҳ — фано.
Ул зиндадил ҳаёти абад васлидин топар,
Ким неши ғамни нўш деру дардни даво.
Ломики, васл аёғиға топмиштур иттисол,
Ул «лом»дурки, ўртаға олмиш они «бало».
Ўздин қутул, Навойию мақсадға етки, қуш
Етмас чаманға, бўлса қафас ичра мубтало.
46
Зор жисмимға хадангинг захмидин ортар наво,
Создекким, тешсалар они фузун айлар садо.
Қадди ҳажрида ғамим шамъини ҳар деворға,
Ким таябмен сарв андоми била бўлмиш қаро.
Ғунчанг анфоси насими заврақи жон қасдиға
Еткурур ҳар дам адам дарёсидин мавжи фано.
Орзуйи васлидин ранжур эрур мунглуғ кўнгул,
Қут учун тазвир ила бемор бўлғондек гадо.
Нега йиғлаб анбарий зулфин кесар ҳижрон туни,
Ўлмагимни англабон гар шамъ тутмайдур азо?
Ҳажр дардин кўнглума кам қилди холинг оқибат,
Доғ эмиш дарди шалойин хастаға охир даво.
Руҳпарвардур Навоий оҳу ул юз шавқидин,
Ул сифатким лолаву гул юзидин келгай сабо.
47
Ёр дардим сўрмайин кўнглумни маҳзун қилдило,
Жоним ошубини кам қилмоқдин афзун қилдило.
Бермайин захмин жигар қониға таскин гунае,
Лаъли кулмак бирла ашкимни жигаргун қилдило.
Дафъи савдо истадим лаъли майидин, бир йўли
Ул пари савдозада кўнглумни мажнун қилдило.
Эй кўнгулким, сабр тоғин маскан эттинг оқибат,
Тунд сайли ишқ ул тоғингни ҳомун қилдило.
Бесутунғаким сутун Фарҳод бўлди, қофи ишқ
Ул сутунни Бесутун остидаги «нун» қилдило.
Недур учмоқ жоҳ ила, охир фалак Намруднинг
Осмони тахту жоҳин ганжи Қорун қилдило.
Қатра хўйлиқ оразинг васфин Навоий қилғали,
Лутфи табъ абёти назмин дурри макнун қилдило.
48
Сориғ оғриқ бўлдум, эй соқий, хазони ҳажр аро,
Қони асфар майки, бор ҳар қатраси бир каҳрабо.
Юзу жисмимдур сориғ барге қуруғон шох уза,
Шоху баргеким қуруб сорғорса, ким кўрмиш даво?
Не мараздур буки, бир гулрух шарори ишқидин
Бўлди сориғ лола кўзум оқию доғи қаро,
Суд эмиш кўз тушса асфар жинси сори, ваҳ, қани
Сарвинозимким, сориғ гул барғидин киймиш қабо?
Сорғориб қолдим ҳаводис кожиға ҳижрда куни,
Бир сориғ қушдекки, кундуз қолғай ул қушлар аро.
Шом ила субҳ ар сориғ оғриқ эмаслар, бас недур
Тун сочин ёйиб, қуёш йиртиб юзин, тутмоқ азо?
Дард туфроққа ниҳон қилди Навоий жисмини,
Топибон бир шиша олтун дафн қилғондек гадо.
49
Кўнглум ўртансун агар ғайрингга парво айласа,
Ҳар кўнгул ҳамким сенинг шавқунгни пайдо айласа
Ҳар киши васлин таманно айласам навмид ўлай,
Ҳар киши ҳамким сенинг васлинг таманно айласа.
Ўзгалар ҳуснин тамошо айласам чиқсун кўзум,
Ўзга бир кўз ҳамки ҳуснунгни тамошо айласа.
Ғайр зикрин ошкора қилса лол ўлсун тилим,
Қайси бир тил ҳамки зикринг ошкоро айласа.
Рашкдин жонимға ҳар наргис кўзи бир шуъладур,,
Боғ аро ногаҳ хиром ул сарви раъно айласа.
Йўқ оғиздин нукта айтур маҳвашимдек бўлмағай,
Гар қуёш ҳар заррасидин бир Масиҳо айласа.
Оқибат жонимға етти, эй хушо муғким, мени
Бир қадаҳ бирла харобот ичра расво айласа.
Қелтурунг дафъи жунунумға парихон, йўқ табиб,
Ким ул ансабдур пари ҳар кимни шайдо айласа.
Субҳдек бир дамда гардун қўймағай осоршш
Ногаҳ аҳли сидқ кўнгли меҳрин ифшо айласа.
Даҳр шўхиға, Навоий, сайд бўлма, нечаким
Кун узори узра тун зулфин мутарро айласа.
50
Қосидеким ёрдин бир сўз ривоят айласа,
Истарам сўрғон сойи боштин ҳикоят айласа.
Телбалар янглиғ гаҳ ўз ҳолимдадурмен, гоҳ йўқ,
Ул паридин ҳар киши бир сўз ривоят айласа.
Эй кўнгул, оҳингни дерсенким сув айлар тошни,
Чин эрур, гар кўнглига онинг сироят айласа.
Жонға басдур ҳар нафас бир доғ, невчун бўлмасун
Қониъ улким, бир дирам ҳар дам кифоят айласа.
Топти Мажнун шуҳрату қолди менинг қиссам ниҳон,
Ким ўлар ҳар ким фасонамни бидоят айласа.
Ғам сипаҳ қасдимға тортибтур, не бўлди пири дайр
Бир қадаҳ бирла бу маҳзунни ҳимоят айласа?
Эй Навоий, фақрдин бебаҳрадур юз ғам етиб,
Соликеким шукр боринда шикоят айласа.
51
Бағир хунобидин заъф ўлди ғолиб хаста жонимға,
Оғир эрди ғизо, авд этти заҳмат нотаванимға.
Лабинг ҳажрида жисмим конидин ҳар пора лаъледур,
Кўнгул захмида яхши боқсалар бир қатра қонимға.
Адам дуржики оғзинг ҳуққасидур, марҳаме ондин,
Даводур ғунчадек кўнглумдаги доғи ниҳонимға.
Сариғ юзумдин эл йиғлар, магарким ўлмагим етти,
Ким мундоғ хосият баракс бўлди заъфаронимға.
Салоҳим пардаси куйди ул ўтлуғ юз хаёлидин,
Фиғонким, ойни ёд этмак зарар қилди катонимға.
Ул ой кулбамга келди жондурур хуноб ила оҳим,
Бу тортиғлар мураттаб айламишмен меҳмонимға..
Қарору ақлу ҳушум ишқинг ўти бирла чурканди,
Самум эсди бало даштида озған карвонимға.
Замон авроқию ишқим эди Фарҳоду Мажнундин,
Фалак бир-икки фасл этти изофат достонимға.
Навоий, Зуҳра удин мотамим тутқонда куйдурди,
Фалак сори эришиб борғон учқунлар фиғонимға.
52
Не наво соз айлагай булбул гулистондин жудо,
Айламас тўти такаллум шаккаристондин жудо.
Ул қуёш ҳажрида қўрқармен фалакни ўртагай
Ҳар шарореким, бўлур бу ўтлуғ афғондин жудо.
Дема, ҳижронимда чекмайсен фиғону нола кўп,
Жисм айларму фиғон бўлғон нафас жондин жудо?
Бўлса юз минг жоним ол, эй ҳажр, лекин қилмағил
Ёрни мендин жудо ёхуд мени ондин жудо.
Ҳажр ўлумдин талх эмиш, мундин сўнг, эй гардун, мени
Айлагил жондин жудо, қилғунча жонондин жудо.
Васл аро парвона ўртанди, ҳамоно билдиким
Қилғудекдур субҳ ани шамъи шабистондин жудо.
Бир иёсиз ит бўлуб эрди Навоий ёрсиз,
Бўлмасун, ё рабки, ҳаргиз банда султондин жудо.
53
Зиҳи висолингга толиб тутуб ўзин матлуб,
Муҳаббатидин отингни ҳабиб атаб маҳбуб.
Уружунг ақшоми бўлмай тўқуз сипеҳр ҳижоб,
Юзунг хижолатидин меҳр ўлуб вале маҳжуб.
Ўт ичра тушса бўлур нисбати самандардек,
Кишики, ишқинг ўтиға ўзин қилиб мансуб.
Итинг ҳисобиға кирган ҳисоб вақтида,
Агарчи журми эрур беҳисоб, эмас маҳсуб.
Китобат этмаганингдин қаламда нол эрмас,
Ки тушти кўнгли аро тоб уйлаким мактуб.
Либоси мотам аро қолди то абад соя,
Ки меҳрдин нега ёнингда бўлмади масҳуб.
Мутиъи амринг агар подшоҳ, агар сойил,
Гадойи хонунг агар ҳушманд, агар мажзуб.
Ажаб йўқ, олса кўнгул ҳушин ул ики гису,
Бу бўлса силсила, кўп телбани қилур мағлуб.
Тиласа равзани зоҳид, Навойию кўюнг,
Ки ҳар киши ани истарки, бор анга марғуб.
54
Сочса анжумдин фалак бошингға юз минг дурри ноб,
Жолайи ғам, билки, ёғдурғай бир офатлиқ саҳоб.
Не ғараз бу жолани ёғдурса андин ўзгаким,
Умр нахлин синдурўб, тан гулбунин қилғай хароб.
Рўзий ортуғ бўлмағин ҳар кимки билгай чархдин,
Зол янглиғдурки розиқ чархини қилғай хитоб.
Офариниш баҳридин гардун ҳубоби беш эмас,
Борму имкон кимсага бир қатра сув бермак ҳубоб?
Бўлса эрди қудратиким лаҳзае тобқай қарор,
Туну кун тинмай бу навъ этгайму эрди изтироб?
Ул доғи ўз ҳолиға ҳайрон эрур андоғки мен,
Анда ҳам саргашталиқ андоқки менда печу тоб.
Жисми онинг ҳам ҳаводис зарбасидин нилгун,
Топмайин мақсудини мендек неча айлаб шитоб.
Қудрат илгида бўлуб ул ҳам забун андоқки мен,
Олмай ул мендин ҳисоб, андоқки мен андин ҳисоб.
Эй Навоий, солик эрсанг ҳақ вужудин бил вужуд,
Мосиволлоҳни адам, валлоҳу аълам бис-савоб.
55
Икки ўтлуғ наргисингким қилдилар бағрим кабоб
Биридур айни хумор ичинда, бири масти хоб.
Тийғ тортиб дам ола олмай етиштинг бошима,
Гўйиё хуршид янглиғ йўлда кўргуздунг шитоб.
Офариниш баски аҳволимға йиғлар ҳар кеча,
Ашк дарёси эрур гардуну кавкаблар ҳубоб.
Толпинурмен ашк аро ҳар дамки тишлар лаълини,
Ким тенгизга тушса, жон ваҳмидин айлар изтироб.
Ранжу заъфим бўлмиш андоқким, сўра келган улус
Ҳолим айларлар савол, аммо эшитмаслар жавоб.
Неча тасбиҳинг ҳисоби, зоҳидо, ич бодаким,
Сену мендекларга худ бу коргаҳда не ҳисоб?!
Гар карам дарёсининг мавжи будурким, чоғладим,
Қони ўз бўйниға ким ишратдин этса ижтиноб.
Ич, Навоий, майки, фаҳм эттук табиби ишқдин:
Ғуссаву ғам заҳриға тарёк эмиш ёқути ноб.
Хосса базмиким қуёш жомин шафақ роҳи била
Элга тутқай хусрави анжумсипоҳи Жамжаноб.
56
Қошу кўзунгни мунажжим чунки кўрди бениқоб,
Деди: кўрким, қавс буржидин туғубтур офтоб.
Бир лабинг жон олди андоқким, бириси билмади,
Эмдиким билди, ароларинда бордур шаккароб.
Гар фалак қошинг била баҳсе ҳилолидин қилур,
Бир деса пайваста, жоно, эшитур икки жавоб.
Гул киби юзунгда тер фард этти ҳушумдин мени,
Гарчи беҳуш элга ҳуш учун муқаввийдур гулоб.
Ким сиришким кўрди, маълум этти ишқим ҳосилин,
Дона бирла уйлаким эл нақдини айлар ҳисоб.
Гарчи ишқ ўтида кўнглумни ўқунгға шишладинг,
Гарм бўлмаким, ҳануз не сих куймиш, не кабоб.
Не чамандур буки, ҳасрат суйию дард ўтидин
Парвариш топмиш қаю бир гулдаким бор обу тоб.
Гар Навоийнинг куюк бағрида қондур, не ажаб,
Хомсўз ўлур ёлин узра тушуб куйган кабоб.
57
Етти ҳажр айёми, қатлимға недур ҳар дам итоб?
Мен худ ўлгумдур яқин, эй умр, кўп қилма шитоб!
Элга меҳрингдин куярмен, менга қаҳринг саҳл эрур,
Дўзах аҳлиға эрур жаннатни кўрмаклик азоб.
Ўлтурур чун ҳажр, бепарволиғинг ортуқсидур,
Дард муҳликдур, не ҳожат шарбат ичра заҳри ноб?
Невчун элдек йўқ манга меҳрингки, сарву гул уза
Тушса, хору хасни ҳам маҳрум қўймас офтоб.
Бодпойинг йўлида хоки таним гард айладим,
Ваҳки, ул гард-ўқ муродим юзига бўлди ҳижоб.
Ашк сувидин қадинг сарвини қилдим сарбаланд,
Ваҳки, ҳам ул сувдин умидим уйин қилдинг хароб.
Ул қуёш ҳажри мени ўлтургали бас, эй сипеҳр,
Сен қуёш тийғин чекиб, қилмоқ не ҳожат изтироб?!
Бу чаманда сув масаллик покравни чархдин
Кўрмадикким, кўнгли синмай қолди андоқким ҳубоб.
Чун Навоийдин узулдунг, бор савоб ўлмак анга,
Жонидин маҳжур ўлар валлоҳу аълам бис-савоб.
58
Эйки рухсоринг эрур хўбу хатинг ҳам марғуб,
Хўблардин неки бош урса, эрур бешак хўб.
Токи севдум сени, жаврингни доғи севмишмен,
Ҳар не маҳбуб қилур, бордурур ул ҳам маҳбуб.
Риштайи жон била номанг бошини чирмар эдим,
Ул шарар тори била куймаса эрди мактуб.
Хаста дилларға не жон олғучи юздур улким,
Қолибин қилди тиҳи кўргач они аҳли қулуб.
То лабинг волиҳи бўлдум, тиламон оби ҳаёт,
Сувни найлар кишиким, бодаға бўлғай мағлуб?
Аҳли ишқ ичра манга ёқма вараъ туҳматини,
Зоҳидо, қилма ҳунар аҳлиға бизни маъюб.
Истасанг мулки бақо, салб қил ўзлукни бурун,
Ки сулук ичра фано аҳлиға будур услуб.
Эй Навоий, тиласа шоҳ мушавваш рақаминг,
Ҳар не матлуб анга, бизга ҳам улдур матлуб.
59
Тийғ ила хоки танимни ҳар тараф ёрдинг келиб,
Нақди жон олмоққа бу туфроғни охтординг келиб.
Келдингу кўнглумни юз чок этмагунча бормадинг,
Баъд умре, эй ситамгар, яхшилар бординг келиб.
Жон сенга қурбонки, олиб жон кўнгул афғонидин,
Ҳам ўзунгни, ҳам мени, ҳам элни қутқординг келиб.
Қатл бас эрди, таним ул кўйдин судратмагинг
Ортуғ эрди, эй жафожў, ҳаддин ўткординг келиб.
Эй кўнгул, оздур сенга бу ҳамки, ул ой кўйидин
Манълар қилдим, вале юз қатла ёлбординг келиб.
Соқиё, еткурмиш эрди жонни оғзимға хумор,
Жон фидонг ўлсунки, бир май бирла қойтординг келиб.
Зуҳд этиб эрди Навоийни хароб, эй муғбача,
Тенгри ёрингким, фано дайриға бошқординг келиб.
60
Чобукеким, ҳар тараф майдон аро айлар шитоб,
Барқи ломиъдур саманди, гарди андоқким саҳоб.
Ўқи рашкидин эрур кўксум аро кўнглум қуши
Ул кабутарким, қабақ нчинда қилғай изтироб.
Отса ўқ ул қоши ё юз печ урар жон риштаси,
Ким манга ҳирмону онинг ўқиға етгай таноб.
Ногаҳон отқайму деб бир ўқ қабақ шакли била
Боши устига келур майдонда ҳар кун офтоб.
Ул қуёшдин бошқа ким отқай қабақ, ваҳ, кўрмадук
Ахтари Саъдеки, ҳар дам зоҳир этгай бир саҳоб.
Жон берурмен қайрилур чоғда кўруб белида печ,
Ўлса тонг йўқ улки, жони риштасиға тушса тоб.
Кимки саркашрак — ҳаводис ўқиға кўпрак ҳадаф,
Ушбу ҳолатни қабақ аҳволидин қилғил ҳисоб.
Эй Навоий, чун ўқи ҳар дам фалак майли қилур,
Сен оти гардига қониъ бўлки, бордурсен туроб.
61
Ҳаво хуш эрдию илкимда бир қадаҳ майи ноб.
Ичар эдим вале ғамдин қадаҳ-қадаҳ хуноб.
Ки ҳозир эрди ўшул сарви наргиси махмур,
Валек рағмима қилмас эди қадаҳға шитоб.
Манга не заҳрае улким, десамки, бир қадаҳ ич,
Не онсиз ичгали май, не қарору тоқату тоб.
Бу ғусса бирла ичим қон бўлуб нечукки қадаҳ,
Кўзумга ҳар нафас ашк эврулуб мисоли ҳубоб.
Чу англадики, борур ихтиёр илгимдин,
Кулуб қадаҳ киби лутф айладию қўйди итоб.
Қадаҳни ичтию юз лоба бирла тутти манга,
Ки онинг ичгани-ўқ қилди мени масту хароб.
Чу соқий этти қадаҳ кўзгусида жилвайи ҳусн,
Не айб, ошиқи майхора кўнгли бўлса ябоб?
Навоий, васл биҳиштида шукр қил бу нафас,
Ки ёна чекмагасен ҳажр дўзахида азоб.
62
Лабингдин хаста жонким бўлди бетоб,
Эмас бетоб, анга эрур шакархоб.
Ёшимдии обрўюм борди, билдим,
Ки равнақсиз қилур олтунни сиймоб.
Қошинг ҳажрида ҳар наълеки кессам,
Келур пайваста, жоно шакли меҳроб.
Қилич боғи белинг қучқан ҳасаддин
Кўзумга аждаредур шакли қуллоб.
Кўзум оллиндадур лаълинг хаёли,
Эмас кирпикларим устида хуноб.
Фироқ илги, фиғон, жон риштасидин
Чиқорур тордин андоқки мизроб.
Фалак бошингға қоплаб ит терисин,
Сен они жаҳлдин деб кишу синжоб.
Ажаб йўқ, одамийлиқни унутсанг,
Ўзунгни телба ит чармида асроб.
Навоий, ранж кўрма, оғзин истаб,
Ким ул бир жавҳаредур асру ноёб.
63
Бовужудиким адам бўлдум ғамидин қайғуруб,
Ҳеч оғзининг сўроғин лаълидин топмон сўруб.
Жонки, қат-қат қон бўлубтур доғи ишқинг кетмагай,
Лола баргидек ани бир-бир совурсанг куйдуруб.
Новакинг кўнглумда қилмиш хона, бовар қилмасанг,
Кўксума илгингни келтурким, турубтур билгуруб.
Ишқидур жон пардасида, равшан эттим, дўстлар,
Неча куйгаймен ҳарир ичинда ўтни ёшуруб?
Барқдек пўямни айб этманг, саломат аҳликим,
Мундоқ ўтеким туташибдур манга, бўлмас туруб.
Истама таҳсинки, шокирмен не келса оллима,
Шукр қилмай, найлай олурсен қазони ёзғуруб?
Чун Навоий жониға марҳам эрур пайконларннг,
Кош, ёқса марҳами ўқунг ёнимға ўлтуруб.
64
Хоки пойи бўлди жони хоксорим қон ютуб,
Ким чиқиб лаълини ўпгай риштайн зулфин тутуб.
Зулфин очқонда занах чоҳиға тушгай минг кўшул,
Қўймаса ул чоҳ уза рухсори шамъин ёрутуб.
Ишқ муҳриқ даштини қать айламак душвор эрур,
Кирмасам оҳим ели бирла ҳавосин совутуб.
Куйгали мойилмену ҳажриға йўқ, ваҳким, мени
Айлади рози иситмоққа ўлумдин қўрқутуб.
Дер эмиш, бир кун келиб кўнгли яросин буткарай,
Келса бутгил, эй кўнгул, бу сўзга худ бўлмас бутуб.
Даҳр бўстонида қилмоқ сайр айлаб ҳою ҳуй
Ҳарза кезмакдур ҳаётинг қушларини ҳуркутуб.
Жоми васлингдинки, элни тиргузурсен, бил яқин,
Ким Навоий ўлгуси хунобайи ҳижрон ютуб.
65
Сен лабинг сўрғон сойи мен қон ютармен, эй ҳабиб,
Сен май ичгилким, менга хуни жигар бўлмиш насиб.
Дедилар, аҳбоб дардиға ҳабиб айлар даво,
Ваҳки, мен куйдум, муҳаббатдин эмас воқиф ҳабиб.
Кўюнгга киргач кўнгул қошингға майл айлар, бале,
Гўшайи меҳроб этар пайваста манзилгаҳ ғариб.
Чеҳра сорғорғон сойи ортар кўнгулнинг ноласи,
Бор ажаб воқиъ хазон фаслида нолон андалиб.
