IV. «ҚУТ-УЛ-ҚУЛУБ» ТАТАББӮЪИ ҲАКИМ АНВАРӢ26 1. Ҷаҳон ки марҳалаи танги шоҳроҳи фаност, Дар ӯ маҷӯй иқомат, ки роҳи шоҳу гадост. 2. Куҷо маҳалли иқомат, ки қотеони тариқ, Ба нақли дину дил андар камин паи яғмост. 3. Чӣ марҳала-ст, ки по нанҳода баҳри шадан, Зи боми марҳала кӯси раҳилро ғавғост. 4. Аҷаб раҳе, ки на мабдаъ бувад дар ӯ зоҳир,   Ғариб бодияе, к-аш на мақсаде пайдост. 5. Дар ӯ накарда макон марду зан ҳамегузаранд, Аз он замон, ки гузаргоҳи Одаму Ҳаввост. 6. Чу кори умму аб ин аст, бас ба фарзандон, Ҳаме ба ирс расад, к-он иборат аз туву мост. 7. Ҳазор сол дар ин кӯҳна дайр агар монӣ, Ки муддаташ ба яке ламҳа гар ниҳӣ, на сазост. 8. Чаро, ки вақти шадан баъди тӯли ин муддат, Агар ба ним нафас гирияш наёяд рост. 9. Дар ин макон на умеди нишастан аст ба кас, Ки аз таҳаттуки ӯ нонишаста бояд хост. 10. Аҷаб нигар, ки маконе чунин мазиқ ба туст, Чунон васеъ, ки гӯӣ ломаконаш фазост. 11. Аҷабтар он ки туро бо ҳазор ранҷ дар ӯ, Зи чарх сад ғаму аз ахтарон ҳазор ҷафост. 12. Зи чарх ин расадат давраи шабонрӯзӣ, Ки субҳи айши ту ҳар рӯз аз ӯ ба шоми аност. 13. Ба ҷоми ахзари гардун агар накӯ нигарӣ, Зи баҳри ратли ту донӣ, ки пур зи заҳри фаност. 14. Ба даври меҳраш агар бингарӣ, шавад маълум, Ки аз шуоъ ба қасдат дусад синони балост. 15. Зи чарх низ бидон ихтиёри ин гардиш, Ки ӯ ҳам андар гардиш забуни дасти қазост. 16. Чи ихтиёраш бошад, ки дар ҳазорон қарн, Ки дасти қудраташ афганда дар таҳу болост. 17. Ба коми хеш наёраст як дам осудан, Чунин ки чун мани саргаштаҳолу бесарупост. 18. Ба қадри меҳр нагӯям, ки қадри як зарра, Зи ҳоли худ нафизояш гаштаву на кост. 19. Зи саъду наҳси нуҷумаш ки дар ҷаҳон асар аст, Ҳама ба амри Худованди қодири яктост. 20. Ҳар он ки кавну фасоди ҷахон ба чархи нуҷум, Ниҳода дидаи ҳақбинашро расида амост. 21. Кас ар ба фасҳати ғаброву рифъати чарх аст, Ки ин забунӣ бо вай зи чарх то ғаброст. 22. Дилаш зи кон шуда сад пора хуну бар сари хок, Агарчи кӯҳ ба қадри рафеъ гардунсост. 23. На беша шер кушанда, на муш мурда ба кӯй, Зи ҷаври мӯри заифаш чунон, ки ранҷу аност. 24. Бубин ба пили фалак ҳайкали қавипайкар, Ки бар тан аз сари хартуми пашшааш чи балост. 25. Ҳамон паланг, ки хоҳад ба маҳ занад панҷа, Ба пушт боз шуда панҷааш чи он таҳи пост. 26. Ба талхкомие чинҳо ба рӯш бин, гарчи, Ки аз талотуми амвоҷи баҳр кулла зудост. 27. Наҳанг агарчи бувад қаҳрамони кишвари баҳр, Ба кирми обие аз худ фузун ҳамеша ғизост. 28. Ба аждаҳо чӣ нигаҳ мекунӣ, ба ганҷ бубин, Ки монда ҳар яке аз ҳирс чанд аждарҳост?! 29. Сухан магӯй зи анқо, ки ҳар ки қонеъ шуд, Фарози Қофи қаноат бидон, ки ӯ анқост. 30. Нигар ба абри баҳорию ашку фарёдаш, Ки чун сиёҳлибос аз барои худ ба фазост. 31. Дигар ба сарсари бунёдкан нигар, ки чӣ навъ, Зи хоксорие дар даштҳо ҷаҳонпаймост. 32. Уқоби каргфиган бин, ки дар кафи сайёд, Ба ҷуз ду болу думаш хурд рӯбои саҳрост. 