ҒАЗАЛЛАР
101
Ғам юкидин чангдек қаддим хам эттинг оқибат.
Риштаи жон ноласин зеру бам эттинг оқибат.
Яхши эрди сафҳаи афлок дардим ёзғали,
Баҳри ашким мавжидин борин нам эттинг оқибат.
Ўткариб тўққуз фалак бошидин оҳим дудини,
Ул муваллидларға они пуржам эттинг оқибат.
Ғурбату, ишқу, балойи ҳажру, заъфу хасталиғ
Етмас эрдиким, мени мажнун ҳам эттинг оқибат.
Оҳ гардун, ашк анжум, нола раъду пўя барқ,
Хилқатимдин бир ажойиб олам эттинг оқибат.
Бу кўҳан дайр ичра жон бўлсун фидонг, эй муғбача,
Ким жаҳондин бизни масту беғам эттинг оқибат.
Эй Навоий, ишқ аро васл истадук, кулдунг басе,
Бизни ушбу муддаода мулзам эттинг оқибат.
Риштаи жон ноласин зеру бам эттинг оқибат.
Яхши эрди сафҳаи афлок дардим ёзғали,
Баҳри ашким мавжидин борин нам эттинг оқибат.
Ўткариб тўққуз фалак бошидин оҳим дудини,
Ул муваллидларға они пуржам эттинг оқибат.
Ғурбату, ишқу, балойи ҳажру, заъфу хасталиғ
Етмас эрдиким, мени мажнун ҳам эттинг оқибат.
Оҳ гардун, ашк анжум, нола раъду пўя барқ,
Хилқатимдин бир ажойиб олам эттинг оқибат.
Бу кўҳан дайр ичра жон бўлсун фидонг, эй муғбача,
Ким жаҳондин бизни масту беғам эттинг оқибат.
Эй Навоий, ишқ аро васл истадук, кулдунг басе,
Бизни ушбу муддаода мулзам эттинг оқибат.
102
Ҳабиб ғайр ила май ичти, эй кўнгул, қон ют;
Эл ичса васл майин боқу заҳри ҳижрон ют.
Чу ҳажр муҳлик эрур, бода эрмас анга илож,
Тутайки жоми ман ўрннға шираи жон, ют.
Менгаки дўст керак, эй Хизр, ютармен қон,
Сенгаки умрдурур ком, оби ҳайвон ют.
Ўқидин, эй кўнгул, ич шарбат ўрниға хуноб,
Ушоқ муз ўрниға ул шарбат ичра пайкон ют.
Висол нўшини то мумкин ўлғай истар эсанг,
Фироқ заҳрини бас улча бўлғай имкон ют.
Ичингда сирри ҳақиқатни ёшурай дер эсанг,
Улустин ул гуҳари бебаҳони пинҳон ют.
Навоий, айла анинг ишқи таркини, йўқ эса,
Чу ғайр ила май ичар боқу дам-бадам қон ют.
Эл ичса васл майин боқу заҳри ҳижрон ют.
Чу ҳажр муҳлик эрур, бода эрмас анга илож,
Тутайки жоми ман ўрннға шираи жон, ют.
Менгаки дўст керак, эй Хизр, ютармен қон,
Сенгаки умрдурур ком, оби ҳайвон ют.
Ўқидин, эй кўнгул, ич шарбат ўрниға хуноб,
Ушоқ муз ўрниға ул шарбат ичра пайкон ют.
Висол нўшини то мумкин ўлғай истар эсанг,
Фироқ заҳрини бас улча бўлғай имкон ют.
Ичингда сирри ҳақиқатни ёшурай дер эсанг,
Улустин ул гуҳари бебаҳони пинҳон ют.
Навоий, айла анинг ишқи таркини, йўқ эса,
Чу ғайр ила май ичар боқу дам-бадам қон ют.
103
Эй кўнгул, дедимки, айлаб азм жононимға ет,
Демадимким, турғилу афғон била жонимға ет.
Бошинг ол кет, лек чун ҳам бекасу ҳам хастамен,
Ҳолатим сўрмоқға гоҳи байтул аҳзонимға ет.
Чунки кўрдингким, ўлубмен тутма мотам қайт бот,
Ул дами жонбахшу лаъли обиҳайвонимға ет.
Ўлганимни арз этиб йиғлаб дегилким, эй Масиҳ,.
Айлабон лутф ул қатили тиғи ҳижронимға ет.
Қелмак ўлса итлари жисмим туганмастин бурун,
Бошлабон ул қотили кофирни вайронимға ет.
Етгач ўқ чун тиргузур қўпсам бўлай деб садқаси,
Зинҳор ул дам мадад айлар учун ёнимға ет.
Деб эдинг етгум Навоийға қотиғроқ тушса иш,
Ушбу дамким, ҳажр қасд айлабтурур, қонимға ет.
Демадимким, турғилу афғон била жонимға ет.
Бошинг ол кет, лек чун ҳам бекасу ҳам хастамен,
Ҳолатим сўрмоқға гоҳи байтул аҳзонимға ет.
Чунки кўрдингким, ўлубмен тутма мотам қайт бот,
Ул дами жонбахшу лаъли обиҳайвонимға ет.
Ўлганимни арз этиб йиғлаб дегилким, эй Масиҳ,.
Айлабон лутф ул қатили тиғи ҳижронимға ет.
Қелмак ўлса итлари жисмим туганмастин бурун,
Бошлабон ул қотили кофирни вайронимға ет.
Етгач ўқ чун тиргузур қўпсам бўлай деб садқаси,
Зинҳор ул дам мадад айлар учун ёнимға ет.
Деб эдинг етгум Навоийға қотиғроқ тушса иш,
Ушбу дамким, ҳажр қасд айлабтурур, қонимға ет.
104
Эй насими субҳ, аҳволим дилоромимға айт,
Зулфи сунбул, юзи гул, сарви гуландомимға
Буки лаъли ҳасратидин қон ютармен дам-бадам,
Базми анш ичра лабо-лаб бода ошомимға айт.
Ком талху, бода заҳру, ашк рангин бўлғанин
Лаъли ширин, лафзи рангин, шўхи худкомимға айт.
Шоми ҳижрон рўзгоринг тийра невчун қилди, деб
Сўрмағил мендин бу сўзни, субҳи йўқ шомимға айт.
Ул пари ишқида нангу номким тарк айладим,
Кўнгул отлиғ ҳажр водийсинда бадномимға айт.
Эй кароматгўй, ишим оғози худ исён эди,
Шамъи раҳмат партави етгайму анжомимға айт.
Йўқ Навоий бедил ороми ғам ичра, эй рафиқ,
Ҳолини зинҳорким кўрсанг дилоромимға айт.
Зулфи сунбул, юзи гул, сарви гуландомимға
Буки лаъли ҳасратидин қон ютармен дам-бадам,
Базми анш ичра лабо-лаб бода ошомимға айт.
Ком талху, бода заҳру, ашк рангин бўлғанин
Лаъли ширин, лафзи рангин, шўхи худкомимға айт.
Шоми ҳижрон рўзгоринг тийра невчун қилди, деб
Сўрмағил мендин бу сўзни, субҳи йўқ шомимға айт.
Ул пари ишқида нангу номким тарк айладим,
Кўнгул отлиғ ҳажр водийсинда бадномимға айт.
Эй кароматгўй, ишим оғози худ исён эди,
Шамъи раҳмат партави етгайму анжомимға айт.
Йўқ Навоий бедил ороми ғам ичра, эй рафиқ,
Ҳолини зинҳорким кўрсанг дилоромимға айт.
105
Етилмиш, оллоҳ-оллоҳ, не қомат ул қомат,
Ки олам аҳлиға солди қиёмат ул қомат.
Қунқарғай асрамайин боғбон ниҳолларин,
Чаманда сарвдек этса иқомат ул қомат.
Чу жилва қилди, вафо сари ҳеч қилмади майл,
Жафода топқан учун истиқомат ул қомат.
Хиром вақти халойиққа фитна ёғдурди,
Ки барча фитнадин ўлсун саломат ул қомат.
Бошимға еттию ўлган таним равон топти,
Бу ишни рости этти каромат ул қомат.
Чу ноз жилвасини сарвдек қилур билингиз,
Ки қатл этардин эрур бенадомат ул қомат.
Навоий, эмди ўзунгдин илик ювким, ўлгунг,
Ки зоҳир айлади шақи қиёмат ул қомат.
Ки олам аҳлиға солди қиёмат ул қомат.
Қунқарғай асрамайин боғбон ниҳолларин,
Чаманда сарвдек этса иқомат ул қомат.
Чу жилва қилди, вафо сари ҳеч қилмади майл,
Жафода топқан учун истиқомат ул қомат.
Хиром вақти халойиққа фитна ёғдурди,
Ки барча фитнадин ўлсун саломат ул қомат.
Бошимға еттию ўлган таним равон топти,
Бу ишни рости этти каромат ул қомат.
Чу ноз жилвасини сарвдек қилур билингиз,
Ки қатл этардин эрур бенадомат ул қомат.
Навоий, эмди ўзунгдин илик ювким, ўлгунг,
Ки зоҳир айлади шақи қиёмат ул қомат.
106
Ишқи солди хонумоним ичра ўт,
Лаъли оташноки жоним ичра ўт.
Нега етган ерда ўртар халқни,
Бўлмаса оҳу фиғоним ичра ўт.
Кўнглим эрмас тандаким ҳажринг аро,
Тушди жисми нотавоним ичра ўт.
Ўқларингнинг касратидин чектим оҳ,
Тушти андин найситоним ичра ўт.
Ҳажрдин куйди сўнгаклар, ваҳки, ишқ
Солди хошоки ниҳоним ичра ўт.
Соқиё майдин су урким, урди давр
Жони беному нишоним ичра ўт.
Эй Навоий, чун чақилди барқи ишқ,
Тушди андин хонумоним ичра ўт.
Лаъли оташноки жоним ичра ўт.
Нега етган ерда ўртар халқни,
Бўлмаса оҳу фиғоним ичра ўт.
Кўнглим эрмас тандаким ҳажринг аро,
Тушди жисми нотавоним ичра ўт.
Ўқларингнинг касратидин чектим оҳ,
Тушти андин найситоним ичра ўт.
Ҳажрдин куйди сўнгаклар, ваҳки, ишқ
Солди хошоки ниҳоним ичра ўт.
Соқиё майдин су урким, урди давр
Жони беному нишоним ичра ўт.
Эй Навоий, чун чақилди барқи ишқ,
Тушди андин хонумоним ичра ўт.
107
Замона эрур чун маҳалли ҳаводис,
Замоне керак бўлмасанг анда мокис.
Амал қасрини айлама анда иҳдос,
Ки ҳар лаҳза бўлғай ўкуш фитна ҳодис.
Чиқарға бу вайронадин чора йўқтур,
Гар Одам ва гар Нуҳу, гар Сому Ёфас.
Бўлур тийра кўзгунг, тўлар заҳри жоминг
Тутайким, бўл Скандару Жамға солис.
Жаҳон шуғли сори талаб қилма мужиб,
Анинг таркини тутқали иста боис.
Фано хонақоҳи аро сомит ўлғил,
Йўқ улким бақо даргоҳида боҳис.
Навоий, амал хирқаси ичра ўт сол,
Ки бўлмоқ керакмас бу мазраъда ҳорис.
Замоне керак бўлмасанг анда мокис.
Амал қасрини айлама анда иҳдос,
Ки ҳар лаҳза бўлғай ўкуш фитна ҳодис.
Чиқарға бу вайронадин чора йўқтур,
Гар Одам ва гар Нуҳу, гар Сому Ёфас.
Бўлур тийра кўзгунг, тўлар заҳри жоминг
Тутайким, бўл Скандару Жамға солис.
Жаҳон шуғли сори талаб қилма мужиб,
Анинг таркини тутқали иста боис.
Фано хонақоҳи аро сомит ўлғил,
Йўқ улким бақо даргоҳида боҳис.
Навоий, амал хирқаси ичра ўт сол,
Ки бўлмоқ керакмас бу мазраъда ҳорис.
108
Қўнгулда зулм била қилма юз бино иҳдос,
Чу қилдинг, ушбу етар қилмағил яно ихдос.
Жафо биносини бузғил, нединки, мухдис эрур,
Хилоф шаръи вафо қилдинг ул бино ихдос.
Гар элга қаср тараб тузди ишқ меъмори,
Нетайки қилди менга кулбаи ано ихдос.
Фиғонки, ул бути бино басе жафо тарҳин
Кўнгулда қилди ҳануз, ўлмай ошно ихдос.
Мени чу бузди, не осиғки халқ учун қилғай
Висол ганжи учун махзани ғино ихдос.
Чу ёр васли тиларсен, вужуд уйини бузуб,
Кўнгул харимида қил хилвати фано ихдос.
Навоиё, дема ихдос қилғил ўзлук уйин,
Мен айтган ўлсам ани, тавба раббано ихдос.
Чу қилдинг, ушбу етар қилмағил яно ихдос.
Жафо биносини бузғил, нединки, мухдис эрур,
Хилоф шаръи вафо қилдинг ул бино ихдос.
Гар элга қаср тараб тузди ишқ меъмори,
Нетайки қилди менга кулбаи ано ихдос.
Фиғонки, ул бути бино басе жафо тарҳин
Кўнгулда қилди ҳануз, ўлмай ошно ихдос.
Мени чу бузди, не осиғки халқ учун қилғай
Висол ганжи учун махзани ғино ихдос.
Чу ёр васли тиларсен, вужуд уйини бузуб,
Кўнгул харимида қил хилвати фано ихдос.
Навоиё, дема ихдос қилғил ўзлук уйин,
Мен айтган ўлсам ани, тавба раббано ихдос.
409
Менинг мажнунлуғумға ишқу савдо гар эрур боис,
Валекин бу икига бир пари пайкар эрур боис.
Дема боис недурким толпинурсен ҳар кеча то субҳ,
Тикилган кирпйкингдин жонға юз ништар эрур боис.
Кўнгулда оташин лаълинг ғами айб- этма куйсамким,
Туташмаққа танйм хошоки ул ахгар эрур боис.
Ўқунгдин пар чиқардим кўюнгга қилсам ҳаво тонг йўқ,
Ки учмоқ майли қилмоққа бу болу пар эрур боис.
Фироқинг биймидин юз қатла жон бергай эдим, лекин
Ҳаётимға умиди ваели жонпарвар эрур боис.
Чу мендин юз уюрдунг, тонг эмас бошингға эврулсам,
Бу саргардонлиғимға гардиши ахтар эрур боис.
Агар раҳн ўлди тасбиҳу ридо майхонада, эй шайх,
Ичарга дайри пири илгидин соғар эрур боис.
Фано баҳриға чўммоқдин ғараз толибға васл ўлди,
Ки ғаввос ўлмакига ғарқ ўлуб гавҳар эрур боис.
Навоий жисмининг заъфиға боис бўлди бедиллиқ,
Вале бедиллиғин сўрсанг, анга дилбар эрур боис.
Валекин бу икига бир пари пайкар эрур боис.
Дема боис недурким толпинурсен ҳар кеча то субҳ,
Тикилган кирпйкингдин жонға юз ништар эрур боис.
Кўнгулда оташин лаълинг ғами айб- этма куйсамким,
Туташмаққа танйм хошоки ул ахгар эрур боис.
Ўқунгдин пар чиқардим кўюнгга қилсам ҳаво тонг йўқ,
Ки учмоқ майли қилмоққа бу болу пар эрур боис.
Фироқинг биймидин юз қатла жон бергай эдим, лекин
Ҳаётимға умиди ваели жонпарвар эрур боис.
Чу мендин юз уюрдунг, тонг эмас бошингға эврулсам,
Бу саргардонлиғимға гардиши ахтар эрур боис.
Агар раҳн ўлди тасбиҳу ридо майхонада, эй шайх,
Ичарга дайри пири илгидин соғар эрур боис.
Фано баҳриға чўммоқдин ғараз толибға васл ўлди,
Ки ғаввос ўлмакига ғарқ ўлуб гавҳар эрур боис.
Навоий жисмининг заъфиға боис бўлди бедиллиқ,
Вале бедиллиғин сўрсанг, анга дилбар эрур боис.
110
Ваъдаи васлидин этса ул сўзи ширин ҳадис,
Гарчи ёлғон айтур, ани соғинурмен чин ҳадис.
Истасам васлини дер ғам тоғи қаз тирноғ ила,
Буйла ҳаргиз қилмади Фарҳод ила Ширин ҳадис.
Чунки ҳар бир нукта дерсён сочйлур ёқутў лаъл,
Оллоҳ-оллоҳ, ким деб эркин бу сифат рангин ҳадис.
Базми айшида ҳадисимни деманг, эй дўстлар,
Ким эрур ғам мужиби неким қилўр ғамгин ҳадис.
Гар такаллумдин ўлукни тиргузурлар хўблар,
Барчасиға маҳвашим гўё қилур талқин ҳадис.
Ишқ сиррин шарҳ қилмоқтин чу қосирдур баён,
Бас керак ошиқ демакни қилмаса ойин ҳадис.
Дарси ишқингни Навоий уйла дер ушшоқ аро
Ким, дегай илм аҳлиға Сайид Жамолиддин ҳадис.
Гарчи ёлғон айтур, ани соғинурмен чин ҳадис.
Истасам васлини дер ғам тоғи қаз тирноғ ила,
Буйла ҳаргиз қилмади Фарҳод ила Ширин ҳадис.
Чунки ҳар бир нукта дерсён сочйлур ёқутў лаъл,
Оллоҳ-оллоҳ, ким деб эркин бу сифат рангин ҳадис.
Базми айшида ҳадисимни деманг, эй дўстлар,
Ким эрур ғам мужиби неким қилўр ғамгин ҳадис.
Гар такаллумдин ўлукни тиргузурлар хўблар,
Барчасиға маҳвашим гўё қилур талқин ҳадис.
Ишқ сиррин шарҳ қилмоқтин чу қосирдур баён,
Бас керак ошиқ демакни қилмаса ойин ҳадис.
Дарси ишқингни Навоий уйла дер ушшоқ аро
Ким, дегай илм аҳлиға Сайид Жамолиддин ҳадис.
111
Зиҳи бошинг уза ва ш-шамс зеваридин тож,
Сочинг саводида тафсири лайлатул-меърож.
Нужум гавҳаридин тожи жоҳингга тарсиъ,
Сипеҳр атласидин тахти рифъатингға давож.