Хоссалиллаҳ шарбатимни заҳри қотил бирла эз,
Чун иш ондин ўттиким, келгай Масиҳим, эй табиб.
Неча ул ой меҳридин шайдо кўнгулни овутай,
Телбага ёлғон ҳикоят бирла бергандек фириб.
Майға раҳн ўлмай фано дайрида тасбиҳу ридо,
Пири дайр этмас ҳавола элға зуннору салиб.
Нафсинг этса шўхлуғ чарх эмгагидин қил адаб,
Тифлни андоқки зажр айлар фалак бирла адиб.
Эй Навоий, зулмидин дерменки ишқин тарк этай,
То назардин ғойиб ўлди, йўқ яна сабру шикиб.
66
Ваҳ, не қотилдур, келур ойини зулму кин солиб,
Ошиқ ўлтурмак учун ҳар қошиға юз чин солиб.
Чун ўтуб ишқ аҳлидин — ошуби сабру фаҳм ўлуб,
Чун етиб зуҳд аҳлиға — торожи ақлу дин солиб.
Ҳар тарафким гом уруб — юз порсо йўлин уруб,
Ҳар қаёнким кўз солиб — яғмову қатлойин солиб.
Эл сориким юзланиб — қиндин чиқариб тийғи кин,
Чун манга маркаб суруб — бошимға тийғи кин солиб.
Бу сориғ рухсора бирла қон ёшимдин ёд қил,
Ичсанг олтун жом ичинда бодайи рангин солиб.
Сенсизин, эй умр, чун мумкин эмас орому сабр,
Борма ҳар дам бизни мундоқ бедилу ғамгин солиб.
Боғи ҳуснунгким, гул очти ранг-ранг, эй муғбача,
Гўйи ичтинг майға барги лолаву насрин солиб.
Шаръсиз хошок аро хашхошдекдур, эй ҳаким,
Кўкка чиқсанг жайбинг ичра субҳайи парвин солиб.
Дарду ғам қолиб, Навоий жони чиқти оқибат,
Ҳажр элидин хонумонин борди ул мискин солиб.
67
Юз тўшук кўксумни ўртарсен жафодин қон қилиб,
Халқ куйдурган киби занбур эвин вайрон қилиб.
Жавҳари ишқинг ёшурғач ўртадим кўнглумга доғ,
Уйлаким қўйғай нишон эл нақдини пинҳон қилиб.
Кўҳи оҳандек ғаминг кўнглумдин олғон не осиғ,
Ким яна жонимға отдинг барчасин пайкон қилиб.
Юз ўлук тиргузди лаълингға етишган жоми май,
Гўйиё бердинг онинг ҳар қатрасин бир жон қилиб.
Ақлу дин нақдин ўғурлар гўйи ул айёрваш,
Буки беҳуш айлар элни ҳусниға ҳайрон қилиб.
Бўлубон ҳар шамъға парвона, куйма, эй кўнгул,
Ишқ ўтлуғ зулматида ўзни саргардон қилиб.
Эй Навоий, дема лаълин тишлар эл қатлиға ёр,
Балки элга жон бағишлар бизга қасди жон қилиб,
68
Юз сўзумдин бирига бермас жавоб ул нўшлаб,
Оғзини йўқтур десам, воқиъки, ҳеч эрмас ажаб.
Нуқтайи холинг недин ширин лабинг устидадур,
Нуқта чун остин бўлур ҳар қайдаким ёзилса «лаб».
Васл не янглиғ муяссар бўлғусидур, чун эрур
Дилбарим нозикмизожу мен бағоят беадаб.
Гар қуёш дерлар юзунгни, гарм бўлуб чекма тийғ,
Элга журме йўқ, инар чун осмондин ҳар лақаб.
Лаълинг олса чоклик бемор кўнглумни, не тонг,
Эй малоҳат нахли, чунким хастасиз бўлмас рутаб.
Зиндадил Мажнуннинг ўлмиш кўнгли чун Лайлиға ҳай,
Бас, не осиғ они ҳайдин қовламоғлиқ, эй араб?!
Толиб улким топмасанг доғи бу баским, айламас
Бир нафас ғофил сени матлуб ёдидин талаб.
Қаҳр барқи бирла раҳмат ёмғури гар буйладур,
Эммин эрмас Бу-л-Ало, навмид эмастур Бу Лаҳаб.
Гар наво топса Навоий лабларингнинг зикридин,
Тонг эмастур, чун мудом афзун бўлур майдин тараб.
69
Ханжаринг жонимға етти кўкрагимга санчилиб,
Новакинг ёнимға ўлтурди иёдатға келиб.
Қириб ўтган ўқларинг жон пардасин реш этгали
Сафҳадекдурким, қирилғай саҳв хатлар ёзилиб.
Югурар ҳар кирпигимга ортилиб бир қатра ёш,
Шўх ёшлардекки ўйнарлар чубуқ маркаб қилиб.
Ушбу ҳижрон кечасин туш кўрсам эрди ногаҳон,
Ўлгай эрдим ваҳмдин, албатта, заҳрам ёрилиб.
Наълим ичра доғ учун қўйғон фатилам дуд ила
Дард ўчоқида тутайдур андуҳ ўти ёқилиб.
Ул қуёш бирла борур эл соядек, мен хоксор,
Ваҳки, қолурмен изининг туфроғидек айрилиб.
Сирри ваҳдат чун фано дайрида сиғмас лафз аро,
Невчун, оё, хонақаҳ ичра туганмас айтилиб?
Нуктайи тавҳидни билган қила олмас баён,
Ким баён қилдим деса, билгинки, қилмайдур билиб.
Эй Навоий, майда соқий лаълидин эрмиш фуруғ,
Кайфиятни чунки фаҳм эттинг, нетарсен ойилиб?
70
Кўз ёшим бўлди равон бир наргиси жоду кўруб
Тифл янглиғким югургай ҳар тараф оҳу кўруб.
Қолди ҳайрон зоҳид ашкимда кўруб ҳар ён ҳубоб,
Рустойидекки ҳайрат айлагай ўрду кўруб.
Жон аро тиғинг кўруб кўнглум қуши тузди наво,
Тўтиедекким такаллўм айлагай кўзгу кўруб.
Водийи ишқинг макон қилди кўнгул кўргач юзунг,
Эл биёбон ичра манзил айлгандек су кўруб.
Жонда ўз доғин кўруб ошиқлиғимни англади,
Ул кишидекким тониғай ўз қўлин белгу кўруб.
Бода тутқач дема беҳуд бўлди ким ул кўзгудин,
Борди ҳушум ёр ҳусни жилвасин ўтру кўруб.
Эй Навоий, дафъ ўлур ҳолин кўруб кўҳи ғамим,
Фил янглиғким ҳазимат айлагай ҳинду кўруб.
71
Хаста жоним заъфин англа кўнглум афғонин кўруб,
Сўрма кўнглум ёрасин, фаҳм эт кўзум қонин кўруб.
Васлида лаъли уза ҳолин кўруб куйган киби
Ўртанурмен жонда эмди доғи ҳижронин кўруб.
Водийи сабримдағи хори хашак қилдим гумон,
Кўнглум атрофида ҳар ён нўги пайконин кўруб.
Англадим қилмиш кўзи олғон кўнгул сайдиға қасд,
Ҳар тарафдин чирга тузган хайли мужгонин кўруб.
Еру кўкта истабон пайдо эмас Хизру Масиҳ,
Қочтилар гўё дудоғинг оби ҳайвонин кўруб.
Жисм боғида равон шакле тасаввур қилди ақл,
Бўстони ҳусн аро сарви хиромонин кўруб.
Шабнам эрмас, наргис ашкидур, недин қон йиғламас
Кўз юмуб-очқунча гулшан умри поёнин кўруб?
Чархдин сидқ аҳли мотам ичрадур, фаҳм айлагил,
Ҳар саҳаргаҳ субҳнунг чоки гирибонин кўруб.
Номасин, ваҳким, очиб солмоқ назар мумкин эмас,
Чун Навоий ҳуши зойил бўлди унвонин кўруб.
72
Ичсангиз май суйидин ишрат уйин обод этиб,
Журъае ҳам қуйғасиз туфроққа бизни ёд этиб.
Соз этинг аввал ғамимдин нағмаким, барасл эрур
Уй иморат айламак хоро била бунёд этиб.
То ҳавойиймен ул ой ҳажрида андоқким булут,
Тоққа ҳар дам юзланурмен ёш тўкуб, фарёд этиб.
Ваъдайи васл этса ул Ширин санам, ғам тоғини
Қозғамен тирноғларимни тешайи Фарҳод этиб.
Ул қуюндурмен фано даштидаким, бўлдум адам,
Ҳар не боримни бошимдин чивуруб, озод этиб.
Ҳар замон кўнглум қатиқ эрмас, дема, эй сиймбар,
Ёшурун қолмас билур ичра ниҳон фўлод этиб,
Воқиф ўлким, даҳр деҳқони сенинг қасдингдадур,
Исмин онинг гул қилиб, отин мунунг шамшод этиб.
Майға тарғиб этмагинг кофийдурур, эй пири дайр,
Мундин ўзга ишни найларсен манга иршод этиб?
Истама лаълин, Навоийким, маразда эмганур
Табъини сиҳҳатлиғ эл шарбат била муътод этиб.
73
Сўзи ҳажринг ичра ҳар дам заъфлиғ жисмим ёниб,
Ўтқа тушган қил масаллик ўртанурмен тўлғаниб.
Очқил ўтлуғ оразинг, эй шамъким, парвонадек
Ўртанай бошинг уза бир неча қатла айланиб.
Солғасен оламға ўт, гар гул совуғи тобидин
Ғунчадек гулшанға чиқсанғ ҳуллаларға чирманиб.
Бийм эрурким офаринишдин чиқарғайсен дамор,
Базмдин усрук чиқиб майдонға чопсанг отланиб.
Ёр ила хўй айлаған кўнглум эрур ул навъ қуш,
Ким кишидин айрила олмас кичикдин ўрганиб.
Қабрим узра қўйғасиз тошеки, заъф айёмида
Ул пари кўйида ётмишмен бошимға ястаниб.
Молдин умрунгға осойиш агар етмас, не суд,
Нуҳ умри ҳосил этсанг, ганжи Қорун қозғониб?
Эй Навоий, тушта гар кўрмак ани мумкин эса,
Барча гар худ сўнгғи уйқудур, нетарсен уйғониб?
74
Қон ёшим йўлунгда томмайдур кўзум гирён бўлуб,
Ким аёғингға тушубтур кўз қароси қон бўлуб.
Ғунчадек кўнглум чекар ул ғарқ ўлуб хуноб аро,
Сўз деганда оғзинг икки лаъл аро пинҳон бўлуб.
Сўрса Мажнун ишқ даштида мени, айт, эй рафиқ,
Ким қуюндек итти бу водийда саргардон бўлуб.
Ҳажри кўнглумни бўзуб, ғам сели ҳамвор этти, вой,
Ким асар ҳам йўқтур ул маъмурадин вайрон бўлуб.
Тийғи худ ўтти, суубат кўрки, муҳлик ёраси
Бу замон бошимға қолибтур балойи жон бўлуб.
Ҳар замон оғзинг хаёли санчилур кўнглум аро,
Гўйиё бу ғунча они захм этар пайкон бўлуб.
Чарх ушшоқ оҳи ўтидин магар ваҳм эттиким,
Қубба қилди меҳрини ўз ҳайъати қалқон бўлуб.
Ҳашр хуршидиға мониъ фикр қилмассен, не суд,
Атласи гардунсаро пардангға шодурвон бўлуб.
Эй Навоий, фоний ўл ёр истасангким, хўб эмас
Жонни севмаклик баҳона ўртада жонон бўлуб.
75
Ўлукни тиргузур лаълинг Масиҳосо калом айлаб,
Такаллум чошнисин шарбати юҳйил-изом айлаб.
Азалда лаълингга сайд этгали кўнглум қушин гўё
Қазо сайёди жонлар риштасидин ёйди дом айлаб.
Чаманда тозалиғдин ҳар қуруқ шохе эрур Хизре,
Магарким андин ўтмиш оби ҳайвоним хиром айлаб.
Агар ҳарф ўлса мудғам, ваҳки, холинг нуқта идғомин
Аён қилди кўзумнунг мардуми ичра мақом айлаб.
Не бўлғай тийра бўлмай рўзгоримким, очиб гису
Қаро шомимни муҳлик айладинг субҳумни шом айлаб.
Ғараз ул юзни мастур асрамоқдурким, ҳакими сунъ
Улусқа оҳ этар қисмат ани ойинафом айлаб.
Чу ҳақ даргоҳидин мардуд этар, найларсен, эй зоҳид,
Қабули халқ учун ортқуси тоат илтизом айлаб.
Ёшингни дона, бағрингни сув қилким, тутти фақр аҳли
Ҳидоят қушларин бу донаву сув бирла ром айлаб.
Навоий кунда чун бир қурси мақсум ортмас, не еуд,
Фалакдек бўлмоғинг саргашта тун-кун иҳтимом айлаб.
76
Туганмас меҳри йўқ ҳажрим туни шарҳин савод айдаб
Варақ афлок ўлуб, ул тун саводин-ўқ мидод айлаб.
Улусни оқизур ашким, фалакни куйдурур оҳим,
Чекиб ун йиғласам ғам шоми ул маҳвашни ёд айлаб.
Муроди номурод ўлмоқдин ортуғроқ эмас мумкин,
Муродин гар топар ул шўх бизни номурод айлаб.
Инониб васлиға ҳажрин унуттунг, эй кўнгул, лекин
Қутулғайму ўлумдин умриға эл иътимод айлаб?
Мени худ ул пари ҳажри қилиб саҳрода саргардон,
Чекиб бечора Лайли оҳу Мажнун эътиқод айлаб.
Совурғил ақл эвин, гардун, мени мажнун қачон ўлсам,
Таним туфроғию оҳим елидин гирдибод айлаб.
Аёғ ёланг бориб қилдинг иморат Каъбани гўё,
Аёғинг ўпмаки бирла бузуқ кўнглумни шод айлаб.
Бошим ҳам зуҳд уётидин қуйи тушмуш, ҳам андинким
Борурмен дайр сори хонақаҳға хайрбод айлаб.
Навоий кўнглини кўп меҳр ила олди ул ой андоқ,
Ки олғай муштарий қаллошлар молин музод айлаб.
77
Мендин ул чобукнинг, эй пайки сабо, майдонин ўп
Кўйига бошим ниёзин еткуруб, чавгонин ўп.
Бодпойи сайриға ҳамтаклик айлай олмасанг,
Ерга мендин юз қўюб кўрган сойи жавлонин ўп.
Гар аёғи рахшининг ўпмак муяссар бўлмаса,
Кўз солиб ҳар ердаким топсанг аёқ босқонин ўп
Қоши ёси ғамза ўқин отса, ваҳ, мен хастадин,
Кўзларингга суртубон сувфорини, пайконин ўп.
Кулса лаъли, ваҳки, қолмас менда бир ўпгунча ҳуш,
Ҳашв эрур, кўнглумки, айтурсен лаби хандонин ўп.
Пок этак истар эсанг, бир пок этаклик истабон,
Хоки наълайниға юз қўй, гўшайи домонин ўп.
Эй Навоий, Каъбайи мақсуд васлин истасанг,
Шоҳи Ғозий қасрининг даргоҳи олий шонин ўп.
78
Қасри жоҳингға сипеҳр авжида айвон бўлди тут,
Ҳам сипеҳр осийбидин ер бирла яксон бўлди тут.
Лаъли руммоний тиларсен дам-бадам зийнат учун,
Қатра-қатра бағринг андин нордек қон бўлди тут.
Нафъ чун куймактин ўзга кўрмагунг парвонадек,
Бир қуёш ҳар тун санга шамъи шабистон бўлди тут.
Дайр қасди қилмағил ҳар лаҳза ошиқ бўлғали,
Қасди дининг қилғасен бир номусулмон бўлди тут.
Истадинг дунё арусин туштаги маҳбубдек,
Топмас эркач ком лаълидин, пушаймон бўлди тут.
Шўхлар қошин тиларсен, лек андоқким ҳилол
Жонға етганда кўрунгач кўзга пинҳон бўлди тут.
Бир муғаннийдин наво топмоқ тиларсен чангдек,
Эгри қад бирла ишинг фарёду афғон бўлди тут.
Кўси шавкат етти дўзахқа эшик қоқмоқ дурур,
Бас ети иқлим мулки узра султон бўлди тут.
Эй Навоий, ўзни жамъ эт, йўқса олам махзанин
Қон ютуб жамъ айлабон ўлгач паришон бўлди сут.
79
Эй кўнгул, ул аҳди ёлғон меҳр шартин қилди тут,
Аҳдини поёнига еткурмайин айрилди тут.
Ханжари ҳижрон била охир кесар чун риштани, .
Меҳр торин риштайи жонингға маҳкам қилди тут.
Чун майи васл ўзгалар ичмакка боис бўлғуси,
Ҳар нафас хуноби ҳижрон ютмоғингни билди тут.
Ё эшитмас, ё эшитгач зулмин айлар бирга юз,
Ҳолинг ул золимға юз минг қатла бас айтилди тут.
Дема, санчиб неши ҳижрон, еткурай нўши висол,
Чун бу нўшунг ўлтурур, ул неш ҳам санчилди тут.
Мотам ашки дурри чун туфроғингга сочилғуси,
Гавҳари анжум фалакдин бошингга сочилди тут.
Эй Навоий, кисвати фақр иста, йўқса чархнинг
Атласин кийдинг, гумон зт оқибат эскилди тут.
80
Келгил, эй қурбон кўнгул, ул қоши ё меҳрин унут,
Чун вафодин тортилур, сен ҳам бориб бир гўша тут.
Чунки ул бизни унутмоғни соғинди яхши иш,
Сен доғи, кел, бир нафас они соғинмоғни унут.
Ул қуёш ҳар дам бўлур бир зарра бирла гарм меҳр,
Меҳр шамъин сен доғи бир ўзга ой бирла ёрут.
Ҳайф эрур ҳар шўхи раъно юзига чун пок ишқ,
Шавқ ўтин, кел, сен доғи-бу ишвагарлардин совут.
Эй пари, бир телба гар овора бўлди ғам ема,
Одамийвашлар била нозук мизожингни овут.
Гар кўзум ёшиға ул гул мултафит бўлмас, не ғам,
Гул булутдин тозадур, сероб эмас гулдин булут.
Даҳр боғида гиёҳи меҳр ҳаргиз бутмади,
Гар десангким кўрмайин бемеҳрлик бу сўзга бут.
Шаҳди ишқинг заҳр этар гардун, сен ушбу жомдин
Хоҳ комингни очит, хоҳи мазоқингни чучут.
Тарк қил, сен ҳам Навоийдек ҳавосин, эй кўнгул,
Ёки ҳар дам бир тараф майлин кўруб, хуноба ют.
81
Оҳким, ул ошно бегона бўлди оқибат,
Ҳажридин беҳудлуғум афсона бўлди оқибат.
Ақлу дониш лофини урғон кўнгул йиғлай юруй,
Ул париваш ҳажридин девона бўлди оқибат.
Қатра-қатра шодлиғ ашкини сочтим васлида,
Барча ҳижрон қушлариға дона бўлди оқибат.
Борғали ул ҳусн ганжи ғам бузуғ кўнглумдадур,
Аждаҳо эви бизинг вайрона бўлди оқибат.
Масту беҳудлуғ эмиш ҳажр андуҳининг дофиъи,
Бас муқимий манзилим майхона бўлди оқибат.
Соқиё, май тутки, ҳажр андуҳидин мен телбани
Фориғ этган соғару паймона бўлди оқибат.
Чекма ун, оҳим кўр, эй Мажнунки, булбул кўп фиғон
Чекти, ўртанган вале парвона бўлди оқибат.
Бутға гар бош қўймадим, кўргилки, диним туҳфаси
Дайр пири оллида журмона бўлди оқибат.
Дединг ўлгилким, Навоий, сени гаҳ-гаҳ тиргузай,
Ҳеч билмонким санга, жоно, на бўлди оқибат?!
82
Ёшурун дардимни зоҳир қилди афғон оқибат,
Асрағон розимни ёйди сели мужгон оқибат.
Ёшуруб эрдим бағир чокини, ваҳким, қилди фош
Ҳар тараф кўздин тарашшуҳ айлаган қон оқибат.
Тийғи ҳажрингдин ниҳон кўксум шикофин, оҳким,
Элга равшан айлади чоки гирибон оқибат.
Войким, кўксум шикофидин улусқа бўлди фаҳм
Ишқ ўти бағримға қўйғон доғи пинҳон оқибат.
Шавқидин дам урмайин бедодиға хурсанд эдим,
Ваҳки, бўлдум ҳажридин расвойи даврон оқибат.
Гар будур кофир кўзу зуннор зулфи, эй фақиҳ,
Бўлғудекмен дайр аро масту паришон оқибат.
Ишқ кўйида жунунумни мунодий айлади
Даҳр тошидин мунаққаш жисми урён оқибат.
Даҳр бўстони аро саркаш ниҳоле кўрмадук
Соя янглиғ бўлмағон ер билан яксон оқибат.
Эй Навоий, давлати боқий тиларсен васлидин,
Они касб этмак фано бўлмай, не имкон оқибат?
83
Жаҳдим андоқдур етишгайменму деб васлингға бот,
Ким қабул этмон оғир деб чиқса эгнимдин қанот.
Сабр тоғи бирла қилмоқ пўя бўлмас, эй кўнгул,
Ташла ул юкни етишмак истасанг васлиға бот.
Шаҳсуворимнинг буроқи пўясидин қолди барқ,
Ким анинг феъли шитоб эрмиш, мунунг расми сабот.
Кўп Масиҳодин дам урма, қил ҳаётингни туфайл,—
Ангаким топмиш Масиҳ онинг туфайлидин ҳаёт.