33. Ба банди туғралу шоҳин нигар чу куштаниён, Бубаста чашм паи қатлашон замони дағост. 34. Чу з-офариниш золимвашон барин наҳҷанд. Тариқи зулмкашон ҳам ба ҷанби ин пайдост. 35. Агарчи оҳуи Чинрост нофаи пурмушк, Чу нофа пӯст канандаш бигӯй к-аш чӣ хатост? 36. На тавқи мушкин дорад тазарв бар гардан, Нишони чанголи бозаш бимонда бар аъзост. 37. Дар ин ки қаҳқаҳазан кабк хун хӯрад доим, Нишони ҳурмати минқору ранги панҷа гувост. 38. Залил он ки фасеҳони нукта ширин аст, Забуни маҳбаси зоҳир зи тӯтии гӯёст. 39. Нишони он ки сабеҳони покораз шуд, Асири хории осораш аз гули ҳумрост. 40. Ба наълҳои Музаҳҳаб мабин пари товус, Ки наълҳош бар аъзо зи теғи ранҷу аност. 41. Фитода булбули бедил даруни хокистар, Даруни боғи малоҳат зи оташи савдост. 42. Аҷабтар ин ки гули дилрабои оташранг, Ба хун нашаста з-андӯҳу чок карда қабост. 43. Агарчи нест зи саргаштагӣ ба парвона, Ба ғайри сӯзу гудозе, ки волаву шайдост. 44. Ба шамъ сӯхтану мурданаш нигар, ки чӣ сон, Паи азои худаш гоҳ нола, гоҳ бикост. 45. Зи мӯр агарчи ҳаме шарзашер дар ранҷ аст, Чӣ суд, чунки худаш поймол дар таҳи пост?. 46. Зи пашша гарчи ба пили дамон расад озор, Зи дуди як саргин дудсонаш рӯ ба қафост. 47. Агарчи ҷавҳари улвист оташи равшан, Чӣ ларзаҳо зи таби муҳриқаш, ки бар аъзост. 48. Ҳаво мумидди ҳаёт аст халқро, лекин  Нигар, ки чун зи тааффун аз ӯ ба даҳр вабост. 49. Агарчи «ҳаст мин-ал-мои кулла шайъин ҳай», Ғариқи ӯро мавт аст, аз ӯ куҷо эҳёст. 50. Магу, ки хок бувад манбаи сукуну қарор, Зи бод чархзанон пайкараш нигар ки сабост. 51. Ба ҳеҷ шайъи зи ашё, зи ҷинси махлуқот, Агар қавию заифу агарчи шоҳу гадост. 52. Ба даҳр коми бемеҳнате муяссар нест, Ба гайри қодири бечун, ки холиқи ашёст. 53. Ҳар он чи шуд зи азал офарида то ба абад, Забунияш ҳама бар офаридагор гувост. 54. Чу шуд яқин, ки чунин аст кори холиқи халқ. Ба ғайри он нашавад ҳар чи ҳаст ӯро хост. 55. Пас он чи карда туро амру наҳӣ моамкан, Бибояд аз паи он хешро гирифтан рост. 56. Нахуст ҳар чи туро фарзу воҷиб аст ба шаръ, Навофилу сунан он ҷумларо тариқи адост. 57. Баёни муътақидотат, ки ном шуд имон, Ки гуфтанаш ба забон, доштан ба дил, шуд рост. 58. Нахуст доштани зоти поки Ҳақ медон, Бад-ин тариқ ки боқист балки, айни бақост. 59. Вуҷуди ӯст, ки ӯ ҳасту буду хоҳад буд, Ба нисбати аҳадият, ба хӯрди ҳамду саност. 60. Сифоти ӯ набвад мунҳасир ба чуну ба чанд, Ҳаёту илму иродат ба қудрату асмост. 61. Дигар ки фоили мухтор ӯст, феъл аз ӯст, Вуҷуд гирад неку бад он чи карда фазост. 62. Дигар малоика медон мусаббеҳони сипеҳр, Ки зикри ҳар як тасбеҳи номи поки Худост. 63. Дигар бувад кутуби ӯ, ки ҳар чи он ҷо ҳаст, Ҳама ҳақ асту каломи муҳайминини доност. 64. Дигар бувад русул ин навъ к-ӯ фиристодаст, Ба халқ, ҳар якашон раҳбару тариқи худост.   65. Муҳаммади арабӣ - пешвои хайли русул, Агар ба халқ муаххар, вале базот улост. 