VI НАСИМ-УЛ-ХУЛД ТАТАББЎЪИ ХОҚОНӢ 1. Муаллим ишқу пири ақл шуд тифли дабистонаш, Фалак дон, баҳри таъдиби вай инак чархи гардонаш. 2. Дабистон бин, муаллимро, ки бошад аз раҳи маънӣ, Аносир чор девору равоқи чарх айвонаш. 3. Аҷаб каҷ-маҷ забони тифл, ки устоде бад-ин диққат, Ба умре як сабақ омӯхтан натвонад осонаш. 4. Аҷабтар он ки баъди умре ар донист дар соат, Зи лавҳи хотири худ пок шӯяд з-оби нисёнаш. 5. Чӣ гӯи тифл, к-он пири   ҳарза даъвои доноӣ Расонд он ҷо, ки гуфтанд аҳли дарду шавқ нодонаш. 6. Аз он устоду шогирдӣ натиҷа кай шавад ҳосил, Ки он шуд нуру ин зулмат, баҳам омехт натвонаш?. 7. Ки таълиме, ки гӯяд ин муаллим сарбасар ёбӣ Масун аз нуқси ҷаҳлу комил аз оини ирфонаш. 8. Намояд раҳ ба сӯи гулшане к-аз ғояти нузҳат, Бувад Тӯбӣ қади ҳурову Кавсар лаъли ризвонаш. 9. Магӯ Кӯбӣ, ки бошад сарвҳои он чаман яксар, Алифҳое, ки бошад ҷилвагар дар боғи имонаш. 10. Зи бас зебу назорат аз каломи поки субҳонӣ, Шуда «ҷаннату таҷри  таҳтиҳ-ал-анҳор» дар шонаш.41 11. Зулоли чашмаи Хизр омада як соғар аз ҳавзаш, Мисоли сафҳаи хуршед як вард аз гулистонаш. 12. Насими Исавианфос суккони хушоинаш. Забури лаҳни Довудӣ зи мурғони хушилҳонаш. 13. Зи санги резаи анҳор аз бас ҷавҳару қимат, Хиҷил сад раҳ дури уммонию лаъли Бадахшонаш. 14. Ба фаррошии ӯ хас рӯфта аз дам Исии Марям. Ба дарбонӣ ба каф карда асо Мӯсии Имронаш. 15. Чунин гулшан набошад ғайри боғи маъфират, эй дил, Ки кард ороста аз баҳри комил сунъи яздонаш. 16. Чи комил он ки аз таълимҳои ин муаллим ёфт Шараф вайронаи зоҳир, захоир ганҷи пинҳонаш. 17. Аз он вайрона ҳар чуғз омада з-он сон ҳумоюнфар, Ки андар соя баҳри касби давлат рафта султонаш. 18. В-аз ин ганҷи Каёнӣ камтарин гавҳар бад-он қимат, Ки гар ғоиб шавад мулки Ҷаму Кай, нест товонаш.42 19. Хушо, ҷамъияти ботин бад-он сон солики фонӣ, Ки ҳифзи инчунин ганҷе кунад зоҳир парешонаш, 20. Хушо, маъмурии мулки дили он раҳрави комил, Ки шуд шаҳри бадан аз баҳри поси ганҷ вайронаш. 21. Ба зоҳир хор дар пои бараҳна рафта, дар маънӣ Бурун оварда ҳур аз нӯги сӯзанҳои мижгонаш. 22. Ба зикри ботинӣ доим, валекин хирқаи садчок Гули ҷаннат, ки бар авроқ бошад байти Қуръонаш, 23. Зи сар то по маломат, лек зоти воҳидаш дар дил, Алифсон дар маломат омада шамъи шабистонаш. 24. Ба қатъи роҳи ҳастӣ хайфишон аст чашми мустаъҷил, Чу абри раҳмату дурҳои баҳри файз боронаш. 25. Ба ботин ғарқи дарёи вусул, аммо ба зоҳир даст Ба ҷисми муктасиб киштӣ раҳон аз баҳри уммонаш. 26. Ба таййи арз аз Машриқ ба Мағриб турфат-ул-айне На дар рӯзи хиром, аз коҳили меҳри фалаксонаш. 27.   Бараш аз ҳиммати олию тарки ҳаззи нафсонӣ, Фалак чун шоҳиди марду ду холи чеҳра кайвонаш. 28. Кӯҳан хирқа, ки дар ваҷду самоъ афканда аз гардан, Ба домонии чарх афтода хуш тавқи гиребонаш. 29. Шуда аз бас ҳақорат чархи аъзам нуқтасон маръӣ, Чу гоҳи ваҷд дар давр омада паргори домонаш. 30. Магасмонанд ғавғо дар малоик, омада ҳар сӯ, Чу гашта паҳн хони ваҳдат андар зикри меҳмонаш. 31. Масеҳо субҳи фитрат файзёб аз поси анфосаш, Хизир дар шоми зулмат ҷуръанӯш аз оби ҳайвонаш. 32. На бокаш з-он, ки ғарқоби ҳаводис сар кашад бар чарх, Чӣ ғам суккони гарди Аршро аз Нуҳу тӯфонаш. 33. Ту эй дил, гар ҳамехоҳӣ, к-аз атвори чунин комил, Ки аз аҳди аласт афтода бо Ҳақ рост паймонаш. 34. Насибе бошадат в-он филҳақиқат гар муяссар нест, Мадад ногашта тавфиқи илаҳ аз лутфу эҳсонаш. 35. Вале он ҳам, ки табъи барманиш бар шеваи некон Шавад моил, нишоне бошад аз тавфиқи субҳонаш. 36. Агар марди раҳӣ, аз нафси нопокат гузар в-онгаҳ Даро дар шореъи даште, ки паймуданд поконаш. 37. Вале аввал баровар ғусле аз ашки пушаймонӣ, Хуш он к-ӯ Ҳақ насозад з-ин пушаймонӣ пушаймонаш. 38. Пас, он гаҳ гар тавонӣ муршиди комил ба даст овар, Ки раҳ дур асту пур биму мусофиркуш биёбонаш. 39.  Аҷаб водӣ, ки дӯзад пои раҳравро ба ҳар гоме, Ба манъи васли мақсад бар замин хори мағелонаш. 40. Гирифтор омада насрайни гардун чун магас ҳар сӯ, Ба доми торҳои анкабут аз баргу ағсонаш. 41. Баҳорашро бувад селоб ҳар ҷониб сароб он гаҳ, Самум аз бас мулавван тоза гулҳое ба алвонаш. 