ТАРЖИЪБАНДЛАР
1
I
Кетур соқий, ул майки, субҳи аласт
Анинг нашъасидин кўнгул эрди маст.
Майеким, қилур қуйсалар жом аро,
Ўзи масту кайфияти майпараст.
Эшит саргузаштеки, бугун манга
Неча майпараст ўлдилар ҳамнишаст.
Май олмоққа пири муғон жазбаси
Мени чекти андоқки, моҳини шаст.
Қилиб хирқа май раҳнию зарфининг
Этиб оғзини мум ила сангбаст.
Қелур эрдим эгнимда майлиқ сабу,
Бўлуб тўқуз афлок оллимда паст.
Ки огоҳ ўлуб тўш-тўшимдин қобоб,
Манга топтилар иҳтисоб аҳли даст.
Шикастим менинг онча эрмас эди,
Ки май зарфи топти арода шикаст.
Чу синди сабу, чорае топмадим,
Мени муфлиси уру гирёни маст.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Анинг нашъасидин кўнгул эрди маст.
Майеким, қилур қуйсалар жом аро,
Ўзи масту кайфияти майпараст.
Эшит саргузаштеки, бугун манга
Неча майпараст ўлдилар ҳамнишаст.
Май олмоққа пири муғон жазбаси
Мени чекти андоқки, моҳини шаст.
Қилиб хирқа май раҳнию зарфининг
Этиб оғзини мум ила сангбаст.
Қелур эрдим эгнимда майлиқ сабу,
Бўлуб тўқуз афлок оллимда паст.
Ки огоҳ ўлуб тўш-тўшимдин қобоб,
Манга топтилар иҳтисоб аҳли даст.
Шикастим менинг онча эрмас эди,
Ки май зарфи топти арода шикаст.
Чу синди сабу, чорае топмадим,
Мени муфлиси уру гирёни маст.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
II
Кетур, соқиё, муждае жомдин,
Ки пажмурда бўлмишмен анжомдин.
Бу гулшан гулига чу йўқтур вафо,
Не парҳез этай жоми гулфомдин?
Чу йўқ шоми ҳижрон хумориға субҳ,
Ичиб англамай субҳни шомдин.
Халос айлай ўзни маю нуқлнинг
Суву донаси бирла бу домдин.
Бўлай дайр пириға андоқ мурид,
Ки ёд этмайин шайхул-исломдин.
Кирай дайр аро уйла мажнуну маст,
Ки кетсун хирад хос ила омдин.
Солай бир алоло харобот аро,
Ки чиқсун фиғон аҳли айёмдин.
Хароботий ўлмоқлиғим, зоҳидо,
Савол этма мен зори бадномдин.
Гарав қилғали майға чун қолмади
Не тасбиҳу, не ҳирқа нокомдин.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
III
Сафол ичра бир журъа лое манга
Эрур жоми гитинамое манга.
Кетармакка худбинлиғим ранжини
Қони бода янглиғ давое манга?
Чу мен дайр пири вафосидамен,
Фалакдин етишмас жафое манга.
Фалакдин жафо етса, эй муғбача,
Не ғам сендин ўлса вафое манга.
Тариқат сулукини касб этгали,
Ҳамул кунки, бўлди ҳавое манга.
Бурун зуҳду тақвони айлаб шиор,
Дедимким, етишгай сафое манга.
Бориб хонақаҳ ичра қилдим мақом,
Бу маъни худ ўлди балое манга.
Боқиб хилвату зикру сажжодани
Зуҳур этти ҳар дам риёе манга,
Булардин ўзумни халос айладим,
Ки то ҳосил ўлғай фаное манга.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Эрур жоми гитинамое манга.
Кетармакка худбинлиғим ранжини
Қони бода янглиғ давое манга?
Чу мен дайр пири вафосидамен,
Фалакдин етишмас жафое манга.
Фалакдин жафо етса, эй муғбача,
Не ғам сендин ўлса вафое манга.
Тариқат сулукини касб этгали,
Ҳамул кунки, бўлди ҳавое манга.
Бурун зуҳду тақвони айлаб шиор,
Дедимким, етишгай сафое манга.
Бориб хонақаҳ ичра қилдим мақом,
Бу маъни худ ўлди балое манга.
Боқиб хилвату зикру сажжодани
Зуҳур этти ҳар дам риёе манга,
Булардин ўзумни халос айладим,
Ки то ҳосил ўлғай фаное манга.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
IV
Тилармен бу дайр ичра кошонае,
Ки бўлғай живорида хумхонае.
Бу хумхона саҳнидағи майфуруш
Сахо шевалик пири фарзонае.
Онинг қурратул-айни куп оллида,
Илигида паймона, жононае.
Суманбарлар ичра паричеҳрае,
Паричеҳралар ичра девонае.
Менга гоҳи ул берса май бирла жон,
Бу қилса гаҳи қатл мастонае.
Эрур телбаликдин ишим туну кун
Хаёл айламак била афсонае.
Неча муфлис истаб, дедим май учун
Қилоли ичин ора дангонае.
Эшиттимки, қилмиш яна пири дайр
Харобот аҳлиға майхонае.
Бугун очиб ул майкада эшигин,
Берур ҳар гадо етса паймонае.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Ки бўлғай живорида хумхонае.
Бу хумхона саҳнидағи майфуруш
Сахо шевалик пири фарзонае.
Онинг қурратул-айни куп оллида,
Илигида паймона, жононае.
Суманбарлар ичра паричеҳрае,
Паричеҳралар ичра девонае.