Саҳар яшил аламидин ливонг уза шафаққа
Малак қолин ҳашридин сипосингга афвож.
Биҳишт сори киши тийра гўрдин бормай,
Шафоатинг алифи тутмайин йўлиға сирож.
Ҳидоятинг қўлидин шарбати шифо топибон,
Аники иллати куфр айлабон заиф мизож,
Салоти хамсани адёнға айладинг носиҳ
Бу панжа бирла милалнинг юзига урдунг кож.
Навоий ўлди чу мухтожинг айла раҳм ангаким,
Ғаний карим эса ибромға эмас муҳтож.
Сочинг саводида тафсири лайлатул-меърож.
Нужум гавҳаридин тожи жоҳингга тарсиъ,
Сипеҳр атласидин тахти рифъатингға давож.
Саҳар яшил аламидин ливонг уза шафаққа
Малак қолин ҳашридин сипосингга афвож.
Биҳишт сори киши тийра гўрдин бормай,
Шафоатинг алифи тутмайин йўлиға сирож.
Ҳидоятинг қўлидин шарбати шифо топибон,
Аники иллати куфр айлабон заиф мизож,
Салоти хамсани адёнға айладинг носиҳ
Бу панжа бирла милалнинг юзига урдунг кож.
Навоий ўлди чу мухтожинг айла раҳм ангаким,
Ғаний карим эса ибромға эмас муҳтож.
112
Эй гадойинг оллида муҳтож аҳли тахту тож,
Аҳли тож оллида андоқким гадоға ихтиёж.
Ким гадойингдур бош индурмас доғи тортар оёғ,
Чарх аъло бўлса тахту меҳри анвор бўлса тож.
Лаъли серобинг берибтур оташин рангин била,
Офати жоним учун ўт бирла суға имтизож.
Дарди ҳажримға буюрди сабр дарди йўқ табиб,
Заҳри қотил бирла муҳлик ранжима айлар илож.
Ой юзунг бирла талошти, буки кўктур орази,
Панжаси бирла қуёш гўё юзунгга урди кож.
Эйки, бердинг ишқ султониға кўнглунг кишваринг,
Англағилким, жону ақлу дин эрур аввал хирож.
Хўблар ўргансалар тонг йўқ Навоий назмини,
Ким аларнинг ҳусни онинг ишқидин топмиш ривож.
Аҳли тож оллида андоқким гадоға ихтиёж.
Ким гадойингдур бош индурмас доғи тортар оёғ,
Чарх аъло бўлса тахту меҳри анвор бўлса тож.
Лаъли серобинг берибтур оташин рангин била,
Офати жоним учун ўт бирла суға имтизож.
Дарди ҳажримға буюрди сабр дарди йўқ табиб,
Заҳри қотил бирла муҳлик ранжима айлар илож.
Ой юзунг бирла талошти, буки кўктур орази,
Панжаси бирла қуёш гўё юзунгга урди кож.
Эйки, бердинг ишқ султониға кўнглунг кишваринг,
Англағилким, жону ақлу дин эрур аввал хирож.
Хўблар ўргансалар тонг йўқ Навоий назмини,
Ким аларнинг ҳусни онинг ишқидин топмиш ривож.
113
Чарх изинг гардига қилди кавкаби сайёр харж.
Жавҳар олмоққа ғани қилған киби динор харж.
Сойиру собит нисоринг қилса тонг йўқким бўлур,
Қечқурун шоҳ ўлса меҳмон кимсага бисёр харж.
Нақди раҳмат ҳажринг этса ҳақ не тонг, улким топар
Сен киби маҳбуби васлин айлагай ночор харж.
Фош этиб нақди шафоат қилдинг умматни халос,
Айлагандек нақдини топқан қизиғ бозор харж.
Баҳри раҳматдинки, топтинг халқ уза бир қатра бас,
Гарчи тенг авлодур этмак дахл ила изҳор харж.
Мағфират танжи сенга тамлик эрур мониъ эмас
Айласанг исёни кўп умматқа ҳар миқдор харж.
Сен киму наътинг демак, тил асрағил ҳар нуктадин,
Эй Навоий, маърифатни қилма ҳар не бор харж.
Жавҳар олмоққа ғани қилған киби динор харж.
Сойиру собит нисоринг қилса тонг йўқким бўлур,
Қечқурун шоҳ ўлса меҳмон кимсага бисёр харж.
Нақди раҳмат ҳажринг этса ҳақ не тонг, улким топар
Сен киби маҳбуби васлин айлагай ночор харж.
Фош этиб нақди шафоат қилдинг умматни халос,
Айлагандек нақдини топқан қизиғ бозор харж.
Баҳри раҳматдинки, топтинг халқ уза бир қатра бас,
Гарчи тенг авлодур этмак дахл ила изҳор харж.
Мағфират танжи сенга тамлик эрур мониъ эмас
Айласанг исёни кўп умматқа ҳар миқдор харж.
Сен киму наътинг демак, тил асрағил ҳар нуктадин,
Эй Навоий, маърифатни қилма ҳар не бор харж.
114
Майи лаълингға гўёким ҳаёти жон эрур мамзуж,
Гар ул эрмас зулоли чашмаи ҳайвон эрур мамзуж.
Агар бағрим судур ўлмай нетайким анда ғамзангдин
Су берган заҳр бирла қатраи пайкон эрур мамзуж.
Лабингдин барча ҳижрон ваъдасидур, кўрмадук нўше,
Ки заҳр ул нўшдин токим эрур, имкон эрур мамзуж.
Кўрунг ғам базмида хунобалар ютмоқки, жонимға
Бағирдин келгану кўздин тўкилган қон эрур мамзуж.
Висол ичра майи айш ўлса қисминг бўлма кўп эмин,
Ки жоми васл ила хунобаи ҳижрон эрур мамзуж.
Шафақгун май ҳилоли жом агар кўрсанг ҳарис ўлма,
Ки софи хирси бирла дурди май хирмон эрур мамзуж.
Навоий ашкига дерсен не янглиғ мазж топмиш қоқ,
Бағир чок ўлса ул қон бу суға осон эрур мамзуж.
Гар ул эрмас зулоли чашмаи ҳайвон эрур мамзуж.
Агар бағрим судур ўлмай нетайким анда ғамзангдин
Су берган заҳр бирла қатраи пайкон эрур мамзуж.
Лабингдин барча ҳижрон ваъдасидур, кўрмадук нўше,
Ки заҳр ул нўшдин токим эрур, имкон эрур мамзуж.
Кўрунг ғам базмида хунобалар ютмоқки, жонимға
Бағирдин келгану кўздин тўкилган қон эрур мамзуж.
Висол ичра майи айш ўлса қисминг бўлма кўп эмин,
Ки жоми васл ила хунобаи ҳижрон эрур мамзуж.
Шафақгун май ҳилоли жом агар кўрсанг ҳарис ўлма,
Ки софи хирси бирла дурди май хирмон эрур мамзуж.
Навоий ашкига дерсен не янглиғ мазж топмиш қоқ,
Бағир чок ўлса ул қон бу суға осон эрур мамзуж.
115
Наргис ул кўздин эмас, эй, боғбон, боқиб кўз оч,
Не учунқим ул пари қиймоч эрур, бу бир талоч,
Айлади ошифта савдои димоғим рагларин,
Тонг елидин андаким, бутрашти ул ошифта соч.
Зулфи эгнига етар гар сочи ерга судралур,
Тенгдурур қайдим учун гар бир- қариш, гар юз қулоч.
Куйди жисму йиғлабон кўнглумда хаттинг шавқидур,
Гарчи мумкин йўқ кўкарган су била куйган йиғоч.
Ишқ оламсўз келди, қўй фусунунг, эй хирад,
Етти чун ер-кўкни йиртиб арслон, эй тулку, қоч.
Сарвинозим гул чоғи гулшанға кирди, эй насим,
Ҳам ани еллию ҳам гул япроғин бошиға.соч.
Қўйки ул юз хониға наззора айлай тўйғуча
Ким, кўзум бўлмиш бу қахти ҳусни айёмида оч.
Дўст зикру фикрини қилғил ғизоким яхшироқ
Ҳуш ила туфроғким ғафлат била қанди кулоч,
Эй Навоий, кўнглунгга-етмас риёзатсиз сафо,
Кулба равшан истасанг ҳасрат суйидин рўза оч.
Не учунқим ул пари қиймоч эрур, бу бир талоч,
Айлади ошифта савдои димоғим рагларин,
Тонг елидин андаким, бутрашти ул ошифта соч.
Зулфи эгнига етар гар сочи ерга судралур,
Тенгдурур қайдим учун гар бир- қариш, гар юз қулоч.
Куйди жисму йиғлабон кўнглумда хаттинг шавқидур,
Гарчи мумкин йўқ кўкарган су била куйган йиғоч.
Ишқ оламсўз келди, қўй фусунунг, эй хирад,
Етти чун ер-кўкни йиртиб арслон, эй тулку, қоч.
Сарвинозим гул чоғи гулшанға кирди, эй насим,
Ҳам ани еллию ҳам гул япроғин бошиға.соч.
Қўйки ул юз хониға наззора айлай тўйғуча
Ким, кўзум бўлмиш бу қахти ҳусни айёмида оч.
Дўст зикру фикрини қилғил ғизоким яхшироқ
Ҳуш ила туфроғким ғафлат била қанди кулоч,
Эй Навоий, кўнглунгга-етмас риёзатсиз сафо,
Кулба равшан истасанг ҳасрат суйидин рўза оч.
116
Қўнглумга айла лаъли шакарханд ила илож,
Қилған киби заифқа гулқанд ила илож.
Қўп ишқ таркидин дема сўз, қўйғил, эй табиб,
Муҳлик маразға қилмади эл панд ила илож.
Онсиз ўлармен, оллима ҳурў пари не суд,
Топмас анинг ғами анга монанд ила илож.
Қайд эт кўнгулга-силсилаи зулфин, эй ҳаким,
Ким телбага муносиб эрур банд ила илож.
Ул кўйдин ити чун мени қовмоқ истади,
Бағримни айладим неча парканд ила илож.
Даврон жафоси дафъиға Мажнуну маст бўл,
Ким йўқ ишига ройи хирадманд ила илож.
Мухлик эмиш фироқ, Навоий, магар сипеҳр
Қилғай бу қатъ дардини пайванд ила илож.
Қилған киби заифқа гулқанд ила илож.
Қўп ишқ таркидин дема сўз, қўйғил, эй табиб,
Муҳлик маразға қилмади эл панд ила илож.
Онсиз ўлармен, оллима ҳурў пари не суд,
Топмас анинг ғами анга монанд ила илож.
Қайд эт кўнгулга-силсилаи зулфин, эй ҳаким,
Ким телбага муносиб эрур банд ила илож.
Ул кўйдин ити чун мени қовмоқ истади,
Бағримни айладим неча парканд ила илож.
Даврон жафоси дафъиға Мажнуну маст бўл,
Ким йўқ ишига ройи хирадманд ила илож.
Мухлик эмиш фироқ, Навоий, магар сипеҳр
Қилғай бу қатъ дардини пайванд ила илож.
117
Гириҳ-гириҳ чу тугарсен етар аёғингга соч,
Гириҳларин чу очарсен тушар қулоч-қулоч.
Кўнгулни қийди анинг ғамзасию қилмади раҳм,
Қиё-қиё боқибон ул икки кўзи қиймоч.
Чаманда кеча ётиб маст оразин ёпмиш,
Кўп эмди тонг ели, ул гулни лутф бирлан оч.
Қадинг чаманда кўруб боғбон агар сарвин
Кўзига илса ҳамоно керактур анга йиғоч.
Жунунға тушти санубар қадингдин уйлаки су,
Бўлуб аёғиға занжир узолди бошида соч.
Сипеҳр наъли кўруб кўксум уза меҳроби,
Бало ўқиға ҳамоноки айлади омоч.
Навоиё, дер эсанг кўрмайин вафосизлиқ,
Таваққуф этма, замон аҳлидин, вафо киби қоч.
Гириҳларин чу очарсен тушар қулоч-қулоч.
Кўнгулни қийди анинг ғамзасию қилмади раҳм,
Қиё-қиё боқибон ул икки кўзи қиймоч.
Чаманда кеча ётиб маст оразин ёпмиш,
Кўп эмди тонг ели, ул гулни лутф бирлан оч.
Қадинг чаманда кўруб боғбон агар сарвин
Кўзига илса ҳамоно керактур анга йиғоч.
Жунунға тушти санубар қадингдин уйлаки су,
Бўлуб аёғиға занжир узолди бошида соч.
Сипеҳр наъли кўруб кўксум уза меҳроби,
Бало ўқиға ҳамоноки айлади омоч.
Навоиё, дер эсанг кўрмайин вафосизлиқ,
Таваққуф этма, замон аҳлидин, вафо киби қоч.
118
Қўйди юз шоми ажал зулфин паришон айлагач,
Умр хуршиди уёқти чеҳра пинҳон айлагач.
Сурди кўнглумни бузуб хоки таним узра саманд,
Елга берди туфроғин бу уйни вайрон айлагач.
Лаъли ҳажри қилди қон бағримни ғамдин лахт-лахт,
Қатра-қатра тўкти кўзлар йўлидин қон айлагач.
Оҳким, бахтим оғир уйқусидин уйғонмади,
Гарчи юз минг фитна уйғонди мен афғон айлагач.
Ошиқ этгач шуҳраи шаҳр этти ул кофир мени,
Шаҳр кездурган киби кофир мусулмон айлагач.
Қилмайин сархуш ҳануз, эй муғбача, қўймоқ не суд,
Оллима зуннорни дайр ичра меҳмон айлагач.
Чекма, эй булбул, Навоийдек фиғонким, ёнмасун,
Сайр учун ул сарви гулрух азми бўстон айлагач.
Умр хуршиди уёқти чеҳра пинҳон айлагач.
Сурди кўнглумни бузуб хоки таним узра саманд,
Елга берди туфроғин бу уйни вайрон айлагач.
Лаъли ҳажри қилди қон бағримни ғамдин лахт-лахт,
Қатра-қатра тўкти кўзлар йўлидин қон айлагач.
Оҳким, бахтим оғир уйқусидин уйғонмади,
Гарчи юз минг фитна уйғонди мен афғон айлагач.
Ошиқ этгач шуҳраи шаҳр этти ул кофир мени,
Шаҳр кездурган киби кофир мусулмон айлагач.
Қилмайин сархуш ҳануз, эй муғбача, қўймоқ не суд,
Оллима зуннорни дайр ичра меҳмон айлагач.
Чекма, эй булбул, Навоийдек фиғонким, ёнмасун,
Сайр учун ул сарви гулрух азми бўстон айлагач.
119
Етишса ишқ аро юз меҳнату бало қадаҳ ич,
Нафас-нафас қуюбон май тўло-тўло қадаҳ ич.
Мукаддар ўлса замиринг замона меҳнатидин,
Агар десанг берай ул кўзгуга жило қадаҳ ич.
Нишот базмида соқийи маҳваши сархуш.
Бош урса, доғи оёқ тутса қўл соло, қадаҳ ич.
Жаҳон ишида боқиб халқ ибтилосиға,
Алардек истамасанг ўзни мубтало, қадаҳ ич.
Десанг халоу малода бўлай нишот била,
Агарчи мало қадаҳ ичгил вагар хало, қадаҳ ич.
Риё ичинда неким ҳосил эттинг, эй зоҳид,
Десанг халос ўлай, эт раҳну ҳосило, қадаҳ ич.
Сенгаки дайр элининг шоҳисен, Навоий, агар
Йўлуқса дайрда махмур уруб сало, қадаҳ ич.
Нафас-нафас қуюбон май тўло-тўло қадаҳ ич.
Мукаддар ўлса замиринг замона меҳнатидин,
Агар десанг берай ул кўзгуга жило қадаҳ ич.
Нишот базмида соқийи маҳваши сархуш.
Бош урса, доғи оёқ тутса қўл соло, қадаҳ ич.
Жаҳон ишида боқиб халқ ибтилосиға,
Алардек истамасанг ўзни мубтало, қадаҳ ич.
Десанг халоу малода бўлай нишот била,
Агарчи мало қадаҳ ичгил вагар хало, қадаҳ ич.
Риё ичинда неким ҳосил эттинг, эй зоҳид,
Десанг халос ўлай, эт раҳну ҳосило, қадаҳ ич.
Сенгаки дайр элининг шоҳисен, Навоий, агар
Йўлуқса дайрда махмур уруб сало, қадаҳ ич.
120
Кўруб дардим тараҳҳум қилмадинг ҳеч,
Тўкуб ашким, табассум қилмадинг ҳеч.
Фироқинг ўти ичра неча йиғлаб
Фиғон чектим, тараҳҳум қилмадинг ҳеч.
Жаҳонға оҳу ашким солди ошуб,
Бу тўфондин таваҳҳум қилмадинг ҳеч.
Сўзунг шавқидин эрдим хаста умре,
Сўрарға бир такаллум қилмадинг ҳеч.
Мусаллам ишқ, эй кўнглум, сенгаким,
Кўруб зулмин тазаллум қилмадинг ҳеч.
Муҳаббат аҳли қисмин невчун, эй чарх,
Қилиб меҳнат, танаъум қилмадинг ҳеч.
Навоий сори, эй даври мухолиф,
Наво савтин тараннум қилмадинг ҳеч.
Тўкуб ашким, табассум қилмадинг ҳеч.
Фироқинг ўти ичра неча йиғлаб
Фиғон чектим, тараҳҳум қилмадинг ҳеч.
Жаҳонға оҳу ашким солди ошуб,
Бу тўфондин таваҳҳум қилмадинг ҳеч.
Сўзунг шавқидин эрдим хаста умре,
Сўрарға бир такаллум қилмадинг ҳеч.
Мусаллам ишқ, эй кўнглум, сенгаким,
Кўруб зулмин тазаллум қилмадинг ҳеч.
Муҳаббат аҳли қисмин невчун, эй чарх,
Қилиб меҳнат, танаъум қилмадинг ҳеч.
Навоий сори, эй даври мухолиф,
Наво савтин тараннум қилмадинг ҳеч.
121
Бу чаманким, тўкулур шом гул очилса сабоҳ,
Бодасиз шому сабоҳ ўлмоқ эмас бизга салоҳ.
Давр айёмиға йўқ чунки вафо, эй соқий,
Сен вафо айлаю бас айлама даври ақдоҳ.
Бегарон раъфат эрур даҳрда элга офат,
Роҳати беҳад агар истар эсанг топқил ро.