42. Фазояшро ба ҳар гом омада сад офати мӯҳлик, Ки ёбӣ аждаҳо дар қатъи он аз ҷон ҳаросонаш. 43. Дусад кӯҳи бало дар вай кашида теғи хунрезӣ, Ба доман санг бар ҳар сӯ зи баҳри сангборонаш. 44. Ҳазораш баҳри офат ғарқи ҳар гирдоб, сад гардун, Ба ғаввоси хирад не соҳилаш пайдо, на поёнаш. 45. Наҳангашро чу моҳии замин ҳар рӯз ду тӯъма, Вале аз илтиҳоби ҷӯъи деги меъда тафсонаш. 46. Ҳазорон беша дар вай, лек бар ҳар барг бинвишта Зи хатти обкаш ҷуз ҳарфхои яъсу ҳирмонаш. 47. Вале дар бешаҳо афтода оташҳои ҷонсӯзе, Ки фавқи сабзаи гардун кашида шӯъла Ниронаш. 48. Ба ҳар манзил баланду пастии он дашт то ҳадде, Ки афтода саро боло, Сурайё монда поёнаш. 49. Раҳе з-ин сон, ки шарҳ омад, чу пеши роҳрав афтад, Яқин аст ин, ки бе роҳбар намудан қатъ натвонаш. 50. Бувад он роҳбар аз рӯи маънӣ муршиди комил, Ки дар қатъи чунинг роҳ аст, ҳар душворӣ осонаш. 51. Нахуст он муршидат андар раҳи дин ҳар чи фармояд, Ҳамебояд қабулаш кардану пазруфтан аз ҷонаш. 52. Бувад фарз аввалат маъмур кардан нафси кофирро, Пас андар ҳазрати султони дил кардан мусулмонаш. 53. Нафармуда риёзатҳои гуногун дар куҷо гардад Мулоим ончунон кофир, ки орӣ зери фармонаш?. 54. Зи фарқи пили ҳинду кам намуда зарбаи чангак, Чу мӯраш гар забун гардад, кунад бо хок яксонаш. 55. Ба чӯби сахту занҷири мукаррар шербон, гар худ Наранҷонад, куҷо гардад мулоим шери дарронаш. 56. На шер ин ҳирси рӯбаҳбоз, бал рӯбоҳи хирсоин, Ки шерони ҷаҳон омад забуни макру дастонаш. 57. Раҳе ин гуна пурофат туро ин навъ ҳамроҳе Ки шогирдон бувад дар раҳзанӣ сад деву  шайтонаш. 58. Ба водие чунин ҳоил нашояд шуд ба ҳамроҳӣ, Ки тобеъ ҳаст дар ҳар гом сад ғули биёбонаш. 59. Фароғи раҳ чӣ сон бошад, даруни пераҳан афъӣ, Фурӯ рафта таҳи ҳар мӯй баҳри қатл дандонаш. 60. Чи афъӣ кирми шуме, муҳлике, мақсудро монеъ, Набурда раҳ ба мақсад то накушта шоҳи Кирмонаш.43 61. Чу гашта душмани одам, ки масҷуди малоик буд, Бурун карда зи баҳрп донаи аз боғи ризвонаш. 62. Падарро карда чун мағлуб бар авлод маврусист, Бар аъзо санги бедодаш ба сина неши хизлонаш. 63. Касе, к-ӯ бар чунин душман шавад ғолнб, тавон гуфтан, Ки дар мардонагӣ Рустам набошад марди майдонаш.44 64. Ту аз амри чунин муршид агар нанҳӣ қадам берун, Забунат гардаду дигар хилофат набвад имконаш. 65. Вале маъмур шуд будан з-онсоне, ки мебояд, Зи ҳар чи саъбтар з-он набвад ин дон саъбтар з-онаш. 66. Туро гӯяд, ки чун аз макру шайди нафс ворастӣ, Ҳамедор аз пайи осоиши ҷон зору ранҷонаш. 67. Вузуи доимиро вирди худ кун, кишвари ҳастӣ, Агар ҳоҳӣ, ки созӣ, з-он пурофат сели вайронаш. 68. Фанову равшаниро аз қиёму гиряи шаб дон, Ки шамъ ин кард то доданд ҷой меҳри рахшонаш. 69. Хавотир баҳри дилро ҳамчу амвоҷи паёпай дон, Ки бас, киштӣ, ки гардад ғарқа аз осеби туғёнаш. 70. Киро ёрои таскини чунин амвоҷ бошад, ҷуз Сулаймонэҳтишоме он ки бод омад ба фармонаш. 71. Ба дил нафю субути ло илаҳ овар ба иллаллоҳ, Бадон сон,  к-омада таълимат аз муршид бад-он сонаш, 72. Мурод аз ло илаҳат мосиваллоҳ бошад андар дил, Задан нафйи улуҳият зи таҳқиқоти ваҳдонаш. 73. Зи «иллаллоҳ» маъбуди ҳақиқӣ боядат мақсуд, Ки насси «қул ҳуваллоҳу аҳад» шуд шоҳиди шонаш. 74. Вале он зикр бояд ончунон дар хотир овардан, Ки ҷуз мазкур набвад огаҳ аз даъвою бурҳонаш. 75. Алифҳо боядат мисморҳо то дӯзияш дар дил, Ба-дон исботу нафӣ онсон, ки моиад ақл ҳайронаш. 76. Дилат чун аз раҳи ботин ба Ҳақ шуд восили мутлақ, Ба зоҳир ҳам риоят шаръро воҷиб ҳамедонаш. 77. Салоти хамса к-омад панҷаи исломро қувват, Адо месоз маръӣ дошта одобу арконаш. 78. Закот аз бист як шуд, лек чун шуд, бистро дода, Бале, шукронаро доданд карда қарзи мардонаш. 79. Ба савмат ҷумла аъзоро зи номашрӯъ шуд монеъ, Валекин савми дил омад зи манъи ёди раҳмонаш. 80. Пас он гаҳ иститоат шарти Ҳаҷ медону амни раҳ, Ки натвон по ниҳод аз рӯи зоҳир дар биёбонаш. 81. Вале пас роҳрав сар по бараҳна меҳрсон рӯзе, Шуда ин роҳу по буда ба чорум чархи гардонаш. 82. Ба рафтан мӯр чун озурда гардад дар таҳи пойе, Ки ҳар мӯр аждаҳо омад зи рашки васли ҷононаш. 