Меҳр юз кўрмай ўчашти пардадин чиққач юзунг,
Олғали қўймас сориғ юзин қаро ердин уёт.
Чун ювди кўзлар саводин ашк, ёрут юз очиб,
Ким дирамсиз элга бой эл фарздур бермак закот.
Эй Навоий, хоки пойи васфида ширин сўзунг
Бор биайниҳ тўтиё ичинда солғондек набот.
84
Тийра кулбамға кириб, жоно, ўлумдин бер нажот,
Зулмат ичра Хизрға ул навъким оби ҳаёт.
Сода кўнглум ичра лаълингнинг хаёли тушгали
Шишаедурким, анинг ичига солмишлар набот.
Оразинг меҳрида оғзингдур гадолиғ қилғоним,
Ҳақ сени хуршид қилмиш, заррае бергил закот.
То кўнгулдин бош чиқармиш ҳар тараф пайконларинг,
Қуш боласидек бўлубтурким, бўлур темурқанот.
Васл умидиға тилармен умр, лекин войким,
Сенсизин кўрсам тирикмен, ўлтурур мени уёт.
Истасангким, ул қуёш чиққач санга қилғай тулуъ,
Эй кўнгул, ғам сели етгач, тоғдек тутқил сабот.
Ишқинг ўтин гар Навоий десаким айлай рақам,
Сўзидин куяр қалам, қурур қаро, эрир давот.
85
Кўзум учарки, ҳумоюн юзунгни кўргай бот.
Биайниҳ анга кирпиклар ўлмиш икки қанот.
Безанса дарду бало шоҳиди ҳалоким учун,
Мижам тароғдурур, эски тўганларим миръот.
Лабинг хаёлида ашким эрур ҳаёт суйи,
Фироқинг ичра қорорғон кўзум анга зулмот.
Закот ўлур эди юзунг жамоли нақдиға меҳр,
Тажаммул аҳлиға юздин бир ўлса эрди закот.
Десангки, жонима ўт солмағайсен, эй соқий,
Такаллум этма майолуд лаб била, ҳайҳот!
Қолурлар оғзин очиб ишқ аҳли пўямдин,
Соғ элга кулгу эрур телба айлаган ҳаракот.
Лабингки жон берадур аҳли дард қони учун,
Навоий қониға гар майл этар, мумидди ҳаёт.
86
Эй кўнгул, ёр ўзгалар домиға бўлди пойбаст,
Сенга мушкил ҳолату бизга қотиқ иш берди даст.
Васл торин чекти ул, мен доғи чектим, оҳким,
Риштани урдию бўлдум ҳажр туфроғиға паст.
Неча бош қўйдум йўлиға, ваҳки, қилди поймол,
Заъфлиқ жисмимға зулфи торидек солиб шикаст.
Заҳра йўқ, мужиб сўрарға бўлмасун, ё раб, киши
Муфлису ошиқ, севар дилдори мустағнию маст.
Соқиё, бу ишга беҳудлуғдин ўзга йўқ илож,
Мужда муғ кўйига еткургилки, бўлдум майпараст.
Ғарқ ўлай май баҳри ичра рост ул ғоятқача,
Гаҳ солиб бўғзум аро чеккай ажал қуллоби шаст.
Эй Навоий, журм узри даштида қил пўяким,
Яхши эрмас зуҳд занжириға бўлмоғ пойбаст.
87
Субҳ эрур соқию мен махмурмен, сен майпараст,
Тут қуёшдек жомни, мониъ недур бўлмоққа маст?
Тийра шоми ҳажр аро, ваҳ, асру кўп чектук хумор,
Маст ўлоли бу нафаским васл субҳи берди даст.
Кун бийиқ чиққунча ҳўю нолани паст этмали,
Кўп бийик чиққай бу кунким, бўлғабиз биз ерга паст.
Анжуман аҳли юзин гул-гул қилоли май била,
Меҳрдин топқунча анжум гуллари бир-бир шикаст.
Чарх мотам еткурур, биз доғи онча йиғлали,
Ким куҳан ғамхонаси ул селдин қилсун нишаст.
Гар шафоатға малойик келса номаҳрам дебон,
Меҳр шаклидин фалак йўлин қилоли хорбаст.
Тонг эмас, бўлса Навоий маст то шоми абад,
Ким азал субҳида бўлмиш қисмати жоми аласт.
88
Жунун тоши уруб ҳар ён янги доғимни афгор эт,
Ичимда лоладек ишқ ичра тошимни намудор эт.
Чу мажнун қилдинг эмди, эй муғанний, гўша тобингни
Кўнгул савдоси таскини учун бўйнумға тумор эт.
Десанг, кўнглум қуши айлаб ҳаво, чеккай навойи ишқ,
Хадангингнинг парин айлаб қанот, пайконни минқор эт.
Сочинг куфрида ўлсам қабрим узра қўйма хирқамни,
Чекиб ҳар торини бир барҳаман белига зуннор эт.
Кўнгул айвонида оҳим елидин пардайи ишқинг,
Десангким, учмасун, мужгондин атрофиға мисмор эт.
Десанг, оғзин кўрай, эй ақл, марказ нуқтасин иста,
Вале шарт ушбуким, аввал қуёш даврини паргор эт.
Иморат тарҳидур наълу алифдин ҳар тараф кўксум,
Вафо қасрин қўпарсанг бу бинолар узра девор эт.
Эрур мақсад йироқ, водий узун, тун тийра, йўл бўртоқ
Бу йўлда салб этиб ўзлук юкин, ўзни сабукбор эт.
Навоий ўлса тиргузгил юзига юз қўюб, яъни
Юзига сув уриб, ул уйқусидин они бедор эт.
89
Вужудум ўртадинг, эй ишқ, эмди тарким тут,
Худой учунки, мени қайда кўрдунг, анда унут.
Кўнгулни васл чароғи била, дединг, ёрутай,
Туташти чун бизинг уй, эмди ўзга уйни ёрут.
Чу васл куймак ила ҳосил ўлмади, эй кўз,
Таҳассур ашки била шуълалиқ кўнгулни совут.
Жунуни дафъиға кўнглумни доғ этай дебсен,
Бу доғ саҳлдурур, ҳажр доғидин қўрқут.
Бухори оҳим эрур лойиқ англағил, эй ашк,
Баҳори ҳусниға ногаҳ кераклик ўлса булут.
Не воқиъ ўлса чу тақдирдин эмас хориж,
Бас ўктадур қилуридин кишига бермак ўгут.
Навойиё, бу ўтар олам ичра беш кун қил
Ўзунгни май била машғулу ишқ бирла овут.
90
Қачонки ул бути ширинкалом қилди ҳадис,
Хавоси шарбати юҳйил-изом қилди ҳадис.
Масиҳ дам ура олмас анга уруж туни,
Магар бизинг маҳи улвийхиром қилди ҳадис.
Қаёнки ёзди ҳадис, ўлди сайд эл гўё,
Нуқтани дона, хутутини дом қилди ҳадис.
Лабидин айру тушуб сўг учун китобатдин,
Не тонг, либосин агар мушкфом қилди ҳадис.
Чибинни шаҳд нечукким йиғар, такаллумдин
Рамидаларни нафас ичра ром қилди ҳадис.
Зиҳи такаллуми муъжизнизомким, келгач
Араб фасиҳлариға ҳаром қилди ҳадис.
Улусни тутти Навоий сўзи, анинг бирла
Магар Расули алайҳис-салом қилди ҳадис.
91
Агар жаҳонға фалакднн ғаме бўлур ҳодис,
Эрур бу хастани ғамнок айламак боис.
Магар ўларин Фарҳод бирла Мажнуннинг
Балову дардиға ишқ айлади мени ворис.
Фироқ хирмани йиғдим висол тухмин экиб,
Замона мазраъида борму сен киби ҳорис?
Иёдатимдин ул ой гар қўпар, чиқар жоним,
Тирикмен ар бўлур ул умр бир замон мокис.
Тариқи ишқу меҳнат мангаву Мажнунға
Анингдек ўлдики, топмас сипеҳр анга солис.
Сен иста файзи фано дайр гунгу лолидин,
Ки ишқ дарсини билмас мужодилу боҳис.
Эрур Навойию ишқ минг бало, гўё
Фалак ҳаводиси барча анга бўлур ҳодис.
92
Нутқи жон бермак қилур ул лаъли хандон бирла баҳс,
Рост Исодекки қилғай оби ҳайвон бирла баҳс.
Ёр дерким, баҳс қил эрним билаким, не учун
Кўнглунг олиб қасди жон этти, қилай жон бирла баҳс.
Эй кўнгул, гар ақл этар манъи жунун, қилма жадал,
Айб эрурким аҳли дониш қилса нодон бирла баҳс.
Жонни жонон гар тилар, биллаҳки, миннат жонғадур,
Ҳар нечук ҳукм этса тегмас жонға жонон бирла баҳс.
Носиҳо, қилма жадал айрил кийиклардин дебон,
Олими шаҳр этмагай гули биёбон бирла баҳс.
Фақр кўйида мусаллам тут не қилсанг истимоъ,
Ориф эрмас ҳар кишиким қилса ирфон бирла баҳс.
Эй Навоий, ҳар нечук зулм этса чек, дам урмағил,
Ким гадо ҳадди эмас ҳеч ишда султон бирла баҳс
93
Менинг расволиғимға бодайи гулгун эрур боис,
Майи гулгун ичарга соқийи мавзун эрур боис.
Паривашлар жафосиға гина бил телба кўнглумдин,
Буким тош ёғдурур атфол, анга Мажнун эрур боис.
Фалак бежурм эрур, ғам келса бу маҳзун сориким, ҳузн,
Топиб ўз жинсини келмакка бу маҳзун эрур боис.
Совурсам кўкка туфроғ дард водийсида, тонг йўқки
Қуюндек буйлаким саргаштамен, гардун эрур боис.
Не тонг, бу телба оғзида сўзи доим ул ойнингким,
Пари васлиға аксар эл аро афсун эрур боис.
Лабинг жонбахш аёғдин бошингга, қотил, не айб, ўлсам,
Тирилмакликдин ўлмакликка чун афзун эрур боис.
Рақибингға десам лаънат, ёри борким сенга ноҳақ,
Менинг қонимни тўктурмакка ул малъун эрур боис.
Ридо дайр ичра раҳн этганга чун қилдинг ғазаб, эй шайх,
Яна ёзғурма борсам ул сари марҳун эрур боис.
Навоий бода ичмас, лек чун соқий қадаҳ қуйди,
Ул офат шакл эрур мужиб, бу дилкаш ун эрур боис.
94
Бузуқ кўнгулга фано бўлса ком чексун ранж,
Ки ранж чекмаса ҳаргиз муяссар ўлмас ганж.
Агар кишига чекиб ранж ганж бўлди насиб,
Деса бу ганжни асрай, йўқ андин ортуқ ранж.
Кишики нақдини вазн айлабон қилур мадфун,
Бу ғуссасанждур, олғон киши фароғатсанж.
Йилон киби, не ажаб, ганж асрағон кишининг
Ҳамиша комида гар заҳр эрур, танида шиканж.
Замона жоҳи учун ҳар ғулулайи ташвиш,
Ки келса кўнглинг эвини анга қилурсен ганж.
Десангки, фард ўлай элдин, кўнгулни холи тут,
Ки тоқ дерлар агар ганж сори отсанг ганж.
Боши қуйидурур озода савсан оллида,
Чу наргис ўлди чаман махзанида нақдул-фарж.
Тариғ киби суюлур талхкомлиқ бирла,
Тариғ-тариғки йиғиштурди олтунин норанж.
Итур кўнгул ҳарамидин хавотир асномин,
Навоий, ўлса мақоминг Мадина, гар Афранж.
95
Эй, гадойингнинг гадойи барча аҳли тахту тож,
Ким гадойингдур, анга йўқ тахт ила тож эҳтиёж.
Кўзларинг оз журм учун қилса итоб эрмас ажаб,
Бор муайянким, бўлур беморлар нозикмизож.
Гар санубар тузмамиш сарвинг хилофин кўнглида,
Ел чинор илги била невчун урар юзига кож?
Эйки, кўнглумни бузуб, дерсен, хаёлимни чиқар,
Ҳеч ким вайронадин ганж истамас ҳаргиз хирож.
Сен жафо қилғач, кўнгул жон бирла тарким туттилар,
Бўлса шаҳ золим, эл ичра зулмға эрмиш ривож.
Ҳажрдин дод истадим, дединг, сабур ўл, войким,
Тоза доғимға ёнар ўт бирла айларсен илож.
Чун фано гарди ёпар, не суд тахту жоҳингга,
Кўкнинг анжумдин мукаллал атласин қилсанг дувож.
То гадойингдур, Навоий тахт ила тож истамас,
Эй, гадойингнинг гадойи барча аҳли тахту тож.
96
Кўнгуллар ноласи зулфунг камандин ногаҳон кўргач,
Эрур андоқки қушлар қичқиришқайлар йилон кўргач.
Кўнгул чокин кўзумда ашки рангин элга фош этти,
Балиғ захмини фаҳм айларлар эл дарёда қон кўргач.
Кўзум қон ёш тўкар, нетиб кўнгул захмин ёшурайким,
Топарлар ерда захмин сайд қонидин нишон кўргач.
Бўёлғон қон аро жон пардаси етгач ғами ҳажринг,
Кўнгул боғида баргедурки, ол ўлмиш хазон кўргач.
Хадангинг захми ичиндин балоларни юғон ёшим
Эрур тифлеки, олғай қуш боласин ошён кўргач.
Кўнгуллар нақдини торож этарга ёпмоғинг бурқаъ
Анингдекдурки, юз боғлар қароқчи карвон кўргач.
Юзин зулф ичра то кўрдум, ўлуб васлиға етмасмен,
Ғалат эрмиш юз урмоқ кеча ўтни ҳар қаён кўргач.
Эрур чун олам ичра жоҳ фоний, яхши от боқий,
Бас, эл комин раво айла ўзунгни комрон кўргач.
Навоий, хурдайи назмингни андоқ айладинг таҳрир,
Ки сочқай хурда бошинг узра шоҳи хурдадон кўргач.
97
Гириҳ-гириҳ чу тугарсен — етар аёғингга соч,
Гириҳларин чу очарсен — тушар қулоч-қулоч.
Кўнгулни қийди итик ғамзасию қилмади раҳм
Қиё-қиё боқибон ул икки кўзи қиймоч.
Чаманда кеча ётиб маст оразин ёпмиш,
Қўп эмди, тонг ели, ул гулни лутф бирлан оч.
Қадинг чаманда кўруб боғбон агар сарвин
Кўзига илса, ҳамоно керактур анга йиғоч.
Жунунға тушти санубар қадингдин уйлаки сув,
Бўлуб аёғиға занжир узалди бошида соч.
Сипеҳр наъл кўруб кўксум узра меҳробе,
Бало ўқиға ҳамоноки айлади омоч.
Навойиё, дер эсанг кўрмайин вафосизлиқ,
Таваққуф этма, замон аҳлидин вафо киби ҳоч.
98
Кўруб дардим, тараҳҳум қилмадинг ҳеч,
Тўкуб ашким, табассум қилмадинг ҳеч.
Фироқинг ўти ичра неча йиғлаб,
Фиғон чектим, тараҳҳум қилмадинг ҳеч
Жаҳонға оҳу ашким солди ошуб,
Бу тўфондин таваҳҳум қилмадинг ҳеч.
Сўзунг шавқидин эрдим хаста умре,
Сўрарға бир такаллум қилмадинг ҳеч.
Мусаллам ишқ, эй кўнглум, сенгаким,
Кўруб зулмин, тазаллум қилмадинг ҳеч.
Муҳаббат аҳли қисмин невчун, эй чарх,
Қилиб меҳнат, танаъум қилмадинг ҳеч.
Навоий сори, эй даври мухолиф,
Наво савтин тараннум қилмадинг ҳеч?!
99
Жамолин васф этармен ҳамдамим ул гулузор ўлғоч,
Қуруқ шох уйлаким гуллар қилур зоҳир баҳор ўлғоч.
Қошин кўргач ҳасаддин истарам эл кўзи боғланғай
Нечукким кўз тутарлар эл янги ой ошкор ўлғоч.
Жунун эрмас кийиклар суҳбати дермен манга шояд,.
Бир ўқ теккай ғалат ул қоши ё гарми шикор ўлғоч.
Ҳавас ишқ айлаган озода кечгил бу хаёлингдин,
Ки чиқмас бу тикан кўнглунгда ногаҳ устувор ўлғоч.
Дей олмас дард ила иттим, вале билгилки, чекмишмен
Бир оҳе, барча олам ғусса дуди бирла тор ўлғоч.
Қилиб манъи жунунум ул пари кўйига юзланган,
Сўзи ҳашв ўлғонин фаҳм айлагай беихтиёр ўлғоч.
Қани Ҳотам, қани Қорун, қани Жамшиду Афридун?
Бас, эҳсон қил санга гардундин адно эътибор ўлғоч?
Ғурури жаҳл жоми бирла маст ўлмаки, ўлмакдур,
Маозаллаҳ, бу майға чарх давридин хумор ўлғоч.
Навоий шамъдек йиғлаб-куюб ҳолимни шарҳ айлай,
Ул ой базмида бир тўн рост ошиқларға бор ўлғоч.
100
Ҳусни ортар юзда зулфин анбарафшон айлагач,
Шамъ равшанроқ бўлур торин паришон айлагач.
Юзни гуллардин безабму бизни қурбон айладинг?
Ё юзунгга тегди қонлар бизни қурбон айлагач?
Тийғ ила пайконларинг етти кўнғул бўлғоч хароб,
Сув қуюб тухм эктинг ул кишварни вайрон айлагач.
Қон эмаским ёпти гулгун ҳулла жаннат хозини,
Ишқму танни шаҳид айларда урён айлагач?
Ошкор айлаб юзин кўзумни ҳайрон айлади,
Ёшурун олди кўнгул кўзумни ҳайрон айлагач,
Жонда қўйғоч нақди ишқин қилди кўнглумни ҳалок,
Ўлтурур маҳрамни султон ганж пинҳон айлагач.
Эй Навоий, ишқ агар кўнглунгни мажруҳ этмади,
Бас, недурким қон келур оғзингдин афғон айлагач?
Ашрақат мин акси шамсил-каъси анворул-худо,
Ёр аксин майда кўр, деб жомдин чиқти садо.
Ғайр нақшидин кўнгул жомида бўлса занги ғам,
Йўқтур, эй соқий, майи ваҳдат масаллик ғамзудо.
Эй хуш ул майким, анга зарф ўлса бир синғон сафол,
Жом ўлур гетинамо, Жамшид ани ичган гадо.
Жому май гар буйладур, ул жом учун қилмоқ бўлур
Юз жаҳон ҳар дам нисор, ул май учун минг жон фидо.
Дайр аро ҳуш аҳли расво бўлғали, эй муғбача,
Жоми май тутсанг мени девонадин қил ибтидо.
Токи ул майдин кўнгул жомида бўлғач жилвагар
Чеҳрайи мақсуд, маҳв ўлғай ҳамул дам моадо.
Ваҳдате бўлғай муяссар май била жом ичраким,
Жому май лафзин деган бир исм ила қилғай адо,
Сен гумон қилғондин ўзга жому май мавжуд эрур,
Билмайин нафй этма бу майхона аҳлин, зоҳидо.
Ташналаб ўлма, Навоий, чун азал соқийсидин
«Ишрабу ё айюҳал-атшон» келур ҳар дам нидо.
2
Зиҳи ҳуснунг зуҳуридин тушуб ҳар кимга бир савдо,
Бу савдолар била кавнайн бозорида юз ғавғо.
Сени топмоқ басе мушкилдурур, топмаслиғ осонким,
Эрур пайдолиғинг пинҳон, вале пинҳонлиғинг пайдо.
Чаман оташгаҳига оташин гулдин чу ўт солдинг,
Самандардек ул ўтдин кулга ботти булбули шайдо.
Не ишга бўлди беором кўзгу аксидек Мажнун,
Юзи кўзгусида аксингни кўргузмади Лайло.
Қуёшға гаҳ қизормоқ, гоҳ сорғормоқ эрур андин,
Ки сунъунг боғида бор ул сифат юз минг гули раъно.
Недин юз гул очар ишқ ўтидин булбул киби Вомиқ,
Юзунгдин гар узори боғида гул очмади Узро?
Каломингни агар Ширин лабида қилмадинг музмар,
Недин бас лаъл ўлур Фарҳоднинг қон ёшидин хоро?
Жамолинг партавидин шамъ ўти гар гулситон эрмас,
Недин парвона ўт ичра ўзин солур Халилосо?
Малоҳат бирла туздунг сарвқадлар қоматин, яъни
Ки мундоқ зеб бирла ул алифни айладинг зебо.
Қаноатнинг далилин инзиво қилдинг, яна бир ҳам
Далил ушбуки қониъ ҳарфидин халқ айладинг анқо.
Навоий қайси тил бирла сенинг ҳамдинг баён қилсун,
Тикан жаннат гули васфин қилурда гунг эрур гўё.
3
Эй, мусҳафи рухсоринг азал хаттидин иншо,
Дебочайи ҳуснунгда абад нуқтаси туғро.
Заррот аро ҳар зарраки бор, зикринга зокир,
Амтор аро ҳар қатраки бор, ҳамдинга гўё.
Машшотайи ҳуснунгдурур улким, нафас ичра
Кун кўзгусин оқшом кулидин қилди мужалло.
Кун шакли юзунг саждасидин бўлди мушаккал,
Тун турраси қаҳринг елидин бўлда мутарро.
Сунъунг қилибон субҳни ул навъ мушаъбад,
Ким меҳр ўти оғзидин этар ҳар нафас ифшо.
Гўёки куяр оғзи ул ўт хирқатидинким,
Анжумдин ўлур обилалар гирдида пайдо.