Қилмағил қасди киши қонию нақдиға валек,
Айш нақдини қадаҳ қони била англа мубоҳ.
Хасмкуш келди фалак золи бил, эй шайху, менга
Раз қизи борида ул колмани қилма никоҳ.
Пири хаммор эшиги боғлиғ эрур, мен махмур,
Раҳм этиб оч бу эшикни юзума, ё фаттоҳ.
Эй Навоий, тиласанг ғам тенгизига соҳил,
Қиштийи бода бурун топқилу бўлғил маллоҳ.
Бодасиз шому сабоҳ ўлмоқ эмас бизга салоҳ.
Давр айёмиға йўқ чунки вафо, эй соқий,
Сен вафо айлаю бас айлама даври ақдоҳ.
Бегарон раъфат эрур даҳрда элга офат,
Роҳати беҳад агар истар эсанг топқил ро.
Қилмағил қасди киши қонию нақдиға валек,
Айш нақдини қадаҳ қони била англа мубоҳ.
Хасмкуш келди фалак золи бил, эй шайху, менга
Раз қизи борида ул колмани қилма никоҳ.
Пири хаммор эшиги боғлиғ эрур, мен махмур,
Раҳм этиб оч бу эшикни юзума, ё фаттоҳ.
Эй Навоий, тиласанг ғам тенгизига соҳил,
Қиштийи бода бурун топқилу бўлғил маллоҳ.
122
Субҳ дайр ичра муғанний уйла тузди шадди руҳ
Ким, унидин бўлди руҳиллоҳға оҳанги сабуҳ.
Тоза бўлди руҳлар ул навъ шадди руҳдин
Қим, лисони ҳоли руҳуллоҳға қилди тоза руҳ.
Йўқки ёлғуз шайдидин тушти қулуб ичра кушод,
Ҳар гирифти доғи арвоҳ ичра солди юз футуҳ.
Дайр пири онча тутти элга жоми файзбахш,
Ким қадаҳ буйла ушатқай тавба бўлса юз насуҳ.
Руҳи қудсий эрди алфози зуҳур этгунча фажр,
Ваҳй, юҳо эрди анфоси тулуъ этгунча юҳ.
Йўқки май киштиси ғам тўфонидин айлар халос,
Ки топор андин, киши бир қатра ичса умри Нуҳ.
Сирри ваҳдат нукта(си)дур бас дақиқ, эй порсо,
Май қуёши ламъаси бирла магар топқай вузуҳ.
Эй мударрис, ишқ сирри дафтари бир нуктадур,
Гарчи мингдин бир дейилмайдур ёзиб юз минг шуруҳ.
Васлсиз бўлмас, Навоий, кўзу кўнглига илож,
Ким журуҳ узра журуҳ ўлмиш, қуруҳ узра қуруҳ.
Ким, унидин бўлди руҳиллоҳға оҳанги сабуҳ.
Тоза бўлди руҳлар ул навъ шадди руҳдин
Қим, лисони ҳоли руҳуллоҳға қилди тоза руҳ.
Йўқки ёлғуз шайдидин тушти қулуб ичра кушод,
Ҳар гирифти доғи арвоҳ ичра солди юз футуҳ.
Дайр пири онча тутти элга жоми файзбахш,
Ким қадаҳ буйла ушатқай тавба бўлса юз насуҳ.
Руҳи қудсий эрди алфози зуҳур этгунча фажр,
Ваҳй, юҳо эрди анфоси тулуъ этгунча юҳ.
Йўқки май киштиси ғам тўфонидин айлар халос,
Ки топор андин, киши бир қатра ичса умри Нуҳ.
Сирри ваҳдат нукта(си)дур бас дақиқ, эй порсо,
Май қуёши ламъаси бирла магар топқай вузуҳ.
Эй мударрис, ишқ сирри дафтари бир нуктадур,
Гарчи мингдин бир дейилмайдур ёзиб юз минг шуруҳ.
Васлсиз бўлмас, Навоий, кўзу кўнглига илож,
Ким журуҳ узра журуҳ ўлмиш, қуруҳ узра қуруҳ.
123
Жонима еткурди ул лаъли равон осо фараҳ,
Элга еткурган масаллик лаълигун саҳбо фараҳ.
Лаъли ёқути муварриҳдур магар бил ҳосият
Ким, хаёлидин менга йўқтур насиб илло фараҳ.
Қон ёшимдин демангиз сўзким мукаддар бўлмасун,
Бодадин топқан замон ул шўхи маҳсиймо фараҳ.
Лаъли ҳижронида, эй соқий, яна май тутмаким,
Тортсам кавсар майи етмас менга асло фараҳ.
Боиси ғамдур лаби ҳажрида лаъли обдор,
Май дебон рангин су ичган айламас пайдо фараҳ.
Гар фараҳ истар эсанг майхона азми айлаким,
Андин ўзга ердин олмиш гунбади хазро фараҳ.
Эй Навоий, дайр пири тутса май ложуръа ич,
Фикр қилмаким сенга етгай малолат, ё фараҳ.
Элга еткурган масаллик лаълигун саҳбо фараҳ.
Лаъли ёқути муварриҳдур магар бил ҳосият
Ким, хаёлидин менга йўқтур насиб илло фараҳ.
Қон ёшимдин демангиз сўзким мукаддар бўлмасун,
Бодадин топқан замон ул шўхи маҳсиймо фараҳ.
Лаъли ҳижронида, эй соқий, яна май тутмаким,
Тортсам кавсар майи етмас менга асло фараҳ.
Боиси ғамдур лаби ҳажрида лаъли обдор,
Май дебон рангин су ичган айламас пайдо фараҳ.
Гар фараҳ истар эсанг майхона азми айлаким,
Андин ўзга ердин олмиш гунбади хазро фараҳ.
Эй Навоий, дайр пири тутса май ложуръа ич,
Фикр қилмаким сенга етгай малолат, ё фараҳ.
124
Бўлса бўлғай сарвқадлар ичра бир гулрў малиҳ,
Сарвигулрўюм менинг лекин эрур асру малиҳ.
Хол эрурму йўқса туз солған сиёҳи нуқтаси,
Ким, эрур васф айлагандин ортуқ ул ҳинду малиҳ.
Лабларинг кулгач тўкар туз бирла шаккар танг-танг,
Олло-оллоҳ, бўлур эрмиш кулгу ҳам мунча малиҳ.
Кўп малоҳат бобида Шириндин айтур кўҳкан,
Сабзи ширинимча ал бор эрди эркинму малиҳ.
Эйки Юсуф бирла сўрмишсен ҳабибим ҳуснидин,
Ул сабиҳ ўлди латофат ичра аммо бу малиҳ.
Оразинг кўргач кўзум шўроба тўккач англадим
Қим, эрур сенсен малоҳат аҳлидин айру малиҳ.
Эй Навоий, аччиғ-аччиғ йиғларимни қилма айб
Қим, эрур кўнглумни олған кофири бадхў малиҳ.
Сарвигулрўюм менинг лекин эрур асру малиҳ.
Хол эрурму йўқса туз солған сиёҳи нуқтаси,
Ким, эрур васф айлагандин ортуқ ул ҳинду малиҳ.
Лабларинг кулгач тўкар туз бирла шаккар танг-танг,
Олло-оллоҳ, бўлур эрмиш кулгу ҳам мунча малиҳ.
Кўп малоҳат бобида Шириндин айтур кўҳкан,
Сабзи ширинимча ал бор эрди эркинму малиҳ.
Эйки Юсуф бирла сўрмишсен ҳабибим ҳуснидин,
Ул сабиҳ ўлди латофат ичра аммо бу малиҳ.
Оразинг кўргач кўзум шўроба тўккач англадим
Қим, эрур сенсен малоҳат аҳлидин айру малиҳ.
Эй Навоий, аччиғ-аччиғ йиғларимни қилма айб
Қим, эрур кўнглумни олған кофири бадхў малиҳ.
125
Фано тариқида ҳар кимки ҳосил этти русух,
Риёю зуҳд анинг оллида эрур мансух.
Не навъ ўзлуки мансух бўлмағай қошида,
Бировки дўст шуҳудиға ҳосил этса русух.
Чу ишқсиз эди зуҳд аҳли келди ноболиғ,
Эрурлар атфол эл гарчи дерлар они шуюл.
Демакта воқеа ёлғону чин тахайюл этиб,
Қиши эканларин андоқки ёд қилса мусух.
Жаҳон хоки эрур бир кесак, вале нопок
Этак еткурмамак авло мулаввас ўлса кулух.
Арит сиришк била зоҳирингда бор эса чирк,
Юв тавба суйи била бўлса ботининг аро шух.
Навоий, аҳли фано иста, қўй риё аҳлин,
Ки найшакар борида туҳфа қилмади киши лух.
Риёю зуҳд анинг оллида эрур мансух.
Не навъ ўзлуки мансух бўлмағай қошида,
Бировки дўст шуҳудиға ҳосил этса русух.
Чу ишқсиз эди зуҳд аҳли келди ноболиғ,
Эрурлар атфол эл гарчи дерлар они шуюл.
Демакта воқеа ёлғону чин тахайюл этиб,
Қиши эканларин андоқки ёд қилса мусух.
Жаҳон хоки эрур бир кесак, вале нопок
Этак еткурмамак авло мулаввас ўлса кулух.
Арит сиришк била зоҳирингда бор эса чирк,
Юв тавба суйи била бўлса ботининг аро шух.
Навоий, аҳли фано иста, қўй риё аҳлин,
Ки найшакар борида туҳфа қилмади киши лух.
126
Фироқ ўтики бало оғзидур анга манфах,
Мисоли дўзаху жаннатдурур улу дўзах.
Не тонг ёшунса кеча зулфида қуёш гўйи,
Агар бу навъ эса чавгони зулфу гўйи занах.
Эрур кирарга кўнгул хайли ул тараф бир-бир,
Тароғ сочингда йўллар ясабтур рах-рах.
Қуёш ҳамоно кўк атласин либос этмиш,
Ваё кийибдур ул ой нилгун насиж ила нах.
Гаҳики кўргузасен заҳри чашм, тонг эрмас,
Бўлур чу донаси бодомнинг бирорта талх.
Юз очса ақлим эли тўлғануриндинким, бор
Чинор панжаси шал, офтоб панжаси шах.
Навоий оҳини зоҳид кам этмади сўз ила,
Нединки дуд ўлур афзун қотилса ўт била ях.
Мисоли дўзаху жаннатдурур улу дўзах.
Не тонг ёшунса кеча зулфида қуёш гўйи,
Агар бу навъ эса чавгони зулфу гўйи занах.
Эрур кирарга кўнгул хайли ул тараф бир-бир,
Тароғ сочингда йўллар ясабтур рах-рах.
Қуёш ҳамоно кўк атласин либос этмиш,
Ваё кийибдур ул ой нилгун насиж ила нах.
Гаҳики кўргузасен заҳри чашм, тонг эрмас,
Бўлур чу донаси бодомнинг бирорта талх.
Юз очса ақлим эли тўлғануриндинким, бор
Чинор панжаси шал, офтоб панжаси шах.
Навоий оҳини зоҳид кам этмади сўз ила,
Нединки дуд ўлур афзун қотилса ўт била ях.
127
Хатинг сипоҳи чу чиқти нечукки мўру малах,
Демаки қочмасун арбоби ишқ урма занах.
Қуруди мазраъи шавқум чу зоҳир эттинг хат
Ки, дона офатидур мазраъ ичра мўру малах,
Юзунг ўтики бор эрди кўзумга равза гули,
Тутун киби хатинг ул ўтни айлади дўзах.
Ниқоб аро юзунг эрди ғилоф аро кўзгу,
Не хатдурурки они қилдингиз ичиндаги нах.
Хатики хат-хат осилмишдур эмди ул рахдин,
Не рух дейин юзиниким, бўлубтур ул рах-рах.
Тасаввур этмаки эл ўпмак орзу қилғай,
Магарки мўчина оғзи лабингдин олғай мах.
Жамол зоҳир учун, эй Навоий, ўлдунг зор,
Чу ёпти оразини хат, уялдинг эркин, вах.
Демаки қочмасун арбоби ишқ урма занах.
Қуруди мазраъи шавқум чу зоҳир эттинг хат
Ки, дона офатидур мазраъ ичра мўру малах,
Юзунг ўтики бор эрди кўзумга равза гули,
Тутун киби хатинг ул ўтни айлади дўзах.
Ниқоб аро юзунг эрди ғилоф аро кўзгу,
Не хатдурурки они қилдингиз ичиндаги нах.
Хатики хат-хат осилмишдур эмди ул рахдин,
Не рух дейин юзиниким, бўлубтур ул рах-рах.
Тасаввур этмаки эл ўпмак орзу қилғай,
Магарки мўчина оғзи лабингдин олғай мах.
Жамол зоҳир учун, эй Навоий, ўлдунг зор,
Чу ёпти оразини хат, уялдинг эркин, вах.
128
Хужаста тонгки очиб ул бути гулрух,
Баҳор ҳусни киби субҳум айлади фаррух.
Сенга мушобаҳати бўлғай эрди, бўлса эди
Бу гулшан ичра парий сарви қомату гулрух.
Сўз айтса ҳам ўлибу ҳам тирилмаким, не ажаб,
Ким ўлса талх такаллум эрур, шакар посух,
Сочинг қаросида юз минг тубуту тотор,
Қадинг ҳавосида минг сарви Ўжжау Халлух.
Ичимда лаълинг эрур уйлаким бадан аро жон,
Ўқунгда жоним эрур уйлаким сўнгак аро мух.
Чу файз эрур мутафовит топилмағай маъруф,
Агарчи карх киби келди сурат ичра карух.
Кўруб юзунгни Навоийға ҳуш кетса не тонг,
Қи мот ўлур бори шаҳлар қачон сен очсанг рух.
Баҳор ҳусни киби субҳум айлади фаррух.
Сенга мушобаҳати бўлғай эрди, бўлса эди
Бу гулшан ичра парий сарви қомату гулрух.
Сўз айтса ҳам ўлибу ҳам тирилмаким, не ажаб,
Ким ўлса талх такаллум эрур, шакар посух,
Сочинг қаросида юз минг тубуту тотор,
Қадинг ҳавосида минг сарви Ўжжау Халлух.
Ичимда лаълинг эрур уйлаким бадан аро жон,
Ўқунгда жоним эрур уйлаким сўнгак аро мух.
Чу файз эрур мутафовит топилмағай маъруф,
Агарчи карх киби келди сурат ичра карух.
Кўруб юзунгни Навоийға ҳуш кетса не тонг,
Қи мот ўлур бори шаҳлар қачон сен очсанг рух.
129
Садқанг бўлубон урмоқ бу гунбази ахзар чарх,
Қасрингға давр урғандек бир сабзи кабутар чарх.
Сен шамъ вале гардун фонуси хаёл эрди,
Урғанда малак хайли тегрангда саросар чарх.
Чун юқори майл этти нуру азминг бўлди,
Ҳам нурда чарх ахтар, ҳам азмда ахтар чарх.
Шамъингға лаган бўлғач афлок малойикдин,
Парвоналар урдилар тегрангда мукаррар чарх.
Кўк ҳулласидин ёйиб атлас йўлунгга анжум,
Анжум дуридин сочиб бошинг уза гавҳар чарх.
Йўлунг изидин ўзни равшан қилибон кавкаб,
Рахшинг нуридин кўзни ҳар дам қилиб анвар чарх.
Қўюнгда Навоийға чарх урмоқ агар етса,
Бир доираи мақсуд ўлғуси анга ҳар чарх.
Қасрингға давр урғандек бир сабзи кабутар чарх.
Сен шамъ вале гардун фонуси хаёл эрди,
Урғанда малак хайли тегрангда саросар чарх.
Чун юқори майл этти нуру азминг бўлди,
Ҳам нурда чарх ахтар, ҳам азмда ахтар чарх.
Шамъингға лаган бўлғач афлок малойикдин,
Парвоналар урдилар тегрангда мукаррар чарх.
Кўк ҳулласидин ёйиб атлас йўлунгга анжум,
Анжум дуридин сочиб бошинг уза гавҳар чарх.
Йўлунг изидин ўзни равшан қилибон кавкаб,
Рахшинг нуридин кўзни ҳар дам қилиб анвар чарх.
Қўюнгда Навоийға чарх урмоқ агар етса,
Бир доираи мақсуд ўлғуси анга ҳар чарх.
130
Мени ҳавосида девона айлади ул шўх,
Жунуну ишқ ила фасона айлади ул шўх.
Пари киби чиқибон хушу ақл ғорат этиб,
Ниҳон бўлуб, мени девона айлади ул шўх.
Ушатти шишау жому қадаҳни базм ичра,
Ўюн тариқини тифлона айлади ул шўх.
Қулоқ солингки харобот ичра ғавғодур,
Магар азимати майхона айлади ул шўх.
Қадаҳқа хирқам этиб рахн, ваҳки, субҳамни
Қимор ўйнағали дона айлади ул шўх.
Чу олди ўйнағали нақди ҳушу сабримни,
Яна топилмадилар то не айлади ул шўх.
Қилиб Навоийи оворани жалойи ватан,
Балою дардға ҳамхона айлади ул шўх.
Жунуну ишқ ила фасона айлади ул шўх.
Пари киби чиқибон хушу ақл ғорат этиб,
Ниҳон бўлуб, мени девона айлади ул шўх.
Ушатти шишау жому қадаҳни базм ичра,
Ўюн тариқини тифлона айлади ул шўх.
Қулоқ солингки харобот ичра ғавғодур,
Магар азимати майхона айлади ул шўх.
Қадаҳқа хирқам этиб рахн, ваҳки, субҳамни
Қимор ўйнағали дона айлади ул шўх.
Чу олди ўйнағали нақди ҳушу сабримни,
Яна топилмадилар то не айлади ул шўх.
Қилиб Навоийи оворани жалойи ватан,
Балою дардға ҳамхона айлади ул шўх.
131
Сочингки ювур чоғида борди бир тараф ҳар шох,
Су ичра сунбули тардур анга мукаррар шох.
Демай сунбули тарким суда эрур акси,
Ки суда сунбули тар кўргузар муанбар шох.
Магарки сунбулунгга чирмашур тахайюли бор,
Қи зоҳир этти тароғ сандали саросар шох.
Чаманда қилғуси гулгашт гўйиё ул сарв,
Қи очти соя учун ҳар тараф санубар шох.