83. Аз он бар ҷисми лоғар жандаи пашмин кашад солик, Ки ноҳамвории нафси ҳашинро ҳаст сӯҳонаш. 84. Ҳазорон доғ аз санги риёзат бар тани сӯфӣ Бувад як сӯю пас як сӯй дар дил доғи ҳирмонаш. 85. Агар ҷурми ту дар мизони маҳшар кӯҳи Қоф омад, Ба як оҳи надомат метавонӣ кард парронаш. 86. Туро сад баҳри тоат гар бувад, лекин риёолуд, Чӣ гӯӣ баҳри тоат беҳ, ки гӯӣ баҳри исёнаш. 87. Даруни тира аз нақши дирамҳо ҳаст мадхалро,  Зи берун пур дирам з-он сон, ки гӯӣ шакли ҳамёнаш. 88. Агар сад ҷон баҳо дода харидастӣ тариқи фақр, Худоят дорад арзонӣ, ки бигрифтастӣ арзонаш. 89. Аду гар қасди ҷонат кард, чун қодир шудӣ бар вай, Зи тақдири Ҳақаш медон яқин пас, дил маранҷонаш. 90. Хурӣ хокистар авло зон бувад, к-аз сифла нон ҷӯӣ, Агар худ қурси маҳ бошад таҳи хокистаре нонаш. 91. Зи Ҳақ ҷӯ, ҳар чи ҷӯӣ, балки аз Ҳақ ҳам маҷӯ, з-он рӯ, Ки бе ҷустан расад ҳар чи паймуд қисми инсонаш. 92. Балое, к-аз Ҳақат ояд, ба ҷои неъматаш медон, Баҷо гар шукри он неъмат наёрӣ, ҳаст куфронаш. 93. Дили равшан, ки дар чоҳи риёзат афканӣ, бинӣ Ба тахти Мисри иззат оқибат чун моҳи Канъонаш. 94. Ба тарки зарқ шайхи ҳилагарро нест ҷуз нуқсон, Чӣ ёбад суд бозоре, ки шуд барбаста дӯконаш. 95. Ту сирри Ҳақ агар дорӣ, ниҳон набвад аҷаб гоҳе,  Ки сирри бут ниҳон дорад даруни сина рӯҳбонаш. 96. Буте к-ат ҳаст маҳбуби маҷозӣ, дорияш пинҳон,  Ба маҳбуби ҳақиқӣ ансаб омад сирру китмонаш. 97. Ризои дӯст ҷустан он бувад, к-ат ҳарчи пеш ояд Шавӣ розию аз тақдир донӣ суду нуқсонаш. 98. Ба панди воизи ғофил маяфган гӯшу з-он бигзар, Ки дар хоб аст аз ғафлат ҳамон афсона ҳазёнаш. 99. Машав машъуфи амри хориқи одат дар ин водӣ, Ҳама гар во намояд таййи арзат шайхи Хирқонаш. 100. Бувад оини дарвешони комил ин равиш, бингар, Чи зебо ояд, ар зоҳир кунад шоҳони давронаш. 101. Зи шоҳон нест, набвад лоиқи ин рутба ҷуз шоҳе, Ки дарвешӣ зи шоҳӣ бартар аст аз айни ирфонаш. 102. Шаҳи дарвешваш, султони фақроин, ки аз Эзад, Фарози тахти шоҳӣ фақру дарвеш аст дар шонаш. 103. Абулғозӣ сипеҳри салтанат Султон Ҳусайн омад, Ки то одам бувад аҷдоди султон ибни султонаш. 104. Магӯ султон, ки султонони олам ҳаст худдомаш, Аз он маънӣ, ки собит гашт нисбати хон ибни хонаш. 105. Ба гоҳи мулкдорӣ бандагон Дорову Доробаш, Гаҳи сомони кишвар чокарон Сосону Сомонаш,45 106. Паи ором боғи мулкдорӣ гулшани даҳраш, Дар ӯ ду мавзеъи базм омада Эрону Тӯронаш. 107. Гаҳи оин санои нописанд оини Ҷамшедаш, Ба вақти мулкбахшӣ, мухтасар мулки Сулаймонаш. 108. Ҷанобаш ончунон олӣ, ки гар чӯб аз кафи ҳоҷиб Фитад, бошад пас аз сад қарн ҷо бар фарқи кайвонаш. 109. Хитобаш ончунон нофиз, ки бар кӯҳ ар шавад ворид, Сароби дашти нобудӣ шавад аҷзои ларзонаш. 110. Яке аз ҷовишони камтараш Кударз бин Кашвод,46 Яке аз чокарони лашкари Соми Наримонаш. 111. Бувад бӯстони хулқи ӯ, ки созад мурдаро зинда, Насими рӯҳбахше, к-ояд аз насрину райҳонаш. 112. Ҳавои ҷуди ӯ бошад, ки дар фасли баҳори ӯ, Садаф чун чарх сад пурдур шавад аз абри найсонаш. 113. Чу атбоқи фалак бошад ҳазорон густаронида, Кашида чун шавад дар рӯзи бори ом шелонаш. 114. Дусад чун Ҳотаму Бармак, барад сад сол аз он рӯзӣ Чу рӯзи ҷашн бошад бар замин нонрезаи хонаш.47 115. Ба рӯи Кисравон нури суҷуди хоки даргоҳаш, Ба пушти Қайсарон хатти нишони чӯби дарбонаш. 116. Ҳаворо қатраи борон бад-он навъе, ки бишкофад, Бад-онсон бигзарад аз ҷисми хоро нӯги пайконаш. 117. Бувад теғаш чу ҷаллоде, ки пӯшад кисвати аҳмар, Зи хуни хасм чун пӯшида гардад ҷисми урёнаш. 118. Чунон гар абри боранда дарояд барқ дар хоро, Дили сангиндилонро пора созад чашми гирёнаш. 119. Шаҳо, дар мадҳат ин назми маро ҳар кас, ки бархонад, Нагардад мултафит бо шеъри Хоқонию Хоқонаш. 120. Пас аз вай соҳири ҳиндӣ чунон ин назми худ орост, Ки «Мирот-ус-сафо» шуд ном аз табъи сухандонаш.48 121. Дигар шуд орифи Ҷом “Ҷило-ур-руҳ»-ро нозим, Мушарраф сохта аз наъти олӣ «Фахр-ул-аднон»-аш. 122. «Насим-ул-хулд» кардам номи ӯ дар мадҳи шаҳ з-он рӯ, Ки ҷонро ҳаст ҳар байте насим аз хулду ризвонаш. 