Муҳтож сенинг даргаҳинга хусраву дарвеш,
Парварда сенинг неъматинга жоҳилу доно.
Гул юзида булбул сенинг асроринга нотиқ,
Шамъ ўтида парвона сенинг ҳуснунга шайдо.
Ушшоқ аро, ё рабки, Навоийға мақоме
Бергилки, сенинг ҳамдинга бўлсун тили гўё.
4
Эй, ҳамд ўлуб маҳол фасоҳат била санга,
Андоқки, қурби тақвию тоат била санга.
Топмоқ ажиб фикру тахайюл била сени,
Етмак хаёл ақлу фаросат била санга.
Чун коинот зубдаси ожиз кўруб ўзин,
Ҳамд эта олмас онча фасоҳат била санга.
Изҳори ажз биздин адаб таркидур басе,
Юз минг қусуру нуқсу касофат била санга.
Ҳар тийра рўзгорки, васлингға йўл топиб,
Сендин етиб чароғи ҳидоят била санга.
Лутфунг рафиқим ўлмаса, не ҳадки, еткамен
Боштин-аёқ гуноҳу залолат била санга.
Чун сендин ўзга йўқ панаҳим, қочмайин нетай
Журму гунаҳдин оҳу надомат била санга?
Исёни кўп Навоийнингу йўқ уётиким,
Истар етишса мунча хижолат била санга.
Лутф айлагилки, мумкин эмас қилмасанг қабул,
Етмак тамоми умр ибодат била санга.
5
Ё раб, улус ниҳони эмастур ниҳон санга,
Не дей ниҳон ғамимни, эрур чун аён санга.
Қайси макон аро сени истайки, кавнда
Сенсиз эмас маконию йўқтур макон санга.
Амрингдин айру тилга такаллум чу йўқ, не айб,
Гар ҳамд айта олмаса бу безабон санга.
Эй кош, топса жону кўнгул онча қурбким,
Жонни кўнгул, кўнгулнн фидо қилса жон санга
Зоҳир қилурда ҳожат эрур ҳазратингда тенг
Султони асру сойили бехонумон санга.
Изҳори ажз этарда жанобингда бирдурур
Неши синуқ сингак била пили дамон санга.
Чун пашша ожиз ўлдики, юз менча қурби бор,
Ҳайҳот, агар етарни мен этсам гумон санга.
Ҳақ сирридин, Навоий, агар истасанг нишон,
Жаҳд айлагилки, қолмасун аввал нишон санга.
Ё раб, бу хаста улча таманно қилибдурур,
Чун бор аён санга, несин айлай баён санга?
6
Эй, нубувват хайлиға хотам бани Одам аро,
Гар алар хотам, сен ул отким, бўлур хотам аро.
Юз эшигинг туфроғиға сурта олғайменму деб
Чарх қасридин қуёш ҳар кун тушар олам аро.
Анжум ичра оразинг меърож шоми уйлаким,
Тушса дурри шабчароғи ҳар тараф шабнам аро.
Не учун киймиш қаро ҳар ён солиб жайбиға чок,
Фурқатингдин Каъба гар қолмайдурур мотам аро?
Соф кўнглида юзунг меҳрини гўё асрамиш,
Туш чоғи ҳар кун қуёш акси эмас Замзам аро.
Машъале бўлмиш малак илгида равзанг бошиға
Ой чароғи ҳар кеча бу нилгун торам аро.
Қум эмас Батҳодаким, меҳри жамолинг ҳажридин
Зарра-зарра жисми бир-бирдин тўкулди ғам аро.
Йўл эмас, Ясрибда йиртибтур юзин тирноғ ила
Мақдаминг то етмади ул водийи хуррам аро.
Итларинг махсусу маҳзундур Навоий, кошки,
Кирса бу маҳрум ҳам ул зумрайи маҳрам аро.
7
Зиҳи жавлонгаҳинг афлок уза майдони «ав адно»,
Буроқингға тўқуз гунбаз бу тўққуз гунбази хазро.
Қилиб чун хай гулобе мил наълайнинг, бўлуб ондин
Малак раъноларининг жабҳасиға чархи сандалсо.
Эсиб раҳмат насими чун дамодам сунбулунг сори,
Бўлуб руҳонилар жайби лаболаб анбари соро.
Малак қолиб буроқингдин, эмас васфи фалак суръат,
Қамар ёруб жамолингдин, эмас наътинг қамар сиймо.
Юзунгдин анжум, анжумдин қуёш нур иктисоб айлаб,
Анингдекким қуёшдин ою ойдин қийргун ғабро.
Фалак водийлари қатьиға азминг чун суруб маркаб,
Хирад пайкига ҳам аввал қадамда ранж ўлуб пайдо.
Рафиқинг тойир андоқким Сулаймон оллида ҳудҳуд,
Буроқинг сойир анжум шоҳи остида сариросо.
Қилиб бу сайр аро маъшуқ васли кўйида манзил,
Тилаб саргашта ушшоқиға ҳам раҳмат эвин маъво.
Навоий хуш кўрар оламни онинг ёдидин, йўқса
Анга хошок аро ўтдекдурур дунёву мофиҳо.
8
Зиҳи ҳилолинг ўлуб ой бошиға тийғи бало,
Бир олма сан икки ёрғон сену қуёш масло.
Тутуб санга чу майи лутф соқийи раҳмат,
Шафоатинг уруб икки жаҳон элига сало.
Рисолатинг дамидин шаръ кўзгусида жило,
Сиёсатинг ўтидин куфр роҳибиға жало.
Ҳам аҳли равзаға фирдавс сенсизин чаҳи вайл,
Ҳам аҳли вайл иши ҳажринг ўтида вовайло.
Хумор дофиъи бўлғайму, соқийи кавсар,
Бу дайр ичинда майи ишқинг ичмаганга тўло.
Тилимда зикрингу кўнглумда хаёлингдур, шукр,
Ки бори сенсиз эмас суҳбатим халову мало.
Навоий ўлди басе хору паст хас янглиғ,
Сенинг йўлунгда эса бас анга бу иззу ало.
9
Ҳар гадоким, бўрёйи фақр эрур кисват анга,
Салтанат зарбафтидин ҳожат эмас хилъат анга.
Ким фано туфроғиға ётиб қўяр тош узра бош,
Тахт уза эрмас музаҳҳаб муттако ҳожат анга.
Шаҳ юруб олам очар, дарвеш оламдин қочар;
Ҳам ўзунг инсоф бергилким, бу не нисбат анга?!
Ҳар не шаҳ мақсудидур — дарвешнинг мардудидур
Кўр недур ҳиммат мунга, не навъ эрур ҳолат анга.
Фақр кўйи туфроғин шаҳ мулкига бермас фақир,
Мулк, кўрким, тенг эмас туфроғ ила қиймат анга.
Шаҳ сипаҳ чекса, фақир аҳволиға етмас футур,
Бу вале чеккач нафас, барбод ўлур ҳашмат анга.
Шоҳ эмастур бир нафас осуда дўзах ваҳмидин,
Эй хушо дарвешким, мардуд эрур жаннат анга.
Шаҳға сидқ аҳли дамидин машъали давлат ёрур,
Меҳрдекким, субҳ анфоси очар талъат анга.
Шоҳға шаҳлиғ мусалламдур, агар бўлғай мудом
Шоҳға таркин қилиб, дарвеш ўлур ният анга.
Мумкин эрмас шаҳлар ичра буйла ниятлиғ, магар
Шоҳи Ғозийким, муяссар бўлди бу давлат анга.
Шоҳлар дарвешию дарвешлар шоҳики, бор
Шоҳлиғ сурат анга, дарвешлик сийрат анга.
То шаҳу дарвеш бўлғай, айлагил, ё раб, аён
Шоҳдин хизмат анга, дарвешдин ҳиммат анга.
Гар Навоий сўз узатти, фақрдин эрмас деманг,
Бўлмағунча ҳукм шаҳдин, қайда бу журъат анга?
10
Фалак нилуфаридин чашмайи меҳр ўлди гар пайдо,
Юзунгда нилдин ул чашма қилмиш нилуфар пайдо.
Ўқунг кўнглумга етгач, қатра қонлар томди, ким кўрмиш
Ниҳол андоқки они теккач ўқ, бўлғай самар пайдо.
Ачиғ сўз бирла бел қатлимға боғлар, турфароқ, буким,
Назарға не оғиз зоҳирдур андин, не камар пайдо.
Лаби шавқи ичимда, юзда қон ёшим, ажаб эрмас.
Юзида лаъл ютқоннинг бўлур дерлар асар пайдо.
Кўнгулни то паришон айладинг, юз барқи ғам сочти,
Нечаким ўтни қўзғарлар, бўлур андин шарар пайдо.
Ёрутти васл шамъи аҳли ҳижрон тийра авқотин,
Менинг шомимға, ваҳким, қилмади даврон саҳар пайдо.
Ажал қасрин ҳакими сунъ бас мушкил тилсим этмиш,
Ки ҳар ким анда кирди, бўлмади андин хабар пайдо.
Масиҳодин дам урмангким, ҳабибим гардиға етмас,
Агар Жибрилдек илкидин онинг бўлса пар пайдо.
Навоий ишқин, эй зоҳид, сенинг пандинг аён қилди,
Бале, айб ўлмағунча ошкор, ўлмас ҳунар пайдо.
11
Манга не манзилу маъво аён, не хонумон пайдо,
Не жонимдин асар зоҳир, не кўнглумдин нишон пайдо.
Хирад махфий, бадан фоний, кўнгул ғойиб, тараб маъдум,
Бори саҳл эрди, бўлса эрди ул номеҳрибон пайдо.
Шикебу ақлу ҳуш итмиш, қарору сабру жон кетмиш,
Не ғам, гар бўлса ул ороми руҳу қути жон пайдо.
Хаёли жонда пайдодур, сўзи афғонда пайдодур,
Ўзи ҳам ваҳ, нетай, оллимда бўлса бир замон пайдо.
Ўлар ҳолатдамен онсиз, тарабдин ўлмайин кўрмай,
Деманг, таъжил ила ул умр бўлса ногаҳон пайдо.
Қиёмат эрди ул маҳким, юз очти, эй мусулмонлар,
Бўлунг воқифки, бўлди фитнайи охир замон пайдо.
Кесар юз сарвни ҳар дам, қилур юз нахлни хуррам,
Таажжуб, кўрки, бу гулшанда эрмас боғбон пайдо.
Ҳазар қилмоқ қазо жаллодидин бўлмаски, йиллардур
Қилур қатл, уйлаким, не тийғ эрур зоҳир, не қон пайдо.
Санга жон шавқидин берди Навоий, йўқ ажалдинким,
Ажал топқунча эрмас ул заифу нотавон пайдо.
12
Ҳам рамад теккан кўзунгга жисми беморим фидо,
Ҳам учуқ чиққан лабингға жони афгорим фидо.
Ашкким, андин томар гирён кўз онинг садқаси,
Қонғаким мундин чиқар, бу чашми хунборим фидо.
Ул кўзу бу лабға умрум боғу гулзориндағи
Наргису гулбарги йўқким, боғу гулзорим фидо.
Кўзу оғзингдин кетарга бору йўқ ошубу ранж,
Сабру, ишқим садқа, яъниким йўқу борим фидо.
Гар кўнгул оҳу кўзунг оллинда лойиқ бўлмаса,
Итларингга бўлсун, эй шўхи ситамкорим, фидо.
Жон агар ширин лабингға ўлгали дархўр эмас,
Айла алфозинг учун, эй талхгуфторим, фидо.
Ўзлугумнунг қайдидин бир май била қилдинг халос,
Ваҳ, не дей, эй муғ, санга бут бирла зуннорим фидо.
Бода миръотида шоҳид акси зоҳир бўлмади,
Бодаву шоҳидға бўлмай нақди пиндорим фидо.
Эй Навоий, демаким жону кўнгулни найладинг,
Айладим жавлон қилиб чиққанда дилдорим фидо.
13
Нуқтайи мушкдур бу ё холи анинг жабин аро,
Куфр саводини не хуш сизди баёзи дин аро.
Хотами лаъл оғзидур, лек ҳадиси жон олур,
Заҳр ниҳон қилибдурур лаъли магар нигин аро?
Саждададур юзум, вале жон аро ул санам ғами,
Бўйнума субҳадур, вале бутдурур остин аро.
Жон кўнгул неча деди: асрали ўзни, келгач ул,
Ваҳ, яна қўзғалиштилар кўргач они ичин аро.
Лаъли ҳадисида демангким сифат уйла кирпигин,
Оғзима чунки санчилур неш бу ангубин аро.
Ақлу ҳавос эрур адам, жону кўнгулга йўқ вужуд,
Тафриқа тушгали мену ул бути нозанин аро.
Эсти магар хазон еликим, хам ўлуб видоъ учун
Воқеъайи фироқ эрур сунбулу ёсамин аро.
Бу чаман ичра ҳар гулеким очилур, фиғонки, бор
Ҳодиса тифли мунтазир узмак учун камин аро.
Белингу инжу тишларинг ҳасратида Навоийнинг
Жисмию ашки бордурур ришта дури самин аро.
14
Эй, алифдек қоматинг мили бузулғон жон аро,
Ганжи ҳуснунг жавҳари бу хотири вайрон аро.
Кулмагинг ичра малоҳат уйладурким, шўхлар
Ўйнамоқдин юз ёшурурлар гули хандон аро.
Гар каломингни Масиҳ анфоси дедим, эй ҳабиб,
Айб қилмаким, ғалат гоҳи тушар Қуръон аро.
Ўқларингдин жон топармен, гўйиё пайконлари
Сув ичарда ғўта топмиш чашмайи ҳайвон аро.
Хаста кўнглум оҳи кўнглунгга деди қилғай асар,
Қайда ўлтурсун вале бемор ўқи сандон аро?
Бошта гавҳар гўйининг фикридин ортар дарди сар,
Кимки кечти бошидин, гўй урди бу майдон аро.
Уйки, ўйнаб тебратур сокинга хотир жамъ эмас,
Не ажаб, гар амн йўқтур гунбази гардон аро.
Лаълинг олған кўнглум аҳволин мунажжим чун кўрар,
Айтур ул оввора бўлғон ғойибингдур қон аро.
Эй Навоий, ишқ дарди кўрган эл кўнглин бузар,
Ҳар харошеким унунг зоҳир қилур афғон аро.
15
Меҳнат ўқидин қабақдек қолмишам афғон аро,
Ким бугун чобуксуворим йўқтурур майдон аро.
Тийраликдин кўр этибтур кўзларим ҳар кунги гард
Ким, бор эрди тўтиё бу дийдайи гирён аро.
Сенки бу майдонда йўқсен, пайкаредур жони йўқ,
Ҳар пари пайкарки маркаб секретур жавлон аро.
Гарчи ҳар шўхе сурар майдонға ўқ янглиғ саманд,.
Чун сенинг рахшинг эмас, биллаҳ, ўқидур жон аро.
Тер оқизған аблақингдекдур сени келгайму деб,
Ҳар сари тушган кўзум юз минг дури ғалтон аро.
Онсиз урмиш ҳалқа чобуклар, не янглиғ итмайин,
Ким кўрунмас зарра, хуршид ўлмаса даврон аро.
Меҳрдек кел тавсани гардунга мингилким, сипеҳр
Паст этарда фарқ йўқ хуршид ила Кайвон аро.
Кел қуёш зангин фалакрафторлиғ рахшингға ос,
Ким тўзар ул занг навҳанг нағмасин афғон аро.
Эй Навоий, кет бу майдондинки ул ҳур ўлмаса,
Биллаҳ, ўлсам турмағаймен равзайи ризвон аро.
16
Кимки кўрса мушки ноб ул сунбули сероб аро,
Бир қаро туфроғ дегайким тушти мушки ноб аро.
Қошинг ичра риштайи жонимға чирманғон кўнгул
Анкабутедурки, айлабтур ватан меҳроб аро.
Ул қуёшдин айру ашким ёмғурининг барқидур
Ўт туташқан ришта янглиғ жисми печу тоб аро.
Ул лаби уннобгун кўнглумда эккан тухми меҳр
Кўнглум ичра ёшурун дурдонадек унноб аро.
Уйқу сайди қасдиға отқон тошингдиндур нишон,
Кўз қароси демагил бу дийдайи бехоб аро.
Чархи доир баҳридин эл тутмасун соҳил умид,
Ким қутулмас ҳар кишиким, тушти ул гирдоб аро.
Гар Навоий ёдини қилмоқ ҳабиб имкон эмас,
Басдудур мазкур ҳам бўлса гаҳи аҳбоб аро.
17
Ваҳки, расвомен яна девонаву оқил аро,
Булъажаб ҳолим эрур афсона ҳар маҳфил аро.
Музтар эрдим ҳажридин, ёр этган эрмиш тарки меҳр,
Мушкуледур ишқдин ҳар дам манга мушкил аро.
Ақлу сабру ҳуш итиб, кўнглумда қолди доғлар,
Корвон кўчса қолур ўтлар ери манзил аро.
Ўқларинг мужгон киби гирён кўзум атрофида,—
Рост бордур ул қамишлиқким бўлур соҳил аро.
Кирпигинг тушган кўнгул ичра хаёлинг, эй пари,
Гўйиё Юсуф нузул этмиш чаҳи Бобил аро.
Қуллуғунг доғидин ўлсам, истамон озодлик,
Ким бу тамғодур нишоне мудбиру муқбил аро.
Кўюнг-ўқ истар Навоий, нася жаннат аҳли зуҳд,
Мунча-ўқ бўлғай тафовут олиму жоҳил аро.
18
Заврақ ичра ул қуёш сайр айламас Жайҳун аро,
Ахтари саъде ҳилол ичра кезар гардун аро.
Англамон Жайҳунда ул ой кема бирла сайр этар
Ё ҳилолу меҳр аксин эл кўрар Жайҳун аро.
Кемадин ҳар дам чиқиб рангин сув кўзум қонидек,
Анда ёр андоқки мардум дийдайи пурхун аро.
Борғил, эй Мажнунким, ул ой заврақидек тез эмас
Жўнгким Лайли аморийсин чекар ҳомун аро.
Олма хум гирдобидин бир лаҳза соғар заврақни,
Баҳри ғамдин истасанг махлас бу даҳри дун аро.
Баҳр мавжидин мушавваш бўлмасун деб хотиринг,
Мавж урар юз баҳри ғам бу хотири маҳзун аро.
Дур бўлур баҳр ичра пинҳон, назмидин шаҳ мадҳида
Баҳр ёшурмиш Навоий ҳар дури макнун аро.
19
Эй, алифдек рост қаддинг ҳасрати жонлар аро,
Жисм ичинда жон киби сен барча султонлар аро.
Қушға ўхшарким, тикандур ошёни, то кўнгул
Тийрборони ғамингдин қолди пайконлар аро.
Ғам топар ҳажрингда ашким ичра кўнглум порасин,
Иш куни топқан киби эл ғойибин қонлар аро.
Чок кўнглум хўблар кўнгли аро топти шикаст,
Ваҳ, бутун қолғайму ёруқ шиша сандонлар аро?
Доғлар ичра алифлар зор жисмим мулкида
Ғам сипоҳиға, қиличлар бўлди қолғонлар аро.
Элга кўюнгдур макон, мен қулни қавмоғлиқ недур,
Булбул ўлса, зоғ ҳам бўлур гулистонлар аро.
Иста йиртуқ жанда кийганларда маъни махзанин,
Ким бу янглиғ ганж ўлур ул навъ вайронлар аро.
Атласу зарбафт аро нодон анингдек ҳажв эрур,
Ким хатойе сафҳада сабт ўлди афшонлар аро.
Бу эшикни чун тилаб келди Навоий тенгридин,
Ул сабабдин гўйиёким қолди дарбонлар аро.
20
Саводи холи анинг лаъли руҳпарвар аро,
Магарки мўрча нисфи узулди шаккар аро.
Кўнгулда нуқтайи холинг хаёли тўш-тўшдин
Ёғин асарларидур нуқта-нуқта ахгар аро.
Юзунгда қатрайи хай касрати аросида хол,
Бириси мунхасиф ўлмиш бу хайли ахтар аро.
Кеча не навъ юмай кирпигинг хаёлида кўз,
Мангаки, игна бутар тонгға тегру бистар аро.
Бу ўтки мендадурур, дўзах ичра қочқай халқ,
Киюрсалар мени ошуб бирла маҳшар аро.
Қадаҳ кетурки, фалак жавридин амон ҳирзи,
Замона ёзмади жуз даври жому соғар аро.
Навоий, айла макон чарх гулшанин, яъни
Ки чуғз бўлма бу вайронайи муҳаққар аро.
21
Минг захм урди ханжари ишқинг бу тан аро,
Бу танни ҳажр ташлади юз минг тикан аро.
Лек ул тиканлар узра хаёлинг била кўнгул
Ўйнар магар гул узраву ағнар суман аро.
Жисм уйидин кўнгул тилар ул кўйни, валек
Ғурбат суубатин киши билмас ватан аро.
Эрмас учуқ лабингдаки, ул юз Суҳайлидин
Ранг олмади бу қатра ақиқи Яман аро.
Жоним лабинг шаҳиди эканга тонуқ дурур,
Ҳар ол ришта қонға бўялғон кафан аро.
Булбул не куймасунки, бир ўт ёқти қасдиға
Ҳар оташин гул ушбу вафосиз чаман аро.
Кўрдунг, Навоий, ул сари зулф узра юз шикан,
Кўр эмди, юз шикаста кўнгул ҳар шикан аро.
22
Неча кўнглум ёра бўлса, раҳм қилмас ёр анга,
Неча бағрим тўлса қон, боқмас даме дилдор анга.
Бир югурук тифл эрур кирпикларим ичинда ёш,
Ким, йиқилиб сончилибтур ҳар тарафдин хор анга.