Яшил енгинки сариғ дикладин кўрунди не тонг,
Хазон дарахти бўлур ҳам бирорта ахзар шох.
Карам қил, эл панаҳинг ичра кирса ким, хуштур
Чаманда мева доғи берса соя густар шох.
Навоий, англа яқинким ҳаёт риштасидур,
Қўлунгға кирса анинг иқди зулфидин ҳар шох.
Су ичра сунбули тардур анга мукаррар шох.
Демай сунбули тарким суда эрур акси,
Ки суда сунбули тар кўргузар муанбар шох.
Магарки сунбулунгга чирмашур тахайюли бор,
Қи зоҳир этти тароғ сандали саросар шох.
Чаманда қилғуси гулгашт гўйиё ул сарв,
Қи очти соя учун ҳар тараф санубар шох.
Яшил енгинки сариғ дикладин кўрунди не тонг,
Хазон дарахти бўлур ҳам бирорта ахзар шох.
Карам қил, эл панаҳинг ичра кирса ким, хуштур
Чаманда мева доғи берса соя густар шох.
Навоий, англа яқинким ҳаёт риштасидур,
Қўлунгға кирса анинг иқди зулфидин ҳар шох.
132
Эй жамолинг меҳридин равшан азалдин то абад,
Зарра янглиғ ул ёруғлуқ ичра саргардон хирад.
Кунҳи зотингдин хирад гар бўлса аъмо не ажаб,
Зарраға юз минг қуёш моҳиятин билмак не хад.
Ҳам хирад нури топиб ҳуснунг қуёшидин димоғ,
Ҳам вараъ зўри олиб зикринг ғизосидин жасад.
Сенга толиб кимки азми Каъба айлар йўқса дайр,
Сен муроди кимки зикр ичра санам дер ё самад.
Халқ радди не зиён топқанға лутфунгдин қабул,
Эл қабулидин не суд оники қаҳринг қилса рад.
Бўлмағай мумкин залолат чоҳидин чиқмоқ киши,
Лутфунг илги риштаи тавфиқ ила қилмай мадад.
Қувватингнинг ожизи гар пили тан, гар шери зўр,
Санъатингнинг шўъбаси гар гулжабин, гар сарвқад.
Ҳам муножот аҳлининг кўнглида бийминг беҳисоб,
Ҳам харобат аҳли жонинда умидинг беадад.
Журму исён чоҳидин чиқмоқ Навоий илтимос
Сендин айлар, негаким, йўқтур сенга куфван аҳад.
Зарра янглиғ ул ёруғлуқ ичра саргардон хирад.
Кунҳи зотингдин хирад гар бўлса аъмо не ажаб,
Зарраға юз минг қуёш моҳиятин билмак не хад.
Ҳам хирад нури топиб ҳуснунг қуёшидин димоғ,
Ҳам вараъ зўри олиб зикринг ғизосидин жасад.
Сенга толиб кимки азми Каъба айлар йўқса дайр,
Сен муроди кимки зикр ичра санам дер ё самад.
Халқ радди не зиён топқанға лутфунгдин қабул,
Эл қабулидин не суд оники қаҳринг қилса рад.
Бўлмағай мумкин залолат чоҳидин чиқмоқ киши,
Лутфунг илги риштаи тавфиқ ила қилмай мадад.
Қувватингнинг ожизи гар пили тан, гар шери зўр,
Санъатингнинг шўъбаси гар гулжабин, гар сарвқад.
Ҳам муножот аҳлининг кўнглида бийминг беҳисоб,
Ҳам харобат аҳли жонинда умидинг беадад.
Журму исён чоҳидин чиқмоқ Навоий илтимос
Сендин айлар, негаким, йўқтур сенга куфван аҳад.
133
Чу солик айлар эса азми водийи тавҳид,
Керакки минса бу сайр ичра маркаби тажрид.
Бу маркабу, бу сафар кимсага муяссар эмас,
Ки ҳосил айламагай олам аҳлидин тафрид.
Бу ҳамки ўзни киши бору йўқдин этгай фард,
Эмастур ўзлукидин мумкин ўлмайин таъид.
Чу дўст лутфиға барча бўлди вобаста,
Недин керак кишига васл баъдидин тардид.
Азалда чун не насиб этти ўзга бўлмади ул,
Саъидни не шақи қилди не шақини саъид.
Кетур қадаҳки, даме ўзни хуш тутай, эй муғ,
Тўла қуярда эмас ҳожат айламак таъкид.
Навоий истамас ўзни даме бу дайр аро соғ,
Ҳамиша кифтиға анинг беринг таждид.
Керакки минса бу сайр ичра маркаби тажрид.
Бу маркабу, бу сафар кимсага муяссар эмас,
Ки ҳосил айламагай олам аҳлидин тафрид.
Бу ҳамки ўзни киши бору йўқдин этгай фард,
Эмастур ўзлукидин мумкин ўлмайин таъид.
Чу дўст лутфиға барча бўлди вобаста,
Недин керак кишига васл баъдидин тардид.
Азалда чун не насиб этти ўзга бўлмади ул,
Саъидни не шақи қилди не шақини саъид.
Кетур қадаҳки, даме ўзни хуш тутай, эй муғ,
Тўла қуярда эмас ҳожат айламак таъкид.
Навоий истамас ўзни даме бу дайр аро соғ,
Ҳамиша кифтиға анинг беринг таждид.
134
Ситам эрмас эдиким, айладинг кўнглумни юз парканд,
Ситам будурки тикмак бирла истарсен анга пайванд.
Ҳам ип кул бўлғаю ҳам игна су бўлғай тикар бўлсанг
Нединким, бор алардин ахгари сўзанда ҳар парканд.
Жамолингға қуёш ўхшар ва лекин онча кўп ҳам йўқ,
Анга бўлғанча ой монанд ул бўлғай сенга монанд.
Пари рўюмдин айру, эй ҳаким, оч қайду бандимни,
Ки мен дев ўлмишам, девона эрмонкнм солурсен банд.
Ҳабибим истаю гулшан аро ҳар дам гул ислармен,
Мени Юсуфдин агфу қилди қонлиғ кўнглаги хурсанд.
Кўзумнинг мардуми одамдурур гўё қаро бўлған
Бу ёшларким бўлур зоянда андин барчаси фарзанд.
Лабинг нўши закотин ҳожат аҳлиға берур бўлсанг
Ўлубмен ҳасратидин жонға йўқ ўлганча ҳожатманд.
Дединг гулқанд, эй тарсо, ҳакими англабон заъфим,
Вале дафъ ўлди қилғач муғбача дайр ичра шакарханд.
Алам етгач Навоий, даҳрдин май бил анинг дафъи.
Қабул этган кишига басдурур оламда бу бир панд.
Ситам будурки тикмак бирла истарсен анга пайванд.
Ҳам ип кул бўлғаю ҳам игна су бўлғай тикар бўлсанг
Нединким, бор алардин ахгари сўзанда ҳар парканд.
Жамолингға қуёш ўхшар ва лекин онча кўп ҳам йўқ,
Анга бўлғанча ой монанд ул бўлғай сенга монанд.
Пари рўюмдин айру, эй ҳаким, оч қайду бандимни,
Ки мен дев ўлмишам, девона эрмонкнм солурсен банд.
Ҳабибим истаю гулшан аро ҳар дам гул ислармен,
Мени Юсуфдин агфу қилди қонлиғ кўнглаги хурсанд.
Кўзумнинг мардуми одамдурур гўё қаро бўлған
Бу ёшларким бўлур зоянда андин барчаси фарзанд.
Лабинг нўши закотин ҳожат аҳлиға берур бўлсанг
Ўлубмен ҳасратидин жонға йўқ ўлганча ҳожатманд.
Дединг гулқанд, эй тарсо, ҳакими англабон заъфим,
Вале дафъ ўлди қилғач муғбача дайр ичра шакарханд.
Алам етгач Навоий, даҳрдин май бил анинг дафъи.
Қабул этган кишига басдурур оламда бу бир панд.
135
Гар кўнгулни айласа ул қотили хунхора сайд,
Қатл учун қони тўкулмай найлагай бечора сайд.
Эй кўнгул, ул шўх захм урса давоға қилма саъй,
Расм бўлмас истамак марҳам чу топти ёра сайд.
Зулф аро сайд айламак истар кўнгулларни кўзунг,
Шаб шикор ул навъиким қилғай келибон қора сайд.
Қатл қилмай кести тўш-тўштин кўнгулни шўхлар,
Бисмил ўлмасдин бурунроқ бўлди пора-пора сайд.
Билгай ул кофир анга телмурмагимни билсаким
Не тазаллум бирла қотилни қилур наззора сайд.
Муршиди жозиб тилаб топмай гум ўлди, войким,
Бўлди бу саҳрода сайёд истаю овора сайд.
Телба қушдектур Навоий кўнгли савдо даштида,
Они то сен айламишсен, эй пари рухсора, сайд.
Қатл учун қони тўкулмай найлагай бечора сайд.
Эй кўнгул, ул шўх захм урса давоға қилма саъй,
Расм бўлмас истамак марҳам чу топти ёра сайд.
Зулф аро сайд айламак истар кўнгулларни кўзунг,
Шаб шикор ул навъиким қилғай келибон қора сайд.
Қатл қилмай кести тўш-тўштин кўнгулни шўхлар,
Бисмил ўлмасдин бурунроқ бўлди пора-пора сайд.
Билгай ул кофир анга телмурмагимни билсаким
Не тазаллум бирла қотилни қилур наззора сайд.
Муршиди жозиб тилаб топмай гум ўлди, войким,
Бўлди бу саҳрода сайёд истаю овора сайд.
Телба қушдектур Навоий кўнгли савдо даштида,
Они то сен айламишсен, эй пари рухсора, сайд.
136
Мендин эл ҳар сўз деса бовар қилур ул сарв қад,
Йўқ менга сўз дерга ҳад, ҳар не десам ҳам барча рад.
Чун деса мақбуллар кўп нукта мен мардудмен,
Менки қавлум барча рад, сўз дерга топқайменму ҳад.
Бевафо аҳбобдин бир ҳам менга бўлмай мумид,
Турфа кўрким барча айлаб муддаи сори мадад.
Турфароқ будурки улким, жон анга қилдим фидо,
Бовар айлаб ҳолима ҳар неки деб ахли ҳасад.
Даҳр элидин гўша тутмоқ бўлди авло уйлаким,
Тутмағай ул қавм отин тутса киши умри абад,
Соқиё, беҳуш дору эз, доғи тут бодаким,
Андин ўлсун ҳуши нобуд, уйлаким зойил хирад.
Риндлар сархайлимендурмен, букун дайр аҳлиға,
Майкада туфроғидин маснад менга басдур санад.
Ишқ водийсинда мақсад ичрадур аввал қадам,
Ўзлукунг кўҳи балоси бўлмаса оллингга сад.
Эй Навоий, қил фано ҳосилки истар чоғда дўст,
Белга руст айлаб этак тебрарга бўлғайсен муад.
Йўқ менга сўз дерга ҳад, ҳар не десам ҳам барча рад.
Чун деса мақбуллар кўп нукта мен мардудмен,
Менки қавлум барча рад, сўз дерга топқайменму ҳад.
Бевафо аҳбобдин бир ҳам менга бўлмай мумид,
Турфа кўрким барча айлаб муддаи сори мадад.
Турфароқ будурки улким, жон анга қилдим фидо,
Бовар айлаб ҳолима ҳар неки деб ахли ҳасад.
Даҳр элидин гўша тутмоқ бўлди авло уйлаким,
Тутмағай ул қавм отин тутса киши умри абад,
Соқиё, беҳуш дору эз, доғи тут бодаким,
Андин ўлсун ҳуши нобуд, уйлаким зойил хирад.
Риндлар сархайлимендурмен, букун дайр аҳлиға,
Майкада туфроғидин маснад менга басдур санад.
Ишқ водийсинда мақсад ичрадур аввал қадам,
Ўзлукунг кўҳи балоси бўлмаса оллингга сад.
Эй Навоий, қил фано ҳосилки истар чоғда дўст,
Белга руст айлаб этак тебрарга бўлғайсен муад.
137
Қайда қилгай соядек мен телбаи хокини банд,
Ким қуёш бўйниға солмиш сунбулунг мушкин каманд.
Қатлим эрмаслар ғаму дардинг вале таҳқирдин
Мур қатлин аждаҳокушлар қачон айлар писанд.
Лаълидин чоқилмас ўт балким шарарлар айрилур,
Ҳар тараф мандон ароким ўт киби сурсанг саманд.
Тонг йўқ оҳим ул қуёшнинг бурқаъин рафъ этмаса,
Ким булутқа дуд етмас ҳар неча чиқсун баланд.
Ғўтаму урмиш кўзумнинг мардуми қон ёш аро,
Ё ёшурмиш ул қаро кўз оразин гулгун паранд.
Истагунча, эй кўнгул, ҳар дам даво дард истагил,
Ким даво топмоқ эмастур мумкин ўлмай дардманд.
Бўлғали хуноб ҳижрондин Навоий талхи ком
Гоҳи йиғлар аччиғ-аччиғ, гоҳи айлар заҳриханд.
Ким қуёш бўйниға солмиш сунбулунг мушкин каманд.
Қатлим эрмаслар ғаму дардинг вале таҳқирдин
Мур қатлин аждаҳокушлар қачон айлар писанд.
Лаълидин чоқилмас ўт балким шарарлар айрилур,
Ҳар тараф мандон ароким ўт киби сурсанг саманд.
Тонг йўқ оҳим ул қуёшнинг бурқаъин рафъ этмаса,
Ким булутқа дуд етмас ҳар неча чиқсун баланд.
Ғўтаму урмиш кўзумнинг мардуми қон ёш аро,
Ё ёшурмиш ул қаро кўз оразин гулгун паранд.
Истагунча, эй кўнгул, ҳар дам даво дард истагил,
Ким даво топмоқ эмастур мумкин ўлмай дардманд.
Бўлғали хуноб ҳижрондин Навоий талхи ком
Гоҳи йиғлар аччиғ-аччиғ, гоҳи айлар заҳриханд.
138
Эй юзунг шамъию зулфунг дудидин тарки хирад,
Кўнглума субҳи азалдин қисми то шоми абад.
Дема то жонинг жасадда бўлғуси қилғум жафо,
Қайда жон қолмиш менга чун заъфдин йўқтур жасад.
Мену кўюнг қайдаким, девона, балким девмен
Ким, малак хайлиға йўқ густоҳ анинг тавфиға ҳад.
Гар бори ишқ аҳлин ўз кўнглунг учун қилдинг қабул,
Мен неча мардуд эсам тенгри учунким, қилма рад.
Хасталиғ кўрким, бўлур ҳар дам ҳаётим мунқатеъ,
Гар нафасқа дам-бадам чиқмоққа жон қилмас мадад,
Истасанг олам эли мақсуди бўлмоқ зинҳор,
Ема юз оламча элга тангри бергандин ҳасад.
Эй Навоий, касби ойини фано қил уйлаким,
Умрнинг миъоди етганда керак бўлсанг муад.
Кўнглума субҳи азалдин қисми то шоми абад.
Дема то жонинг жасадда бўлғуси қилғум жафо,
Қайда жон қолмиш менга чун заъфдин йўқтур жасад.
Мену кўюнг қайдаким, девона, балким девмен
Ким, малак хайлиға йўқ густоҳ анинг тавфиға ҳад.
Гар бори ишқ аҳлин ўз кўнглунг учун қилдинг қабул,
Мен неча мардуд эсам тенгри учунким, қилма рад.
Хасталиғ кўрким, бўлур ҳар дам ҳаётим мунқатеъ,
Гар нафасқа дам-бадам чиқмоққа жон қилмас мадад,
Истасанг олам эли мақсуди бўлмоқ зинҳор,
Ема юз оламча элга тангри бергандин ҳасад.
Эй Навоий, касби ойини фано қил уйлаким,
Умрнинг миъоди етганда керак бўлсанг муад.
139
Бўлди кўнглум шод топқач тиғидин кўксум кушод,
Йўқ ажаб ҳар кимга ким етгач кушоди бўлса шод.
Хаттинг эл кўнглини кўпрак олди гўё хат эмас
Юз уза қилдинг кўнгул олмоғлиғ афсунун савод.
Ул пари ишқида мен девона эрмон девмен,
Ишқ водисинда ҳар оҳим эрур бир девбод.
Дема қочтим жавридинким баски тош ёғдурди ҳажр,
Гард ўлуб барбод бўлди бу тани хоки ниҳод.
Номурод ўлсам не тонгким ихтиёр этганда ишқ,
Улки аввал таркин' эттим эрмас эрди жуз мурод.
Ёрдин гар истасангким кўрмагайсен ғайри васл
Ғайри васлин мутлақо ёд айламакнн қилма ёд.
Эй Навоий, мўътақидмен қайда кўрсам пок юз,
Юз кишида йўқ экан бир сен киби пок эътиқод.
Йўқ ажаб ҳар кимга ким етгач кушоди бўлса шод.
Хаттинг эл кўнглини кўпрак олди гўё хат эмас
Юз уза қилдинг кўнгул олмоғлиғ афсунун савод.
Ул пари ишқида мен девона эрмон девмен,
Ишқ водисинда ҳар оҳим эрур бир девбод.
Дема қочтим жавридинким баски тош ёғдурди ҳажр,
Гард ўлуб барбод бўлди бу тани хоки ниҳод.
Номурод ўлсам не тонгким ихтиёр этганда ишқ,
Улки аввал таркин' эттим эрмас эрди жуз мурод.
Ёрдин гар истасангким кўрмагайсен ғайри васл
Ғайри васлин мутлақо ёд айламакнн қилма ёд.
Эй Навоий, мўътақидмен қайда кўрсам пок юз,
Юз кишида йўқ экан бир сен киби пок эътиқод.
140
Буки ҳар ёндин кўкартибдур юзумнн кожи дард,
Жисм ўти тоқини олтун узра қилдим ложувард.
Май юзунгда гуллар очти қилма фарёдимни манъ,
Булбул афғони не тонг гулшанда чун очилди вард.
Бул ажаблиқлардурур ишқ ичраким, зоҳир қилур
Меҳрдек ўтлуқ кўнгулдин дай елидек оҳи сард.
Ғам тоши ҳоки танимдин ҳар сари элтур ғубор,
Бошима туфроқ совурмоқтин эмас теграмда гард.
Ул қуёш зулфи ҳамидин чиқса оҳим тўлғониб,
Бир қуюн бил ониким, даври эрур гардун навард.