Менга гоҳи ул берса май бирла жон,
Бу қилса гаҳи қатл мастонае.
Эрур телбаликдин ишим туну кун
Хаёл айламак била афсонае.
Неча муфлис истаб, дедим май учун
Қилоли ичин ора дангонае.
Эшиттимки, қилмиш яна пири дайр
Харобот аҳлиға майхонае.
Бугун очиб ул майкада эшигин,
Берур ҳар гадо етса паймонае.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
V
Яна бўлмишам ошиқу зор ҳам,
Хароботию ринду хаммор ҳам.
Мубоҳот этиб дурдкашлик била,
Қилиб тавқию зуҳддин ор ҳам.
Суроҳийни бут айлабон оғзида,
Қилидин эшиб белга зуннор ҳам.
Бўлуб майға сажжодаву хирқа раҳн,
Бориб нуқл учун кафшу дастор ҳам.
Фано дайри ичра қаландар сифат
Кезиб, балки девонакирдор ҳам.
Паричеҳра атфолнинг тошидин
Бўлуб сарбасар жисмим афгор ҳам.
Мени ишқдин ўртаган муғбача,
Ки девонавашдур, паривор ҳам.
Чу билдимки, бу навъ бирла эрур
Харобот кўйида майхор ҳам.
Эрур чунки якранглик шарти ишқ,
Бу тақриб бирла мени зор ҳам
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Хароботию ринду хаммор ҳам.
Мубоҳот этиб дурдкашлик била,
Қилиб тавқию зуҳддин ор ҳам.
Суроҳийни бут айлабон оғзида,
Қилидин эшиб белга зуннор ҳам.
Бўлуб майға сажжодаву хирқа раҳн,
Бориб нуқл учун кафшу дастор ҳам.
Фано дайри ичра қаландар сифат
Кезиб, балки девонакирдор ҳам.
Паричеҳра атфолнинг тошидин
Бўлуб сарбасар жисмим афгор ҳам.
Мени ишқдин ўртаган муғбача,
Ки девонавашдур, паривор ҳам.
Чу билдимки, бу навъ бирла эрур
Харобот кўйида майхор ҳам.
Эрур чунки якранглик шарти ишқ,
Бу тақриб бирла мени зор ҳам
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
VI
Қани соқийи гулъузорим менинг?
Ки жон қасди этмиш хуморим менинг.
Фироқ ичра кўп меҳнату дарду ранж,
Чекибтур тани хоксорим менинг.
Хумор эмгагидек вале кўрмамиш
Тани ғамкашу жони зорим менинг.
Бу хайли бало дафъиға авло ул,
Ки майхона бўлғай ҳисорим менинг.
Кўпу оздин тутса май пири дайр,
Фидоси анинг йўқу борим менинг.
Етурса қадам бошима муғбача,
Эрур жавҳари жон нисорим менинг.
Харобот аро кирганим, эй фақиҳ,
Дейин, бўл даме роздорим менинг.
Кеча хонақаҳ ичра сармаст эдим,
Бугун майсиз итти қарорим менинг.
Хумор айлаб ул навъ ошуфтаким,
Иликдин бориб ихтиёрим менинг,
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Ки жон қасди этмиш хуморим менинг.
Фироқ ичра кўп меҳнату дарду ранж,
Чекибтур тани хоксорим менинг.
Хумор эмгагидек вале кўрмамиш
Тани ғамкашу жони зорим менинг.
Бу хайли бало дафъиға авло ул,
Ки майхона бўлғай ҳисорим менинг.
Кўпу оздин тутса май пири дайр,
Фидоси анинг йўқу борим менинг.
Етурса қадам бошима муғбача,
Эрур жавҳари жон нисорим менинг.
Харобот аро кирганим, эй фақиҳ,
Дейин, бўл даме роздорим менинг.
Кеча хонақаҳ ичра сармаст эдим,
Бугун майсиз итти қарорим менинг.
Хумор айлаб ул навъ ошуфтаким,
Иликдин бориб ихтиёрим менинг,
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
VII
Мени май бас ошуфтаҳол айлади,
Бу водийда Мажнунмисол айлади.
Бошимни куп атрофида майфуруш
Узум жисмидек поймол айлади.
Чоғир касрати май батидек манга
Хирад булбулин гунгу лол айлади.
Сабукашлигим айни идбордин
Қадимни юк остида дол айлади.
Майи лаъл олтун қадаҳ шаклидек
Юзум сориғ, ашкимни ол айлади.
Қадимдин фалак офият хирқасин
Чекиб, раҳни жоми зилол айлади.
Сипеҳр атласи дайр кўйи аро
Менинг кисватим эски шол айлади.
Май истарда идбору ошуфталиқ
Манга жом синғон сафол айлади.
Харобот пири чу бир жом учун
Мени мундоқ ошуфтаҳол айлади.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Бу водийда Мажнунмисол айлади.
Бошимни куп атрофида майфуруш
Узум жисмидек поймол айлади.
Чоғир касрати май батидек манга
Хирад булбулин гунгу лол айлади.
Сабукашлигим айни идбордин
Қадимни юк остида дол айлади.
Майи лаъл олтун қадаҳ шаклидек
Юзум сориғ, ашкимни ол айлади.
Қадимдин фалак офият хирқасин
Чекиб, раҳни жоми зилол айлади.
Сипеҳр атласи дайр кўйи аро
Менинг кисватим эски шол айлади.
Май истарда идбору ошуфталиқ
Манга жом синғон сафол айлади.