Номам элтур қуш агар мазмунин элтиб қилса шарҳ,
Сочқай ўт қақнус киби минг чок ўлуб минқор анга.
Лаълинг оллида чекар эл жонини олғач кўзунг,
Ваҳ, не шарбатдур лабингким, жон берур бемор анга.
Ақл эви сори инонин бошламоқ, носиҳ, не суд,
Телбаким, дашт узра маркабдур бузуқ девор анга.
Тортасен исён юкин, хам қил қадинг тоатғаким,
Юк оғир бўлса, рукуъ ул дам бўлур ночор анга.
Умр ғафлат уйқуси бирла тиларсен, кеча, оҳ,
Кўз юмуб-очқунча кимнинг иътимоди бор анга?
Мен худ ўлдум, эй сабо, кўнглумни кўрсанг кўйида,
Чиқма андин, деб насиҳат қилғасен зинҳор анга.
Зор жисмим тушгали ҳажр ўтидин ғам чангига,
Эй Навоий, ўхшашур ҳам уд анга, ҳам тор анга.
23
Ул паривашким, бўлубмен зору саргардон анга,
Ишқидин олам манга ҳайрону мен ҳайрон анга.
Ўқларингдин ҳар замон таскин топар кўнглум ўти,
Бордурур бир қатра сув гўёки ҳар пайкон анга.
Бир диловардур кўнгулким ғам сипоҳи қалбида,
Оҳи новак тоза доғидур қизил қалқон анга.
Новакининг парру пайконида рангин тус эрур,
Ёки кўнглумдин чу паррон ўтти, юқмиш қон анга.
Номайи шавқум не навъ ул ойға етгай, чунки мен
Эл отин ўқур ҳасаддин ёзмадим унвон анга.
Хизр хаттингнинг ажаб йўқ сабзу хуррам бўлмоғи,
Лаб-балаб чунким сув берур чашмайи ҳайвон анга.
Эй хушо муғ дайриким, зийнат била рифъатда бор
Меҳр анга бир шамсаву кўк тоқи бир айвон анга.
Истамиш булбул вафо гулдин, магарким жоладин
Бағри қотмиш ғунчанинг баским эрур хандон анга.
Қилмағон жонин фидо жононға етмас дер эмиш,
Эй Навоий, ушбу сўз бирла фидо юз жон анга.
24
Синса кўнглумда ўқунг суртуб исиғ қондин анга,
Пай масаллик чирмағаймен риштайи жондин анга.
Бодайи лаълинг мизожи руҳпарвардур басе,
Гўйиё мамзуж этибсен оби ҳайвондин анга.
Ўти кўнглум шуъласин гаҳ сокин этти, гоҳ тез,
Гаҳ ўтун бўлди, гаҳи сув урди пайкондин анга.
Дарду ғам бўстонининг товусидур кўнглум қуши,
Гул бўлуб жисмимда кесган наъл ҳар ёндин анга.
Не кабутар ета олур ул қуёшға, не насим,
Эй кўнгул, ҳолингни иълом айла афғондин анга.
Кўзга то кирди хаёлинг совуғ оҳим ваҳмидин,
Боғламишмен қўрё ҳар сори мужгондин анга.
Эй Навоий, йиғламоқ оҳимға таскин бермади,
Ваҳ, бу не ўттурки, йўқ таъсир тўфондин анга.
25
Чин кийиги десам кўзин, ваҳ недурур итоб анга,
Чунки қароси кўргузур ҳар сори мушки ноб анга.
Лаъли лабингда тер бўлуб оби ҳаёт қатраси,
Ёки Хизр суйи лабинг қатра бўлуб ҳубоб анга.
Ёпмади кўзни ашкким, боқмасун ўзга юзга деб,
Ҳар сори айн рашкидин ёпти ғаминг ниқоб анга.
Жисмим агар куяр, кўнгул толпинури ажаб эмас,
Кимки уйига тушса ўт, йўқ ажаб, изтироб анга.
Оқмади хўй узоридин лаълиғаким, ҳакими сунъ
Эзди ҳаёт шарбатин, эмди урар гулоб анга.
Зулфи хаёлидин кўнгул ҳар ён этар ҳаво, валек
Сайдға не халос чун боғлиғ эрур таноб анга.
Ўзлукининг ҳижобидин кимки ўзин халос этар,
Ўзга қаёнки солса кўз, мумкин эмас ҳижоб анга.
Аҳли мазаллат оҳининг новакидин сипеҳр агар
Қочмади, мунча бас недур хам бўлубон шитоб анга?
Ваъдайи васл этиб эди, тушда аёғин ўпмишам,
Дема, Навоий, ул пари айламасун ҳисоб анга.
26
Кўргали ҳуснунгни зору мубтало бўлдум санга,
Не балолиғ кун эдиким, ошно бўлдум санга.
Ҳар неча дедимки, кун-кундин узай сендин кўнгул,
Ваҳки, кун-кундин батаррак мубтало бўлдум санга.
Мен қачон дедим, вафо қилғил манга, зулм айладинг,
Сен қачон дединг, фидо бўлғил фидо, бўлдум санга.
Қай пари пайкарга дерсен телба бўлдунг бу сифат,
Эй пари пайкар, не қилсанг қил, санга бўлдум, санга.
Эй кўнгул, тарки насиҳат айладим, овора бўл,
Юз бало етмаски, мен ҳам бир бало бўлдум санга.
Жоми Жам ичра Хизр суйи насибимдур мудом,
Соқиё, то тарки жоҳ айлаб гадо бўлдум санга.
Ғусса чангидин навое топмадим ушшоқ аро,
То Навоийдек асиру бенаво бўлдум санга.
27
Қаҳринг ўлса барча ишимдин малолаттур санга,
Лутфунг ўлса юз менингдекдин фароғаттур санга.
Эй, мени саргаштадин гаҳ фориғу гоҳи малул,
Қаҳринг ул, лутфунг бу, ё рабким, не одаттур санга?!
Лутфунг ози жон олур, қаҳринг кўпи ҳам ўлтурур,
Булъажаб ҳоледурур, оё, не ҳолаттур санга?!
Панд эшитмай севдунг они, эй кўнгул, чек дарду ранж,—
Оздурур ҳар лаҳза гар юз мунча офаттур санга.
Ваҳм эт оҳим ўтидин, эй гулки, даврон боғида
Кўз ёшимдин бу қадар лутфу тароваттур санга.
Эй қуёш, меҳр аҳлини куйдурма бу водийдаким,
Гармрўлар оҳидин мунча ҳарораттур санга.
Эй Навоий, истама васл ул қуёшдин заррадек,
Чун неча ул қилса истиғно — ҳақораттур санга.
28
Ийди рухсоринг кўруб, бўлди улус ҳайрон санга,
Эй улус ийди юзунг, жоним менинг қурбон санга.
Шамъ эмас ердин, кавокиб чархдин байрам туни,
Ким эрур ер-кўк туман минг кўз билан ҳайрон санга.
Ийдгаҳда гард эмас, балким етишгач мақдаминг,
Қўпти ердин садқа бўлмоқ истабон майдон санга.
Хусрави анжум дегайсен, секретур кўк тавсанин,
Ийдгаҳда кимки кўрса рахш ила жавлон санга.
Чатр шаклидин самовий барча офат дафъиға
Тенгри айлабтур насиб ўз ҳифзидин қалқон санга.
Нотавон жисмимға байрамлиқ била бер суҳбате,
Ким кўнгул уммедвору мунтазирдур жон санга.
Неча байрамларда кийган жандасин фақр аҳлининг
Хор кўрма, эйки, хилъаттур неча алвон санга.
Ийдгоҳ аҳлин даме қилма паришон, эй сипеҳр,
Ким эрур бу жамъ бир-икки замон меҳмон санга.
Эй Навоий, дурри назминг хутбадек топқай шараф,
Лутф ила қилса назар байрам куни султон санга.
29
Жавру зулминг гарчи ўлмаклик нишонидур манга,
Чунки сендиндур ҳаёти жовидонидур манга.
Ул париваш ишқидин, носиҳ, мени манъ этмаким,
Телбалик вақтию ошиқлик замонидур манга.
То ўқубмен ишқ ҳарфин дарсу такрору сабақ
Вомиқу Фарҳоду Мажнун достонидур манга.
Музтарибмен чарх янглиғким, нужуми тийрадин
Танда ҳар кун юз туман доғи ниҳонидур манга.
Ҳеч ранже зоҳир ўлмай мен худ ўлдум, эй табиб,
Лек билким, қасди жон этган фалонидур манга.
Эйки, дерсен ишқ аро ўлмоқ зиёндур, умр суд,
Ҳар не судедур санга, неким зиёнидур манга.
Кўрмишам вожиб бақосин равшан андоқким қуёш,
Токи имкон соя янглиғ кўзда фонидур манга.
Бу фано дайрин бақосиз эрканин то англадим,
Эл суруди ишрати Мотам фиғонидур манга.
Эй Навоий, воизу фирдавси аъло зикриким,
Боғи хулд ул ҳури пайкар остонидур манга.
30
Ул малоҳат кунжи ҳажрида бузуғ маскан манга,
Уйладурким жондин айру юз яролиғ тан манга.
Меҳр ила маҳ партавидин кўзни равшан қилмадим,
Бўлғали меҳри рухунг моҳияти равшан манга.
Бўлди равзан-равзан ул қотил хадангидин кўнгул,
Жон қуши чиқмоққа бир йўл англа ҳар равзан манга.
Мен ўлармен ғамдину йиғлаб куюб бошимда шамъ,
Дудидин чирмаб ҳаро ҳар тун тутар шеван манга.
Раҳм этиб ҳолимға душман дўст бўлмоқ, ваҳ, не суд,
Дўст учун раҳм айламай бўлмиштурур душман манга,
Ғам туни зулмида хандон бўлмади ҳолимға субҳ,
Субҳдек, не тонгки, бўлғай чок пироҳан манга.
Эй Навоий, ишқ мушкил деб нечук таркин тутай,
Эйла гар бу иш ҳунар бўлса, бўлубтур фан манга.
31
Ваҳки, ишқинг зоҳир этсам ваҳм эрур ўлмак манга,
Гар ниҳон тутсам доғи жон хавфидур бешак манга.
Келган эрмиш ул Масиҳ ўлганларин тиргузгали,
Мен тирик, ваҳ, яхшироқ бу умрдин ўлмак манга.
Жузв-жузвимни, фиғонким, мунфак этти тийғи ҳажр,
Бир-биридин лек ўзидур жузви лоянфак манга.
Кўнглум ўтидин йиғоч кулдур, бошоқ бир қатра сув,
Ногаҳ ул шўхи жафокаш отса бир новак манга.
Олтун эзиб, эриб куйган сойи холис бўлур,
Не ажаб, сорғорса юз етган сойи эмгак манга.
Чок айлармен яқо ул қоши ёни кўргач-ўқ,
Ким хадангин отса ҳойил бўлмағай кўнглак манга.
Бода ҳажридин оқармиш кўзларим, эй пири дайр,
Айлагил май шишасидин синдуруб айнак манга.
Сарсари ҳижрон, вужудум хирманин андоқ совур,
Ким фано йўлида сарсар бўлмасун ҳамтак манга.
Эй Навоий, гар манга кўпрак эмас уммеди васл,
Бас нағў ушшоқдин жаври эрур кўпрак манга,
32
Агарчи йўқ талабингдин даме қарор манга,
Иродат эмгагидур бу, не ихтиёр манга?!
Висол давлатин ул кун ўзумга жазм эттим,
Ки ҳажр ғуссасин этти ҳавола ёр манга.
Чу ёр кўнглида бўлса, бало манга ёвумас,
Бу важҳ илаки, темурдин бўлур ҳисор манга.
Не билсун ул кишиким, чекмамиш фироқ туни,
Ки не сифат кечадур тийра рўзгор манга.
Қочиб адамға борай-ақлу фаҳму донишдин,
Ватан боринда бу ёт эл аро не бор манга?!
Буюрмағин яна сабр, эй табиб, тенгри учун,
Ки ушбу шарбат эмас эмди сазовор манга.
Навоийдек қадидин қилсам ўлгали оҳанг,
Бийик мақом топибон ясанг мазор манга.
33
Лабларингдин гарчи қон ютмоқ дамо-дамдур манга,
Гар даме жоми висолинг йиқса, не ғамдур манга?
Панд эшитмай, кўруб они, юз балоға учрадим,
Кўзларим чиқсунки, юз мунча сазо камдур манга!
Қофи шавқум шарҳини таҳрир қилдим, ваҳ, не суд,
Ким анга ирсол учун симурғ маҳрамдур манга.
Ёр мундоқким ниҳондур кўздину мен телбамен,
Ким дегайким, фитна бўлғон насли Одамдур манга.
Қора чирмаб ёш тўкуб, афғон қилурмен хомадек,
Этгали нолон кўнгул бу навъ мотамдур манга.
Ўзга юзга боқма деб, ҳар бир кўзумга бости муҳр,
Ийнак-ийнак ҳар қаро бир нақши хотамдур манга.
Даҳр аро тушган ҳаводис ўтидин мониъ эмас,
Кўз ёшимдин гарчи кўз тушгунча бир намдур манга
Соқиё, жоми жаҳонбин тутки, андин кашф этай,
Ким кўп иш бу коргаҳ вазъида мубҳамдур манга.
Дилбари оллида Мажнун нақди жон сарф этмади,
Эй Навоий, ишқ атвори мусалламдур манга.
34
То сенингдек қотили хунхорае бордур манга,
Биллаҳ, ар ўлмакдин ўзга чорае бордур манга?
Нўши жон ҳар бодаким аҳбоб ила нўш айладинг,
Гарчи ҳаргиз демадинг оворае бордур манга.
Васлинг иқболию мен, ҳайҳот, басдур бу шараф,
Ким йироқдин давлати наззорае бордур манга.
Деб эмиш ҳар кимда бор захме, отай марҳам бир ўқ,
Шукр эрурким, ҳар сари мў ёрае бордур манга.
Борди ул хуршиду ашким оқти, ваҳ, толиъ кўрунг,
Ким не янглиғ ахтари сайёрае бордур манга.
Сабр солдим кўнглума васлинг тилаб, ваҳ, бот келиб,
Турфа кўрким, шиша ичра хорае бордур манга.
Дема кўп, эй нафским, дунё арусин ақд қил,
Уйда баъзидек соғин маккорае бордур манга.
Дев уруб ишқи мажозий ичра мажнун айлаган,
Ёва дер, буким пари рухсорае бордур манга.
Эй Навоий, куймагимни қилмағайсан манъ, агар
Жон аро билсанг не оташпорае бордур манга.
35
Лабинг сори токим назардур манга,
Ёш ўрнида хуни жигардур манга.
Дема, мендин айрил, доғи умр сур,
Ки ул умр ўлумдин батардур манга.
Туганлар дирам шаклидур зод учун,
Адам сори чунким сафардур манга.
Қилур айб ошиқлиғим барча халқ,
Улус айби, ваҳким, ҳунардур манга.
Табибо, яна сабрдин дема сўз,
Ки бу шарбатингдин зарардур манга.
Дема, майни тарк этки, соқий юзи
Бу кўзгу аро жилвагардур манга.
Чучукдур қамиш ўқларинг жонима,
Бу най ичра гўё шакардур манга.
Навоий, ул ой ҳажрида туну кун
Қотиқ шому тийра саҳардур манга.
36
Шаҳр бир ой фурқатидин байтул-аҳзандур манга,
Бир гули раъно ғамидин боғ зиндондур манга.
Базми ишрат ичра сиз май нўш этинг, эй дўстлар,
Ким насиб ул лаъли лаб ҳижронидин қондур манга.
Чиқти ақлу фаҳм ила сабру кўнгул тан мулкидин,
Чиқмайин ҳар лаҳза заҳмат бергучи жондур манга.
Ўқи баским тандадур, тегмас танимға ўзга ўқ,
Улки ўқ деб нола қилдим, эмди қалқондур манга.
Уйла расвоменки, кўю кўчада ҳолим кўруб
Баъзи эл гирёну баъзи халқ хандондур манга.
Ҳажридин бағрим сувдур, ул сув аро болиғ киби
Дарду меҳнат ўқидин бир неча пайкондур манга.
Ҳур мужгонин агар суртай деса қилмон қабул,
Ким аёқда орзу хори муғилондур манга.
Май ичиб тоатни фавт этмангки, ул ўт тобидин
Неча боқсам баҳра ҳоло доғи ҳирмондур манга.
Эй Навоий, халқ дер: жон бер, ваё кеч ишқидин,
Гарчи бу душвор эрур, лекин ул осондур манга.
37
Менмудурменким сенинг васлинг муяссардур манга,
Бахти гумраҳдин қачон бу қисса бовардур манга.
Ҳақ тонуқтурким, тирикликдин манга сенсен мурод,
Йўқса оламнинг йўқи-бори баробардур манга.
Эй кўнгул, ғаввоси баҳри васл ўлубмен, не ажаб,
Ким насиб эмди ўшул покиза гавҳардур манга.
Не учун базми висол ичинда ичмай бодаким,
Кўзию оғзи букун бодому шаккардур манга.
Ою хуршидингни йиғ эй чархи гардунким, бу дам
Ҳамдам ул ой чеҳралиғ хуршид пайкардур манга.
Сарвни ўртаб, суманни елга бер, эй боғбон,
Ким букун ҳамсуҳбат ул сарви суманбардур манга.
Қўрқарам ҳирмон саҳобин ёпмағай фаҳм этса чарх,
Ким шабистон меҳр шамъидин мунаввардур манга.
Эй Навоий, ҳеч билмонким топибмен васлини,
Ё магарким жумлайи олам мусаххардур манга?
38
Кўзларимда ишқдин сув эрди уйқу ўрнида,
Турфа кўрким, ҳажрдин қон бўлди ул су ўрнида.
Кимгаким кирпик ўқин ёғдурса ул гул, рашкдин
Жисмим ичра бир тикандур ҳар сари мў ўрнида.
Ғайр нақшидин қилибмен пок кўнглум сафҳасин,
Тут ул ой оллида, эй машшота, кўзгу ўрнида.
Шаҳсуворимнинг аёғин ўпкали розидурур
Ой била кун ҳар бириси бир тепингу ўрнида.
Изтироб этса қошинг кўргач, не тонг, шайдо кўнгул
Телба ким кўрди янги ой ўлтурурму ўрнида?
Даҳр бўстони аро барқу булутдин англаким,
Йиғламоқ юз қатладур бир қатла кулгу ўрнида.
Эй Навоий, дерсен ул қоматни кўнглунгдин чиқар,
Не ниҳол ўлтуртайин ул сарви дилжў ўрнида?!
39
Беҳи рангидек ўлмиш дарди ҳажрингдин манга сиймо,
Димоғим ичра ҳар бир тухми янглиғ донайи савдо.
Мазаллат туфроғи сориғ юзумда бордур андоқким,
Беҳида гард ўлтурғон масаллик тук бўлур пайдо.
Оқартиб ишқ бошимни, ниҳон бўлди сариғ чеҳрам,
Момуғ ичра беҳини чирмағон янглиғ киши умдо.
Юзумда тийғи ҳажринг захми ҳар сори эрур беважҳ,
Беҳини тийғ ила чун қатъ қилмоқ расм эмас қатъо.
Юзум туфроғдадур ҳар дам қуруғон жисм ранжидин,
Беҳига сарнигунлук шохи заъфидин бўлур гўё.
Бу гулшан ичра беҳбуд истаган доим беҳи янглиғ
Кийиб пашминайи тоат қадин ҳам асрамоқ авло.
Навоий гар қуёш норанжидин беҳрак кўрар, тонг йўқ
Беҳиким лутф қилмиш маҳди улъё исматуд-дунё.
40
Ёр акси чунки айлар жилва май кўзгусида,
Май ичарменким, юзи бўлғай юзум ўтрусида.
Ул сабоҳат бирлаким кулдунг, манга меҳр ўлди фаҳм,
Меҳр фаҳм ўлмоқ, тонг эрмас, субҳнинг кулгусида.
Уйлаким хайли ҳубоб ичра тушар хас, бормен
Ашк аро саргашта ул султони ҳусн ўрдусида.
Урди олам бузғали бир-бирга кирпик сафларин,
Фитналар бедор қилмоқ, кўр, ул ой уйқусида.
Не хато қилғай кўнгулларга кўзунг мужгон ўқин
Ҳар қаён чун боқса, сайдедур анинг қобусида.
Навбаҳори даҳрға қўйманг кўнгулким, йўқ вафо
Не гули бўстонида, не лолайи худрўсида.
Шоҳлар побўсунг этгандин, Навоий, яхшироқ
Ким бошингни хоки раҳ этсанг анинг побўсида.
41
Кимса ҳаргиз кўрмади чун аҳли даврондин вафо
Улки даврон офатидур, не тамаъ ондин вафо?!
Жониму умрумдур ул ой, бевафо бўлса, не тонг,
Қайда кўрмиш кимса ҳаргиз умр ила жондии вафо?
Гар вафо қилсанг эрур, андинки, бордурсен, пари,
Йўқса, ким оламда кўрмиш навъи инсондин вафо?
Ваҳки, даврон аҳлидин жуз бевафолиғ келмади,
Ҳар нечаким кўрдилар мен зору ҳайрондин вафо.
Чун вафо гулбарги даврон боғида ер топмади,
Бежиҳатдур кимки истар бу гулистондин вафо.
Кимса кўнглин кимсадин истаб вафо, олдурмасун,
Ким манга худ етмади ул кўнглум олғондин вафо.
42
Миръоти ҳуснунг тийрадур бу оҳи дардолуд аро,
Равшанлиғи мумкин эмас чун шамъ қолди дуд аро.
Бутганга ўхшар дегасен ҳар ён қизил тол узра барг,
Ҳар соридин пайконларинг бу жисми хунолуд аро.