Эйки, истарсен ўзунгни фард ул ой ишқида,
Аввал онинг ғайри ёдидин ўзунгни айла фард.
Эй Навоий, дардлиғ назмингни дард аҳлн билур,
Дардсиз доғи бўлур они ўқуғач аҳли дард.
Жисм ўти тоқини олтун узра қилдим ложувард.
Май юзунгда гуллар очти қилма фарёдимни манъ,
Булбул афғони не тонг гулшанда чун очилди вард.
Бул ажаблиқлардурур ишқ ичраким, зоҳир қилур
Меҳрдек ўтлуқ кўнгулдин дай елидек оҳи сард.
Ғам тоши ҳоки танимдин ҳар сари элтур ғубор,
Бошима туфроқ совурмоқтин эмас теграмда гард.
Ул қуёш зулфи ҳамидин чиқса оҳим тўлғониб,
Бир қуюн бил ониким, даври эрур гардун навард.
Эйки, истарсен ўзунгни фард ул ой ишқида,
Аввал онинг ғайри ёдидин ўзунгни айла фард.
Эй Навоий, дардлиғ назмингни дард аҳлн билур,
Дардсиз доғи бўлур они ўқуғач аҳли дард.
141
Ёр васлидин узуб эрдим мени шайдо умид,
Шоҳ лутфи қўймади шайдо кўнгулни ноумид.
Ўртар зрди ҳажри навмид эрканимда, войким,
Шавқ ўти кул қилғудектур бўлғали пайдо умид.
Бир назардин гар бўлур жоним гаҳи осуда бас,
Мундин ортуқ васлидин йўқтур менга қатъо умид.
Ҳайрат айларлар менинг ҳолим кўруб аҳли жунун,
Ақлдин, ваҳ, қайда тутғаймен мени расво умид.
Йўқ ажаб, гар одамилиқдин чиқиб девонамен,
Чун менга бор ул пари пайкар малаксиймо умид.
Ҳажр навмид эрканимда ортар уммидимда шавқ,
Ваҳки, ё навмидлиғ айлар ҳалоким, ё умид.
Ҳам жафо, ҳам жавр умидим бордур, ҳам лутфу меҳр,
Ҳар жиҳатдин йўқтурур анд(ин) менга илло умид.
Ҳажр дардиға даво беҳудлуғ эрмиш, соқиё,
Бу бало ичра тутармен соғари саҳбо умид.
Эй Навоий, ғарқи баҳри раҳмат ўлсам, не ажаб,
Менки кўз дарёсидин туттум дури якто умид.
Шоҳ лутфи қўймади шайдо кўнгулни ноумид.
Ўртар зрди ҳажри навмид эрканимда, войким,
Шавқ ўти кул қилғудектур бўлғали пайдо умид.
Бир назардин гар бўлур жоним гаҳи осуда бас,
Мундин ортуқ васлидин йўқтур менга қатъо умид.
Ҳайрат айларлар менинг ҳолим кўруб аҳли жунун,
Ақлдин, ваҳ, қайда тутғаймен мени расво умид.
Йўқ ажаб, гар одамилиқдин чиқиб девонамен,
Чун менга бор ул пари пайкар малаксиймо умид.
Ҳажр навмид эрканимда ортар уммидимда шавқ,
Ваҳки, ё навмидлиғ айлар ҳалоким, ё умид.
Ҳам жафо, ҳам жавр умидим бордур, ҳам лутфу меҳр,
Ҳар жиҳатдин йўқтурур анд(ин) менга илло умид.
Ҳажр дардиға даво беҳудлуғ эрмиш, соқиё,
Бу бало ичра тутармен соғари саҳбо умид.
Эй Навоий, ғарқи баҳри раҳмат ўлсам, не ажаб,
Менки кўз дарёсидин туттум дури якто умид.
142
Йўқ менга юз йилда ул маҳвашқа бир сўз дерга ҳад,
Бўлса бир сўз дерга ҳад, ул ҳам бўлур юз қатла рад.
Меҳри худ йўқ лек амдо зоҳир айлар илтифот
Ким, халойиқ жонима қасд айлагайлар еб ҳасад.
Турфароқ буким қилиб оламни жоним душмани,
Дўстлуқ изҳори ҳар мажлисда айлар беадад.
Шак эмаским, бўлғусидур ёрлар беэътимод,
Ҳар қачон ёр оллида ағёр бўлса муътамад.
Умр янглиғ бевафодур халқ гўё, эй Хизр,
Чекти Зулқарнайн Яъжужи вафо оллиға сад.
Эй хуш улким, гўша тутқай, уйлаким топилмағай
Ахтариб давронни давр аҳли азалдин то абад.
Соқиё, абнойи даврон жаврининг поёни йўқ,
Уйла соғар тутки, зойил айлагай хушу хирад.
То бўлай ул навъ лояқилки, келмай ҳолима,
Қилса юз Фарҳод ила Мажнун насиҳатдин мадад.
Эй Навоий, олам аҳли жавр этарда тенгдурур,
Хоҳи шоҳи чарҳи қадру хоҳи моҳи сарви қад.
Бўлса бир сўз дерга ҳад, ул ҳам бўлур юз қатла рад.
Меҳри худ йўқ лек амдо зоҳир айлар илтифот
Ким, халойиқ жонима қасд айлагайлар еб ҳасад.
Турфароқ буким қилиб оламни жоним душмани,
Дўстлуқ изҳори ҳар мажлисда айлар беадад.
Шак эмаским, бўлғусидур ёрлар беэътимод,
Ҳар қачон ёр оллида ағёр бўлса муътамад.
Умр янглиғ бевафодур халқ гўё, эй Хизр,
Чекти Зулқарнайн Яъжужи вафо оллиға сад.
Эй хуш улким, гўша тутқай, уйлаким топилмағай
Ахтариб давронни давр аҳли азалдин то абад.
Соқиё, абнойи даврон жаврининг поёни йўқ,
Уйла соғар тутки, зойил айлагай хушу хирад.
То бўлай ул навъ лояқилки, келмай ҳолима,
Қилса юз Фарҳод ила Мажнун насиҳатдин мадад.
Эй Навоий, олам аҳли жавр этарда тенгдурур,
Хоҳи шоҳи чарҳи қадру хоҳи моҳи сарви қад.
143
Ваҳки, ҳам хушумни афзун қилмади афсуну панд,
Ҳам жунунимни кам айлай олмади занжиру банд.
Билки сендиндур бари дардимни фикринг ҳолима,
Дардманд эл ҳолин ул билгайки бўлғай дардманд.
Захмларким солди заҳр олуд тиғинг жисмима,
Оғзин очиб ҳар бири ҳолимға айлар заҳриханд.
Бўйнунгга мушкин ипакдин, эйки, тумор осмасанг,
Қайда ҳолим билгасен чун бўйнума тақдинг каманд.
То кўнгул холинг хаёлидин бошингға уйрулур,
Йўқ сенга ҳожат ёмон кўз дафъиға ўту сипанд.
Чун фалак тоқидек охир бўлғусидур сарнигун,
Рифъатинг тоқин, не суд, этмак фалакча сарбаланд.
Эй Навоий, оби ҳайвондек лабидин уз умид
Ким, сочинг зулмотидин ёпти анга мушкин паранд.
Ҳам жунунимни кам айлай олмади занжиру банд.
Билки сендиндур бари дардимни фикринг ҳолима,
Дардманд эл ҳолин ул билгайки бўлғай дардманд.
Захмларким солди заҳр олуд тиғинг жисмима,
Оғзин очиб ҳар бири ҳолимға айлар заҳриханд.
Бўйнунгга мушкин ипакдин, эйки, тумор осмасанг,
Қайда ҳолим билгасен чун бўйнума тақдинг каманд.
То кўнгул холинг хаёлидин бошингға уйрулур,
Йўқ сенга ҳожат ёмон кўз дафъиға ўту сипанд.
Чун фалак тоқидек охир бўлғусидур сарнигун,
Рифъатинг тоқин, не суд, этмак фалакча сарбаланд.
Эй Навоий, оби ҳайвондек лабидин уз умид
Ким, сочинг зулмотидин ёпти анга мушкин паранд.
144
Ваҳки,ҳар соат бўлурмен васлидин етгач навид,
Ёрдин уммидвор, аммо ўзумдин ноумид.
Деди меҳмонинг бўлуб, юз жавр ила айлай ҳалок,
Ваҳки, бор ул шўхнинг ҳар ваъдасида юз ваид.
Қатлим эттинг, айласунлар элтибон кўюнгда дафн
Ким, борур жаннатқа зулмунг тиғидин бўлған шаҳид.
Тикти кўксум чокину тиғин танимда қилди гум,
Эл эшикни қуфл этиб туфроққа кўмгандек калид.
Истарам кўюнг итининг панжасин не ишгаким,
Онча осойиш димоғимға етурмас мушкбид.
Дўст чун жон ичрадур қўй «нахну ақраб» ишқини,
Тут бўюн баским, яқинроқ келди «мин ҳаблил варид».
Эй Навоий, шаҳ хаёлин асра кўз мулки аро
Ким, эрур ҳам Боғизоғон анда, ҳам Боғисапид.
Ёрдин уммидвор, аммо ўзумдин ноумид.
Деди меҳмонинг бўлуб, юз жавр ила айлай ҳалок,
Ваҳки, бор ул шўхнинг ҳар ваъдасида юз ваид.
Қатлим эттинг, айласунлар элтибон кўюнгда дафн
Ким, борур жаннатқа зулмунг тиғидин бўлған шаҳид.
Тикти кўксум чокину тиғин танимда қилди гум,
Эл эшикни қуфл этиб туфроққа кўмгандек калид.
Истарам кўюнг итининг панжасин не ишгаким,
Онча осойиш димоғимға етурмас мушкбид.
Дўст чун жон ичрадур қўй «нахну ақраб» ишқини,
Тут бўюн баским, яқинроқ келди «мин ҳаблил варид».
Эй Навоий, шаҳ хаёлин асра кўз мулки аро
Ким, эрур ҳам Боғизоғон анда, ҳам Боғисапид.
145
Нолонмен очар бўлса юз ул ҳури паризод,
Булбулға не тонг гул очилур фаслда фарёд.
Гулгун тўн аро қоматиму жилвагар ўлди,
Гул баргидаму бўлди ниҳон савсани озод.
Ашким суйининг мавжини кўнглунгга кечурким,
Жавҳар била хушроқ кўрунур эл аро пўлод.
Кўнглум зақанинг ичра кўруб ёйдинг анга зулф,
Чоҳ узра кабутарға ёяр домини сайёд.
Булбулни ғаминг қўзғаса шод ўлмағил, эй гул,
Ким ўт ҳам ўчар кулни фалак айласа барбод.
Ғамзанг мени бир тиғ била айламади қатл,
Бу феъл қилур кимга ғазаб айласа жаллод.
Кўнглинг Навоийни ўқунг касрати бузди,
Бу кулба ёғин касратидин қолмади обод.
Булбулға не тонг гул очилур фаслда фарёд.
Гулгун тўн аро қоматиму жилвагар ўлди,
Гул баргидаму бўлди ниҳон савсани озод.
Ашким суйининг мавжини кўнглунгга кечурким,
Жавҳар била хушроқ кўрунур эл аро пўлод.
Кўнглум зақанинг ичра кўруб ёйдинг анга зулф,
Чоҳ узра кабутарға ёяр домини сайёд.
Булбулни ғаминг қўзғаса шод ўлмағил, эй гул,
Ким ўт ҳам ўчар кулни фалак айласа барбод.
Ғамзанг мени бир тиғ била айламади қатл,
Бу феъл қилур кимга ғазаб айласа жаллод.
Кўнглинг Навоийни ўқунг касрати бузди,
Бу кулба ёғин касратидин қолмади обод.
146
Чекар ун кўнглум урсанг тиғи бедод,
Не тонг су қуйғач этмак шўъла фарёд.
Кўнгул сенсиз топар ғам шодлиғдин,
Ғаминг етгач вале айлар ани шод.
Не тонг мажнунлуғумким, жилва айлар
Кўзумга лаҳза-лаҳза бир паризод.
Кўнгулни, соқиё, майдин қилиб хуш,
Бузуғни сайл ила айларсен обод.
Мени шод айлагил бир журъа бирла
Ки, ғамдин жонға етти жони ношод.
Санам оллида майдин бош кўтармон,
Ки қилди дайр пири мундоқ иршод.
Сенинг ёдинг била ўлди Навоий,
Тирик бўл, гарчи ани қилмадинг ёд.
Не тонг су қуйғач этмак шўъла фарёд.
Кўнгул сенсиз топар ғам шодлиғдин,
Ғаминг етгач вале айлар ани шод.
Не тонг мажнунлуғумким, жилва айлар
Кўзумга лаҳза-лаҳза бир паризод.
Кўнгулни, соқиё, майдин қилиб хуш,
Бузуғни сайл ила айларсен обод.
Мени шод айлагил бир журъа бирла
Ки, ғамдин жонға етти жони ношод.
Санам оллида майдин бош кўтармон,
Ки қилди дайр пири мундоқ иршод.
Сенинг ёдинг била ўлди Навоий,
Тирик бўл, гарчи ани қилмадинг ёд.
147
Кўнгул ҳароратин англатти оҳи дардолуд,
Уй ичра ўт эканин элга зоҳир айлар дуд.
Вужудум этти адам оқибат бу ҳайратким,
Адамдек оғзи аро сўз не навъ топти вужуд.
Кўзунг шамойилини наргис ар кўра олмас,
Сенга не фикр, кўзи чиқсун улки бўлди ҳасуд.
Даме ҳарам нафаси дайр қасди айлармен,
Не ерда юз қўяр ўлсам юзунгдурур мақсуд.
Кўнгулни ёрға боғлаю рафъ қил ағёр,
Ки бордур улки анинг ғайридур саробу намуд.
Малул ўлубмен ўзумдин, фано майи тутким,
Ки рангу атри вужудумни айлагай нобуд.
Вагар сумурса Навоийға етгай андоқ сукр,
Ки фарқ топмағай оллида шоҳиду машҳуд.
Уй ичра ўт эканин элга зоҳир айлар дуд.
Вужудум этти адам оқибат бу ҳайратким,
Адамдек оғзи аро сўз не навъ топти вужуд.
Кўзунг шамойилини наргис ар кўра олмас,
Сенга не фикр, кўзи чиқсун улки бўлди ҳасуд.
Даме ҳарам нафаси дайр қасди айлармен,
Не ерда юз қўяр ўлсам юзунгдурур мақсуд.
Кўнгулни ёрға боғлаю рафъ қил ағёр,
Ки бордур улки анинг ғайридур саробу намуд.
Малул ўлубмен ўзумдин, фано майи тутким,
Ки рангу атри вужудумни айлагай нобуд.
Вагар сумурса Навоийға етгай андоқ сукр,
Ки фарқ топмағай оллида шоҳиду машҳуд.
148
Қадинг деб сарвни жон бўлса хурсанд,
Ажаб ёлғондур аммо рост монанд.
Шакар чун қилди ширинликни даъво,
Эшитгач лабларинг қилди шакарханд.
Кўнгул жонимға етмиш эрди, юз шукр,
Ки қилди итларинг парканд-парканд.
Ити бағрим егандин ўлса, айланг
Кесиб бағрин кесук бағримға пайванд.
Бу навъ ар зулфи савдоси олур хуш,
Эрур саъб, эй ҳаким, ўлмоқ хирадманд.
Талаб даштида аввал фони ўлғил,
Қи йўқ бу йўлда ўзлукдин оғир банд.
Навоийға яна кўп панд берма,
Кел, эй носиҳ, эшит сен доғи бир панд.
Ажаб ёлғондур аммо рост монанд.
Шакар чун қилди ширинликни даъво,
Эшитгач лабларинг қилди шакарханд.
Кўнгул жонимға етмиш эрди, юз шукр,
Ки қилди итларинг парканд-парканд.
Ити бағрим егандин ўлса, айланг
Кесиб бағрин кесук бағримға пайванд.
Бу навъ ар зулфи савдоси олур хуш,
Эрур саъб, эй ҳаким, ўлмоқ хирадманд.
Талаб даштида аввал фони ўлғил,
Қи йўқ бу йўлда ўзлукдин оғир банд.
Навоийға яна кўп панд берма,
Кел, эй носиҳ, эшит сен доғи бир панд.
149
Тўш-тўшумдин душману йўқ дўстдин қатъо умид,
Қилма, ё раб, дўстдин душман менингдек ноумид.
Ушбу муҳлик варта ичра гарчи элдин қолмамиш
Ҳеч умидим, қатъи қилмоқ дўстдин аммо умид.
Уйла гирдоби бало ичра тушубтурменки, бор
Неча дерсен бийм, аммо йўқтурур пайдо умид.
Жон фидо қилдим мени, навмид қилди васлидин
Лаълидин жон истар элга йўқтурур илло умид,
Соқиё, муҳлик ғамимға шодлиқ имкони йўқ,
Не тутай сендин яна жоми нишотафзо умид.
Ёру васлидин вафо кўз тутмасам, не айбким,
Умру давлатдин вафо тутмайдурур доно умид.
Не висолу не умиди васл, ваҳ, ўлмай нетай,
Эй Навоий, кошки ё васл бўлса, ё умид.
Қилма, ё раб, дўстдин душман менингдек ноумид.
Ушбу муҳлик варта ичра гарчи элдин қолмамиш
Ҳеч умидим, қатъи қилмоқ дўстдин аммо умид.
Уйла гирдоби бало ичра тушубтурменки, бор
Неча дерсен бийм, аммо йўқтурур пайдо умид.
Жон фидо қилдим мени, навмид қилди васлидин
Лаълидин жон истар элга йўқтурур илло умид,
Соқиё, муҳлик ғамимға шодлиқ имкони йўқ,
Не тутай сендин яна жоми нишотафзо умид.
Ёру васлидин вафо кўз тутмасам, не айбким,
Умру давлатдин вафо тутмайдурур доно умид.
Не висолу не умиди васл, ваҳ, ўлмай нетай,
Эй Навоий, кошки ё васл бўлса, ё умид.
150
Гарчи ёр этмади ҳаргиз меки ношодни ёд,
Лек анинг ёди бнла ҳар дам эрур кўнглум шод.
Зулфидин сўрди кўнгулларни кўзи арбадаси,
Домдин кўрмади эл сайдни қовмоқ сайёд.
Қоматинг бандасидур сарв вале хидмат аро
Кўрубон ростлиғин они қилибсен озод.