Харобот пири чу бир жом учун
Мени мундоқ ошуфтаҳол айлади.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
VIII
Яна дурдкашмен мубоҳот учун,
Бериб жон ҳавойи харобот учун.
Кетур, соқиё, бода оғзимға қуй,
Дамеким, ўлубмен бу миръот учун.
Не миръот, балким қуёшеки, файз
Анга ом эрур барча заррот учун.
Манга зоҳид этти басе сарзаниш
Май ичмакка сарф ўлғон авқот учун.
Дедим: «яхшироқ бода ул зуҳддин,
Ки қилғой киши шуҳрату от учун.
Манга бодадин бўлди нафйи вужуд,.
Санга зуҳд гўёки исбот учун».
Бўлуб тунд, масжид сори қилди азм,
Мени қарғайин деб муножот учун.
Муножот этиб кирди хилват аро,
Ясалғон риёйи каромот учун.
Каромот мен қилдим ул лаҳзаким,
Риё биймидин дафъи офот учун, —
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Бериб жон ҳавойи харобот учун.
Кетур, соқиё, бода оғзимға қуй,
Дамеким, ўлубмен бу миръот учун.
Не миръот, балким қуёшеки, файз
Анга ом эрур барча заррот учун.
Манга зоҳид этти басе сарзаниш
Май ичмакка сарф ўлғон авқот учун.
Дедим: «яхшироқ бода ул зуҳддин,
Ки қилғой киши шуҳрату от учун.
Манга бодадин бўлди нафйи вужуд,.
Санга зуҳд гўёки исбот учун».
Бўлуб тунд, масжид сори қилди азм,
Мени қарғайин деб муножот учун.
Муножот этиб кирди хилват аро,
Ясалғон риёйи каромот учун.
Каромот мен қилдим ул лаҳзаким,
Риё биймидин дафъи офот учун, —
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
IX
Яна бошламиш бода ичмак ҳабиб,
Манга ичмай ўлғайму сабру шикиб?
Ичармен вале қон, нединким ичар
Ҳабибим била бода ҳар дам рақиб.
Насиби рақибининг ар май бўлуб,
Насибим менинг бўлса қон, ё насиб.
Не зулмеки, гулшанда гул маҳрами
Бўлуб зоғу маҳрум эрур андалиб.
Не тонг, боғламоқ кофири ишқ ўлуб
Киши белга зуннору осмоқ салиб.
Ёқам чок этиб, кўксума тош уруб,
Солиб рустахез эл аро мен ғариб.
Булар нафъ чун қилмади кўнглума,
Лаболаб қадаҳ бирла бердим фириб.
Чу билдимки, бехудлуғумдур илож,
Харобот йўлида бўлдум нишиб.
Нечукким етиб Рустаме кўйиға,
Қирар эрди сармаст Маҳмуди Ҳабиб.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
Манга ичмай ўлғайму сабру шикиб?
Ичармен вале қон, нединким ичар
Ҳабибим била бода ҳар дам рақиб.
Насиби рақибининг ар май бўлуб,
Насибим менинг бўлса қон, ё насиб.
Не зулмеки, гулшанда гул маҳрами
Бўлуб зоғу маҳрум эрур андалиб.
Не тонг, боғламоқ кофири ишқ ўлуб
Киши белга зуннору осмоқ салиб.
Ёқам чок этиб, кўксума тош уруб,
Солиб рустахез эл аро мен ғариб.
Булар нафъ чун қилмади кўнглума,
Лаболаб қадаҳ бирла бердим фириб.
Чу билдимки, бехудлуғумдур илож,
Харобот йўлида бўлдум нишиб.
Нечукким етиб Рустаме кўйиға,
Қирар эрди сармаст Маҳмуди Ҳабиб.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.
X
Нечук май била бўлмасун улфатим,
Ки жон қасди айлар ғаму меҳнатим.
Назар айла бу коргаҳ вазъиға,
Ки ортар тамошосида ҳайратим.
Қуёш йўқки, бир зарра моҳиятин
Топа олмади саъй ила фикратим.
Не келмак аён бўлди, не кетмагим,
Не мабдаъ яқин бўлди, не ражъатим.
Не касби улум этти ҳал мушкилим,
Не тутти илик тақвию тоатим.
Топай деб хабар ушбу мақсуддин,
Туташти басе қавм ила суҳбатим.
Не қилди бу дардим иложин ҳаким,
Не шайх айлади дафъ бу иллатим.
Не қилмоққа бир амрдин ҳосилим,
Не кечмакка бу фикрдин журъатим.
Менинг бошима бас қотиқ тушти иш,
Чу тоқ ўлди бу дард ила тоқатим.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.,
Ки жон қасди айлар ғаму меҳнатим.
Назар айла бу коргаҳ вазъиға,
Ки ортар тамошосида ҳайратим.
Қуёш йўқки, бир зарра моҳиятин
Топа олмади саъй ила фикратим.
Не келмак аён бўлди, не кетмагим,
Не мабдаъ яқин бўлди, не ражъатим.
Не касби улум этти ҳал мушкилим,
Не тутти илик тақвию тоатим.
Топай деб хабар ушбу мақсуддин,
Туташти басе қавм ила суҳбатим.
Не қилди бу дардим иложин ҳаким,
Не шайх айлади дафъ бу иллатим.
Не қилмоққа бир амрдин ҳосилим,
Не кечмакка бу фикрдин журъатим.
Менинг бошима бас қотиқ тушти иш,
Чу тоқ ўлди бу дард ила тоқатим.