66. Дигар ба зиндагӣ баъди марги явми нушур, Ақида кардан бошад, ки ҳаст он ҳама рост. 67. Дигар вуҷуди ҳама хайру шар, ки аз қадар аст, Бад-он сифат, ки ба тақдири хештан орост. 68. Зи баъди муътақадотат, ки ном шуд имон, Зи панҷ рукн мар исломро ҳамеша биност. 69. Баёни «Ашҳаду ан ло   илаҳа иллаллоҳ», Муҳаммад он, ки рисолат ба зоти ӯ барпост. 70. Салоти хамса дигар панҷ ганҷи ислом аст, Маоф набвад аз ин, гар зукур ёки нисост. 71. Зи бист ним дирам, баъд аз он тасаддуқ дон, Ки доданаш бувадат фарз к-он ҳақи фуқарост. 72. Дигар зи соле, сӣ рӯз рӯза доштан аст, Ки рӯзе, он ки хӯрад, доштан ду моҳ ҷазост. 73. Дигар азимати ҳаҷ шуд ба шарти амни тариқ, В-ар иститоати он набвадаш ба кас, на равост. 74. Зи баъди муътақадот ин бувад ибодотат, Ки бас шароити бисёр ҳам дар ин асност, 75. Агарчи зоҳиришон ҳаст ҷисми ҳар якро, Нуҳуфта руҳе бошад, ки номи он тақвост. 76. Бадон чи шаръ накардаст амру аҳлуллоҳ, Шаванд муртакибаш гунагун риёзатҳост. 77. Зи «ло илоҳа» ки мазкур гашту «иллаллоҳ», Басе, касе ки бад-ин навъ ғарқи ин дарёст. 78. Агар қатар фалак чумла бигсиланд аз ҳам, Ғариқро зи хаси мавҷрав куҷо парвост. 79. Шуҳудбин, ки зи захмаш кашанд пайконро, Гаҳе салот на воқиф, ки рафт, ё барҷост. 80. Басо мусаллиё, к-ӯ аз паи ду ракъати шаб, Зи баҳри хатми каломуллоҳ истода ба пост. 81. Закот бин, ки чу шуд чил дирам яке дигар, Гирифта фарз кунад сарф, к-ин зи айни ризост. 82. Ба савм бин, ки чиҳил рӯзро ба як ният, Намуда қатъ, ки дил фориғ аз шаробу ғизост. 83. Чи тавфи Каъба ки эҳромаш аз дари хилват, Зи Шарқ меҳрсифат рӯ ба ҷониби Батҳост. 84. Равандагони раҳи Ҳақ бад-ин сулуку тариқ, Раванду хотирашон пок аз хутури риёст. 85. Ту гар гувоҳии ваҳдат диҳӣ ба зоти Худо, Кунӣ таваққӯъи музду бар ин Худой гувост. 86. Ва гар саре ба суҷуд оварӣ ба ғайри вузӯъ, Ба шӯҳраташ чу муаззин ба оламият нидост. 87. Ва гар зи махзани қоруният ба ним дирам, Халал расад ҳама рӯзат газофу лофу сахост. 88. Варат ба хотири савм аст рӯзе аз сӣ рӯз, Ғизои шоми ту аз хони бевазан яғмост. 89. Варат азимати ҳаҷ шуд мурод аз он сафарат, Умеди даҳ, сию чил суд кардани савдост. 90. Ҳама, ки зикр шудат шеваи мусулмонист, Зи фисқи зулми ту ронам чу ним нукта балост. 91. Пиёлаҳои пуропур хӯрӣ, зи номардӣ, В-аз он ба хотири ту дам ба дам хаёли зиност. 92. Чу он-т гашт муяссар, накарда ғусл ҳанӯз, Миёни халқ ба даъвои мардият ғавғост. 93. Аҷабтар он ки занатро ба мардаке чун ту, Ҳамин муомила рафтаст, худ ҳаминат сазост. 94. Туро зи тақвии хешу зи иффати зан ҳам, Вуқуф, лек хаёлат зи марду зан ихфост. 95. Ҷуз он-т феъл набошад чунин ки қуввату қут, Ҳама зи гӯшти хӯкест, к-он завҷарабост. 96. Ба фарқи сад Закариё агарчи арра кашанд, Ба махласаш чу диҳӣ як дирам, ба ҷонам азост. 97. Ба ин лаимию дилмурдагӣ ҳама даъвият, Зи иффати Закариёву исмати Яҳёст.26а 98. Дилат, ки хайли шаётину девро ватан аст, Ватан на мазбалашон гашта, бал азон авлост. 99. Малоик ар гузаранд аз фарози он кишвар, Ки чун туиро дар вай нишиману маъвост. 