Шоми ғам оҳим дудидур, ул дуд аро ҳар ён шарар,
Билгил, нуҳусат анжуми бу шоми қийрандуд аро.
Хўй қатрасидан ғарқ эрур холинг саводи, ваҳ, нетар,
Бир тийра кавкаб фитнаси юз ахтари масъуд аро.
Очтинг чу зулф, ул икки кўз ҳар ён хаданг отмоқ, не тонг,
Ким қолмиш икки турки Чин ҳиндуйи номаъдуд аро.
Ул кўй қасди этмишам, эй воиз, они манъ этиб,
Ҳар дам дема жаннат сўзин, сўз солмағил мақсуд аро.
Қочса Навоий шайхдин пири муғон сори, не айб,
Ким бор тафовутлар басе мақбул ила мардуд аро.
43
Ер тутар кўнглумда гардундин жудо бўлғон бало,
Жондадур девона кўнглумдин хато бўлғон бало.
Истамонким ишқ мендин ўзгани қилғай асир,
Ҳеч кишига бўлмасун, ё раб, манга бўлғон бало.
Шод юзланманг, балолар, бизгаким, бўлмас халос
Бу кўнгул зиндони ичра мубтало бўлғон бало.
Хўблардин ҳар кишига бир бало етган куни
Бизга етмиш отидур жавру жафо бўлғон бало.
Васлида рашк ўлтурур ҳажрида ғам, ваҳким, манга
Васл аро бўлғон балодур ҳажр аро бўлғон бало.
Ўлтурурлар ҳамдаминг бўлсам, ўлармен бўлмасам
Бўлмағон, жоно, сенинг бирла бало бўлғон бало.
Носиҳо, ошиқлиғимни манъ қилдинг, билмадинг,
Ким насиҳат бирла дафъ ўлмас қазо бўлғон бало.
Чун балосиз ком йўқ, топмас бақо комин, магар
Кимки они ўртамас оти фано бўлғон бало.
44
Оразу холингни бир дам кўрмасам, эй дилрабо,
Уйладурменким кўрунмас кўзума оқу қаро.
Ҳажр аро раъно қадинг нахлин тилармен тенгридин,
Шомлар шамъ истагандек хайр аҳлидин гадо.
Гар фироқ айёмининг билмон ҳисобин, не ажаб,
Ким юзунг ҳажрида кундуз кеча янглиғдур манго..
Барқ эмас, оламға юз қўймишдур оҳимдин шарар,
Раъд эмас, гардунға чирманмиш фиғонимдин садо.
Бошинг ол, кет ўз пайи вақтингға, эй шайдо кўнгул,
Ким эмассен хаста жоннинг ҳеч дардиға даво.
Неча оқғай кўз ёшим, еткур ғуборин, эй насим,
Фарзи айн эрур яшарур кўзга солмоқ тўтиё.
Умр елдек ўтмагин дебсен магар, эй боғбон,
Ким яқоси чоксиз гул бутмади бу боғ аро?
Жон топай дерсен сабуҳийдин, вале ғофилки, субҳ
Чок этиб кўнглак, сенинг ҳолингга тутмиштур азо.
Эй Навоий, хаста кўнглумга мададдур новаки,
Рост андоқким заиф элга берур қувват асо.
45
Равшандурурки, меҳр юзунгдин олур сафо,
Йўқса, не зажҳ ила қамар андин топар зиё?
Ғарқи муҳити ишқинг эди жон ила кўнгул,
Ул дамки, руҳ эмас эди тан бирла ошно.
Гулда юзунг латофатидин ранге кўрмаса,
Булбулға не эди бу фиғон бирла, бу наво?
Бир зарра оғзи рамзини ҳар кимки англади,
Йўли адам тариқидуру зоди раҳ — фано.
Ул зиндадил ҳаёти абад васлидин топар,
Ким неши ғамни нўш деру дардни даво.
Ломики, васл аёғиға топмиштур иттисол,
Ул «лом»дурки, ўртаға олмиш они «бало».
Ўздин қутул, Навойию мақсадға етки, қуш
Етмас чаманға, бўлса қафас ичра мубтало.
46
Зор жисмимға хадангинг захмидин ортар наво,
Создекким, тешсалар они фузун айлар садо.
Қадди ҳажрида ғамим шамъини ҳар деворға,
Ким таябмен сарв андоми била бўлмиш қаро.
Ғунчанг анфоси насими заврақи жон қасдиға
Еткурур ҳар дам адам дарёсидин мавжи фано.
Орзуйи васлидин ранжур эрур мунглуғ кўнгул,
Қут учун тазвир ила бемор бўлғондек гадо.
Нега йиғлаб анбарий зулфин кесар ҳижрон туни,
Ўлмагимни англабон гар шамъ тутмайдур азо?
Ҳажр дардин кўнглума кам қилди холинг оқибат,
Доғ эмиш дарди шалойин хастаға охир даво.
Руҳпарвардур Навоий оҳу ул юз шавқидин,
Ул сифатким лолаву гул юзидин келгай сабо.
47
Ёр дардим сўрмайин кўнглумни маҳзун қилдило,
Жоним ошубини кам қилмоқдин афзун қилдило.
Бермайин захмин жигар қониға таскин гунае,
Лаъли кулмак бирла ашкимни жигаргун қилдило.
Дафъи савдо истадим лаъли майидин, бир йўли
Ул пари савдозада кўнглумни мажнун қилдило.
Эй кўнгулким, сабр тоғин маскан эттинг оқибат,
Тунд сайли ишқ ул тоғингни ҳомун қилдило.
Бесутунғаким сутун Фарҳод бўлди, қофи ишқ
Ул сутунни Бесутун остидаги «нун» қилдило.
Недур учмоқ жоҳ ила, охир фалак Намруднинг
Осмони тахту жоҳин ганжи Қорун қилдило.
Қатра хўйлиқ оразинг васфин Навоий қилғали,
Лутфи табъ абёти назмин дурри макнун қилдило.
48
Сориғ оғриқ бўлдум, эй соқий, хазони ҳажр аро,
Қони асфар майки, бор ҳар қатраси бир каҳрабо.
Юзу жисмимдур сориғ барге қуруғон шох уза,
Шоху баргеким қуруб сорғорса, ким кўрмиш даво?
Не мараздур буки, бир гулрух шарори ишқидин
Бўлди сориғ лола кўзум оқию доғи қаро,
Суд эмиш кўз тушса асфар жинси сори, ваҳ, қани
Сарвинозимким, сориғ гул барғидин киймиш қабо?
Сорғориб қолдим ҳаводис кожиға ҳижрда куни,
Бир сориғ қушдекки, кундуз қолғай ул қушлар аро.
Шом ила субҳ ар сориғ оғриқ эмаслар, бас недур
Тун сочин ёйиб, қуёш йиртиб юзин, тутмоқ азо?
Дард туфроққа ниҳон қилди Навоий жисмини,
Топибон бир шиша олтун дафн қилғондек гадо.
49
Кўнглум ўртансун агар ғайрингга парво айласа,
Ҳар кўнгул ҳамким сенинг шавқунгни пайдо айласа
Ҳар киши васлин таманно айласам навмид ўлай,
Ҳар киши ҳамким сенинг васлинг таманно айласа.
Ўзгалар ҳуснин тамошо айласам чиқсун кўзум,
Ўзга бир кўз ҳамки ҳуснунгни тамошо айласа.
Ғайр зикрин ошкора қилса лол ўлсун тилим,
Қайси бир тил ҳамки зикринг ошкоро айласа.
Рашкдин жонимға ҳар наргис кўзи бир шуъладур,,
Боғ аро ногаҳ хиром ул сарви раъно айласа.
Йўқ оғиздин нукта айтур маҳвашимдек бўлмағай,
Гар қуёш ҳар заррасидин бир Масиҳо айласа.
Оқибат жонимға етти, эй хушо муғким, мени
Бир қадаҳ бирла харобот ичра расво айласа.
Қелтурунг дафъи жунунумға парихон, йўқ табиб,
Ким ул ансабдур пари ҳар кимни шайдо айласа.
Субҳдек бир дамда гардун қўймағай осоршш
Ногаҳ аҳли сидқ кўнгли меҳрин ифшо айласа.
Даҳр шўхиға, Навоий, сайд бўлма, нечаким
Кун узори узра тун зулфин мутарро айласа.
50
Қосидеким ёрдин бир сўз ривоят айласа,
Истарам сўрғон сойи боштин ҳикоят айласа.
Телбалар янглиғ гаҳ ўз ҳолимдадурмен, гоҳ йўқ,
Ул паридин ҳар киши бир сўз ривоят айласа.
Эй кўнгул, оҳингни дерсенким сув айлар тошни,
Чин эрур, гар кўнглига онинг сироят айласа.
Жонға басдур ҳар нафас бир доғ, невчун бўлмасун
Қониъ улким, бир дирам ҳар дам кифоят айласа.
Топти Мажнун шуҳрату қолди менинг қиссам ниҳон,
Ким ўлар ҳар ким фасонамни бидоят айласа.
Ғам сипаҳ қасдимға тортибтур, не бўлди пири дайр
Бир қадаҳ бирла бу маҳзунни ҳимоят айласа?
Эй Навоий, фақрдин бебаҳрадур юз ғам етиб,
Соликеким шукр боринда шикоят айласа.
51
Бағир хунобидин заъф ўлди ғолиб хаста жонимға,
Оғир эрди ғизо, авд этти заҳмат нотаванимға.
Лабинг ҳажрида жисмим конидин ҳар пора лаъледур,
Кўнгул захмида яхши боқсалар бир қатра қонимға.
Адам дуржики оғзинг ҳуққасидур, марҳаме ондин,
Даводур ғунчадек кўнглумдаги доғи ниҳонимға.
Сариғ юзумдин эл йиғлар, магарким ўлмагим етти,
Ким мундоғ хосият баракс бўлди заъфаронимға.
Салоҳим пардаси куйди ул ўтлуғ юз хаёлидин,
Фиғонким, ойни ёд этмак зарар қилди катонимға.
Ул ой кулбамга келди жондурур хуноб ила оҳим,
Бу тортиғлар мураттаб айламишмен меҳмонимға..
Қарору ақлу ҳушум ишқинг ўти бирла чурканди,
Самум эсди бало даштида озған карвонимға.
Замон авроқию ишқим эди Фарҳоду Мажнундин,
Фалак бир-икки фасл этти изофат достонимға.
Навоий, Зуҳра удин мотамим тутқонда куйдурди,
Фалак сори эришиб борғон учқунлар фиғонимға.
52
Не наво соз айлагай булбул гулистондин жудо,
Айламас тўти такаллум шаккаристондин жудо.
Ул қуёш ҳажрида қўрқармен фалакни ўртагай
Ҳар шарореким, бўлур бу ўтлуғ афғондин жудо.
Дема, ҳижронимда чекмайсен фиғону нола кўп,
Жисм айларму фиғон бўлғон нафас жондин жудо?
Бўлса юз минг жоним ол, эй ҳажр, лекин қилмағил
Ёрни мендин жудо ёхуд мени ондин жудо.
Ҳажр ўлумдин талх эмиш, мундин сўнг, эй гардун, мени
Айлагил жондин жудо, қилғунча жонондин жудо.
Васл аро парвона ўртанди, ҳамоно билдиким
Қилғудекдур субҳ ани шамъи шабистондин жудо.
Бир иёсиз ит бўлуб эрди Навоий ёрсиз,
Бўлмасун, ё рабки, ҳаргиз банда султондин жудо.
53
Зиҳи висолингга толиб тутуб ўзин матлуб,
Муҳаббатидин отингни ҳабиб атаб маҳбуб.
Уружунг ақшоми бўлмай тўқуз сипеҳр ҳижоб,
Юзунг хижолатидин меҳр ўлуб вале маҳжуб.
Ўт ичра тушса бўлур нисбати самандардек,
Кишики, ишқинг ўтиға ўзин қилиб мансуб.
Итинг ҳисобиға кирган ҳисоб вақтида,
Агарчи журми эрур беҳисоб, эмас маҳсуб.
Китобат этмаганингдин қаламда нол эрмас,
Ки тушти кўнгли аро тоб уйлаким мактуб.
Либоси мотам аро қолди то абад соя,
Ки меҳрдин нега ёнингда бўлмади масҳуб.
Мутиъи амринг агар подшоҳ, агар сойил,
Гадойи хонунг агар ҳушманд, агар мажзуб.
Ажаб йўқ, олса кўнгул ҳушин ул ики гису,
Бу бўлса силсила, кўп телбани қилур мағлуб.
Тиласа равзани зоҳид, Навойию кўюнг,
Ки ҳар киши ани истарки, бор анга марғуб.
54
Сочса анжумдин фалак бошингға юз минг дурри ноб,
Жолайи ғам, билки, ёғдурғай бир офатлиқ саҳоб.
Не ғараз бу жолани ёғдурса андин ўзгаким,
Умр нахлин синдурўб, тан гулбунин қилғай хароб.
Рўзий ортуғ бўлмағин ҳар кимки билгай чархдин,
Зол янглиғдурки розиқ чархини қилғай хитоб.
Офариниш баҳридин гардун ҳубоби беш эмас,
Борму имкон кимсага бир қатра сув бермак ҳубоб?
Бўлса эрди қудратиким лаҳзае тобқай қарор,
Туну кун тинмай бу навъ этгайму эрди изтироб?
Ул доғи ўз ҳолиға ҳайрон эрур андоғки мен,
Анда ҳам саргашталиқ андоқки менда печу тоб.
Жисми онинг ҳам ҳаводис зарбасидин нилгун,
Топмайин мақсудини мендек неча айлаб шитоб.
Қудрат илгида бўлуб ул ҳам забун андоқки мен,
Олмай ул мендин ҳисоб, андоқки мен андин ҳисоб.
Эй Навоий, солик эрсанг ҳақ вужудин бил вужуд,
Мосиволлоҳни адам, валлоҳу аълам бис-савоб.
55
Икки ўтлуғ наргисингким қилдилар бағрим кабоб
Биридур айни хумор ичинда, бири масти хоб.
Тийғ тортиб дам ола олмай етиштинг бошима,
Гўйиё хуршид янглиғ йўлда кўргуздунг шитоб.
Офариниш баски аҳволимға йиғлар ҳар кеча,
Ашк дарёси эрур гардуну кавкаблар ҳубоб.
Толпинурмен ашк аро ҳар дамки тишлар лаълини,
Ким тенгизга тушса, жон ваҳмидин айлар изтироб.
Ранжу заъфим бўлмиш андоқким, сўра келган улус
Ҳолим айларлар савол, аммо эшитмаслар жавоб.
Неча тасбиҳинг ҳисоби, зоҳидо, ич бодаким,
Сену мендекларга худ бу коргаҳда не ҳисоб?!
Гар карам дарёсининг мавжи будурким, чоғладим,
Қони ўз бўйниға ким ишратдин этса ижтиноб.
Ич, Навоий, майки, фаҳм эттук табиби ишқдин:
Ғуссаву ғам заҳриға тарёк эмиш ёқути ноб.
Хосса базмиким қуёш жомин шафақ роҳи била
Элга тутқай хусрави анжумсипоҳи Жамжаноб.
56
Қошу кўзунгни мунажжим чунки кўрди бениқоб,
Деди: кўрким, қавс буржидин туғубтур офтоб.
Бир лабинг жон олди андоқким, бириси билмади,
Эмдиким билди, ароларинда бордур шаккароб.
Гар фалак қошинг била баҳсе ҳилолидин қилур,
Бир деса пайваста, жоно, эшитур икки жавоб.
Гул киби юзунгда тер фард этти ҳушумдин мени,
Гарчи беҳуш элга ҳуш учун муқаввийдур гулоб.
Ким сиришким кўрди, маълум этти ишқим ҳосилин,
Дона бирла уйлаким эл нақдини айлар ҳисоб.
Гарчи ишқ ўтида кўнглумни ўқунгға шишладинг,
Гарм бўлмаким, ҳануз не сих куймиш, не кабоб.
Не чамандур буки, ҳасрат суйию дард ўтидин
Парвариш топмиш қаю бир гулдаким бор обу тоб.
Гар Навоийнинг куюк бағрида қондур, не ажаб,
Хомсўз ўлур ёлин узра тушуб куйган кабоб.
57
Етти ҳажр айёми, қатлимға недур ҳар дам итоб?
Мен худ ўлгумдур яқин, эй умр, кўп қилма шитоб!
Элга меҳрингдин куярмен, менга қаҳринг саҳл эрур,
Дўзах аҳлиға эрур жаннатни кўрмаклик азоб.
Ўлтурур чун ҳажр, бепарволиғинг ортуқсидур,
Дард муҳликдур, не ҳожат шарбат ичра заҳри ноб?
Невчун элдек йўқ манга меҳрингки, сарву гул уза
Тушса, хору хасни ҳам маҳрум қўймас офтоб.
Бодпойинг йўлида хоки таним гард айладим,
Ваҳки, ул гард-ўқ муродим юзига бўлди ҳижоб.
Ашк сувидин қадинг сарвини қилдим сарбаланд,
Ваҳки, ҳам ул сувдин умидим уйин қилдинг хароб.
Ул қуёш ҳажри мени ўлтургали бас, эй сипеҳр,
Сен қуёш тийғин чекиб, қилмоқ не ҳожат изтироб?!
Бу чаманда сув масаллик покравни чархдин
Кўрмадикким, кўнгли синмай қолди андоқким ҳубоб.
Чун Навоийдин узулдунг, бор савоб ўлмак анга,
Жонидин маҳжур ўлар валлоҳу аълам бис-савоб.
58
Эйки рухсоринг эрур хўбу хатинг ҳам марғуб,
Хўблардин неки бош урса, эрур бешак хўб.
Токи севдум сени, жаврингни доғи севмишмен,
Ҳар не маҳбуб қилур, бордурур ул ҳам маҳбуб.
Риштайи жон била номанг бошини чирмар эдим,
Ул шарар тори била куймаса эрди мактуб.
Хаста дилларға не жон олғучи юздур улким,
Қолибин қилди тиҳи кўргач они аҳли қулуб.
То лабинг волиҳи бўлдум, тиламон оби ҳаёт,
Сувни найлар кишиким, бодаға бўлғай мағлуб?
Аҳли ишқ ичра манга ёқма вараъ туҳматини,
Зоҳидо, қилма ҳунар аҳлиға бизни маъюб.
Истасанг мулки бақо, салб қил ўзлукни бурун,
Ки сулук ичра фано аҳлиға будур услуб.
Эй Навоий, тиласа шоҳ мушавваш рақаминг,
Ҳар не матлуб анга, бизга ҳам улдур матлуб.
59
Тийғ ила хоки танимни ҳар тараф ёрдинг келиб,
Нақди жон олмоққа бу туфроғни охтординг келиб.
Келдингу кўнглумни юз чок этмагунча бормадинг,
Баъд умре, эй ситамгар, яхшилар бординг келиб.
Жон сенга қурбонки, олиб жон кўнгул афғонидин,
Ҳам ўзунгни, ҳам мени, ҳам элни қутқординг келиб.
Қатл бас эрди, таним ул кўйдин судратмагинг
Ортуғ эрди, эй жафожў, ҳаддин ўткординг келиб.
Эй кўнгул, оздур сенга бу ҳамки, ул ой кўйидин
Манълар қилдим, вале юз қатла ёлбординг келиб.
Соқиё, еткурмиш эрди жонни оғзимға хумор,
Жон фидонг ўлсунки, бир май бирла қойтординг келиб.
Зуҳд этиб эрди Навоийни хароб, эй муғбача,
Тенгри ёрингким, фано дайриға бошқординг келиб.
60
Чобукеким, ҳар тараф майдон аро айлар шитоб,
Барқи ломиъдур саманди, гарди андоқким саҳоб.
Ўқи рашкидин эрур кўксум аро кўнглум қуши
Ул кабутарким, қабақ нчинда қилғай изтироб.
Отса ўқ ул қоши ё юз печ урар жон риштаси,
Ким манга ҳирмону онинг ўқиға етгай таноб.
Ногаҳон отқайму деб бир ўқ қабақ шакли била
Боши устига келур майдонда ҳар кун офтоб.
Ул қуёшдин бошқа ким отқай қабақ, ваҳ, кўрмадук
Ахтари Саъдеки, ҳар дам зоҳир этгай бир саҳоб.
Жон берурмен қайрилур чоғда кўруб белида печ,
Ўлса тонг йўқ улки, жони риштасиға тушса тоб.
Кимки саркашрак — ҳаводис ўқиға кўпрак ҳадаф,
Ушбу ҳолатни қабақ аҳволидин қилғил ҳисоб.
Эй Навоий, чун ўқи ҳар дам фалак майли қилур,
Сен оти гардига қониъ бўлки, бордурсен туроб.
61
Ҳаво хуш эрдию илкимда бир қадаҳ майи ноб.
Ичар эдим вале ғамдин қадаҳ-қадаҳ хуноб.
Ки ҳозир эрди ўшул сарви наргиси махмур,
Валек рағмима қилмас эди қадаҳға шитоб.
Манга не заҳрае улким, десамки, бир қадаҳ ич,
Не онсиз ичгали май, не қарору тоқату тоб.
Бу ғусса бирла ичим қон бўлуб нечукки қадаҳ,
Кўзумга ҳар нафас ашк эврулуб мисоли ҳубоб.
Чу англадики, борур ихтиёр илгимдин,
Кулуб қадаҳ киби лутф айладию қўйди итоб.
Қадаҳни ичтию юз лоба бирла тутти манга,
Ки онинг ичгани-ўқ қилди мени масту хароб.
Чу соқий этти қадаҳ кўзгусида жилвайи ҳусн,
Не айб, ошиқи майхора кўнгли бўлса ябоб?
Навоий, васл биҳиштида шукр қил бу нафас,
Ки ёна чекмагасен ҳажр дўзахида азоб.