Харобот аро кирдим ошуфтаҳол,
Май истарга илгимда синғон сафол.,
2
I
I
Жаҳон қасриғадур сув узра бунёд,
Чу йўқ бунёди, ондин бўлмағил шод.
Не шод ўлғай киши бир қасрдинким,
Они тенгри яратмиш меҳнатобод.
Эмастур қаср, балким қосиредур,
Ки тақсир айламас айларга бедод.
Тириклик қушлариға ёйибон дом,
Тенгиз амвожидин андоқки сайёд.
Кийиб қатл айламакка лоладин тўн,
Қиёдин тийғ тортиб мисли жаллод.
Эмас қотил, париваш дилбаредур,
Ки жавридин қутулмас одамизод.
Фунуну лобаси андоқ муассир,
Ки мум айлар кўнгул гар бўлса пўлод.
Вале не ишвасиға иътимоде,
Не онинг ваъдайи васлиға бунёд.
Висоли кўз юмуб-очқунча охир,
Фироқи кўз очиб-юмғунча барбод.
Кўнгул қўйма ангаким боқий эрмас,
Инонмас бўлсалар айлай қасамёд:
«Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ».
Чу йўқ бунёди, ондин бўлмағил шод.
Не шод ўлғай киши бир қасрдинким,
Они тенгри яратмиш меҳнатобод.
Эмастур қаср, балким қосиредур,
Ки тақсир айламас айларга бедод.
Тириклик қушлариға ёйибон дом,
Тенгиз амвожидин андоқки сайёд.
Кийиб қатл айламакка лоладин тўн,
Қиёдин тийғ тортиб мисли жаллод.
Эмас қотил, париваш дилбаредур,
Ки жавридин қутулмас одамизод.
Фунуну лобаси андоқ муассир,
Ки мум айлар кўнгул гар бўлса пўлод.
Вале не ишвасиға иътимоде,
Не онинг ваъдайи васлиға бунёд.
Висоли кўз юмуб-очқунча охир,
Фироқи кўз очиб-юмғунча барбод.
Кўнгул қўйма ангаким боқий эрмас,
Инонмас бўлсалар айлай қасамёд:
«Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ».
II
Жаҳон туфроғ эрур, шакли мудаввар,
Анга қайдин бақо бўлсун муяссар?
Хусусанким, фано даштидин эсгай
Ўшал туфроғ атрофиға сарсар.
Бу туфроғ узра ул сарсар йўлида
Мақар ким қилса ғофилдур муқаррар.
Қаро туфроғки, ел совурғай они,
Яқиндурким бўлур зулмат саросар.
Бу зулмат ичра бир сув ҳасратида
Ҳалок айлар агар бўлсун Сикандар.
Чекар гўр ичра охир гар жаҳонни
Киши Баҳромдек қилсун мусаххар.
Фано ғориға Кайхусрав масаллик
Солур гар худ сенингдур етти кишвар.
Кўрар ондин футур ар бўлса фағфур,
Топар ондин қусур ар бўлса Қайсар.
Кечиб ондин, кўнгул тенгрига боғла,
Таоло шаънауллоҳу акбар.
Ки ҳақ боқийдурур, дунё аруси
Эрур фоний, неча кўргузса зевар.
Дедингким, айт панди мушфиқона,
Агар мендин қилурсен сўзни бовар:
«Бақосиздир жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ».
Анга қайдин бақо бўлсун муяссар?
Хусусанким, фано даштидин эсгай
Ўшал туфроғ атрофиға сарсар.
Бу туфроғ узра ул сарсар йўлида
Мақар ким қилса ғофилдур муқаррар.
Қаро туфроғки, ел совурғай они,
Яқиндурким бўлур зулмат саросар.
Бу зулмат ичра бир сув ҳасратида
Ҳалок айлар агар бўлсун Сикандар.
Чекар гўр ичра охир гар жаҳонни
Киши Баҳромдек қилсун мусаххар.
Фано ғориға Кайхусрав масаллик
Солур гар худ сенингдур етти кишвар.
Кўрар ондин футур ар бўлса фағфур,
Топар ондин қусур ар бўлса Қайсар.
Кечиб ондин, кўнгул тенгрига боғла,
Таоло шаънауллоҳу акбар.
Ки ҳақ боқийдурур, дунё аруси
Эрур фоний, неча кўргузса зевар.
Дедингким, айт панди мушфиқона,
Агар мендин қилурсен сўзни бовар:
«Бақосиздир жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ».
III
Жаҳон шўхидин олмиш ҳақ вафони,
Не олмоқким, анга бермайдур они.
Буким йўқтур вафоси, бас эмастур,
Ки дарду меҳнатидур жовидоний.
Бу меҳнатлар била истар они халқ
Фаҳўм лояърифу ҳозал-маоний.
Тикандин гулга ҳар дам еткуруб неш,
Ки айлар лаългун жисмини қони.
Сабо кожин уруб савсанға андоқ,
Ки қолиб кўклуги ондин нишони.
Чоқин тийғидин айлаб пора-пора,
Чаманда ғунчанинг кўнглин ниҳоний.
Ёғиннинг йиғлабон ондин нафири,
Булутнинг титрабон ондин фиғони.
Ғалат қилдим, бу туҳматдин баридур,
Жаҳон раъно аруси дилситоне.
Ки ҳақ тақдиридиндур олам ичра
Ёмону яхшининг яхши-ёмони.
Жаҳон фонийдурур, эй хожа, зинҳор,
Ки сен боқий тасаввур қилма они.
Кўнгул берма ўшул раъноғаким, ҳақ
Эрур боқию боқий барча фоний.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
Не олмоқким, анга бермайдур они.