100. Зи матни ботини шумат ҳама ҳалок шаванд, Чунон, ки гӯиё он хайлро фитода вабост. 101. Бад-ин сифот вале пеши хеш маҳбубӣ, Чунон ки бар ҳама халқи ҷаҳон-т истиғност. 102. Азоби оташи дӯзах ҳама-т бувад сад ҳайф, Ки шӯъларо зи азоби ту мурдану итфост. 103. Бузургвор Худоё, ба ҳар чи кардам шарҳ, Манам, на балки фузуниям аз он зи нафси дағост. 104. Ҳаёти хеш ки он як нафас агар бошад, Ба ёди ту хуштар аз ҷаҳони «мо фиҳост». 105. Ба амру тоати шайтон намудаам зоеъ, К-азон кунунам воҳасратову вовайлост. 106. На балки хайли шаётин маро шуда тобеъ, Бад-ин татаббӯашон дев низ аз шуракост. 107. Ҳазор фарсанг аз чун худӣ чу бигрезам, Ба ҷост, лек чу ман мудбире ба даҳр куҷост? 108. Ба деву шайтон таълим карда шуд нафсам, Ки ҳеҷ як натавонист кард, он чи ӯ хост. 109. Гаҳи ҷавониям ин навъ буд каҷравишӣ, Ба гоҳи пирии худ каҷравӣ наёяд рост. 110. Ҳазор бор агар хешро кушам чӣ аз он, Ба дарди муҳлики ман хештанкушӣ чӣ давост? 111. Вале ҳазорам чандин агар гунаҳ бошад, Ба пеши раҳмати омат чу пеши чарх суҳост. 112. Зи баҳри раҳмати ту қатрае тавонад шуст, Сиёҳномагӣ аз дуди маъсият, ки марост. 113. Нагӯям ин ки чӣ сонам бидору чунам бар, Бидор розиям охир туро ба он чӣ ризост? 114. Зи ғайри хеш раҳон, лутф карда Фониро, Насиб соз тариқи фано, ки айни бақост, 115.    Чунон ба ёди худат маҳв созу мустағрақ, Ки нагзарад ба дилаш ҳар чи ғайри ёди Худост. 116. Шуд ин қасида чу қути қулуби аҳли сулук, Аз он таайюни «Қути қулуб» — аш аз асмост. 117. Ҳар он ки хонаду бо ин амал кунад, шак нест, Ки аз ҳадиқаи қалбаш самари биҳиштосост. 118. Аз он наими биҳишташ чу қути қалб расад, Шикаста қалби маро низ аз он наим раҷост. 119. Чунон ки аҳли тараб соф май чу нӯш кунанд, Зи даври соғарашон қатрае насиби турост. 120. Худо ба нозиму қорию роқимаш бахшад, Ҳар он маслиҳати дину дунёву уқбост.

IV. «ҚУТ УЛ-ҚУЛУБ» (ҚАЛБЛАР ОЗУҚАСИ) ҲАКИМ АНВАРИЙГА ТАТАББУЪ 1.    Жаҳонким, фанонинг бепоён йўлининг тор бир йўлакчасидир, унда абадий яшамоқни ўйламаким, бу — шоҳу гадонинг (ўтар-кетар)йўлидир. 2.    Қандай қилиб мангу қолиш мумкинки, йўл қароқчилари дин ва дил бойликларини талон-тарож қилиш учун пистирмада турадилар. 3.    Бу қандай йўлдирки, унга қадам босмасданоқ, томидан кўчиб кетиш учун ноғора овози чалинади. 4.    Бў ажаб бир йўлдирким, унинг ибтидоси зоҳир эмас, ғариб бир биёбонким, бирор мақсад самараси ҳам кўринмайди.     5.    Бу шундай ўтиш жойидирки, Одам ва Ҳавво замонидан бери унда эркагу аёл макон тутмасдан ўтиб кетадилар. 6.    Ота-онанинг иши шу бўлгач, унда фарзандларга ҳам шу мерос тегди, натижаси эса —сен билан биз... 7.     Сен агар бу кўҳна жаҳонда минг йил қолсанг ҳам, унинг муддати бир  лаҳзага тенг бўлмайди. 8.    Чунки бу муддат ўтгандан сўнг агар ярим нафас олмоқчи бўлсанг ҳам ололмайсан. 9.    Бу маконда кишига ўтирмоққа умид йўқ, унинг бирор жойида ўтирмасдан кетмоқ лозим бўлади. 