62
Лабингдин хаста жонким бўлди бетоб,
Эмас бетоб, анга эрур шакархоб.
Ёшимдии обрўюм борди, билдим,
Ки равнақсиз қилур олтунни сиймоб.
Қошинг ҳажрида ҳар наълеки кессам,
Келур пайваста, жоно шакли меҳроб.
Қилич боғи белинг қучқан ҳасаддин
Кўзумга аждаредур шакли қуллоб.
Кўзум оллиндадур лаълинг хаёли,
Эмас кирпикларим устида хуноб.
Фироқ илги, фиғон, жон риштасидин
Чиқорур тордин андоқки мизроб.
Фалак бошингға қоплаб ит терисин,
Сен они жаҳлдин деб кишу синжоб.
Ажаб йўқ, одамийлиқни унутсанг,
Ўзунгни телба ит чармида асроб.
Навоий, ранж кўрма, оғзин истаб,
Ким ул бир жавҳаредур асру ноёб.
63
Бовужудиким адам бўлдум ғамидин қайғуруб,
Ҳеч оғзининг сўроғин лаълидин топмон сўруб.
Жонки, қат-қат қон бўлубтур доғи ишқинг кетмагай,
Лола баргидек ани бир-бир совурсанг куйдуруб.
Новакинг кўнглумда қилмиш хона, бовар қилмасанг,
Кўксума илгингни келтурким, турубтур билгуруб.
Ишқидур жон пардасида, равшан эттим, дўстлар,
Неча куйгаймен ҳарир ичинда ўтни ёшуруб?
Барқдек пўямни айб этманг, саломат аҳликим,
Мундоқ ўтеким туташибдур манга, бўлмас туруб.
Истама таҳсинки, шокирмен не келса оллима,
Шукр қилмай, найлай олурсен қазони ёзғуруб?
Чун Навоий жониға марҳам эрур пайконларннг,
Кош, ёқса марҳами ўқунг ёнимға ўлтуруб.
64
Хоки пойи бўлди жони хоксорим қон ютуб,
Ким чиқиб лаълини ўпгай риштайн зулфин тутуб.
Зулфин очқонда занах чоҳиға тушгай минг кўшул,
Қўймаса ул чоҳ уза рухсори шамъин ёрутуб.
Ишқ муҳриқ даштини қать айламак душвор эрур,
Кирмасам оҳим ели бирла ҳавосин совутуб.
Куйгали мойилмену ҳажриға йўқ, ваҳким, мени
Айлади рози иситмоққа ўлумдин қўрқутуб.
Дер эмиш, бир кун келиб кўнгли яросин буткарай,
Келса бутгил, эй кўнгул, бу сўзга худ бўлмас бутуб.
Даҳр бўстонида қилмоқ сайр айлаб ҳою ҳуй
Ҳарза кезмакдур ҳаётинг қушларини ҳуркутуб.
Жоми васлингдинки, элни тиргузурсен, бил яқин,
Ким Навоий ўлгуси хунобайи ҳижрон ютуб.
65
Сен лабинг сўрғон сойи мен қон ютармен, эй ҳабиб,
Сен май ичгилким, менга хуни жигар бўлмиш насиб.
Дедилар, аҳбоб дардиға ҳабиб айлар даво,
Ваҳки, мен куйдум, муҳаббатдин эмас воқиф ҳабиб.
Кўюнгга киргач кўнгул қошингға майл айлар, бале,
Гўшайи меҳроб этар пайваста манзилгаҳ ғариб.
Чеҳра сорғорғон сойи ортар кўнгулнинг ноласи,
Бор ажаб воқиъ хазон фаслида нолон андалиб.
Хоссалиллаҳ шарбатимни заҳри қотил бирла эз,
Чун иш ондин ўттиким, келгай Масиҳим, эй табиб.
Неча ул ой меҳридин шайдо кўнгулни овутай,
Телбага ёлғон ҳикоят бирла бергандек фириб.
Майға раҳн ўлмай фано дайрида тасбиҳу ридо,
Пири дайр этмас ҳавола элға зуннору салиб.
Нафсинг этса шўхлуғ чарх эмгагидин қил адаб,
Тифлни андоқки зажр айлар фалак бирла адиб.
Эй Навоий, зулмидин дерменки ишқин тарк этай,
То назардин ғойиб ўлди, йўқ яна сабру шикиб.
66
Ваҳ, не қотилдур, келур ойини зулму кин солиб,
Ошиқ ўлтурмак учун ҳар қошиға юз чин солиб.
Чун ўтуб ишқ аҳлидин — ошуби сабру фаҳм ўлуб,
Чун етиб зуҳд аҳлиға — торожи ақлу дин солиб.
Ҳар тарафким гом уруб — юз порсо йўлин уруб,
Ҳар қаёнким кўз солиб — яғмову қатлойин солиб.
Эл сориким юзланиб — қиндин чиқариб тийғи кин,
Чун манга маркаб суруб — бошимға тийғи кин солиб.
Бу сориғ рухсора бирла қон ёшимдин ёд қил,
Ичсанг олтун жом ичинда бодайи рангин солиб.
Сенсизин, эй умр, чун мумкин эмас орому сабр,
Борма ҳар дам бизни мундоқ бедилу ғамгин солиб.
Боғи ҳуснунгким, гул очти ранг-ранг, эй муғбача,
Гўйи ичтинг майға барги лолаву насрин солиб.
Шаръсиз хошок аро хашхошдекдур, эй ҳаким,
Кўкка чиқсанг жайбинг ичра субҳайи парвин солиб.
Дарду ғам қолиб, Навоий жони чиқти оқибат,
Ҳажр элидин хонумонин борди ул мискин солиб.
67
Юз тўшук кўксумни ўртарсен жафодин қон қилиб,
Халқ куйдурган киби занбур эвин вайрон қилиб.
Жавҳари ишқинг ёшурғач ўртадим кўнглумга доғ,
Уйлаким қўйғай нишон эл нақдини пинҳон қилиб.
Кўҳи оҳандек ғаминг кўнглумдин олғон не осиғ,
Ким яна жонимға отдинг барчасин пайкон қилиб.
Юз ўлук тиргузди лаълингға етишган жоми май,
Гўйиё бердинг онинг ҳар қатрасин бир жон қилиб.
Ақлу дин нақдин ўғурлар гўйи ул айёрваш,
Буки беҳуш айлар элни ҳусниға ҳайрон қилиб.
Бўлубон ҳар шамъға парвона, куйма, эй кўнгул,
Ишқ ўтлуғ зулматида ўзни саргардон қилиб.
Эй Навоий, дема лаълин тишлар эл қатлиға ёр,
Балки элга жон бағишлар бизга қасди жон қилиб,
68
Юз сўзумдин бирига бермас жавоб ул нўшлаб,
Оғзини йўқтур десам, воқиъки, ҳеч эрмас ажаб.
Нуқтайи холинг недин ширин лабинг устидадур,
Нуқта чун остин бўлур ҳар қайдаким ёзилса «лаб».
Васл не янглиғ муяссар бўлғусидур, чун эрур
Дилбарим нозикмизожу мен бағоят беадаб.
Гар қуёш дерлар юзунгни, гарм бўлуб чекма тийғ,
Элга журме йўқ, инар чун осмондин ҳар лақаб.
Лаълинг олса чоклик бемор кўнглумни, не тонг,
Эй малоҳат нахли, чунким хастасиз бўлмас рутаб.
Зиндадил Мажнуннинг ўлмиш кўнгли чун Лайлиға ҳай,
Бас, не осиғ они ҳайдин қовламоғлиқ, эй араб?!
Толиб улким топмасанг доғи бу баским, айламас
Бир нафас ғофил сени матлуб ёдидин талаб.
Қаҳр барқи бирла раҳмат ёмғури гар буйладур,
Эммин эрмас Бу-л-Ало, навмид эмастур Бу Лаҳаб.
Гар наво топса Навоий лабларингнинг зикридин,
Тонг эмастур, чун мудом афзун бўлур майдин тараб.
69
Ханжаринг жонимға етти кўкрагимга санчилиб,
Новакинг ёнимға ўлтурди иёдатға келиб.
Қириб ўтган ўқларинг жон пардасин реш этгали
Сафҳадекдурким, қирилғай саҳв хатлар ёзилиб.
Югурар ҳар кирпигимга ортилиб бир қатра ёш,
Шўх ёшлардекки ўйнарлар чубуқ маркаб қилиб.
Ушбу ҳижрон кечасин туш кўрсам эрди ногаҳон,
Ўлгай эрдим ваҳмдин, албатта, заҳрам ёрилиб.
Наълим ичра доғ учун қўйғон фатилам дуд ила
Дард ўчоқида тутайдур андуҳ ўти ёқилиб.
Ул қуёш бирла борур эл соядек, мен хоксор,
Ваҳки, қолурмен изининг туфроғидек айрилиб.
Сирри ваҳдат чун фано дайрида сиғмас лафз аро,
Невчун, оё, хонақаҳ ичра туганмас айтилиб?
Нуктайи тавҳидни билган қила олмас баён,
Ким баён қилдим деса, билгинки, қилмайдур билиб.
Эй Навоий, майда соқий лаълидин эрмиш фуруғ,
Кайфиятни чунки фаҳм эттинг, нетарсен ойилиб?
70
Кўз ёшим бўлди равон бир наргиси жоду кўруб
Тифл янглиғким югургай ҳар тараф оҳу кўруб.
Қолди ҳайрон зоҳид ашкимда кўруб ҳар ён ҳубоб,
Рустойидекки ҳайрат айлагай ўрду кўруб.
Жон аро тиғинг кўруб кўнглум қуши тузди наво,
Тўтиедекким такаллўм айлагай кўзгу кўруб.
Водийи ишқинг макон қилди кўнгул кўргач юзунг,
Эл биёбон ичра манзил айлгандек су кўруб.
Жонда ўз доғин кўруб ошиқлиғимни англади,
Ул кишидекким тониғай ўз қўлин белгу кўруб.
Бода тутқач дема беҳуд бўлди ким ул кўзгудин,
Борди ҳушум ёр ҳусни жилвасин ўтру кўруб.
Эй Навоий, дафъ ўлур ҳолин кўруб кўҳи ғамим,
Фил янглиғким ҳазимат айлагай ҳинду кўруб.
71
Хаста жоним заъфин англа кўнглум афғонин кўруб,
Сўрма кўнглум ёрасин, фаҳм эт кўзум қонин кўруб.
Васлида лаъли уза ҳолин кўруб куйган киби
Ўртанурмен жонда эмди доғи ҳижронин кўруб.
Водийи сабримдағи хори хашак қилдим гумон,
Кўнглум атрофида ҳар ён нўги пайконин кўруб.
Англадим қилмиш кўзи олғон кўнгул сайдиға қасд,
Ҳар тарафдин чирга тузган хайли мужгонин кўруб.
Еру кўкта истабон пайдо эмас Хизру Масиҳ,
Қочтилар гўё дудоғинг оби ҳайвонин кўруб.
Жисм боғида равон шакле тасаввур қилди ақл,
Бўстони ҳусн аро сарви хиромонин кўруб.
Шабнам эрмас, наргис ашкидур, недин қон йиғламас
Кўз юмуб-очқунча гулшан умри поёнин кўруб?
Чархдин сидқ аҳли мотам ичрадур, фаҳм айлагил,
Ҳар саҳаргаҳ субҳнунг чоки гирибонин кўруб.
Номасин, ваҳким, очиб солмоқ назар мумкин эмас,
Чун Навоий ҳуши зойил бўлди унвонин кўруб.
72
Ичсангиз май суйидин ишрат уйин обод этиб,
Журъае ҳам қуйғасиз туфроққа бизни ёд этиб.
Соз этинг аввал ғамимдин нағмаким, барасл эрур
Уй иморат айламак хоро била бунёд этиб.
То ҳавойиймен ул ой ҳажрида андоқким булут,
Тоққа ҳар дам юзланурмен ёш тўкуб, фарёд этиб.
Ваъдайи васл этса ул Ширин санам, ғам тоғини
Қозғамен тирноғларимни тешайи Фарҳод этиб.
Ул қуюндурмен фано даштидаким, бўлдум адам,
Ҳар не боримни бошимдин чивуруб, озод этиб.
Ҳар замон кўнглум қатиқ эрмас, дема, эй сиймбар,
Ёшурун қолмас билур ичра ниҳон фўлод этиб,
Воқиф ўлким, даҳр деҳқони сенинг қасдингдадур,
Исмин онинг гул қилиб, отин мунунг шамшод этиб.
Майға тарғиб этмагинг кофийдурур, эй пири дайр,
Мундин ўзга ишни найларсен манга иршод этиб?
Истама лаълин, Навоийким, маразда эмганур
Табъини сиҳҳатлиғ эл шарбат била муътод этиб.
73
Сўзи ҳажринг ичра ҳар дам заъфлиғ жисмим ёниб,
Ўтқа тушган қил масаллик ўртанурмен тўлғаниб.
Очқил ўтлуғ оразинг, эй шамъким, парвонадек
Ўртанай бошинг уза бир неча қатла айланиб.
Солғасен оламға ўт, гар гул совуғи тобидин
Ғунчадек гулшанға чиқсанғ ҳуллаларға чирманиб.
Бийм эрурким офаринишдин чиқарғайсен дамор,
Базмдин усрук чиқиб майдонға чопсанг отланиб.
Ёр ила хўй айлаған кўнглум эрур ул навъ қуш,
Ким кишидин айрила олмас кичикдин ўрганиб.
Қабрим узра қўйғасиз тошеки, заъф айёмида
Ул пари кўйида ётмишмен бошимға ястаниб.
Молдин умрунгға осойиш агар етмас, не суд,
Нуҳ умри ҳосил этсанг, ганжи Қорун қозғониб?
Эй Навоий, тушта гар кўрмак ани мумкин эса,
Барча гар худ сўнгғи уйқудур, нетарсен уйғониб?
74
Қон ёшим йўлунгда томмайдур кўзум гирён бўлуб,
Ким аёғингға тушубтур кўз қароси қон бўлуб.
Ғунчадек кўнглум чекар ул ғарқ ўлуб хуноб аро,
Сўз деганда оғзинг икки лаъл аро пинҳон бўлуб.
Сўрса Мажнун ишқ даштида мени, айт, эй рафиқ,
Ким қуюндек итти бу водийда саргардон бўлуб.
Ҳажри кўнглумни бўзуб, ғам сели ҳамвор этти, вой,
Ким асар ҳам йўқтур ул маъмурадин вайрон бўлуб.
Тийғи худ ўтти, суубат кўрки, муҳлик ёраси
Бу замон бошимға қолибтур балойи жон бўлуб.
Ҳар замон оғзинг хаёли санчилур кўнглум аро,
Гўйиё бу ғунча они захм этар пайкон бўлуб.
Чарх ушшоқ оҳи ўтидин магар ваҳм эттиким,
Қубба қилди меҳрини ўз ҳайъати қалқон бўлуб.
Ҳашр хуршидиға мониъ фикр қилмассен, не суд,
Атласи гардунсаро пардангға шодурвон бўлуб.
Эй Навоий, фоний ўл ёр истасангким, хўб эмас
Жонни севмаклик баҳона ўртада жонон бўлуб.
75
Ўлукни тиргузур лаълинг Масиҳосо калом айлаб,
Такаллум чошнисин шарбати юҳйил-изом айлаб.
Азалда лаълингга сайд этгали кўнглум қушин гўё
Қазо сайёди жонлар риштасидин ёйди дом айлаб.
Чаманда тозалиғдин ҳар қуруқ шохе эрур Хизре,
Магарким андин ўтмиш оби ҳайвоним хиром айлаб.
Агар ҳарф ўлса мудғам, ваҳки, холинг нуқта идғомин
Аён қилди кўзумнунг мардуми ичра мақом айлаб.
Не бўлғай тийра бўлмай рўзгоримким, очиб гису
Қаро шомимни муҳлик айладинг субҳумни шом айлаб.
Ғараз ул юзни мастур асрамоқдурким, ҳакими сунъ
Улусқа оҳ этар қисмат ани ойинафом айлаб.
Чу ҳақ даргоҳидин мардуд этар, найларсен, эй зоҳид,
Қабули халқ учун ортқуси тоат илтизом айлаб.
Ёшингни дона, бағрингни сув қилким, тутти фақр аҳли
Ҳидоят қушларин бу донаву сув бирла ром айлаб.
Навоий кунда чун бир қурси мақсум ортмас, не еуд,
Фалакдек бўлмоғинг саргашта тун-кун иҳтимом айлаб.
76
Туганмас меҳри йўқ ҳажрим туни шарҳин савод айдаб
Варақ афлок ўлуб, ул тун саводин-ўқ мидод айлаб.
Улусни оқизур ашким, фалакни куйдурур оҳим,
Чекиб ун йиғласам ғам шоми ул маҳвашни ёд айлаб.
Муроди номурод ўлмоқдин ортуғроқ эмас мумкин,
Муродин гар топар ул шўх бизни номурод айлаб.
Инониб васлиға ҳажрин унуттунг, эй кўнгул, лекин
Қутулғайму ўлумдин умриға эл иътимод айлаб?
Мени худ ул пари ҳажри қилиб саҳрода саргардон,
Чекиб бечора Лайли оҳу Мажнун эътиқод айлаб.
Совурғил ақл эвин, гардун, мени мажнун қачон ўлсам,
Таним туфроғию оҳим елидин гирдибод айлаб.
Аёғ ёланг бориб қилдинг иморат Каъбани гўё,
Аёғинг ўпмаки бирла бузуқ кўнглумни шод айлаб.
Бошим ҳам зуҳд уётидин қуйи тушмуш, ҳам андинким
Борурмен дайр сори хонақаҳға хайрбод айлаб.
Навоий кўнглини кўп меҳр ила олди ул ой андоқ,
Ки олғай муштарий қаллошлар молин музод айлаб.
77
Мендин ул чобукнинг, эй пайки сабо, майдонин ўп
Кўйига бошим ниёзин еткуруб, чавгонин ўп.
Бодпойи сайриға ҳамтаклик айлай олмасанг,
Ерга мендин юз қўюб кўрган сойи жавлонин ўп.
Гар аёғи рахшининг ўпмак муяссар бўлмаса,
Кўз солиб ҳар ердаким топсанг аёқ босқонин ўп
Қоши ёси ғамза ўқин отса, ваҳ, мен хастадин,
Кўзларингга суртубон сувфорини, пайконин ўп.
Кулса лаъли, ваҳки, қолмас менда бир ўпгунча ҳуш,
Ҳашв эрур, кўнглумки, айтурсен лаби хандонин ўп.
Пок этак истар эсанг, бир пок этаклик истабон,
Хоки наълайниға юз қўй, гўшайи домонин ўп.
Эй Навоий, Каъбайи мақсуд васлин истасанг,
Шоҳи Ғозий қасрининг даргоҳи олий шонин ўп.
78
Қасри жоҳингға сипеҳр авжида айвон бўлди тут,
Ҳам сипеҳр осийбидин ер бирла яксон бўлди тут.
Лаъли руммоний тиларсен дам-бадам зийнат учун,
Қатра-қатра бағринг андин нордек қон бўлди тут.
Нафъ чун куймактин ўзга кўрмагунг парвонадек,
Бир қуёш ҳар тун санга шамъи шабистон бўлди тут.
Дайр қасди қилмағил ҳар лаҳза ошиқ бўлғали,
Қасди дининг қилғасен бир номусулмон бўлди тут.
Истадинг дунё арусин туштаги маҳбубдек,
Топмас эркач ком лаълидин, пушаймон бўлди тут.
Шўхлар қошин тиларсен, лек андоқким ҳилол
Жонға етганда кўрунгач кўзга пинҳон бўлди тут.
Бир муғаннийдин наво топмоқ тиларсен чангдек,
Эгри қад бирла ишинг фарёду афғон бўлди тут.
Кўси шавкат етти дўзахқа эшик қоқмоқ дурур,
Бас ети иқлим мулки узра султон бўлди тут.
Эй Навоий, ўзни жамъ эт, йўқса олам махзанин
Қон ютуб жамъ айлабон ўлгач паришон бўлди сут.
79
Эй кўнгул, ул аҳди ёлғон меҳр шартин қилди тут,
Аҳдини поёнига еткурмайин айрилди тут.
Ханжари ҳижрон била охир кесар чун риштани, .
Меҳр торин риштайи жонингға маҳкам қилди тут.
Чун майи васл ўзгалар ичмакка боис бўлғуси,
Ҳар нафас хуноби ҳижрон ютмоғингни билди тут.
Ё эшитмас, ё эшитгач зулмин айлар бирга юз,
Ҳолинг ул золимға юз минг қатла бас айтилди тут.
Дема, санчиб неши ҳижрон, еткурай нўши висол,
Чун бу нўшунг ўлтурур, ул неш ҳам санчилди тут.
Мотам ашки дурри чун туфроғингга сочилғуси,
Гавҳари анжум фалакдин бошингга сочилди тут.
Эй Навоий, кисвати фақр иста, йўқса чархнинг
Атласин кийдинг, гумон зт оқибат эскилди тут.
80
Келгил, эй қурбон кўнгул, ул қоши ё меҳрин унут,
Чун вафодин тортилур, сен ҳам бориб бир гўша тут.
Чунки ул бизни унутмоғни соғинди яхши иш,
Сен доғи, кел, бир нафас они соғинмоғни унут.
Ул қуёш ҳар дам бўлур бир зарра бирла гарм меҳр,
Меҳр шамъин сен доғи бир ўзга ой бирла ёрут.
Ҳайф эрур ҳар шўхи раъно юзига чун пок ишқ,
Шавқ ўтин, кел, сен доғи-бу ишвагарлардин совут.
Эй пари, бир телба гар овора бўлди ғам ема,
Одамийвашлар била нозук мизожингни овут.