Буким йўқтур вафоси, бас эмастур,
Ки дарду меҳнатидур жовидоний.
Бу меҳнатлар била истар они халқ
Фаҳўм лояърифу ҳозал-маоний.
Тикандин гулга ҳар дам еткуруб неш,
Ки айлар лаългун жисмини қони.
Сабо кожин уруб савсанға андоқ,
Ки қолиб кўклуги ондин нишони.
Чоқин тийғидин айлаб пора-пора,
Чаманда ғунчанинг кўнглин ниҳоний.
Ёғиннинг йиғлабон ондин нафири,
Булутнинг титрабон ондин фиғони.
Ғалат қилдим, бу туҳматдин баридур,
Жаҳон раъно аруси дилситоне.
Ки ҳақ тақдиридиндур олам ичра
Ёмону яхшининг яхши-ёмони.
Жаҳон фонийдурур, эй хожа, зинҳор,
Ки сен боқий тасаввур қилма они.
Кўнгул берма ўшул раъноғаким, ҳақ
Эрур боқию боқий барча фоний.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
IV
Жаҳонким, зоҳир айлар лолаву боғ,
Эрур ул боғ зиндон, лоласи доғ.
Аруседур фусунсоз, ул дилошуб,
Иши кўргузмак элга лобаву лоғ.
Кишиким, сайди доми бўлди, бордур
Онинг оллида минг булбулча бир зоғ.
Ёқибон оташин гул жониға ўт,
Қуёр ёмғурдин ул ўт устига тоғ.
Кўруб наргисни савсан ғунчасидин,
Чекар онинг кўзи қасдиға бармоғ.
Таадди бирла насрин яфроғидин
Ясар гул чеҳрасин йиртарға тирноғ.
Хазон бедодидин ел саъйи бирла
Сочар шамшоду гул бошиға туфроғ.
Жафоси тошидин ёғдурди пайкон,
Гумон қилма шажар жисмида яфроғ.
Нечукким бўстоннинг йўқ бақоси,
Хусусунким, хазон ели эсар чоғ.
Онинг ҳам нисбатин гар истар ўлсанг.
Онингдекким, хазон айёмида боғ.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
Эрур ул боғ зиндон, лоласи доғ.
Аруседур фусунсоз, ул дилошуб,
Иши кўргузмак элга лобаву лоғ.
Кишиким, сайди доми бўлди, бордур
Онинг оллида минг булбулча бир зоғ.
Ёқибон оташин гул жониға ўт,
Қуёр ёмғурдин ул ўт устига тоғ.
Кўруб наргисни савсан ғунчасидин,
Чекар онинг кўзи қасдиға бармоғ.
Таадди бирла насрин яфроғидин
Ясар гул чеҳрасин йиртарға тирноғ.
Хазон бедодидин ел саъйи бирла
Сочар шамшоду гул бошиға туфроғ.
Жафоси тошидин ёғдурди пайкон,
Гумон қилма шажар жисмида яфроғ.
Нечукким бўстоннинг йўқ бақоси,
Хусусунким, хазон ели эсар чоғ.
Онинг ҳам нисбатин гар истар ўлсанг.
Онингдекким, хазон айёмида боғ.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
V
Жаҳон раъносидин бўлғил мужаррад,
Ки қилмишлар қабул аҳли они рад.
Нечук мақбулунг ўлғай улки, бўлғай
Анга мардудлуғ асбоби беҳад.
Агар ҳикматда ул миқдор бўлким,
Ўқусин Бу Али оллингда абжад.
Вагар бўлсанг фасоҳат ичра навъе,
Ки назминг айлагай Ҳассонни бехад.
Тамаввул касратидин бўлсанг андоғ,
Ки даргоҳингда Қорун айлагай кад.
Шижоат даштида рахшингға бўлса,
Рикоб ўпмак учун Рустам нигунқад.
Сикандар янглиғ олиб баҳру барни,
Бало яъжужи учун боғласанг сад.
Анингдек бўлса тахтинг рифъатиким,
Гуҳарлиқ айласа тожингға фарқад.
Жаҳонға чун бақо йўқтур, бу барча
Неча кундур вале эрмас мухаллад.
Таманно айласанг бир навъ иқбол,
Ки бўлғай ҳам мухаллад, ҳам муаббад.
Демон ёлғуз жаҳондин айла тажрид,
Неким ҳақ ғайридур, бўлғил мужаррад.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
Ки қилмишлар қабул аҳли они рад.
Нечук мақбулунг ўлғай улки, бўлғай
Анга мардудлуғ асбоби беҳад.
Агар ҳикматда ул миқдор бўлким,
Ўқусин Бу Али оллингда абжад.
Вагар бўлсанг фасоҳат ичра навъе,
Ки назминг айлагай Ҳассонни бехад.
Тамаввул касратидин бўлсанг андоғ,
Ки даргоҳингда Қорун айлагай кад.
Шижоат даштида рахшингға бўлса,
Рикоб ўпмак учун Рустам нигунқад.
Сикандар янглиғ олиб баҳру барни,
Бало яъжужи учун боғласанг сад.
Анингдек бўлса тахтинг рифъатиким,
Гуҳарлиқ айласа тожингға фарқад.
Жаҳонға чун бақо йўқтур, бу барча
Неча кундур вале эрмас мухаллад.
Таманно айласанг бир навъ иқбол,
Ки бўлғай ҳам мухаллад, ҳам муаббад.