10.    Ажабо! Қара, сенга теккан бу тор макон шундай кенгки, унинг бўшлиғи фазонинг ўзи! 11.    Янада ажойиброғи, ундан сенга ранжу азоб етиши билан бирга, чархдан юз ғаму, осмондан мингжафолар ёғилади. 12.    Чархдан кечаю кундуз шундай азоблар етгач, ҳар кун тонгдан шомгача сенинг айшинг (ҳаётинг) заҳматдир. 13.    Бу кўк фалак жомига яхшироқ назар солсанг, сени ўлдирмоқ  учун  унга  фано  заҳридан тўлдирибдилар. 14.    Унинг қуёши даврига агар боқсанг, маълум бўладики, унинг нуридан сенга қасд қилиб, икки юз бало найзаси тегади. 15.    Бу айланма фалакнинг ихтиёри ўзида эмас, у ҳам бу айланишда қазонинг қўлидадир. 16.    Унинг қандай  эрк (ихтиёр)и бўлсинки, минг асрлардан бери қудрат қўлини остин-устун қилиб ташлабдилар. 17.    Чарх мен каби овораю бевошга ўхшаб, ўз ихтиёри билан бир нафас ҳам ором ололмайди. 18.     Қуёш қадар демайман, балки бир зарра миқдорича ҳам киши ўз ҳолини каму зиёд қила олмас. 19.    Оламга бахт ва бахтсизлик келтирувчи юлдузларнинг нишонаси — қодир ва якто бўлган Худованд амри билан зоҳир бўлади. 20.    Жаҳоннинг  бор  бузуқликлари  юлдузлар сайрига тегиб, ҳақни кўрувчи кўзларни кўр қилади. 21.    Ҳар кимки, ернинг кенглигидан фалакка  юксалса ҳам, унинг паст (забун)лиги осмондан ергача бўлади. 22.    Тоғнинг баландлиги осмон қадар бўлса ҳам, юраги конлардан юз пора бўлиб, бошига тупроқ тортади. 23.    Шер ўрмонда, сичқон ўлиги эса кўчаларда қолмайди, заиф чумоли жабру жафо тортиб, у ҳам қолмайди. 24.    Қара, шундай баҳайбат, катта филнинг хартумига пашша кириб, унга не кўргуликлар кўрсатади. 25.    Ойга панжа урмоқчи бўлган арслоннинг ҳам терисини шилиб, оёқ остига ташлайдилар. 26.    Денгиз тўлқинли чўққиларни кетказувчи бўлса ҳам юзида қайғудан ажинлари бор. 27.    Наҳанг (кит) денгиз сувининг қаҳрамони бўлса ҳам, оқибат кўплаб сув қуртларига ем бўлади. 28.    Нега аждарга қарайсан, хазинага боқ, унинг ўзи бир қанча ҳирсу нафс аждаридан қолган. 29.    Анқодан сўз очма, кимки қаноат Қофи (тоғи) чўққисига қоне бўлса, у Анқодир, 30.    Сен баҳор    булутию унинг кўз ёши ва фарёдига қара, ўзига мотам тутгандек осмонда қора либос кийган. 31.    Яна сен бу бунёд қилувчи кучли шамолга қара, хоксорлик билан олам даштларини кезади. 32.    Бўрини ов қилувчи бургутни кўрким, сайёд қўлида икки қаноти ва думидан бўлак, ўзи саҳро тулкисига ўхшаб қолади. 33.    Сен  тўғралу  қарчиғай  кишанларига боқ, ўлимга маҳкум қилинганлар каби алдоқчи замона уларнинг кўзларини бойлаб қўйган. 34.    Азалдан золимларнинг иши шу тарзда, мазлумларнинг равиши ҳам шу йўсиндадир. 35.    Гарчи Хитой оҳусининг мушкдони (киндиги)да тўла мушк бўлса ҳам, мушкдонини шилиб олсалар, хато ишлиги билинади. 36.    Тустовуқнинг бўйнидаги хушбўй ҳалқасимон чизиқлар эмас, балки лочин чангалидан аъзосида қолган издир. 37.    Қаҳқаҳа уриб сайрайдиган  каклик аслида доим қон ютади, унинг қизил тумшуғи-ю, қизил панжалари бунга далилдир. 