123. Зи рӯҳи ин истимдод кардам назди Ҳақ лекин, Дилам ҳар ч-он зи Ҳақ мехост, фоиз шуд бад-он сонаш. 124. Ба Ҷомӣ гар надорам роҳи даъво андар ин маънӣ, Ки ҳаст устоди ман в-ин назм гашта зеби девонаш. 125. Ба Хусрав ҳоҷати даъво набошад з-он, ки хонанда Шавад воқиф, чу ояд дар назар ҳам ину ҳам онаш. 126. Агар ҷавҳарфурӯшон баҳри савдо сӯи Ҳиндустон Баранд ин тӯҳфаро ё тоҷири дарё ба Шервонаш.49 127. Зи рӯҳи Ҳусравам ояд дусад инсофу сад таҳсин,  Зи Хоқонӣ малолатҳо ки кардан шарҳ натвонаш. 128. Ҳамеша то ки дар маръои дашти дилкаши олам, Раият чун рама, султони одил ҳаст чӯпонаш. 129. Дар ин маръо раият сад ҳазорон бод беш он навъ, Ки ҳар якро бувад чокар ҳазорон хону Қоонаш.

VI. «НАСИМ УЛ-ХУЛД» (ЖАННАТ ШАБАДАСИ) ХОҚОНИЙГА ТАТАББУЪ 1.    Муаллим ишқу унинг мактабининг талабаси ақл пиридир. Фалакни унга адаб ўргатиш учун айланиб турувчи чарх деб бил. 2.    Маъни ўргатувчи муаллимнинг мактабини кўргинки, сув,ҳаво, оташ ва тупроқ унинг тўрт девори, айланувчи чарх эса, унинг гумбазидир. 3.    Мактабдаги бола сўзларни чиройли ва тўғри айтиб кетолмаёт- ганлигидан устоз диққат. Одам умри бўйи ҳар бир сабоқни осонлик билан ўрганиб кетолмайди-да. 4.    Бундан ҳам ажабланарлиси,  (толиб) умри ўтиб бўлган соатда (ҳали ҳеч нарса) билмаганлигини билиб, хотир лавҳида сақлаб қолганларини ҳам фаромушхотирлик ёшлари билан бутунлай ювиб ташлайди. 5.    Бу борада бола уёқда турсин, ўзини билағон деб ҳисоблайдиган сўзнинг пири донолик даъвосини қиёмига етказиб турса ҳам дарду шавқ аҳли буни нодон деб ҳисоблайдилар. 6.    Уларнинг    бирлари ёруғлик манбаи  нур,  иккинчиси (яъни) ақл зулмат бўлгач ва асло бир-бири билан қўшилиб кетмагач, бундай устозу шогирддан қандай натижа бўлар эди? 7.    Бу муаллимнинг таълимини агар бошдан-оёқ фахм этсанг, жаҳл нуқсонларидан эмин бўлиб, Аллоҳ билимларидан баҳра олиш билан комиллик касб этишга ишонч ҳосил қиласан. 8.    У шундай бир гулшан томонга йўл кўрсатадики, унинг бу дилкаш жойнинг дарахтлари тубо ҳурларининг қадди-қоматига ўхшайди, кавсар жаннатий лаъллардан товланиб туради. 9.    Уларни жаннат    дарахтлари демагин, у чаманнииг сарвларини бирма-бир иймон боғида жилвагар бўлган алифлар деб билгил. 10.    Гўзаллигию   тароватидан уни Аллоҳнинг пок каломидаги «жаннату тажрий таҳтиҳ-ал-анҳор» («жаннатда тагларидан ариқлар оқиб турадиган жойлар бор»)ининг унинг шаънига айтилганлигини кўрасан. 11.    Хизр чашмасининг суви унинг ҳавзидан олинган бир идиш сиғимичадир. Осмондаги қуёш бу жаннат гулистонининг бир гули саҳифасичадир. 12.    У ерда Исо нафасидек хушбўй шабада эсиб туради. Қушларининг ёқимли овози Довуднинг «Забур» ни ўқиган вақтдаги оҳангни эслатади. 13.    У ердаги ариқнинг жавҳарсимон майда тошларининг қимматидан Бадахшоннинг лаълисию Уммонларнинг дурлари юз йўл хижолат чекади. 14.    Марямнинг ўғли  Исо ўзининг ўликларни тирилтирувчи нафаси билан ўша ернинг хас-чўпларини супуриб юради. Имроннинг ўғли Мусо қўлидаги ҳассаси билан ўша боғ эшигида соқчилик қилади. 15.    Эй кўнгил,  (юқорида таърифланган)  гулшан маърифат боғининг ўзгинаси. Яратганнинг қудрати шундайки, уни ўзи комил инсонлар учун ораста қилиб қўйган. 16.    Ўша мактабдаги ўша муаллимдан комиллик топганнинг ташқи дунёси кўриниб турган вайрона тан мулки ва яшириб қўйилган хазинаси ҳам бахтиёрликдир. 17.    Ўша вайронадан бойўғли Ҳумо—бахт қушидек шундай парвозга келадики, унинг соясида подшолар давлатни идора қилиш қуввасини топадилар. 18.    Бу Каёний хазинасидаги ҳар бир гавҳар шу даражада қимматга лойиқки, агар у йўқолса Жамшиду Кайхусрав мулки харж қилинганда ҳам қоплаб бўлмайди. 19.    Қандай яхшики, хотиржам ботин жамоаси  (фонийлашган соликлар) бундай хазинани сақлаш билан ташқи оламда кўриниб турганларини пора қилади. 20.    Комиллик касб    этган ўша соликнинг ўша ганжни сақлаш учун бадан шаҳрининг вайрон бўлиши қандай яхши (Дил мулкининг маъмурлиги учун уни сақлашга азм қилган тан шаҳрининг вайрон бўли-ши қандай яхши). 21.    (Солик йўлда экан), зоҳирда унинг оёғига тиканлар санчилади. Маънан эса, унинг оёғига кирган ўша тиканларни жаннат ҳурлари киприклари билан чиқариб оладилар. 22.    Солик доимий ботиний зикрдадир. Бироқ унинг кийган кийими юз порадир. Бу поралар Қуръон оятларидан иборат бўлган жаннатнинг гулларига ўхшайди. 23.    Солик бошдан-оёғигача маломатда, лекин унинг дилида яккаю ягона Аллоҳнинг зикри «маломат» сўзи ичидаги алифга ўхшаб дил уйини ёритиб туради. 24.    Ўзини топмоқ йўлини босиб ўтишда кўз ёшлари кўкрагига тушиб, қуйига қараб равона бўлади. Бу тўкилган ёшлар раҳмат булутидан томган файз денгизининг дурларидекдир. 25.    Ботинда, яъни руҳий олами билан (Аллоҳ жамолига етишиш) дарёсига ғарқ бўлиб, зоҳирда эса, ҳунарлардан баҳравар қўли билан Уммон денгизидаги кемасини ҳаракатга келтиради. 26.    Сўфий кўз    юмиб очгунча Машриқдан Мағрибгача бўлган йўлни босиб ўтади. Осмондаги қуёшга ўхшаб ер юзини секинлик билан бир кунда айланмайди. 27.    Уларнинг ҳимматларининг юксаклигию  нафсоний ҳузур- ҳаловатларнинг тарк этишидаги мардлигига фалак ва Зуҳал юлдузининг икки холи гувоҳдир. 28.    Суфиёна завқу   шавқ лаҳзаларида эгнидан тушиб кетган эски кийими фалакнинг этагича, унинг ёқаси эса осмоннинг айланасичадир. 29.    Суфийларнинг    ўзлигини йўқотиб руҳни завқ-шавқ пайтларида айланувчи чарх кичик бир нуқтадек майдонга ўхшаб қолади. Чархнинг айлана этаги ҳам зикрга туша бошлайди. 30.    Шунда агар ваҳдат дастурхони ёйилса, малоикалар унинг атрофида ҳар томондан келган пашшалардай ғавғо кўтариб, меҳмон бўла бошлайдилар. 31.    Масиҳо (Исо) азал субҳида унинг муҳофиз нафасидан файз топган. Хизр эса, зулмат кечасида унинг тириклик сувидан ичган. 32.    Осмонда ҳодисалар тўфонининг бош тортиб келишидан нима парво. Арши аъло атрофида яшовчи (фаришталар — қудсилар)нинг Нуҳ тўфонидан нима ташвишлари бўлиши мумкин? 33.    Эй кўнгил, сен бундан комил   солиқларнинг равишини истамоқчи бўлсанг, билгинки, улар «аласт» кунида Ҳақ билан аҳду панмон қилганлар. 34.    Сен агар ундан йўл-йўсин ўрганмоқчи бўлсангу бу насиб этмаса, сен шунда ҳам умидсиз бўлма ва Аллоҳнинг иноятидан баҳравар бўлиш ниятидан қайтма. 35.    Чунки ёмонликни ўзига касб қилиб олганлар агарда яхшиларнинг йўлига рағбат қилсалар бу ҳам Аллоҳнинг инояти аломатидир. 36.    Сен агарда йўлга чиққан мард, яъни солик эсанг нопок нафсингдан кеч ва шу маҳалнинг ўзида ҳалол кишилар юрган тўғри йўлни чоғла. 37.    Бу    йўлга    кираётганингда  аввал тавба-тазарру ёшлари билан бутун баданингни покла. Яхши томони шундаки, яратган (ўз ишидан) пушаймон бўлганларни пушаймон қилдириб қўймайди (Ўтган ишнинг доғига ташлаб қўймайди). 38.    Ундан кейин агар уддасидан чиқсанг етук бир йўл кўрсатувчи (муршид) топ. Чунки йўл йироқ, хатарли унинг биёбони мусофирларни қатл этувчидир. 39.    Бу йўлнинг қандайлигини билсанг, ундаги тиканли дарахтлар йўл юрувчининг оёғини ерга бутунлай ёпиштириб қўяди. Ҳар қадамда дарахтларнинг тиканлари мақсадга етишиш йўлига монелик қилади. 40.    У ердаги тиканли дарахтлар шох ва баргларидаги ўргимчак ини тузоғига фалакнинг қушга ўхшаш жуфт юлдузлари пашшадек илиниб ётадилар. 41.    Баҳорида ҳар томонда узоқдан кўзга жимирлаб кўринадиган селлар оқади. Иссиқ шамолида ранг-баранг гуллар турлича бўлиб кўринади. 42.    Унинг кенг майдонларида ҳар қадамда юзлаб ҳаммани ҳалок қилувчи офатлар учраб туради. Йўлни кесиб ўтишда ҳатто аждаҳо ҳам қўрқувда жонини ҳовучлаб юради. 43.    Йўлни кесиб ўтишда икки юз бало тоғи қон тўкувчи қиличини қайраб тургандай (Ўша) бало тоғи этагига тош тўлдириб ҳар томондан чоғланиб туради. 44.    Минглаб офат денгизининг гирдобдарига юзлаб дунёлар ғарқ бўлган, унинг на соҳилини ва на ниҳоясини ақл англаб етиши мушкулдир. 45.    Катта балиғига ерни елкасида кўтариб турган балиқ каби ҳар куни икки ютум керак бўлади. Лекин унинг медаси (ошқозони) яна тўймай, очликдан қизиб туради. 46.    Сўз бораётган манзилда мингларча ўрмонлар учрайди. (Бу ўрмонларда баҳайбат) дарахтларнинг ҳар бир япроғида ўзларининг ердан сув тортиб оладиган томирлари билан маҳрумлик, умидсизлик ҳарфлари ёзиб қўйилганлигини кўриш мумкин. 