Демон ёлғуз жаҳондин айла тажрид,
Неким ҳақ ғайридур, бўлғил мужаррад.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
VI
Жаҳон раъноси бирла қилма пайванд,
Эр ўлсанг бўл анинг ҳажриға хурсанд.
Эрур олам уйи раҳравға зиндон,
Онинг ҳар қайди йўл манъиға бир банд.
Ушатмоқ истасанг бу бандларни
Муқайяд бўлма анда, ушбудур панд.
Жаҳон нўши аро қилмиш ниҳон заҳр,
Сен они нўш этарсен уйлаким қанд.
Топиб лаззатким, айларсен табассум,
Эрур ул заҳрханд, эрмас шакарханд.
Ғараз ирфон экандурким, адамдин
Сени мавжуд айлабтур худованд.
Қўюб кўнглунг аро нақди амонат,
Малак бўлмай санга бу ишга монанд.
Сени ғофил қилиб асли ишингдин,
Сарову боғу роғу завжу фарзанд.
Ўзунгга келсанг, оздур гар ўзунгни
Бу ғамдин айласанг парканд-парканд,
Жаҳон жоҳилға маҳбуб ўлди, лекин
Онинг оллиндаким, бўлғай хирадманд:
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
VII
Жаҳон жоми тўладур заҳри қотил,
Анга майл айламас ким бўлса оқил.
Ажаб ишдурки, мундоқ заҳр ичарга
Жаҳон аҳли эрур жон бирла мойил.
Ажаброқ буки, ичган сойи бўлмас,
Бу заҳр ичганга ичмак ҳирси зойил.
Ғаробат кўрки, гар юз мингни ҳар кун
Қилур ул заҳр ўлган элга дохил.
Яна юз мингдурур ичмакка машғул,
Яна юз минг они истарга шоғил.
Магар бу заҳрдин қутқарғай элни
Фано тарёқи бирла пири комил.
Вале Қоф устида ул кимёгар,
Они кўрмакка Анқо парри ҳойил.
Жиҳатсиз, эй кўнгул, севдунг жаҳонни,
Менинг пандимдин айлаб ўзни отил.
Чу бердинг барча сармоянгни барбод,
Пушаймон бўлмоғинг эмди не ҳосил?
Магар ёдингда йўқтурким, санга мен
Дедим юз қатла: к-эй мажнуни ғофил,
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
Анга майл айламас ким бўлса оқил.
Ажаб ишдурки, мундоқ заҳр ичарга
Жаҳон аҳли эрур жон бирла мойил.
Ажаброқ буки, ичган сойи бўлмас,
Бу заҳр ичганга ичмак ҳирси зойил.
Ғаробат кўрки, гар юз мингни ҳар кун
Қилур ул заҳр ўлган элга дохил.
Яна юз мингдурур ичмакка машғул,
Яна юз минг они истарга шоғил.
Магар бу заҳрдин қутқарғай элни
Фано тарёқи бирла пири комил.
Вале Қоф устида ул кимёгар,
Они кўрмакка Анқо парри ҳойил.
Жиҳатсиз, эй кўнгул, севдунг жаҳонни,
Менинг пандимдин айлаб ўзни отил.
Чу бердинг барча сармоянгни барбод,
Пушаймон бўлмоғинг эмди не ҳосил?
Магар ёдингда йўқтурким, санга мен
Дедим юз қатла: к-эй мажнуни ғофил,
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
VIII
Жаҳон айёрасидин тут канора,
Ки макру фанниға йўқтур шумора.
Аёқу илгида зарринаси ўт,
Тўни зар басмаси ондин шарора.
Бўлубон руҳ тўтисиға сайёд,
Иши қилмоқ анинг қасдиға чора.
Бу ишга гарди Яздий меъжари дом,
Ичинда инжу дона гўшвора.
Назар мақсуд рухсориға солмоқ
Тилар бўлсанг, анга қилма назора.
Чекибон кун шуоъийдин синонлар,
Қилайин деб улус бағрини ёра.
Анга ҳино шафақ рангида айлаб,
Кеча нушодридин они қора.
Йироқ бўл, эй кўнгул, ул дилрабодин,
Rи сенсен шиша, онинг кўнгли хора.
Бориб хуш-хуш анга сайд ўлғанингдин,
Қилай дермен ёқамни пора-пора.
Дединг, кечмоқ нечук бўлғай жаҳондин,
Не ҳожат хайр ишига истихора.
Демон, ёлғуз жаҳондин тут каноре,
Ки тутқил мосиваллоҳдин канора.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
Ки макру фанниға йўқтур шумора.
Аёқу илгида зарринаси ўт,
Тўни зар басмаси ондин шарора.
Бўлубон руҳ тўтисиға сайёд,
Иши қилмоқ анинг қасдиға чора.
Бу ишга гарди Яздий меъжари дом,
Ичинда инжу дона гўшвора.
Назар мақсуд рухсориға солмоқ
Тилар бўлсанг, анга қилма назора.
Чекибон кун шуоъийдин синонлар,
Қилайин деб улус бағрини ёра.
Анга ҳино шафақ рангида айлаб,
Кеча нушодридин они қора.
Йироқ бўл, эй кўнгул, ул дилрабодин,
Rи сенсен шиша, онинг кўнгли хора.
Бориб хуш-хуш анга сайд ўлғанингдин,
Қилай дермен ёқамни пора-пора.
Дединг, кечмоқ нечук бўлғай жаҳондин,
Не ҳожат хайр ишига истихора.
Демон, ёлғуз жаҳондин тут каноре,
Ки тутқил мосиваллоҳдин канора.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
IX
Жаҳон шўхин арусе қилғил ихсос,
Rи киймиш тун била кундин кишу ос.