Гар кўзум ёшиға ул гул мултафит бўлмас, не ғам,
Гул булутдин тозадур, сероб эмас гулдин булут.
Даҳр боғида гиёҳи меҳр ҳаргиз бутмади,
Гар десангким кўрмайин бемеҳрлик бу сўзга бут.
Шаҳди ишқинг заҳр этар гардун, сен ушбу жомдин
Хоҳ комингни очит, хоҳи мазоқингни чучут.
Тарк қил, сен ҳам Навоийдек ҳавосин, эй кўнгул,
Ёки ҳар дам бир тараф майлин кўруб, хуноба ют.
81
Оҳким, ул ошно бегона бўлди оқибат,
Ҳажридин беҳудлуғум афсона бўлди оқибат.
Ақлу дониш лофини урғон кўнгул йиғлай юруй,
Ул париваш ҳажридин девона бўлди оқибат.
Қатра-қатра шодлиғ ашкини сочтим васлида,
Барча ҳижрон қушлариға дона бўлди оқибат.
Борғали ул ҳусн ганжи ғам бузуғ кўнглумдадур,
Аждаҳо эви бизинг вайрона бўлди оқибат.
Масту беҳудлуғ эмиш ҳажр андуҳининг дофиъи,
Бас муқимий манзилим майхона бўлди оқибат.
Соқиё, май тутки, ҳажр андуҳидин мен телбани
Фориғ этган соғару паймона бўлди оқибат.
Чекма ун, оҳим кўр, эй Мажнунки, булбул кўп фиғон
Чекти, ўртанган вале парвона бўлди оқибат.
Бутға гар бош қўймадим, кўргилки, диним туҳфаси
Дайр пири оллида журмона бўлди оқибат.
Дединг ўлгилким, Навоий, сени гаҳ-гаҳ тиргузай,
Ҳеч билмонким санга, жоно, на бўлди оқибат?!
82
Ёшурун дардимни зоҳир қилди афғон оқибат,
Асрағон розимни ёйди сели мужгон оқибат.
Ёшуруб эрдим бағир чокини, ваҳким, қилди фош
Ҳар тараф кўздин тарашшуҳ айлаган қон оқибат.
Тийғи ҳажрингдин ниҳон кўксум шикофин, оҳким,
Элга равшан айлади чоки гирибон оқибат.
Войким, кўксум шикофидин улусқа бўлди фаҳм
Ишқ ўти бағримға қўйғон доғи пинҳон оқибат.
Шавқидин дам урмайин бедодиға хурсанд эдим,
Ваҳки, бўлдум ҳажридин расвойи даврон оқибат.
Гар будур кофир кўзу зуннор зулфи, эй фақиҳ,
Бўлғудекмен дайр аро масту паришон оқибат.
Ишқ кўйида жунунумни мунодий айлади
Даҳр тошидин мунаққаш жисми урён оқибат.
Даҳр бўстони аро саркаш ниҳоле кўрмадук
Соя янглиғ бўлмағон ер билан яксон оқибат.
Эй Навоий, давлати боқий тиларсен васлидин,
Они касб этмак фано бўлмай, не имкон оқибат?
83
Жаҳдим андоқдур етишгайменму деб васлингға бот,
Ким қабул этмон оғир деб чиқса эгнимдин қанот.
Сабр тоғи бирла қилмоқ пўя бўлмас, эй кўнгул,
Ташла ул юкни етишмак истасанг васлиға бот.
Шаҳсуворимнинг буроқи пўясидин қолди барқ,
Ким анинг феъли шитоб эрмиш, мунунг расми сабот.
Кўп Масиҳодин дам урма, қил ҳаётингни туфайл,—
Ангаким топмиш Масиҳ онинг туфайлидин ҳаёт.
Меҳр юз кўрмай ўчашти пардадин чиққач юзунг,
Олғали қўймас сориғ юзин қаро ердин уёт.
Чун ювди кўзлар саводин ашк, ёрут юз очиб,
Ким дирамсиз элга бой эл фарздур бермак закот.
Эй Навоий, хоки пойи васфида ширин сўзунг
Бор биайниҳ тўтиё ичинда солғондек набот.
84
Тийра кулбамға кириб, жоно, ўлумдин бер нажот,
Зулмат ичра Хизрға ул навъким оби ҳаёт.
Сода кўнглум ичра лаълингнинг хаёли тушгали
Шишаедурким, анинг ичига солмишлар набот.
Оразинг меҳрида оғзингдур гадолиғ қилғоним,
Ҳақ сени хуршид қилмиш, заррае бергил закот.
То кўнгулдин бош чиқармиш ҳар тараф пайконларинг,
Қуш боласидек бўлубтурким, бўлур темурқанот.
Васл умидиға тилармен умр, лекин войким,
Сенсизин кўрсам тирикмен, ўлтурур мени уёт.
Истасангким, ул қуёш чиққач санга қилғай тулуъ,
Эй кўнгул, ғам сели етгач, тоғдек тутқил сабот.
Ишқинг ўтин гар Навоий десаким айлай рақам,
Сўзидин куяр қалам, қурур қаро, эрир давот.
85
Кўзум учарки, ҳумоюн юзунгни кўргай бот.
Биайниҳ анга кирпиклар ўлмиш икки қанот.
Безанса дарду бало шоҳиди ҳалоким учун,
Мижам тароғдурур, эски тўганларим миръот.
Лабинг хаёлида ашким эрур ҳаёт суйи,
Фироқинг ичра қорорғон кўзум анга зулмот.
Закот ўлур эди юзунг жамоли нақдиға меҳр,
Тажаммул аҳлиға юздин бир ўлса эрди закот.
Десангки, жонима ўт солмағайсен, эй соқий,
Такаллум этма майолуд лаб била, ҳайҳот!
Қолурлар оғзин очиб ишқ аҳли пўямдин,
Соғ элга кулгу эрур телба айлаган ҳаракот.
Лабингки жон берадур аҳли дард қони учун,
Навоий қониға гар майл этар, мумидди ҳаёт.
86
Эй кўнгул, ёр ўзгалар домиға бўлди пойбаст,
Сенга мушкил ҳолату бизга қотиқ иш берди даст.
Васл торин чекти ул, мен доғи чектим, оҳким,
Риштани урдию бўлдум ҳажр туфроғиға паст.
Неча бош қўйдум йўлиға, ваҳки, қилди поймол,
Заъфлиқ жисмимға зулфи торидек солиб шикаст.
Заҳра йўқ, мужиб сўрарға бўлмасун, ё раб, киши
Муфлису ошиқ, севар дилдори мустағнию маст.
Соқиё, бу ишга беҳудлуғдин ўзга йўқ илож,
Мужда муғ кўйига еткургилки, бўлдум майпараст.
Ғарқ ўлай май баҳри ичра рост ул ғоятқача,
Гаҳ солиб бўғзум аро чеккай ажал қуллоби шаст.
Эй Навоий, журм узри даштида қил пўяким,
Яхши эрмас зуҳд занжириға бўлмоғ пойбаст.
87
Субҳ эрур соқию мен махмурмен, сен майпараст,
Тут қуёшдек жомни, мониъ недур бўлмоққа маст?
Тийра шоми ҳажр аро, ваҳ, асру кўп чектук хумор,
Маст ўлоли бу нафаским васл субҳи берди даст.
Кун бийиқ чиққунча ҳўю нолани паст этмали,
Кўп бийик чиққай бу кунким, бўлғабиз биз ерга паст.
Анжуман аҳли юзин гул-гул қилоли май била,
Меҳрдин топқунча анжум гуллари бир-бир шикаст.
Чарх мотам еткурур, биз доғи онча йиғлали,
Ким куҳан ғамхонаси ул селдин қилсун нишаст.
Гар шафоатға малойик келса номаҳрам дебон,
Меҳр шаклидин фалак йўлин қилоли хорбаст.
Тонг эмас, бўлса Навоий маст то шоми абад,
Ким азал субҳида бўлмиш қисмати жоми аласт.
88
Жунун тоши уруб ҳар ён янги доғимни афгор эт,
Ичимда лоладек ишқ ичра тошимни намудор эт.
Чу мажнун қилдинг эмди, эй муғанний, гўша тобингни
Кўнгул савдоси таскини учун бўйнумға тумор эт.
Десанг, кўнглум қуши айлаб ҳаво, чеккай навойи ишқ,
Хадангингнинг парин айлаб қанот, пайконни минқор эт.
Сочинг куфрида ўлсам қабрим узра қўйма хирқамни,
Чекиб ҳар торини бир барҳаман белига зуннор эт.
Кўнгул айвонида оҳим елидин пардайи ишқинг,
Десангким, учмасун, мужгондин атрофиға мисмор эт.
Десанг, оғзин кўрай, эй ақл, марказ нуқтасин иста,
Вале шарт ушбуким, аввал қуёш даврини паргор эт.
Иморат тарҳидур наълу алифдин ҳар тараф кўксум,
Вафо қасрин қўпарсанг бу бинолар узра девор эт.
Эрур мақсад йироқ, водий узун, тун тийра, йўл бўртоқ
Бу йўлда салб этиб ўзлук юкин, ўзни сабукбор эт.
Навоий ўлса тиргузгил юзига юз қўюб, яъни
Юзига сув уриб, ул уйқусидин они бедор эт.
89
Вужудум ўртадинг, эй ишқ, эмди тарким тут,
Худой учунки, мени қайда кўрдунг, анда унут.
Кўнгулни васл чароғи била, дединг, ёрутай,
Туташти чун бизинг уй, эмди ўзга уйни ёрут.
Чу васл куймак ила ҳосил ўлмади, эй кўз,
Таҳассур ашки била шуълалиқ кўнгулни совут.
Жунуни дафъиға кўнглумни доғ этай дебсен,
Бу доғ саҳлдурур, ҳажр доғидин қўрқут.
Бухори оҳим эрур лойиқ англағил, эй ашк,
Баҳори ҳусниға ногаҳ кераклик ўлса булут.
Не воқиъ ўлса чу тақдирдин эмас хориж,
Бас ўктадур қилуридин кишига бермак ўгут.
Навойиё, бу ўтар олам ичра беш кун қил
Ўзунгни май била машғулу ишқ бирла овут.
90
Қачонки ул бути ширинкалом қилди ҳадис,
Хавоси шарбати юҳйил-изом қилди ҳадис.
Масиҳ дам ура олмас анга уруж туни,
Магар бизинг маҳи улвийхиром қилди ҳадис.
Қаёнки ёзди ҳадис, ўлди сайд эл гўё,
Нуқтани дона, хутутини дом қилди ҳадис.
Лабидин айру тушуб сўг учун китобатдин,
Не тонг, либосин агар мушкфом қилди ҳадис.
Чибинни шаҳд нечукким йиғар, такаллумдин
Рамидаларни нафас ичра ром қилди ҳадис.
Зиҳи такаллуми муъжизнизомким, келгач
Араб фасиҳлариға ҳаром қилди ҳадис.
Улусни тутти Навоий сўзи, анинг бирла
Магар Расули алайҳис-салом қилди ҳадис.
91
Агар жаҳонға фалакднн ғаме бўлур ҳодис,
Эрур бу хастани ғамнок айламак боис.
Магар ўларин Фарҳод бирла Мажнуннинг
Балову дардиға ишқ айлади мени ворис.
Фироқ хирмани йиғдим висол тухмин экиб,
Замона мазраъида борму сен киби ҳорис?
Иёдатимдин ул ой гар қўпар, чиқар жоним,
Тирикмен ар бўлур ул умр бир замон мокис.
Тариқи ишқу меҳнат мангаву Мажнунға
Анингдек ўлдики, топмас сипеҳр анга солис.
Сен иста файзи фано дайр гунгу лолидин,
Ки ишқ дарсини билмас мужодилу боҳис.
Эрур Навойию ишқ минг бало, гўё
Фалак ҳаводиси барча анга бўлур ҳодис.
92
Нутқи жон бермак қилур ул лаъли хандон бирла баҳс,
Рост Исодекки қилғай оби ҳайвон бирла баҳс.
Ёр дерким, баҳс қил эрним билаким, не учун
Кўнглунг олиб қасди жон этти, қилай жон бирла баҳс.
Эй кўнгул, гар ақл этар манъи жунун, қилма жадал,
Айб эрурким аҳли дониш қилса нодон бирла баҳс.
Жонни жонон гар тилар, биллаҳки, миннат жонғадур,
Ҳар нечук ҳукм этса тегмас жонға жонон бирла баҳс.
Носиҳо, қилма жадал айрил кийиклардин дебон,
Олими шаҳр этмагай гули биёбон бирла баҳс.
Фақр кўйида мусаллам тут не қилсанг истимоъ,
Ориф эрмас ҳар кишиким қилса ирфон бирла баҳс.
Эй Навоий, ҳар нечук зулм этса чек, дам урмағил,
Ким гадо ҳадди эмас ҳеч ишда султон бирла баҳс
93
Менинг расволиғимға бодайи гулгун эрур боис,
Майи гулгун ичарга соқийи мавзун эрур боис.
Паривашлар жафосиға гина бил телба кўнглумдин,
Буким тош ёғдурур атфол, анга Мажнун эрур боис.
Фалак бежурм эрур, ғам келса бу маҳзун сориким, ҳузн,
Топиб ўз жинсини келмакка бу маҳзун эрур боис.
Совурсам кўкка туфроғ дард водийсида, тонг йўқки
Қуюндек буйлаким саргаштамен, гардун эрур боис.
Не тонг, бу телба оғзида сўзи доим ул ойнингким,
Пари васлиға аксар эл аро афсун эрур боис.
Лабинг жонбахш аёғдин бошингга, қотил, не айб, ўлсам,
Тирилмакликдин ўлмакликка чун афзун эрур боис.
Рақибингға десам лаънат, ёри борким сенга ноҳақ,
Менинг қонимни тўктурмакка ул малъун эрур боис.
Ридо дайр ичра раҳн этганга чун қилдинг ғазаб, эй шайх,
Яна ёзғурма борсам ул сари марҳун эрур боис.
Навоий бода ичмас, лек чун соқий қадаҳ қуйди,
Ул офат шакл эрур мужиб, бу дилкаш ун эрур боис.
94
Бузуқ кўнгулга фано бўлса ком чексун ранж,
Ки ранж чекмаса ҳаргиз муяссар ўлмас ганж.
Агар кишига чекиб ранж ганж бўлди насиб,
Деса бу ганжни асрай, йўқ андин ортуқ ранж.
Кишики нақдини вазн айлабон қилур мадфун,
Бу ғуссасанждур, олғон киши фароғатсанж.
Йилон киби, не ажаб, ганж асрағон кишининг
Ҳамиша комида гар заҳр эрур, танида шиканж.
Замона жоҳи учун ҳар ғулулайи ташвиш,
Ки келса кўнглинг эвини анга қилурсен ганж.
Десангки, фард ўлай элдин, кўнгулни холи тут,
Ки тоқ дерлар агар ганж сори отсанг ганж.
Боши қуйидурур озода савсан оллида,
Чу наргис ўлди чаман махзанида нақдул-фарж.
Тариғ киби суюлур талхкомлиқ бирла,
Тариғ-тариғки йиғиштурди олтунин норанж.
Итур кўнгул ҳарамидин хавотир асномин,
Навоий, ўлса мақоминг Мадина, гар Афранж.
95
Эй, гадойингнинг гадойи барча аҳли тахту тож,
Ким гадойингдур, анга йўқ тахт ила тож эҳтиёж.
Кўзларинг оз журм учун қилса итоб эрмас ажаб,
Бор муайянким, бўлур беморлар нозикмизож.
Гар санубар тузмамиш сарвинг хилофин кўнглида,
Ел чинор илги била невчун урар юзига кож?
Эйки, кўнглумни бузуб, дерсен, хаёлимни чиқар,
Ҳеч ким вайронадин ганж истамас ҳаргиз хирож.
Сен жафо қилғач, кўнгул жон бирла тарким туттилар,
Бўлса шаҳ золим, эл ичра зулмға эрмиш ривож.
Ҳажрдин дод истадим, дединг, сабур ўл, войким,
Тоза доғимға ёнар ўт бирла айларсен илож.
Чун фано гарди ёпар, не суд тахту жоҳингга,
Кўкнинг анжумдин мукаллал атласин қилсанг дувож.
То гадойингдур, Навоий тахт ила тож истамас,
Эй, гадойингнинг гадойи барча аҳли тахту тож.
96
Кўнгуллар ноласи зулфунг камандин ногаҳон кўргач,
Эрур андоқки қушлар қичқиришқайлар йилон кўргач.
Кўнгул чокин кўзумда ашки рангин элга фош этти,
Балиғ захмини фаҳм айларлар эл дарёда қон кўргач.
Кўзум қон ёш тўкар, нетиб кўнгул захмин ёшурайким,
Топарлар ерда захмин сайд қонидин нишон кўргач.
Бўёлғон қон аро жон пардаси етгач ғами ҳажринг,
Кўнгул боғида баргедурки, ол ўлмиш хазон кўргач.
Хадангинг захми ичиндин балоларни юғон ёшим
Эрур тифлеки, олғай қуш боласин ошён кўргач.
Кўнгуллар нақдини торож этарга ёпмоғинг бурқаъ
Анингдекдурки, юз боғлар қароқчи карвон кўргач.
Юзин зулф ичра то кўрдум, ўлуб васлиға етмасмен,
Ғалат эрмиш юз урмоқ кеча ўтни ҳар қаён кўргач.
Эрур чун олам ичра жоҳ фоний, яхши от боқий,
Бас, эл комин раво айла ўзунгни комрон кўргач.
Навоий, хурдайи назмингни андоқ айладинг таҳрир,
Ки сочқай хурда бошинг узра шоҳи хурдадон кўргач.
97
Гириҳ-гириҳ чу тугарсен — етар аёғингга соч,
Гириҳларин чу очарсен — тушар қулоч-қулоч.
Кўнгулни қийди итик ғамзасию қилмади раҳм
Қиё-қиё боқибон ул икки кўзи қиймоч.
Чаманда кеча ётиб маст оразин ёпмиш,
Қўп эмди, тонг ели, ул гулни лутф бирлан оч.
Қадинг чаманда кўруб боғбон агар сарвин
Кўзига илса, ҳамоно керактур анга йиғоч.
Жунунға тушти санубар қадингдин уйлаки сув,
Бўлуб аёғиға занжир узалди бошида соч.
Сипеҳр наъл кўруб кўксум узра меҳробе,
Бало ўқиға ҳамоноки айлади омоч.
Навойиё, дер эсанг кўрмайин вафосизлиқ,
Таваққуф этма, замон аҳлидин вафо киби ҳоч.
98
Кўруб дардим, тараҳҳум қилмадинг ҳеч,
Тўкуб ашким, табассум қилмадинг ҳеч.
Фироқинг ўти ичра неча йиғлаб,
Фиғон чектим, тараҳҳум қилмадинг ҳеч
Жаҳонға оҳу ашким солди ошуб,
Бу тўфондин таваҳҳум қилмадинг ҳеч.
Сўзунг шавқидин эрдим хаста умре,
Сўрарға бир такаллум қилмадинг ҳеч.
Мусаллам ишқ, эй кўнглум, сенгаким,
Кўруб зулмин, тазаллум қилмадинг ҳеч.
Муҳаббат аҳли қисмин невчун, эй чарх,
Қилиб меҳнат, танаъум қилмадинг ҳеч.
Навоий сори, эй даври мухолиф,
Наво савтин тараннум қилмадинг ҳеч?!
99
Жамолин васф этармен ҳамдамим ул гулузор ўлғоч,
Қуруқ шох уйлаким гуллар қилур зоҳир баҳор ўлғоч.
Қошин кўргач ҳасаддин истарам эл кўзи боғланғай
Нечукким кўз тутарлар эл янги ой ошкор ўлғоч.
Жунун эрмас кийиклар суҳбати дермен манга шояд,.
Бир ўқ теккай ғалат ул қоши ё гарми шикор ўлғоч.
Ҳавас ишқ айлаган озода кечгил бу хаёлингдин,
Ки чиқмас бу тикан кўнглунгда ногаҳ устувор ўлғоч.
Дей олмас дард ила иттим, вале билгилки, чекмишмен
Бир оҳе, барча олам ғусса дуди бирла тор ўлғоч.
Қилиб манъи жунунум ул пари кўйига юзланган,
Сўзи ҳашв ўлғонин фаҳм айлагай беихтиёр ўлғоч.
Қани Ҳотам, қани Қорун, қани Жамшиду Афридун?
Бас, эҳсон қил санга гардундин адно эътибор ўлғоч?
Ғурури жаҳл жоми бирла маст ўлмаки, ўлмакдур,
Маозаллаҳ, бу майға чарх давридин хумор ўлғоч.
Навоий шамъдек йиғлаб-куюб ҳолимни шарҳ айлай,
Ул ой базмида бир тўн рост ошиқларға бор ўлғоч.
100
Ҳусни ортар юзда зулфин анбарафшон айлагач,
Шамъ равшанроқ бўлур торин паришон айлагач.
Юзни гуллардин безабму бизни қурбон айладинг?
Ё юзунгга тегди қонлар бизни қурбон айлагач?
Тийғ ила пайконларинг етти кўнғул бўлғоч хароб,
Сув қуюб тухм эктинг ул кишварни вайрон айлагач.
Қон эмаским ёпти гулгун ҳулла жаннат хозини,
Ишқму танни шаҳид айларда урён айлагач?
Ошкор айлаб юзин кўзумни ҳайрон айлади,
Ёшурун олди кўнгул кўзумни ҳайрон айлагач,
Жонда қўйғоч нақди ишқин қилди кўнглумни ҳалок,
Ўлтурур маҳрамни султон ганж пинҳон айлагач.
Эй Навоий, ишқ агар кўнглунгни мажруҳ этмади,
Бас, недурким қон келур оғзингдин афғон айлагач?