38.    Ширин сўзловчилар доим хордирлар, гўё тўтилардек ошкора маҳбус, ожиздирлар. 39.    Тоза рухсор май ичувчиларнинг хор бўлганлик аломати — қизил гулга асир бўлиб қолганликларидир. 40.    Товус паридаги нақшларни олтин тамғалар дея кўрма, аъзосидаги гўзал тамғалари ранж тийғидандир. 41.    Уйғоқ булбул савдо оташининг   малоҳат боғидаги кул ичига тушибди. 42.    Яна ажойиброғи шуки, оташранг дилрабо гул, ғаму андуҳдан қонга ботгану кўйлаклари чок бўлган. 43.    Парвонанинг иши ҳам оворагарчилик, волаю шайдо бўлиб, куйиб-ёнишдан бошқа чораси йўқ. 44.    Шамнинг  ёнишию  ўлимини  кузатсанг, ўзига  аза тутиб, гоҳ нола қилади, гоҳ эриб кетади. 45.    Чумолидан ғазабли шерларга ранж етишининг нима фойдаси бор, чунки ўзи оёқ остидадир. 46.    Пашшадан ўрмондаги филга Ҳам озор етсада, бир тезак тутатилса, барчаси қочиб кетади. 47.    Ёруғ олов гарчи олий жавҳар бўлса ҳам, унинг куйдирувчи ҳароратидан танда қанча титроқлар бўлади. 48.    Ҳаво халқ ҳаётини узайтирувчи бир нарса, лекин у бузилса, ундан оламга вабо тарқалади. 49.    Агарчи «барча нарса сувдан яралган»* бўлса ҳам, сувга чўккан ўлади, тирик қолиши маҳол. 50.    Тупроқни сукунат ва ором манбаи деб билма, қуюн турганда у шамолга айланади. 51.    Махлуқот жинсидан  ҳеч  бир  нарса — гарчи  кучлидир ё заиф, шоҳдир ё гадо. 52.    Оламда меҳнатсиз бирор истак муяссар бўлмайди,фақат тенгсиз, қудратли Аллоҳ бундан мустасно, чунки у ашёларни яратувчидир... 53.    Азалдан то абад яратилган ҳар бир нарсанинг ожизлиги яратувчининг борлигига гувоҳдир. 54.    Махлуқотни яратувчининг иши шундай экан, у истаганидан ташқари ҳеч нарса бўлмайди.     55.    Бас, Ҳақ сенга амр қилган ва таъқиқлаганларига имкон даражасида амал қилиб, яшамоқ пайидан бўлиши лозим. 56.    Аввало, шариат сенга фарзу вожиб қилганини, сўнгра нафлу суннатларини адо қилмоқ зарур. 57.    Мўътақадот (эътиқод қилинадиган нарсалар) иймон аталиб, тил билан айтиб, дил билан тасдиқлашдир.     58.    Биринчидан, зоти покни Ҳақ деб  билгин, шу тарздаки, у боқий, балки боқийликнинг ўзидир. 59.    Унинг мавжудлиги бор бўлган ва доим бор бўлади, ягоналигидан ҳамду санога лойиқдир. 60.    Унинг сифатлари қандай ва қанча деган билан тугамас, Ҳаёту илму иродати қудрат исмларидир. 61.    Яна у хоҳлаганини    бажарувчидир, феъл (амал) ундан, яхшилик ундану, ёмонлик фалакдан. 62.    Яна фаришталарким, осмондаги тасбеҳгўйлардир, ҳар бири пок Худо номини зикр этиб тасбеҳ айтадилар. 63.    Яна унинг китобларидурким, ундаги  барча нарсалар  ҳақдир ва  ҳозиру нозир Худонинг сўзларидур. 64.    Яна унинг халққа юборган расул  (элчи)ларидурким, ҳар бири ҳидоят йўлининг раҳбаридирлар. 65.    Араб бўлган Муҳаммад алайҳиссалом расуллар гуруҳининг пешвоси, улардан кейин яратилган бўлса ҳам, зот жиҳатдан аввалдир... 66.    