Бу рангомезлиқдин ганжи Қорун
Кишида бўлса, тутқай ганжи ифлос.
Тириклик мазраъи қасдиға ҳар ой
Аён айлаб янги ой шаклидин дос.
Фалак бирла шафақ эрмаски, қилмиш .
Муҳайё дам-бадам қон тўккали тос.
Эмас қон, бодадурким, бехуд айлаб
Йиқарға элни қилмиш чархдин кос.
Соғинма бодайи лаъл, ониким, бор
Улус қониға рангин бўлғон олмос.
Бу қон тўкмак била кимдурки йўқтур
Анинг савдосидин кўнглида васвос.
Бу пандимни эшит сен доғи, эй дўст,
Иродат юзидин тут поси анфос.
Жафоларким, мен онглабмен жаҳондин,
Вафосидин манга ғолибдурур ёс.
Валавҳозал-маоний анта қултум,
Тақулу иъламу ё айюҳаннос.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
Rи киймиш тун била кундин кишу ос.
Бу рангомезлиқдин ганжи Қорун
Кишида бўлса, тутқай ганжи ифлос.
Тириклик мазраъи қасдиға ҳар ой
Аён айлаб янги ой шаклидин дос.
Фалак бирла шафақ эрмаски, қилмиш .
Муҳайё дам-бадам қон тўккали тос.
Эмас қон, бодадурким, бехуд айлаб
Йиқарға элни қилмиш чархдин кос.
Соғинма бодайи лаъл, ониким, бор
Улус қониға рангин бўлғон олмос.
Бу қон тўкмак била кимдурки йўқтур
Анинг савдосидин кўнглида васвос.
Бу пандимни эшит сен доғи, эй дўст,
Иродат юзидин тут поси анфос.
Жафоларким, мен онглабмен жаҳондин,
Вафосидин манга ғолибдурур ёс.
Валавҳозал-маоний анта қултум,
Тақулу иъламу ё айюҳаннос.
Бақосиздур жаҳон раъноси, валлоҳ,
Жаҳон раъноси йўқким, мосиваллоҳ.
3
I
I
Эй, кирпики нешу кўзи хунхор,
Жонимни неча қилурсен афгор?
Лаълинг ғамидин кўнгулда эрди
Ҳар қонки, сиришким этти изҳор.
Ҳайҳотки, ҳажр илгидиндур
Жонимда алам, танимда озор.
Юзунгни кўруб мени рамида,
Ишқ ўтиға бўлғали гирифтор.
Сен эрдинг мажлисим ҳарифи,
Ким еди ҳасад сипеҳри ғаддор.
Юз ҳасрат ила мени айирди
Васлингдин, аё, хужаста дийдор.
Эмдики, фироқ аро тушубмен,
Топқунча яна ҳариф ё ёр,—
Ёдингни қилай ҳарифй мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
II
Жонимға қилур эсанг жафони,
Гаҳ-гоҳ арода кўр худони.
Дардинг била уйла шодменким,
Ўлсам доғи истамон давони.
Сендин дер эдимки, чора бўлғай,
Ҳажр этса ҳазин бу мубталони.
Ҳар лутфки, мен тутар эдим кўз,
Юз войки, сенда кўрмай они.
Васлинг била дедим айлайин шод
Бу шифтайи жони бенавони.
Қасдимға вале чекибдурур халқ
Юз ханжару новаки жафони.
Мен доғи қачон зарурат ўлса,
Бир гўшада ўлтуруб ниҳоний,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
Гаҳ-гоҳ арода кўр худони.
Дардинг била уйла шодменким,
Ўлсам доғи истамон давони.
Сендин дер эдимки, чора бўлғай,
Ҳажр этса ҳазин бу мубталони.
Ҳар лутфки, мен тутар эдим кўз,
Юз войки, сенда кўрмай они.
Васлинг била дедим айлайин шод
Бу шифтайи жони бенавони.
Қасдимға вале чекибдурур халқ
Юз ханжару новаки жафони.
Мен доғи қачон зарурат ўлса,
Бир гўшада ўлтуруб ниҳоний,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
III
Гаҳ-гоҳ итим деб айлагил ёд
Девона қулунгни, эй паризод.
Бир лаҳзада бузди сели ашким
Ҳар тарҳки сабр қилди бунёд.
Ҳар руқъаки ёзди сабр ила ҳуш,
Совуғ нафасимдин ўлди барбод.
Кўп истама кўнглум изтиробин,
Қуш талпинурин нечукки сайёд.
Сен гарчи ғамимдин этмадинг фикр,
Ётелбалигимни қилмадинг ёд.
Султонсену йўқтурур санга ҳукм,
Лекин мени дардманди ношод.
Бу ғуссаға топмасам чу тадбир,
Ҳар лаҳза чекиб фиғону фарёд,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
Девона қулунгни, эй паризод.
Бир лаҳзада бузди сели ашким
Ҳар тарҳки сабр қилди бунёд.
Ҳар руқъаки ёзди сабр ила ҳуш,
Совуғ нафасимдин ўлди барбод.
Кўп истама кўнглум изтиробин,
Қуш талпинурин нечукки сайёд.
Сен гарчи ғамимдин этмадинг фикр,
Ётелбалигимни қилмадинг ёд.
Султонсену йўқтурур санга ҳукм,
Лекин мени дардманди ношод.
Бу ғуссаға топмасам чу тадбир,
Ҳар лаҳза чекиб фиғону фарёд,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
IV
Билмонки, юзунг паридек, эй жон,
Невчун яна кўздин ўлди пинҳон?