Қатлима чиқти этак белга уруб, тиғ чекиб,
Қон тегардин аяб эркин этагин ул жаллод.
Чунки Ширин кўзи беҳад қародур, бас неча мил
Тошни сурма недин айлади оё Фарҳод.
Ўзгаларга ичур, эй соқийи даврон, майи васл
Ким, менга заҳри фироқ ичмак ўлубтур мўътод.
Мунча фарёд Навоийдин эмас, ҳажр туни
Ким қилур ҳар кеча фарёдидин эл ҳам фарёд.
Лек анинг ёди бнла ҳар дам эрур кўнглум шод.
Зулфидин сўрди кўнгулларни кўзи арбадаси,
Домдин кўрмади эл сайдни қовмоқ сайёд.
Қоматинг бандасидур сарв вале хидмат аро
Кўрубон ростлиғин они қилибсен озод.
Қатлима чиқти этак белга уруб, тиғ чекиб,
Қон тегардин аяб эркин этагин ул жаллод.
Чунки Ширин кўзи беҳад қародур, бас неча мил
Тошни сурма недин айлади оё Фарҳод.
Ўзгаларга ичур, эй соқийи даврон, майи васл
Ким, менга заҳри фироқ ичмак ўлубтур мўътод.
Мунча фарёд Навоийдин эмас, ҳажр туни
Ким қилур ҳар кеча фарёдидин эл ҳам фарёд.
151
Унутмағилки то ҳажр этти бедод,
Мени бир нома бирла қилмадинг ёд.
Кўнгул ёд этмасингдин бўлса ғамгин,
Вале руҳум эрур ёдинг била шод.
Бузуғ жисмим уйин йиқти фироқинг,
Бу уйда кўп бузуғлуқ қилди бунёд.
Қул ўлди сарв то гулгашт этарга,
Қадинг базми тарабдин қўпти озод.
Мени гаҳ дашту гаҳ тоғ узра кўрган
Тирилмиш, соғинур Мажнуну Фарҳод.
Кўнгулни май била маъмур қилким,
Хумори давр оки қўймас озод.
Навоий телба бўлған чоғда кўрди,
Пари бирла ани соғинди ҳамзод.
Мени бир нома бирла қилмадинг ёд.
Кўнгул ёд этмасингдин бўлса ғамгин,
Вале руҳум эрур ёдинг била шод.
Бузуғ жисмим уйин йиқти фироқинг,
Бу уйда кўп бузуғлуқ қилди бунёд.
Қул ўлди сарв то гулгашт этарга,
Қадинг базми тарабдин қўпти озод.
Мени гаҳ дашту гаҳ тоғ узра кўрган
Тирилмиш, соғинур Мажнуну Фарҳод.
Кўнгулни май била маъмур қилким,
Хумори давр оки қўймас озод.
Навоий телба бўлған чоғда кўрди,
Пари бирла ани соғинди ҳамзод.
152
Йўлида жон бердим, ўтти кўрмайин жонон, не суд,
Кўрса ҳам кўрмасга солиб зойиъ ўлди жон не суд.
Суд кўз туттум қарарған кўзга ул юз меҳридин
Англағач меҳри жамолин айлади пинҳон, не суд.
Бир табассумға лабидин жонни бердим суд учун,
Жоним олиб лаъли онинг бўлмади хандон, не суд.
Зулфи савдосиға нақди умр бердим, оҳким,
Етмади жонимға бу савдода жуз нуқсон, не суд.
Ўқларидин чунки ҳар пайкон кўнгулга суд эди.
Ҳар неким етти етишгач, ўттилар паррон, не суд.
Фоний ўл, айлаб жаҳон суду зиёнин таркким,
Не зиёндур мўътабар оламда, эй нодон, не суд.
Эй Навоий, дема жон бер васлидин суд истасанг,
Юз туман жон берса чунким васл эмас имкон, не суд.
Кўрса ҳам кўрмасга солиб зойиъ ўлди жон не суд.
Суд кўз туттум қарарған кўзга ул юз меҳридин
Англағач меҳри жамолин айлади пинҳон, не суд.
Бир табассумға лабидин жонни бердим суд учун,
Жоним олиб лаъли онинг бўлмади хандон, не суд.
Зулфи савдосиға нақди умр бердим, оҳким,
Етмади жонимға бу савдода жуз нуқсон, не суд.
Ўқларидин чунки ҳар пайкон кўнгулга суд эди.
Ҳар неким етти етишгач, ўттилар паррон, не суд.
Фоний ўл, айлаб жаҳон суду зиёнин таркким,
Не зиёндур мўътабар оламда, эй нодон, не суд.
Эй Навоий, дема жон бер васлидин суд истасанг,
Юз туман жон берса чунким васл эмас имкон, не суд.
153
Эй сочинг занжирининг савдосиға мажнун хирад,
Дам-бадам кўпрак паридек ҳуснунгга мафтун хирад.
Ақлим учти айладим то касб ишқинг илмини,
Гарчи элга илм касбидин бўлур афзун хирад.
Эй ҳакам, этма жунунум айбким, кўргач ани
Тўқтата олмас димоғи ичра Афлотун хирад.
Эй хирадманд, англамассен ҳолатин ушшоқнинг,
Не учунким ишқ таврида эрур Мажнун хирад.
Оҳким, етгач анинг ишқи тамомин қилди маҳв,
Гарчи қилди панд ила кўнглумга юз афсун хирад.
Гармрў ошиққа мардуд ўлса, носиҳ, қилма айб
Қим, келибдур аҳли ишқ оллида доим дун хирад.
Эй Навоий, ишқ аёғининг нисори айлаким,
Сочса ҳар соат насиҳатдин дури макнун хирад.
Дам-бадам кўпрак паридек ҳуснунгга мафтун хирад.
Ақлим учти айладим то касб ишқинг илмини,
Гарчи элга илм касбидин бўлур афзун хирад.
Эй ҳакам, этма жунунум айбким, кўргач ани
Тўқтата олмас димоғи ичра Афлотун хирад.
Эй хирадманд, англамассен ҳолатин ушшоқнинг,
Не учунким ишқ таврида эрур Мажнун хирад.
Оҳким, етгач анинг ишқи тамомин қилди маҳв,
Гарчи қилди панд ила кўнглумга юз афсун хирад.
Гармрў ошиққа мардуд ўлса, носиҳ, қилма айб
Қим, келибдур аҳли ишқ оллида доим дун хирад.
Эй Навоий, ишқ аёғининг нисори айлаким,
Сочса ҳар соат насиҳатдин дури макнун хирад.
154
Уйла ҳижрон тошлари ёғдурди чархи тез гард
Ким, сипеҳр авжиғача холи танимдин чиқти гард.
Ёр ила аҳбоб мендин айрию мен барчадин,
Йўқ ажаб гар барчанинг дардича менда бўлса дард.
Ҳажр тошидин кўкарди пайкарим, ёхуд бу ранг
Айлади урён танимни, баски чектим оҳ сард.
Қаҳкашондек чекма заъф анжум сипоҳин шоми ҳажр,
Мен ўлубмен, эй фалак, ҳожат эмас қилмоқ набард.
Ашку оҳимдин натижа бўлди қонлиғ тоза доғ,
Гўйи ул суву ҳаводин очилур бу навъ вард.
Эй кўнгул, гар худ хазон фасли эмас ҳижрон куни,
Нега боғ аҳлиғадур титратмаю рухсори зард.
Халқининг қайди Навоийни паришон айламиш,
Кимки жамъият тилар, қилмоқ керактур ўзни фард.
Ким, сипеҳр авжиғача холи танимдин чиқти гард.
Ёр ила аҳбоб мендин айрию мен барчадин,
Йўқ ажаб гар барчанинг дардича менда бўлса дард.
Ҳажр тошидин кўкарди пайкарим, ёхуд бу ранг
Айлади урён танимни, баски чектим оҳ сард.
Қаҳкашондек чекма заъф анжум сипоҳин шоми ҳажр,
Мен ўлубмен, эй фалак, ҳожат эмас қилмоқ набард.
Ашку оҳимдин натижа бўлди қонлиғ тоза доғ,
Гўйи ул суву ҳаводин очилур бу навъ вард.
Эй кўнгул, гар худ хазон фасли эмас ҳижрон куни,
Нега боғ аҳлиғадур титратмаю рухсори зард.
Халқининг қайди Навоийни паришон айламиш,
Кимки жамъият тилар, қилмоқ керактур ўзни фард.
155
Қазо не ҳукмки айлар жаҳонға дур нофиз,
Жаҳону бас демаким, инсу жонғадур нофиз.
Жаҳон аро бани одам нетиб халос ўлғай,
Ким ул малойикаи осмонғадур нофиз.
Нифози ҳукм шаҳи комрондин элга бўлур,
Не ҳукм ул етса шаҳи комронғадур нофиз.
Агар ёмону вагар яхши кимса йўқ озод,
Нединки буйруғи яхши-ёмонғадур нофиз.
Бузуғ жаҳонға анинг ҳукми нофиз ўлғандек,
Ҳабиб ҳукми мени нотавонғадур нофиз.
Бўюн қўюбмен агар тиғи қатл сургунгдур,
Ки буйруғунг мени беҳонумонғадур нофиз.
Навоий айласа ҳар ён азимат андин эрур,
Ки амри дилбарининг ҳар қаёнғадур нофиз.
Жаҳону бас демаким, инсу жонғадур нофиз.
Жаҳон аро бани одам нетиб халос ўлғай,
Ким ул малойикаи осмонғадур нофиз.
Нифози ҳукм шаҳи комрондин элга бўлур,
Не ҳукм ул етса шаҳи комронғадур нофиз.
Агар ёмону вагар яхши кимса йўқ озод,
Нединки буйруғи яхши-ёмонғадур нофиз.
Бузуғ жаҳонға анинг ҳукми нофиз ўлғандек,
Ҳабиб ҳукми мени нотавонғадур нофиз.
Бўюн қўюбмен агар тиғи қатл сургунгдур,
Ки буйруғунг мени беҳонумонғадур нофиз.
Навоий айласа ҳар ён азимат андин эрур,
Ки амри дилбарининг ҳар қаёнғадур нофиз.
156
Кўнглум эрур ул ғунчаи сероб ила мултаз,
Ул навъки маст ўлса майи ноб ила мултаз.
Лаззат топар ул шўх чучук жоним олурднн,
Атфолдек ўлған киби жуллоб ила мултаз.
Рангин лабинг озурда кўнгул комидур арчи,
Бемор эмас шарбати унноб ила мултаз.
Кўнглум юзу лаълингдин ўзин истади беҳуш,
Ким субҳ бўлур халқ шакар хоб ила мултаз.
Сен базми нишот ичра майи ноб ич, эй шўх,
Ким бизни фироқ айлади хуноб ила мултаз.
Соқий қадаҳи тутқилу, эй турфа муғанний
Базм аҳлини қил бир неча мизроб ила мултаз.
Кўп равза била ҳурни кўргузма, юз очқил
Ким, хаста Навоий эмас асбоб ила мултаз.
Ул навъки маст ўлса майи ноб ила мултаз.
Лаззат топар ул шўх чучук жоним олурднн,
Атфолдек ўлған киби жуллоб ила мултаз.
Рангин лабинг озурда кўнгул комидур арчи,
Бемор эмас шарбати унноб ила мултаз.
Кўнглум юзу лаълингдин ўзин истади беҳуш,
Ким субҳ бўлур халқ шакар хоб ила мултаз.
Сен базми нишот ичра майи ноб ич, эй шўх,
Ким бизни фироқ айлади хуноб ила мултаз.
Соқий қадаҳи тутқилу, эй турфа муғанний
Базм аҳлини қил бир неча мизроб ила мултаз.
Кўп равза била ҳурни кўргузма, юз очқил
Ким, хаста Навоий эмас асбоб ила мултаз.
157
Зиҳи мазоҳир аро меҳри оразингдин нур,
Қуёштин уйлаки зарроти хайли ичра зуҳур.
Вужудунг айлади кавну макон вужудин фош,
Ҳамул сифатки қуёш қилди заррани машҳур.
Хирад гар аъмо эса гуноҳ зотинг ичра не тонг,
Қуёшни кўрмаса хуффош бордурур маъзур.
Сенинг жамолингга гул кўзгусида булбул маст,
Сенинг зуҳурунг ила гул жамолиға мағрур.
Йўқ эрса ғунчаи хаттинг нечуккн парда арус,
Арусн парданишин янглиғ ўлмағай мастур.
Сени тилаб туну кун баски айлабон таку пўй,
Нафасларини ола олмайин сабоу дабур.
Боқиб сужуд аро қошингға габр агар мўмин,
Тилаб қадаҳ аро аксингни маст агар махмур.
Май ичра аксинг уйла соф чашнға айшу нашот,
Қадаҳда нашъанг ила дурдкашға завқу сурур.
Чу сенсиз ўлди ҳарам ичра порсо, не осиғ,
Навоий ўлса сенинг бирла дайр аро, не қусур,
Қуёштин уйлаки зарроти хайли ичра зуҳур.
Вужудунг айлади кавну макон вужудин фош,
Ҳамул сифатки қуёш қилди заррани машҳур.
Хирад гар аъмо эса гуноҳ зотинг ичра не тонг,
Қуёшни кўрмаса хуффош бордурур маъзур.
Сенинг жамолингга гул кўзгусида булбул маст,
Сенинг зуҳурунг ила гул жамолиға мағрур.
Йўқ эрса ғунчаи хаттинг нечуккн парда арус,
Арусн парданишин янглиғ ўлмағай мастур.
Сени тилаб туну кун баски айлабон таку пўй,
Нафасларини ола олмайин сабоу дабур.
Боқиб сужуд аро қошингға габр агар мўмин,
Тилаб қадаҳ аро аксингни маст агар махмур.
Май ичра аксинг уйла соф чашнға айшу нашот,
Қадаҳда нашъанг ила дурдкашға завқу сурур.
Чу сенсиз ўлди ҳарам ичра порсо, не осиғ,
Навоий ўлса сенинг бирла дайр аро, не қусур,
158
Сариғ коғазмудурким сўзи ҳажрим айладим таҳрир,
Ва ёхуд шўъла тушти сафҳаға ул сўз этиб тақрир.
Магар ҳуро сочин қилди қалам кун, сафҳасин коғаз,
Қилурда сунъи наққоши нигорим сувратин тасвир.
Боқиб дермен шикоят айлайин, кўргач ани қолмас
Кўзумга тоби наззора, тилимга қуввати тақсир.
Мени ҳажр офатидин қутқару қатлимға таъжил эт,
Нединким бийми офат келди ишта айламак таъхир.
Дединг васл ичра таъхир этмайин ишқим қабул этсанг,
Чу бўлдунг, ошиқ эттинг ҳажр асири қилмадинг тақсир.
Жунун хатти муҳити ичра марказ бўлмоғим не суд,
Ки бу хат бирла бўлмас ул парини айламак тасҳир.
Сочинг куфри худ имонимни олди, ваҳ, не айш ўлғай,
Гар ул зуннорни бўйнумға боғлаб қилсалар такфир.
Мени гар муғбача дайри фано ичра асир этти,
Бу тақдир эрса, эй шайхи ҳарам, не қилғамен тадбир.
Навоийға не мумкин васлким, ҳар тун бу фикр ичра
Не тадбир этса охир ишқдин бори топар тағйир.
Ва ёхуд шўъла тушти сафҳаға ул сўз этиб тақрир.
Магар ҳуро сочин қилди қалам кун, сафҳасин коғаз,
Қилурда сунъи наққоши нигорим сувратин тасвир.
Боқиб дермен шикоят айлайин, кўргач ани қолмас
Кўзумга тоби наззора, тилимга қуввати тақсир.
Мени ҳажр офатидин қутқару қатлимға таъжил эт,
Нединким бийми офат келди ишта айламак таъхир.
Дединг васл ичра таъхир этмайин ишқим қабул этсанг,
Чу бўлдунг, ошиқ эттинг ҳажр асири қилмадинг тақсир.
Жунун хатти муҳити ичра марказ бўлмоғим не суд,
Ки бу хат бирла бўлмас ул парини айламак тасҳир.
Сочинг куфри худ имонимни олди, ваҳ, не айш ўлғай,
Гар ул зуннорни бўйнумға боғлаб қилсалар такфир.
Мени гар муғбача дайри фано ичра асир этти,
Бу тақдир эрса, эй шайхи ҳарам, не қилғамен тадбир.
Навоийға не мумкин васлким, ҳар тун бу фикр ичра
Не тадбир этса охир ишқдин бори топар тағйир.
159
Тийра шомим ичраким барқи балолар чоқилур,
Ҳар нафас ишқ аждаҳоси оғзидин ўт сочилур.
Ҳажр даштин, ваҳ, нетиб қатъ айлайин ким, ҳар тикон
Бош чиқорур орқасидин чун кафимға сончилур.
Ишқ аро банд этмагим не суд, эй аҳбобким,
Ҳар фиғонда банди-бандим бир-биридин айрилур.
Чун иложнм сўрғали ҳолим сўрарсен, эй табиб,
Бу ҳикоятни бировдин сўрки ўз ҳолин билур.
Тоғу водий ичра андоғ саъб ҳолим борким,
Кўрса гар Фарҳод, агар Мажнунки юз ҳайрат қилур.
Не қародур шоми ҳажримким ёрумас шаммаи,
Мунча ўтким чархи тоқида дамимдин ёқилур.
Номадин мумкин эмас ул шўх ҳолим англамоқ,
Уртанур коғаз фироқим шархи чунким ёзилур.
Соқиё, қисса узатмай эмди тутқил бодаким,
Достони ҳажр қисқармас нечаким айтилур.
Эй Навоий, азми дайр этгил тилар эрсанг фароғ
Ким, бу янглиғ гавҳар андоқ кон ичинда топилур.
Ҳар нафас ишқ аждаҳоси оғзидин ўт сочилур.
Ҳажр даштин, ваҳ, нетиб қатъ айлайин ким, ҳар тикон
Бош чиқорур орқасидин чун кафимға сончилур.
Ишқ аро банд этмагим не суд, эй аҳбобким,
Ҳар фиғонда банди-бандим бир-биридин айрилур.
Чун иложнм сўрғали ҳолим сўрарсен, эй табиб,
Бу ҳикоятни бировдин сўрки ўз ҳолин билур.
Тоғу водий ичра андоғ саъб ҳолим борким,
Кўрса гар Фарҳод, агар Мажнунки юз ҳайрат қилур.