Яна ўлимдан сўнг қайта тирилишдирки, унга ишониш керак, ҳаммаси ростдир. 67.    Яна барча яхши ва ёмоннинг мавжудлигини қадардан билмоқ ва тақдирнинг ҳақ эканлигига ишонмоқ. 68.    Иймон деб ном олган эътиқодотлардан кейин, ислом дини беш  аркон   (шарт)лар билан барқарордир. 69.    Аввало, «Ашҳаду ан ло илаҳа иллаллоҳ»ни айтиб, Муҳаммаднинг пайғамбарлигини тасдиқлаш. 70.    Беш вақт намоз ҳам исломнинг ганжидир, бажармаган эркагу аёлнинг гуноҳи кечирилмайди. 71.    Йигирма дирамдан ярим дирам садақа (закот) бермоқ фарздир, у —фақирлар ҳаққидир. 72.    Яна бир йилда ўттиз кун рўза тутмоқ. Бир кун қасддан тутмаса,  икки ой пайдарпай қазосини тутиш жазоси (каффорати)дир. 73.    Яна бири, йўллар очиқ бўлиши шарти   билан ҳаж қилмоқдур, агар (йўл) хавфсиз очиқ бўлмаса ҳаж разо бўлмас. 74.    Эътиқодотлардан сўнг ибодатларинг шулардир, аммо сенга белгилаб қўйган шартлари ҳам бор. 75.    Агарчи зоҳирда    жисми бўлса ҳам, ҳар бирининг ботинида яширин руҳи бордирким, номи — тақводир. 76.    Нимага шариат қатъий амр қилмаган бўлса-ю, аҳли тариқат унга машғул бўлсалар, улар турли риёзатлардир. 77.    Мазкур бўлган «Ла илаҳа иллаллоҳ»ни зикр қилиб, бу дарёга ғарқ бўлганлар кўп. 78.    Агар фалак қаторлари бир-биридан узилиб    кетса ҳам, бу зикр дарёсига ғарқ бўлганнинг тўлқинлардаги хасу хашакдан парвоси йўқ. 79.    Мушоҳадани   кўрки,    намозхоннинг ярасидан ўқни тортиб оладилару, у  бехабар, ўқ жойидами    ёки йўқ. 80.    Кўп намозхонлар борки, кечаси икки ракаат намоз ўқиш учун «Каломуллоҳ»ни тик туриб хатм қилиб қўяди. 81.   Закотни кўр, қирқ дирамдан бир дирам берилиб, фарз адо қилинади, бу ризонинг ўзидир. 82.    Рўзани Қара, қирқ кун чиллани бир ният ила ўткаради, қалб емоқ-ичмоқ ғамини чекмайди. 83.    Бу  қандай   Каъба    тавофидурким,  эҳроми    Батҳо (Каъба)   тарафига  қараган  шарқ қуёшидек хилватхона эшигидан бошланади. 84.    Ҳақ йўлидан юрувчилар шу сулуку тариқатда юрибдилар ва хотирлари хатару риёдан покдир. 85.    Сен агар Худо зотининг ягоналигига гувоҳлик берсанг, шунга ҳам хизмат ҳақи  (тўлов) умид қиласан, бунга Худо гувоҳдир. 86.    Агарда таҳоратсиз бошингни саждага қўйсанг, донг чиқариш учун муаззиндек оламга жар соласан. 87.    Агарда Қорундек хазинанг бўлсаю, ярим дирам камайиб қолса, саховатдан лоф-қоф урасан. 88.    Ва агар ўттиз кун рўзадан бир  кун рўза тутсанг, ифторлик учун бева-бечоралар дастурхонини талон-тарож қиласан. 89.    Агар ҳажга отлансанг, бу сафарингдан савдо қилиб ўн, йигирма, қирқ танга фондалар олмоқчи бўласан. 90.    Сенга айтганларимнинг барчаси мусулмончилик шевасидир, зулму фосиқлигингдан бир зарраси ҳақида сўз айтсам бало ёғилади. 91.    Номардликдан кетма-кет май қадаҳларинн кўтарасан, унинг оқибатида дам-бадам зино қилиш фикри хаёлингда туғилади. 92. Агар зинога муяссар бўлсанг, ҳануз русл қилмасдан, халқ ичида мардман дея ғавғо соласан. 93.    