То бўлди юзунг ниҳон, кўзумдин
Ашк ўрниға тинмайин оқар қон.
Лутфунг била бир кун этмадинг ёд,
То тушти манга балойи ҳижрон.
Ваҳ, қони бурунғи меҳру пайванд,
Гўё унутулди аҳду паймон.
Бахтим киби душман ўлдунг охир,
Бу дардға юз нафиру афғон.
Сендин манга чун ғараз сен-ўқ сен,
Бас, бўлди фироқу васл яксон.
Таҳқиқ чу англадимки, эмди
Васлингға етарга йўқтур имкон,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
Невчун яна кўздин ўлди пинҳон?
То бўлди юзунг ниҳон, кўзумдин
Ашк ўрниға тинмайин оқар қон.
Лутфунг била бир кун этмадинг ёд,
То тушти манга балойи ҳижрон.
Ваҳ, қони бурунғи меҳру пайванд,
Гўё унутулди аҳду паймон.
Бахтим киби душман ўлдунг охир,
Бу дардға юз нафиру афғон.
Сендин манга чун ғараз сен-ўқ сен,
Бас, бўлди фироқу васл яксон.
Таҳқиқ чу англадимки, эмди
Васлингға етарга йўқтур имкон,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
V
Жисмингки, эмас ҳаёттин кам,
Не жисмки, руҳ эрур мужассам.
Бир-бир соғиниб лабинг ҳадисин,
Қон йиғлар ики кўзум дамо-дам.
Ғаминг тиласанг мени қутулмай,
Ғамдин тиласам ўзумни хуррам.
То ўлди бу зори хаста маҳрум
Васлингдин, ғамға бўлди маҳрам.
Чекти кўнгул андоқ ўтлуғ оҳе,
Ким куйди шарори бирла олам.
Бу навъ шароралиқ ўтумнинг
Таскини учун мени ҳазин ҳам
Ранжингни тилай танимға роҳат,
Нешингни дейин ярамға марҳам,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
Не жисмки, руҳ эрур мужассам.
Бир-бир соғиниб лабинг ҳадисин,
Қон йиғлар ики кўзум дамо-дам.
Ғаминг тиласанг мени қутулмай,
Ғамдин тиласам ўзумни хуррам.
То ўлди бу зори хаста маҳрум
Васлингдин, ғамға бўлди маҳрам.
Чекти кўнгул андоқ ўтлуғ оҳе,
Ким куйди шарори бирла олам.
Бу навъ шароралиқ ўтумнинг
Таскини учун мени ҳазин ҳам
Ранжингни тилай танимға роҳат,
Нешингни дейин ярамға марҳам,—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
VI
Ул дуржи ақиқу лаъли сероб
Жузғимдин оқиздилар дури ноб.
То жоми муҳаббатингни тортиб,
Кўнглумга етишти ишқдин тоб.
Ҳам дўстлар ўлди манга душман,
Ҳам тарки муҳаббат этти аҳбоб.
Сендин ажаб эрди бори, эй дўст,
Душманлар учун тузатмак асбоб.
Маҳрум қулунгни маҳрам этса
Васлинг ҳарамиға ҳаййи ваҳҳоб.
Кўюнгни қилай ўзумга қибла,
Қошингни этай кўзумга меҳроб.
Ёхуд етибон хумори ҳижрон,
Васлинг майи бўлди эрса ноёб,-—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
Жузғимдин оқиздилар дури ноб.
То жоми муҳаббатингни тортиб,
Кўнглумга етишти ишқдин тоб.
Ҳам дўстлар ўлди манга душман,
Ҳам тарки муҳаббат этти аҳбоб.
Сендин ажаб эрди бори, эй дўст,
Душманлар учун тузатмак асбоб.
Маҳрум қулунгни маҳрам этса
Васлинг ҳарамиға ҳаййи ваҳҳоб.
Кўюнгни қилай ўзумга қибла,
Қошингни этай кўзумга меҳроб.
Ёхуд етибон хумори ҳижрон,
Васлинг майи бўлди эрса ноёб,-—
Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис.
VII
Эй, кишвари ҳусн узра ҳоким,
Хўблар бори ҳазратингда ходим.
Буздунг бу кўнгулни, ложарам мулк
Вайрон бўлур, ўлса шоҳи золим.
Ҳижрон мени чунки ўлтурур зор,
Сен ҳам мадад этмагинг не лозим?
Дар нечаки беиноят ўлуб,
Қилдинг мени бегуноҳ мужрим.
Уммед будурки, ёна тенгри
Солса мени мақдамингға солим.
Иқбол киби туруб қошингда,
Бўлсам яна хизматингға озим.
Васлингға ғазал тафаккур айлаб,
Унутғамен ушбу байтниким,—
«Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис».
Хўблар бори ҳазратингда ходим.
Буздунг бу кўнгулни, ложарам мулк
Вайрон бўлур, ўлса шоҳи золим.
Ҳижрон мени чунки ўлтурур зор,
Сен ҳам мадад этмагинг не лозим?
Дар нечаки беиноят ўлуб,
Қилдинг мени бегуноҳ мужрим.
Уммед будурки, ёна тенгри
Солса мени мақдамингға солим.
Иқбол киби туруб қошингда,
Бўлсам яна хизматингға озим.
Васлингға ғазал тафаккур айлаб,
Унутғамен ушбу байтниким,—
«Ёдингни қилай ҳарифи мажлис,
Фикрингни этай кўнгулга мунис».