Не қародур шоми ҳажримким ёрумас шаммаи,
Мунча ўтким чархи тоқида дамимдин ёқилур.
Номадин мумкин эмас ул шўх ҳолим англамоқ,
Уртанур коғаз фироқим шархи чунким ёзилур.
Соқиё, қисса узатмай эмди тутқил бодаким,
Достони ҳажр қисқармас нечаким айтилур.
Эй Навоий, азми дайр этгил тилар эрсанг фароғ
Ким, бу янглиғ гавҳар андоқ кон ичинда топилур.
160
Кечаким зулфунг хаёли кўнглум ичра айланур,
Тонгға тегру заъфлиқ жисмим йилондек тўлғанур.
Даргаҳингда бир заиф ит бирла мен ҳар кечаким,
Гаҳ танин бошим, гаҳи боши танимни ёстанур.
Эй пари, мажнун кўнгул сўзидин ўзни асраким,
Барқи оҳидин малойикнинг қаноти чурганур.
Мен киму уйқуки ҳижрон шоми оҳим суридин,
Деса бўлғай сўнгғи уйқу элтган эл уйғанур.
Гар забун бўлсам ажаб эрмаски тушса ишқ аро,
Аждаҳолар хоксор ўлмоқ тариқин ўрганур.
Оташин рухсор ила куйдурма асру элниким,
Шамъ юз парвонани ўртар, ўзи ҳам ўртанур.
Сарвқадлар жилваси, тонг йўқ, Навоий оҳидин
Доимо ашжор ел тахрики бирла тебранур.
Тонгға тегру заъфлиқ жисмим йилондек тўлғанур.
Даргаҳингда бир заиф ит бирла мен ҳар кечаким,
Гаҳ танин бошим, гаҳи боши танимни ёстанур.
Эй пари, мажнун кўнгул сўзидин ўзни асраким,
Барқи оҳидин малойикнинг қаноти чурганур.
Мен киму уйқуки ҳижрон шоми оҳим суридин,
Деса бўлғай сўнгғи уйқу элтган эл уйғанур.
Гар забун бўлсам ажаб эрмаски тушса ишқ аро,
Аждаҳолар хоксор ўлмоқ тариқин ўрганур.
Оташин рухсор ила куйдурма асру элниким,
Шамъ юз парвонани ўртар, ўзи ҳам ўртанур.
Сарвқадлар жилваси, тонг йўқ, Навоий оҳидин
Доимо ашжор ел тахрики бирла тебранур.
161
Васлидин чун мултафит кўпрак бўлур фурқатда ёр,
Тарки васл айлаб қилинг, аҳбоб, фурқат ихтиёр.
Дема кўнглунг бўлдиму тарк айламоқ ёру ватан,
Не кўнгулни тарк қилмоқ, не ватан, ваҳ, қайси ёр.
Сўзу ёру ёрдин сўрмангки, ҳижрон даштида
Қолғалн беқас унут бўлмиш менга ёру диёр.
Топмадим бир нечаким меҳру вафо туфроғида
Дона сочтим ашкдин киприк била айлаб шиёр.
Сиймгун ашк эмас олтундек юз узра, не осиғ,
Жисм ҳижрон кўрасида бўлмайин соҳиб иёр.
Кимки олам аҳли бирла ошнолиғ қилмади,
Они де фарҳунда бахту они билгил бахтиёр.
Ҳолини найлаб ниҳон тутсун Навоий хастаким,
Тийса ашкин оҳ урар, йиғлар агар оҳин тиёр.
Тарки васл айлаб қилинг, аҳбоб, фурқат ихтиёр.
Дема кўнглунг бўлдиму тарк айламоқ ёру ватан,
Не кўнгулни тарк қилмоқ, не ватан, ваҳ, қайси ёр.
Сўзу ёру ёрдин сўрмангки, ҳижрон даштида
Қолғалн беқас унут бўлмиш менга ёру диёр.
Топмадим бир нечаким меҳру вафо туфроғида
Дона сочтим ашкдин киприк била айлаб шиёр.
Сиймгун ашк эмас олтундек юз узра, не осиғ,
Жисм ҳижрон кўрасида бўлмайин соҳиб иёр.
Кимки олам аҳли бирла ошнолиғ қилмади,
Они де фарҳунда бахту они билгил бахтиёр.
Ҳолини найлаб ниҳон тутсун Навоий хастаким,
Тийса ашкин оҳ урар, йиғлар агар оҳин тиёр.
162
Заъфлиқ жисмим қачон нозик танингга чирманур,
Зулфунг икки тори гўё бир-бирига тўлғанур.
Қоматингға сарв тақлид айлабон солди шикаст,
Бу сазодур гар гияҳ сарви сиҳиға' ўтканур.
Зулфунгга ҳамсарлиқ этмак ўзда топмас нечаким,
Сунбули мушкин қуюндек ўз-ўзига айланур.
Воқиф эркин ишқ ўтининг сўзидин ҳусн аҳликим,
Шамъ агар парвонани ўртар, ўзи ҳам ўртанур.
Ўйнамоқ бирла солур давронға рахши қўзғолон,
Ҳар қачонким базмдин ул шўх усрук отланур.
Бу чаманда тортибон булбул тонг отқунча фиғон,
Ишқ дарсин гўйиё гул дафтаридин ўрганур.
Дема сарғорди Навоийнинг юзиким ишқ аро,
Буйла олтунни қилурға поймолинг қазғанур.
Зулфунг икки тори гўё бир-бирига тўлғанур.
Қоматингға сарв тақлид айлабон солди шикаст,
Бу сазодур гар гияҳ сарви сиҳиға' ўтканур.
Зулфунгга ҳамсарлиқ этмак ўзда топмас нечаким,
Сунбули мушкин қуюндек ўз-ўзига айланур.
Воқиф эркин ишқ ўтининг сўзидин ҳусн аҳликим,
Шамъ агар парвонани ўртар, ўзи ҳам ўртанур.
Ўйнамоқ бирла солур давронға рахши қўзғолон,
Ҳар қачонким базмдин ул шўх усрук отланур.
Бу чаманда тортибон булбул тонг отқунча фиғон,
Ишқ дарсин гўйиё гул дафтаридин ўрганур.
Дема сарғорди Навоийнинг юзиким ишқ аро,
Буйла олтунни қилурға поймолинг қазғанур.
163
То бузуғ кўнглум аро зулфунг хаёли айланур,
Аждаҳойидурки бир вайрона ичра тўлғанур.
Аҳли дард оҳу фиғонидур, эмас кўсу нафир,
Сайр учун ул хўблар шоҳи қачонким отланур.
Гар танимда доғлардур, ваҳ, не тонг бошида доғ
Нотавониким, ичи ҳижрон ўтидин ўртанур.
Ҳар шарарким ўтлуғ оҳимдин борур гардун сари,
Аҳли ишқ арвоҳи ўртанмакни андин ўрганур. .
Равшан этмас базмни ҳусн аҳли сендекким, этар
Даҳр ёрутмоғни гар анжум қуёшқа ўтканур.
Чун бу гулшан бевафодур, жом давриға тўкар
Неча пора сиймким умрида наргис қозғанур.
Андоғ уйқуға Навоий борди ҳижрон шомиким,
Яхшидур гар ҳашри ғавғосида доғи уйғонур.
Аждаҳойидурки бир вайрона ичра тўлғанур.
Аҳли дард оҳу фиғонидур, эмас кўсу нафир,
Сайр учун ул хўблар шоҳи қачонким отланур.
Гар танимда доғлардур, ваҳ, не тонг бошида доғ
Нотавониким, ичи ҳижрон ўтидин ўртанур.
Ҳар шарарким ўтлуғ оҳимдин борур гардун сари,
Аҳли ишқ арвоҳи ўртанмакни андин ўрганур. .
Равшан этмас базмни ҳусн аҳли сендекким, этар
Даҳр ёрутмоғни гар анжум қуёшқа ўтканур.
Чун бу гулшан бевафодур, жом давриға тўкар
Неча пора сиймким умрида наргис қозғанур.
Андоғ уйқуға Навоий борди ҳижрон шомиким,
Яхшидур гар ҳашри ғавғосида доғи уйғонур.
164
Эй кўнгул, душманлар анча макр ила фан қилдилар
Ким, вафолиғ дўстни жонимға душман қилдилар.
Дуд бошимға чиқар, гўёки ҳижрон тошидин
Ёғдуруб ҳар ён бу гунбад узра равзан қилдилар.
Бошима жўлида соч эрмаски зоғ айлаб ғулув,
Захмлардин тўъма истарға нашиман қилдилар.
Ҳажри шомидин осиб гардун қаро киз бўйниға,
Субҳ чок айлаб яқо, ҳолимға шеван қилдилар.
Учмиш эрди ишқ ўти хасдек таннмдин дарду шавқ,
Куйдуруб гўё бу тутруқ бирла равшан қилдилар.
Бода тутким, ҳикмат аҳли чарх бемеҳр эрканин
Жом даври хатлари бирла мубархан қилдилар.
Эй Навоий, Каъба тут, ё дайрким, аҳли жаҳон
Журму ғамдин бу икки манзилни маъман қилдилар.
Ким, вафолиғ дўстни жонимға душман қилдилар.
Дуд бошимға чиқар, гўёки ҳижрон тошидин
Ёғдуруб ҳар ён бу гунбад узра равзан қилдилар.
Бошима жўлида соч эрмаски зоғ айлаб ғулув,
Захмлардин тўъма истарға нашиман қилдилар.
Ҳажри шомидин осиб гардун қаро киз бўйниға,
Субҳ чок айлаб яқо, ҳолимға шеван қилдилар.
Учмиш эрди ишқ ўти хасдек таннмдин дарду шавқ,
Куйдуруб гўё бу тутруқ бирла равшан қилдилар.
Бода тутким, ҳикмат аҳли чарх бемеҳр эрканин
Жом даври хатлари бирла мубархан қилдилар.
Эй Навоий, Каъба тут, ё дайрким, аҳли жаҳон
Журму ғамдин бу икки манзилни маъман қилдилар.
165
Тўрт ранги мухталифдин ҳуллаким жонон кияр,
Тўрт унсур кисватидур гўйиёким жон кияр.
Ўзбеки гулнори тўндин куйдум, аммо ўлтурур
Лемуйи терлик анинг остидаким жонон кияр.
Икки ёнимни шигоф айлабтурур бу рашкким,
Икки ёнидин шигофин боғламай қаптон кияр.
Гул била савсан катон янглиғ бўлур маҳтоб аро,
Кўнглаки гулгун била чун савсани каттон кияр.
Ораз узра шўхлуғдинму ёяр синжобини,
Йўқса синжоби булуттурким маҳи тобон кияр.
Ҳар чубулған торидур сарриштаи иззу шараф,
Эски шоликим, фано кўйида бир урён кияр.
Гар Навоий жандасин шоҳ олди, тонг йўқ, чунки ишқ
Поку беғашдур, гадонинг кисватин султон кияр.
Тўрт унсур кисватидур гўйиёким жон кияр.
Ўзбеки гулнори тўндин куйдум, аммо ўлтурур
Лемуйи терлик анинг остидаким жонон кияр.
Икки ёнимни шигоф айлабтурур бу рашкким,
Икки ёнидин шигофин боғламай қаптон кияр.
Гул била савсан катон янглиғ бўлур маҳтоб аро,
Кўнглаки гулгун била чун савсани каттон кияр.
Ораз узра шўхлуғдинму ёяр синжобини,
Йўқса синжоби булуттурким маҳи тобон кияр.
Ҳар чубулған торидур сарриштаи иззу шараф,
Эски шоликим, фано кўйида бир урён кияр.
Гар Навоий жандасин шоҳ олди, тонг йўқ, чунки ишқ
Поку беғашдур, гадонинг кисватин султон кияр.
166
Кимки онинг бир малак сиймо париваш ёри бор,
Одами эрса пари бирла малакдин ори бор.
Кеча улким чирманур бир гул била не тонг агар,
Ғунчадек ҳар субҳ ўлуб хандоннишот изҳори бор.
Йўқ ажаб булбулға гул шавқидин ўлмоқ зорким,
Пардин ўқ жисмиға санчилған ададсиз хори бор.
Белингу лаълинг хаёлоти била кўнглум эрур
Анкабутеким, анинг жон риштасидин тори бор.
Сунбули зулфи агар ошифтадур айб этмаким,
Гул юзунда ётқон икки нозанин бемори бор.
Айлаб ўзни масту беҳуд чиқмасун майхонадин,
Кимки мендек давр элидин кўнглида озори бор.
Эй Навоий, ёр узар бўлса муҳаббат риштасин,
Келмас ўлса ул анинг сори, сен онинг сори бор.
Одами эрса пари бирла малакдин ори бор.
Кеча улким чирманур бир гул била не тонг агар,
Ғунчадек ҳар субҳ ўлуб хандоннишот изҳори бор.
Йўқ ажаб булбулға гул шавқидин ўлмоқ зорким,
Пардин ўқ жисмиға санчилған ададсиз хори бор.
Белингу лаълинг хаёлоти била кўнглум эрур
Анкабутеким, анинг жон риштасидин тори бор.
Сунбули зулфи агар ошифтадур айб этмаким,
Гул юзунда ётқон икки нозанин бемори бор.
Айлаб ўзни масту беҳуд чиқмасун майхонадин,
Кимки мендек давр элидин кўнглида озори бор.
Эй Навоий, ёр узар бўлса муҳаббат риштасин,
Келмас ўлса ул анинг сори, сен онинг сори бор.
167
Холу хаттидинки ҳар бирнинг бир ўзга ҳоли бор,
Хат юзинда нуқтадек мушкин хат узра холи бор.
Чарх уза заррин ғизол ўлди шафақдин жилвагар,
Ё менинг мушкин ғизолимнинг ҳарири оли бор.
Хажри ашким ичраким топмас зарар кўз мардуми,
Гўйиё кирпик найистонидин онинг соли бор.
Гарчи ҳинду бўлса маскан айлагай хуршид уза,
Холдек улким жамолингдин ҳумоюн холи бор.
Не учун ўлмайки, эл қатлиға айлаб эҳтимом,
Қотилимнинг чун менга навбат етар иҳмоли бор.
Кон ила дарё матоин найласун ул кимсаким,
Дайр аро лаъли равондин жоми моло-моли бор.
Ўзни маст истар харобот ичра важду ҳол ила,
Гар Навоийнинг бу дам дарс ичра қилу қоли бор.
Хат юзинда нуқтадек мушкин хат узра холи бор.
Чарх уза заррин ғизол ўлди шафақдин жилвагар,
Ё менинг мушкин ғизолимнинг ҳарири оли бор.
Хажри ашким ичраким топмас зарар кўз мардуми,
Гўйиё кирпик найистонидин онинг соли бор.
Гарчи ҳинду бўлса маскан айлагай хуршид уза,
Холдек улким жамолингдин ҳумоюн холи бор.
Не учун ўлмайки, эл қатлиға айлаб эҳтимом,
Қотилимнинг чун менга навбат етар иҳмоли бор.
Кон ила дарё матоин найласун ул кимсаким,
Дайр аро лаъли равондин жоми моло-моли бор.
Ўзни маст истар харобот ичра важду ҳол ила,
Гар Навоийнинг бу дам дарс ичра қилу қоли бор.
168
Икки гул вақти доғи икки қуёш давронидур,
Ким кўнгулда ул ики ораз ғами ҳижронидур.
То латофатдин лабинг шавқи тушубтур жон аро
Гўйиёким, ул мунға тандур, бу онинг жонидур.
Қўзда ҳар сари қизил раглар демакнм, мардумин
Ғамзанг урди захмлар ҳар ён югурган қонидур.
Мултафит бўл ҳолатим шарҳиғаким, бу достон
Шаҳр аро ҳар кўйининг бошида эл достонидур.
Ҳар қуюн ғам дашти ичра кўрса Лайли соғинур
Қим, хасу туфроғ аро Мажнуни саргардонидур.
Улки то мумкиндурур кўрмиш фалакдин эътибор,
Бас мазаллат ҳам керак кўз тутса то имконидур.
Асрангиз ўзни Навоий шўълаи афғонидин
Қим, бу оқшом фурқати ошубининг туғёнидур.
Ким кўнгулда ул ики ораз ғами ҳижронидур.
То латофатдин лабинг шавқи тушубтур жон аро
Гўйиёким, ул мунға тандур, бу онинг жонидур.
Қўзда ҳар сари қизил раглар демакнм, мардумин
Ғамзанг урди захмлар ҳар ён югурган қонидур.
Мултафит бўл ҳолатим шарҳиғаким, бу достон
Шаҳр аро ҳар кўйининг бошида эл достонидур.
Ҳар қуюн ғам дашти ичра кўрса Лайли соғинур
Қим, хасу туфроғ аро Мажнуни саргардонидур.
Улки то мумкиндурур кўрмиш фалакдин эътибор,
Бас мазаллат ҳам керак кўз тутса то имконидур.
Асрангиз ўзни Навоий шўълаи афғонидин
Қим, бу оқшом фурқати ошубининг туғёнидур.
169
Қофиреким сен киби рухсори оташноки бор,
Ут солурдин кишвари ислом аро не боки бор.
Ишқ ўти кўнглум ёрутмоқ истаса йўқтур ажаб
Қим, чурук бўлған сўнгаклардин қуруқ хошоки бор.
Қўнглаким чокин тикарга майл қилдинг, эй рафиқ,
Билмадинг гўёки кўнглак ичра кўксум чоки бор.
Эйки дерсен пок ҳуснумдек жаҳон аҳлида йўқ,
Мен киби ишқ аҳлининг ҳам қайда ишқи поки бор.
Қатра-қатра ашку дафъа-дафъа оҳим дудидин
Ишқ мулкининг ажойиб анжуму афлоки бор.
Сол янги ой заврақиға атласинг, эй чархким,
Оҳдин бу шом ашким баҳрининг кўлоки бор.
Ут солурдин кишвари ислом аро не боки бор.
Ишқ ўти кўнглум ёрутмоқ истаса йўқтур ажаб
Қим, чурук бўлған сўнгаклардин қуруқ хошоки бор.
Қўнглаким чокин тикарга майл қилдинг, эй рафиқ,
Билмадинг гўёки кўнглак ичра кўксум чоки бор.
Эйки дерсен пок ҳуснумдек жаҳон аҳлида йўқ,
Мен киби ишқ аҳлининг ҳам қайда ишқи поки бор.