47.    Бироқ бу ўрмонларни   (одамнинг жонини ўртовчи) алангалар қоплаб олган. Улар мовий осмон гумбазигача шула сочиб турадилар. 48.    Бу (даштнинг) баланду пасти кетгунича гўё ер қаъри юқорига кўтарилиб, Сурайё юлдузи пастга ингандайдир. 49.    Бундай таҳликали ва душвор йўл устидан чиқиб қолган йўловчи учун йўл бошловчи (пир)сиз, аниқки, илгарлаб кетиш мушкул бўлади. 50.    Йўл бошловчи (ўз навбатида) маънавияти билан комил муршид (пир) бўлмоғи лозим. Шунда юқорида айтиб ўтилган йўлни  босиб ўтиш хатарлардан холи бўлади. 51.    Аввало у дин йўлида ҳар неки буюрса қабул қил ва сидқидилдан адо эт. 52.    Сенга биринчи фарз —кофир нафсингни ўзингга бўйсундириб оласан. Ундан кейин кўнгил подшосининг олдида уни мусулмон қиласан. 53.    Нафсингга турли риёзатлар буюрмасдан туриб, у кофир нафсинг юмшаб, унинг иллатлари устидан ҳукмрон бўлишинг мумкин эмас. 54.    Ҳиндистоннинг зўр филини ҳам чангакнинг зарби чумолига ўхшатиб бечора, ожиз қилиб қўяди. (Сен ҳам нафсингни шундан қилиб қўй). 55.    Шер эгаси қаттиқ чўпу қават-қават занжир билан йиртқич ҳайвонни занжирбанд қилмаса, у йиртқич қандай қилиб итоаткор бўлиб қолади. 56.    Бу  (нафс)  шер эмас, тулкини ўйнатувчи айиқ ҳам эмас,  балки айиққа ўхшаган айёр тулкидир. Чунки унинг макру найранглари олдида жаҳон шерлари ер тишлаб қолганлар. 57.    (Соликнинг) офатли йўлида бу каби нафс ҳамроҳи бор экан, йўлдан уришда юзлаб деву шайтонлар унга шогирддай бўлиб қолдилар. 58.    Бу водийда юзлаб биёбон девларини ўзига ром қилиб олган нафснинг сенга ҳамроҳлик қилиши мақбул эмас. 59.    Кўйлагингнинг ичида заҳарли илон бўлгандан кейин қандай қилиб бу йўл бехатар бўлсин. У илонларнинг ҳар бири ҳар бир тук тагига тишини тираб сени ўлдириш учун чоғланиб турибди. 60.    Бу заҳарли илонгина эмас, шундай шум қуртки, у (кишини) ҳалок қилувчи бўлиб, мақсадга етишга монелик қилиб туради. У Кирмон шоҳини (қуртлар шоҳини) ўлдирмагунча мақсадимга етдим демайди. 61.    У хамма малоикалар сажда қилган одамга душман бўлиб, уни бир дона буғдой туфайли жаннатдан кувдирган иблисдекдир. 62.    Нафс шундай отани мағлуб қилди. Мағлублик одам авлодига мерос бўлиб қолди. Шундан буён нафс танамизга жабр- ситам тошини отиб, юракка наштарини санчиб келади. 63.    Агар одам шундай    душманни   (шайтоний нафсни) енгиб ўтса, баҳодирликда Рустамгина эмас, балки жанг майдонининг асл мардидир, деб айтиш мумкин. 64.    Агар сен муршид — йўл бошловчининг буюрганларидан ташқари чиқмасанг (уларни сўзсиз бажарсанг), нафс сенинг олдингда ожизланади, сенга қарши туриш қуввати сусаяди. 65.    Айтайлик, нафсинг сенга бўнсунди, лекин бу ҳали қийинчилик, машаққатлар бутунлай чекинди дегани эмас (сен ниманики, мушкул деб билган бўлсанг бундан ҳам ортиқ мушкулликлар бор). 66.    (Сенга йўл бошловчи бўлган комил) айтади: Нафснинг макру ҳийлаларидан қутулдинг. Энди (хотиржамлигинг), жонингнинг осойиши учун (ҳушёрликни қўлдан бермаслик, огоҳлик учун) унинг азобда бўлишини мақбул бил. 67.    Агар офатлар билан тўлиб-тошган бу селдан борлиқ мамлакати (яъни вужудинг)нинг вайрон бўлишини истасанг доимий покланиб, шариат буюрганларини адо этишни кўнглингга туккин. 68.    Аллоҳ ишқига ғарқ бўлиш ва нурга чўмишни тунда ўкиладиган намозу йиғи, муножотлардан деб бил. Шам шундай қилганлиги ва қуёшдан порлаганлиги учун унга юксакдан жой бердилар. 69.    Дил денгизида кетма-кет келадиган тўфонлар хатари борлигидан билгилки, агар сен ҳам зарарли туғёнларга берилсанг, кўнгил кемаси ғарқ бўлиши мумкин. 70.    Мана шундаи хатарли мавжлардан бошпана топиш иложини шамол ҳукми остида бўлган Сулаймондек қудрат эгаси топа олиши мумкин. 71.    Дилингда маҳкам туриб «ла илаҳа»ни «иллаллоҳ»га келтириб боғлашни билгин. Муршидинг нафю исботни қандай буюрган бўлса, шу тариқа адо эт. 72.    Сен «ла илаҳа» дейишингдан мақсад кўнглингдан «масиваллоҳ» (Аллоҳдан бошқасини) чиқариб ташлаш бўлиши керак. Нафй зикридан мақсад бошқа илоҳларни рад этиб, Аллоҳнинг ягоналигини исботлаш- дир. 73.    «Иллаллоҳ» дейишингдан мақсад ҳақиқий маъбуд (Аллоҳ) бўлиши лозим. «Қул ҳуваллоҳу аҳад» оятининг ҳукми унинг шаънига шоҳид бўлади. 74.    Лекин бу зикрни шундай хотирага олиш керакки, ўша зикр қилувчининг бундан бошқа огоҳлиги ва далили бўлмасин. 75.    («Ла илаҳа иллаллоҳ» даги) алифлар дилингда тикиб қўйилгандай, михлангандан мустаҳкамлансин. Уни исбот ва рад қилишдан ақлга йўл қолмасин. 76.    Маънавиятингда Ҳаққа восилликни муқаррар қилгач, зоҳирда шариат қоидаларига амал қилишни зарур деб бил. 77.    Беш вақт намоз ислом панжасининг қуввати бўлди. Унинг одобу арконларига риоя қилиб, адо этгин. 78.    Закот йигирмадан бир деб олинди. Унинг қолганни йигирмасидан ҳам ҳақ бериш дил ҳукмидир. Балли, шукронани бериш мардларнинг қарзидир. 79.    Рўзанг вужудингни шариат томонидан таъқиқланганлардан сақланди. Дилнинг рўзаси Раҳмонни ёдлаб туришингнинг йўлини тўсиб турувчилардан ҳимоя қилади. 80.    Ундан кейин  ҳажнинг шартларини адо қилмоқчи бўлсанг бунинг учун унга қодир бўлмоқлигию, йўл хавфсизлиги керак. Ўнинг биёбонига зоҳир юзасидан қадам ташлаб бўлмайди. 81.    Бироқ йўлга    чиққанлар бош-оёқ яланг юрадилар. Қуёшга ўхшаб кийим-бошга эътибор қилмайдилар. Ўзи йўлдаю оёғлари айланувчи чархнинг тўртинчи қаватида бўлади. 82.    Юришда оёқ остидаги чумолига ўхшаб озурда бўлсалар-да, мақсадга (висолга) етишиш ҳаракати рашкидан чумолиларнинг ҳар бири аждар келбатига эга бўлади. 83.    Соликнинг ўзининг ориқ елкасига жундан тайёрланган кийим ташлаб олиши бежиз эмас. У ҳаддидан ошадиган нафснинг эговидир. 84.    Сўфийнинг танида риёзат тошидан минглаб доғлар пайдо бўлган. Бироқ буларнинг бари бир томону айрилиқнинг доғи бир томондир. 85.    (Аллоҳ кечирувчидир), гуноҳинг қиёмат тарозусида Қоф тоғига тенг бўлса ҳам пушаймонлик (тавба) оҳи билан уни учириб юборишинг мумкин (тавба гуноҳни ювиб кетади). 86.    Сен тоат-ибодатни юз  карра ўрнига қўнсангу унга риё юққан бўлса уни тоат денгизи эмас, гуноҳ денгизи деб бил. 87.    Зим-зиё   ичинг дирамларнинг(танга пулларнинг) нақшлари била хира тортиб кетган. Ташқаридан эса у танга тўлдирилган ҳамёнга ўхшайди. 88.    Агар юзта жонингни гаровга қўйиб, фақрлик тариқининг қўлини тутсанг Худо сенга арзон қилибди, арзонга сотиб олибсан. 89.    Душман сенинг жонингга қасд қилган тақдирда унга (зарба беришга) қодир бўлсанг ҳам буни Худодан (тақдирдан) деб бил, унинг кўнглини ранжитишни кўзлама. 90.    (Ҳожатмандлик туфайли) нокасдан нон сўрагандан кўра, унинг кул остидаги нони ой кулчаси бўлганда ҳам ҳеч қачон сўрама. 91.    Нимаики  сўрайдиган  бўлсанг Ҳақдан  сўра, балки Ҳақдан ҳам сўрашга ҳожат йўқ, зеро йўл юрувчига аталган (ризқ-рўзи) аввалдан тайин этилган. 92.    Ҳақдан бало етса, унинг неъмати деб бил. Бу неъмат шукрини қилмасанг куфрдир. 93.    Риёзат қудуғини қазиб, кўнглинг равшанлик тортганда англаб биласанки, у сени оқибатда иззат билан Канъонли ой (яъни Юсуф каби) Миср тахтига ўтқазади. 94.    Ҳийлагар шайх ҳийла-найрангини тарк этса ҳам бу нуқсондан бошқа нарса эмас. Дўкони ёпиқ бўлган бозордан ким ҳам наф кўради. 95.    Сен Ҳақнинг сирини яширин тутсанг бунинг ажабланадиган жойи йўқ. Бутга сиғинувчи ҳам ўз бути сирини юраги қатида яширин сақлайди. 96.    Мажозий маҳбубинг бўлсаю, сен уни яширин тутсанг бундай сир ҳақиқий маҳбублик йўлига олиб боради. 97.    Дўст ризосини қидирсанг олдингга нимаки келса (бошингга нимаки тушса) бунинг фойдасига ҳам зиёнига ҳам рози бўлиб ҳаммасини тақдирдан деб бил. 98.    Ғофил воиз насиҳатларига қулоқ солма ва ундан йироқ бўлки, у ғафлатдаги одамнинг уйқусидаги афсоналардир. 99.    Харақониндек шайх сени оз фурсатда ер юзини кездириб, ажойиботларини кўрсатса ҳам бу (тариқат) водийсининг кароматларига маҳлиё бўлма. 100.    Билгинки, комил дарвишларнинг тутган йўли доимо шундайдир, Агар замона шоҳлари ҳам бу йўриқни тутсалар зийнат устига зийнат шу эди. 101.    