Қизиғи шуки, хотининг ҳам сенга ўхшаган эркак билан шу иш (зино)ни қилган ва шунинг ўзи сенга яхшигина жазодир. 94.    Сен ўз «тақвоинг» ва аёлинг «иффати»дан ҳам хабардорсан, лекин эркагу аёлдан хаёлингни яширасан.     95.    Қувват ва озуқангнинг бари тўнғиз гўштидан бўлгани учун ҳам бировларнинг хотинига қарайдиган одатинг бор.     96.    Юзта Закариё бошига арра тортсалар-у, халос қилиш учун бир дирам берсанг ҳам аза тутасан. 97.    Бу разиллик ва муртадлигинг билан тағин ўзингни Закариёдек иффатли ва Яҳёдек исматли қилиб кўрсатасан. 98.    Дилинг шайтон ва девлар ватанидир, ватан эмас, уларнинг  ахлатхонаси, балки унданда  тубанроқ макондир. 99.    Малоикалар шул ўлканинг тепасидан ўтсалар, унда сендек махлуқнинг  маскан тутганини кўрсалар. 100.    Сенинг шум ботинингдаги кирдикорларни кўриб, уларга вабо теккандек ҳаммалари ҳалок бўладилар. 101.    Шу ёмон сифатларинг билан ҳам ўзингни азиз тутасан, гўё жаҳон халқидан ортиқ еринг бор. 102.    Дўзах оловининг азоби ҳам сенга ҳайф, олов сенинг азобингдан хомуш бўлиб ўчади... 103.    Эй улуғ Худойим, нималарники шарҳ қилган бўлсам, мен ҳам шундайман, балки баттар ёмонроқман. Маккор нафс домига мубталоман. 104.    Бир нафас бўлса ҳам ҳаётимни Сенинг ёдинг билан ўтказиш жаҳон ва ундаги бор нарсалардан яхшироқдир. 105.    Умримни Шайтоннинг амрига итоат этиб зое қилдим, энди ҳасрату надоматлар чекаман. 106.    Ёмонлигимдан шайтонлар менга эргашди, бу эргашишда Иблис ҳам шерик бўлди. 107. Ўзимга ўхшагандан минг фарсах қочсам тўғри,бўлади, лекин менга ўхшаган бир бахтсиз бу оламда борми ўзи? 108.    Нафсим деву шайтонга ёмонликни ўргатди. У истаган нарсани бошқа ҳеч ким қилолмайди. 109.    Ёшлигим шундай эгрилик билан ўтди, қариликда эса эгрилик тўғри бўлмайди. 110.    Энди ўзимни минг марта ўлдирсам ҳам, ҳалокатли дардимга ўзимни ўлдиришим даво бўлмайди. 111.    Аммо гуноҳларим бундан минг марта ортиқ бўлса ҳам, Сенинг бепоён раҳматинг олдида фалак қаршисидаги  Суҳо (кичик юлдуз) кабидир. 112.    Раҳматинг денгизидан бир қатра (томчи)си маъсият тутунидан қорайган номаи аъмолимни ювиб ташлайди.   113.    Сенга мени ундай қил, бундай қил демайман, Сен қандай хоҳласанг шундай қил, мен розиман. 114.    Фонийга лутф этиб, ғайр (ўзингдан бегона)дан уни қутқар, бақога элтадиган фано йўлини унга насиб эт. 115.    Ўз ёдингга маҳв этиб, шундай ғарқ қилгинки, қалбида Худо ёдидан бошҳаси қолмасин.   116.    Бу қасида аҳли сулук қалбларига ғизо бўлди, шу боис унинг номи «Қутул-қулуб» (Қалблар ғизоси) бўлди. 117.    Кимки ўқиса-ю, унга амал қилса, шубҳасиз қалб боғидан жаннатдагидек ҳосил олади. 118.    У беҳишт неъматидан қалбга ғизо етса, менинг шикаста қалбимга ҳам у неъматлардан умид бор. 119.    Аҳли тараб соф майдан ичсалар, қадаҳлари чеккасида қолган бир қатраси сенга насиб этар. 120. Худо назм қилувчи, ўқувчи ва кўчирувчисига дину дунё ва охират фойдаларини ато қилсин!