Замона шоҳларидан дарвишликни шоҳликдан юқори қўйган бир киши (Яъни, Султон Ҳусайн Бойқаро)гина бу мартабага лойиқдир. Орифлигига кўра дарвишлиги шоҳлигидан устундир. 102.    Султон Ҳусайн Бойқаро дарвишваш шоҳ, фақрликни одатга айлантирган султондир. Шоҳлик тахтининг юксаклиги, дарвишлигу фақрлик Ҳақ таоло томонидан унинг шаънига лойиқ кўрилгандир. 103.    Султон Ҳусайн Бойқаро салтанат осмонининг Абулғозийси бўлиб келди. Одам Ато давридан бошлаб аждодида султонлик насаби давом этиб келади. 104.    Уни султон дема, оламнинг султонлари унга мулозимдирлар. Шунинг учун ҳам унга хон ибн хон (Хон ўғли хон) лақаби нисбат бўлди. 105.    Мулкни бошқаришда Доро ва унга ўхшаганлар унга қулдирлар. Мамлакатни тартиб билан бошқаришда Сосон ва Сомонлар унга хизматчидир. 106.    Дунёнинг гулшани унинг мулкдорлик боғининг оромгоҳидир. Эрон ва Турон унинг базм қурадиган иккита мавзеидир. 107.    Мамлакатни идора этишда Жамшиднинг бошқарув уй тартиблари унга нописанд. Мол-мулк бағишлаш, яъни саховатпешаликда эса, Сулаймоннинг мулки арзимас бўлиб қолади. 108.    Даргоҳи остонаси шу даражада баландки, унинг дарвозабони қўлидан бир чўп тушиб кетса, у юз асрдан сўнг Кайвон  (Зуҳал) устида ётган бўлади. 109.    Унинг хитоби — амри шундай таъсирлики, агар тоққа тегадиган бўлса, тоғнинг аъзоси титраб йўқлик даштининг кукунига айланиб кетади. 110.    Кударз бинни Кашвод унинг камтар сарой хизматчиларидан биридир. Сомнинг ўғли Наримон унинг лашкарларига бир хизматкордай. 111.    Унинг яхши хулқи ўликни тирилтиради. Унинг райҳону гулларидан жон бағишловчи шабада эсиб туради. 112.    Унинг саховати ҳавосидан баҳорда осмон юлдузларга тўлгандай баҳорий булутидан юзларча ,садафлар дурга тўлади. 113.    Халқни қабул қилиб, шоҳона зиёфат берадиган кунида фалак қаватлари каби минглаб дастурхонлар ёйилади. 114.    Байрам кунлари ёзилган дастурхоннинг нон ушоқларидан икки юзта Ҳотаму Бармакка ўхшаган юз йил ризқ топадилар. 115.    Хисрав (подшоҳ)лар юзида даргоҳи тупроғига сажда қилганликнинг нури бор. Қайсарлар (подшолар) орқасида унинг пойлоқчиси қўлидаги чўпи (урган вақтдаги) изини кўради. 116.    Ёмғир қатралари ҳавони қандай тешиб ўтсалар унинг камонининг ўқи тошларни шундай тешиб ўтади. 117.    Уруш чоғларида шоҳнинг яланғоч танаси қизилқон билан қоплангандан, қиличи ҳам қизил кийим кийган жаллодга айланади. 118.    Ёмғирли булут чақмоғи билан тошни ёриб киргандай шоҳ йиғлаган пайтларида тошбағирлар юрагини пора қилиб ташлайди. 119.    Эй шоҳ, сенинг мақтовингга бағишланган бу шеъримни кимки, ўқиса, ҳоқонлик даражасидаги Хоқоний шеърига эътибор қилмай қўяди. 120.    (Хоқонийдан) кейин Ҳинд сеҳргари (Хусрав Деҳлавий) бу назмни қаламга олди. Унинг табъи назми билан «Миръотус-сафо» («Ёруғлик оинаси») номли (асари) пайдо бўлди. 121.    Яна бири орифи Жом — Абдураҳмон Жомийнинг «Жило ур-руҳ» қасидасида олий даражадаги зот ишга қаттиқ киришиб, ушбу Аднон  авлодининг фахри бўлган Муҳаммад алайҳиссалом наътини яратишга эришди. 122.    Мен шоҳ мадҳидаги (ўз шеъримни) «Насимул-хулд» («Жаннат шабадаси») деб атадим. Чунки унинг ҳар байти танга жаннат шабадасидек баҳра бериб туради. 123.    Шу иккала (устоз) руҳидан Ҳақ йўлида мадад сўрадим. Дилим яратгандан нима тиласа, шундай файз етди. 124.    Жомийга унинг қасидаси юзасидан даъвом йўқ. Бу (гапим) шу маънодаки, бу (зот) менинг устозим ва унинг қасидаси девонига знйнатдир. 125.    Хусрав (Деҳлавий) га даъво қилишимнинг ҳожати йўқ. Чунки ўқувчи (қасидаларнинг) ҳар иккисини ҳам назардан кечирган. 126.    Агар жавҳар сотувчнлар савдо иши билан бу туҳфани (менинг асаримни) Ҳиндистонга олиб борсалар ёки дарёдан кечиб ўтувчи савдогарлар Ширвонга олиб ўтсалар. 127.    Хусрав (Деҳлавий)нинг руҳидан менга икки юз инсоф билан айтиладиган (гапу), юз таҳсин, муқаррардир. Хоқонийга эса келадиган малолликларни тушунтириб беролмайман. 128.    Ҳамиша оламнинг дилкаш дашти (яйловларида) раият-галаю, одил шоҳ-чўпондир. 129.    Ушбу майдонда юз минг, ундан ҳам ортиқ фуқаро бўлсин, уларнинг ҳар бирига минглаб хонлару, шоҳлар хизматда бўлиб қолсинлар.