Қатра-қатра ашку дафъа-дафъа оҳим дудидин
Ишқ мулкининг ажойиб анжуму афлоки бор.
Сол янги ой заврақиға атласинг, эй чархким,
Оҳдин бу шом ашким баҳрининг кўлоки бор.
Эй Навоий, қўйма бошим шўхлар гўй этгали
Ким, ани осмоққа бўлсун чобукум фитроки бор.
Ким, ани осмоққа бўлсун чобукум фитроки бор.
170
Ичгали гулранг май наргис масаллик жоми бор,
Савсани тўн бирла улким сарвдек андоми бор.
Гулшан ичра сарви раънодек қилиб ҳар ён хиром,
Мавзуъи дилкаш аро май ичгали ороми бор.
Бодаи софий чекиб аҳбоб ила ғофил валек
Ким, фироқин доғи бир маҳруми хун ошоми бор.
Бу жафо аҳли вафони қилди майдек талхи ком
Ким, қошида кирса ҳар ноаҳл майдин коми бор.
Мен ютуб хуноба йиллар, эл чекарлар жоми айш,
Чора йўқ улким азалдин бахти нофаржоми бор.
Чун вафо аҳлиға даврон тутмади жоми мурод,
Ким мурод андин тамаъ айлар хаёли хоми бор.
Эй Навоий, гар фано дайри сари қилсанг гузар,
Дайри пирининг ёмон-яхшиға лутфи оми бор.
Савсани тўн бирла улким сарвдек андоми бор.
Гулшан ичра сарви раънодек қилиб ҳар ён хиром,
Мавзуъи дилкаш аро май ичгали ороми бор.
Бодаи софий чекиб аҳбоб ила ғофил валек
Ким, фироқин доғи бир маҳруми хун ошоми бор.
Бу жафо аҳли вафони қилди майдек талхи ком
Ким, қошида кирса ҳар ноаҳл майдин коми бор.
Мен ютуб хуноба йиллар, эл чекарлар жоми айш,
Чора йўқ улким азалдин бахти нофаржоми бор.
Чун вафо аҳлиға даврон тутмади жоми мурод,
Ким мурод андин тамаъ айлар хаёли хоми бор.
Эй Навоий, гар фано дайри сари қилсанг гузар,
Дайри пирининг ёмон-яхшиға лутфи оми бор.
171
Сарвдин гул бутмаса, қад узра рухсори недур?!
Жон агар ширин деса, лаъли шакар бори недур?!
Номаи ҳажрим кабутар парларин гар ўртамас,
Ул қаро хатлар қаноти узра ҳар сори недур?!
Оразу зулфунгда кўнглум кофири ишқ ўлмаса,
Бас анинг бир сари бут, бир сари зуннори недур?!
Жон агар ширин деса, лаъли шакар бори недур?!
Номаи ҳажрим кабутар парларин гар ўртамас,
Ул қаро хатлар қаноти узра ҳар сори недур?!
Оразу зулфунгда кўнглум кофири ишқ ўлмаса,
Бас анинг бир сари бут, бир сари зуннори недур?!
Риштаи зулфиға боғлиғдур кўнгул, ул шўхнинг
Тифл қуш судрар киби ҳар сори рафтори недур?!
Ишқ даштида кўрунган ерга тушмиш эрди ўт,
Билдим анда ўтдур, андин билмадим нори недур?!
Сабзи хатлар васли ҳоло муғтанамдур, эй кўнгул,
Ким билурким, иқтизойи чархи зангори недур?!
Гар итинг дебтур Навоий қилмади меҳмонлиғим,
Кеча тишлаб-тишлаб олғай жисми афгори недур?!
Тифл қуш судрар киби ҳар сори рафтори недур?!
Ишқ даштида кўрунган ерга тушмиш эрди ўт,
Билдим анда ўтдур, андин билмадим нори недур?!
Сабзи хатлар васли ҳоло муғтанамдур, эй кўнгул,
Ким билурким, иқтизойи чархи зангори недур?!
Гар итинг дебтур Навоий қилмади меҳмонлиғим,
Кеча тишлаб-тишлаб олғай жисми афгори недур?!
172
Ҳар гадоеким жаҳонда бир мувофиқ ёри бор,
Хизр умрию Скандар ҳашматидин ори бор.
Кимки ул бир кўнгли севган нахли қаддин бар еди,
Оллоҳ-оллоҳ, умридин не бахти бархурдори бор.
Билса кўнглум ҳолатин шоядки-келгай сўрғали,
Улки кўнгли ичра бир бадхўйидин озори бор.
Кўзларидин кеча тонг отқунча уйқум йўқ турур,
Кеча найлар анда уйқуким, ики бемори бор.
Шўълалиқ юз пора кўнглум хайли мужгонинг аро
Оташин гулдурки, атрофида ҳадсиз хори бор.
Истасанг даврон жафосидин қутулмоқ, эй кўнгул,
Хонақаҳ таркин қилиб майхона кўйи сори бор.
Субҳ янглиғ топмасанг дайр ичра май олмоққа важҳ,
Раҳн учун бўлсун Навоий хирқау дастори бор.
Хизр умрию Скандар ҳашматидин ори бор.
Кимки ул бир кўнгли севган нахли қаддин бар еди,
Оллоҳ-оллоҳ, умридин не бахти бархурдори бор.
Билса кўнглум ҳолатин шоядки-келгай сўрғали,
Улки кўнгли ичра бир бадхўйидин озори бор.
Кўзларидин кеча тонг отқунча уйқум йўқ турур,
Кеча найлар анда уйқуким, ики бемори бор.
Шўълалиқ юз пора кўнглум хайли мужгонинг аро
Оташин гулдурки, атрофида ҳадсиз хори бор.
Истасанг даврон жафосидин қутулмоқ, эй кўнгул,
Хонақаҳ таркин қилиб майхона кўйи сори бор.
Субҳ янглиғ топмасанг дайр ичра май олмоққа важҳ,
Раҳн учун бўлсун Навоий хирқау дастори бор.
173
Ҳар кишиким бир сўз ул бадмеҳрдин таҳрири бор,
Ҳолатимнинг токим ул тақрир этар тағйири бор.
Муҳтариз бўл шўълаи оҳимдин, эй гул хирмани,
Ким, чақин хирманға тушганнинг ажаб таъсири бор.
Кўнглума йўқ чора ўртанмакдин ўзга ишқ аро,
Ғайри куймак мўрнинг ўт ичра не тадбири бор.
Ҳиндуи зулфиким ул юз тахти фармонидадур,
Жодуйидурким анга гўё пари тасхири бор.
Сабзаи хаттинг эрур ҳар сари зулфунг торидин,
Хатти зангорики мушки ноб ила таҳрири бор.
Фақр дашти не қатиғ йўлдурки, солик бир неча
Қилса диққат бирла ҳақ амрин адо тақсири бор.
Гар Навоий жон бериб, ул зулфнинг бир торини
Олса айб этмангки, бу савдо аро тавфирн бор.
Ҳолатимнинг токим ул тақрир этар тағйири бор.
Муҳтариз бўл шўълаи оҳимдин, эй гул хирмани,
Ким, чақин хирманға тушганнинг ажаб таъсири бор.
Кўнглума йўқ чора ўртанмакдин ўзга ишқ аро,
Ғайри куймак мўрнинг ўт ичра не тадбири бор.
Ҳиндуи зулфиким ул юз тахти фармонидадур,
Жодуйидурким анга гўё пари тасхири бор.
Сабзаи хаттинг эрур ҳар сари зулфунг торидин,
Хатти зангорики мушки ноб ила таҳрири бор.
Фақр дашти не қатиғ йўлдурки, солик бир неча
Қилса диққат бирла ҳақ амрин адо тақсири бор.
Гар Навоий жон бериб, ул зулфнинг бир торини
Олса айб этмангки, бу савдо аро тавфирн бор.
174
Қайси бир кўкнинг юзунгдек меҳри олам тоби бор?
Қайси гулшаннинг жамолингдек гули сероби бор?
Зулфидин, эй захмлиғ кўнглим, қутулғунг йўқ туруг
Ким, сенннг ҳар ҳалқаи зулфунгда бир қуллоби бор,
Зулфу юзидин дам урманг, туи била кун чашмаси
Ким, бу сунбул бирла гулнинг ўзга обу тоби бор.
Не учун ҳар дам сариғроғдур юзумнинг олтуни,
Бовужудеким юзумда ашкдин симоби бор!
Сажда гар айлар малак, не тонгким ул ой қасрининг
Кунгири шаклидин атрофида кўп меҳроби бор.
Давлати зоҳирки маҳбуб айладинг, тарк айлаким,
Қайдингга зулфини «дол»у «лом»идин асбоби бор.
Юзу лаълингдин Навоий беҳуд ўлса сўрмағил,
Бир итингдурким, саҳар вақтида шаккар хоби бор.
Қайси гулшаннинг жамолингдек гули сероби бор?
Зулфидин, эй захмлиғ кўнглим, қутулғунг йўқ туруг
Ким, сенннг ҳар ҳалқаи зулфунгда бир қуллоби бор,
Зулфу юзидин дам урманг, туи била кун чашмаси
Ким, бу сунбул бирла гулнинг ўзга обу тоби бор.
Не учун ҳар дам сариғроғдур юзумнинг олтуни,
Бовужудеким юзумда ашкдин симоби бор!
Сажда гар айлар малак, не тонгким ул ой қасрининг
Кунгири шаклидин атрофида кўп меҳроби бор.
Давлати зоҳирки маҳбуб айладинг, тарк айлаким,
Қайдингга зулфини «дол»у «лом»идин асбоби бор.
Юзу лаълингдин Навоий беҳуд ўлса сўрмағил,
Бир итингдурким, саҳар вақтида шаккар хоби бор.
175
Хаста кўнглумнингки зулфунг шомида ороми бор,
Бўлса беором, тонг эрмаски муҳлик шоми бор.
Рўзгори мендек ўлса тийра субҳ эрмас ажаб,
Бир қуёш ҳижронидин улким қаронғу шоми бор.
Ул пари тонг йўқ малойик қушларин сайд айламак,
Ел ҳавоға буйлаким ошифта қилган доми бор.
Қадду андомим ушалди жилвасидин, дўстлар,
Ваҳ, не дилкаш қомату не дилфириб андоми бор.
Ҳар кишиким ному бенанг ўлса кирсун дайр аро,
Хонақаҳ тутсун ғанимат улки нангу номи бор.
Оғзиға илмас таҳуро шарбатин, эй муғбача,
Ҳар кишиким бодаи лаъли лабингдин коми бор.
Телба деб қовма яланг кўрсанг Навоий жисмини,
Не учунким Каъбаи кўюнг сари иҳроми бор.
Бўлса беором, тонг эрмаски муҳлик шоми бор.
Рўзгори мендек ўлса тийра субҳ эрмас ажаб,
Бир қуёш ҳижронидин улким қаронғу шоми бор.
Ул пари тонг йўқ малойик қушларин сайд айламак,
Ел ҳавоға буйлаким ошифта қилган доми бор.
Қадду андомим ушалди жилвасидин, дўстлар,
Ваҳ, не дилкаш қомату не дилфириб андоми бор.
Ҳар кишиким ному бенанг ўлса кирсун дайр аро,
Хонақаҳ тутсун ғанимат улки нангу номи бор.
Оғзиға илмас таҳуро шарбатин, эй муғбача,
Ҳар кишиким бодаи лаъли лабингдин коми бор.
Телба деб қовма яланг кўрсанг Навоий жисмини,
Не учунким Каъбаи кўюнг сари иҳроми бор.
176
Буким кўнгулнинг ул ойсиз не саъб ҳолати бор,
Ул англағайки биров ҳажридин малолати бор.
Қуйики тушмиш анинг зулми тиғидин бошим,
Ҳануз тиғи юзидин магар хижолати бор.
Қулоқ дурию юзи ики ахтар этти қирон
Ки, олам ичра басе фитнаға далолати бор.
Сабо дебон хабар ул гулдин элни тиргузди,
Масиҳча деса бўлғай анинг рисолати бор.
Кўнгулни зулм ила буздинг, бале бўлур маъмур
Шаҳеки мулкида эҳсон ила адолати бор.
Қадаҳ қуёши била равшан айла хотирни,
Чу англасангки фалак зулмидин залолати бор.
Навоий истамас эл ишқинг, англағай буким
Ўз-ўзи бирла жунун аҳлидин мақолати бор.
Ул англағайки биров ҳажридин малолати бор.
Қуйики тушмиш анинг зулми тиғидин бошим,
Ҳануз тиғи юзидин магар хижолати бор.
Қулоқ дурию юзи ики ахтар этти қирон
Ки, олам ичра басе фитнаға далолати бор.
Сабо дебон хабар ул гулдин элни тиргузди,
Масиҳча деса бўлғай анинг рисолати бор.
Кўнгулни зулм ила буздинг, бале бўлур маъмур
Шаҳеки мулкида эҳсон ила адолати бор.
Қадаҳ қуёши била равшан айла хотирни,
Чу англасангки фалак зулмидин залолати бор.
Навоий истамас эл ишқинг, англағай буким
Ўз-ўзи бирла жунун аҳлидин мақолати бор.
177
Куфрдин зуннорлар гар турраси тобинда бор,
Кирпикидин доғи сафлар қоши меҳробинда бор.
Бир гажакдур тортибон жам этгали эл кўнглини,
Қайси пурҳамким, паришон зулфи қуллобинда бор.
Терда ул юз тобидин лол ўлса, тонг йўқ, боғбон,
Қайда мундоқ ўт анинг гулбарги серобинда бор.
Дема лаъли ўлтуруб тиргузмас элни, эй Масиҳ,
Ким бу кайфият ҳам анинг бодайи нобинда бор.
Нечаким жонбахшлиғ лаълинг шакархандидадур,
Онча жон олмоғ доғи ул кўз шакархобинда бор.
Ишқ мулкида тиларсен нақди жон зулм айлабон,
Соғинурсенким магар ул ишқ арбобинда бор.
Эй Навоий, гар лисони ҳол эшитмайсен, эшит
Ким, ажаб ҳолат бизнинг созанда мизробинда бор.
Кирпикидин доғи сафлар қоши меҳробинда бор.
Бир гажакдур тортибон жам этгали эл кўнглини,
Қайси пурҳамким, паришон зулфи қуллобинда бор.
Терда ул юз тобидин лол ўлса, тонг йўқ, боғбон,
Қайда мундоқ ўт анинг гулбарги серобинда бор.
Дема лаъли ўлтуруб тиргузмас элни, эй Масиҳ,
Ким бу кайфият ҳам анинг бодайи нобинда бор.
Нечаким жонбахшлиғ лаълинг шакархандидадур,
Онча жон олмоғ доғи ул кўз шакархобинда бор.
Ишқ мулкида тиларсен нақди жон зулм айлабон,
Соғинурсенким магар ул ишқ арбобинда бор.
Эй Навоий, гар лисони ҳол эшитмайсен, эшит
Ким, ажаб ҳолат бизнинг созанда мизробинда бор.
178
Рангсиз холинг жамолинг хонида, эй сиймбар,
Бир адасдурким, ёпишмиш бир адас чоғлиғ шакар.
Кўргач оҳимни, ғазабдинму қизарди ул узор,
Йўқса ул ҳумрат бу ўтнинг тобидин бўлди асир.
Новакинг жисмимға соғинғач етишди юз бало,
Шоҳ уза пайванд қилғач мунчаким топмиш самар.
Мен ул ойға маҳв қолған тан аро пайконларинг
Чеккан эрмиш халқу ҳайратдин менга бўлмай хабар.
Икки гавҳардур қулоғингда ваё қилмиш сипеҳр,
Ойнинг атрофида икки саъд кавкаб жилвагар.
Чарх зулмидин не тонг суқум сабуҳий вақтиким
Субҳ ҳам бу гуссадин йиртар яқосин ҳар саҳар.
Эй Навоий, ҳажр ўтлуғ дашти ичра англадим,
Ониким дерлар саҳардин қитъаий эрмиш сафар.
Бир адасдурким, ёпишмиш бир адас чоғлиғ шакар.
Кўргач оҳимни, ғазабдинму қизарди ул узор,
Йўқса ул ҳумрат бу ўтнинг тобидин бўлди асир.
Новакинг жисмимға соғинғач етишди юз бало,
Шоҳ уза пайванд қилғач мунчаким топмиш самар.
Мен ул ойға маҳв қолған тан аро пайконларинг
Чеккан эрмиш халқу ҳайратдин менга бўлмай хабар.
Икки гавҳардур қулоғингда ваё қилмиш сипеҳр,
Ойнинг атрофида икки саъд кавкаб жилвагар.
Чарх зулмидин не тонг суқум сабуҳий вақтиким
Субҳ ҳам бу гуссадин йиртар яқосин ҳар саҳар.
Эй Навоий, ҳажр ўтлуғ дашти ичра англадим,
Ониким дерлар саҳардин қитъаий эрмиш сафар.
179
Ошкоро юз тугон гарчи тани зоримда бор,
Онча юз доғи ниҳони жони беморимда бор.
Истадинг кўнглумни айлай деб иложин, эй табиб,
Менда йўқ улким тиларсен лек дилдоримда бор.
Новаки ғамзангға пайкон истасанг, эй қоши ё,
Келки, андин бениҳоят жисми афгоримда бор.
Юз бўғун эрмас сўнгактин риштаи жисмим аро,
Иқди зулфунгдин тугунлардурки бу торимда бор.
Жаврларким, қилди ул кофир унутмайдур кўнгул
Ким, ҳисобидин гириҳлардурки зунноримда бор.
Ҳирқау сажжодани май раҳни қилсам не ажаб
Ким, асар махмурлиқдин шўх хумморимда бор.
Гар Навоийни қилиб рад, назмин истар шукрким,
Менда гар йўқтур қабул, ошифта гуфторимда бор.
Онча юз доғи ниҳони жони беморимда бор.
Истадинг кўнглумни айлай деб иложин, эй табиб,
Менда йўқ улким тиларсен лек дилдоримда бор.
Новаки ғамзангға пайкон истасанг, эй қоши ё,
Келки, андин бениҳоят жисми афгоримда бор.
Юз бўғун эрмас сўнгактин риштаи жисмим аро,
Иқди зулфунгдин тугунлардурки бу торимда бор.
Жаврларким, қилди ул кофир унутмайдур кўнгул
Ким, ҳисобидин гириҳлардурки зунноримда бор.
Ҳирқау сажжодани май раҳни қилсам не ажаб
Ким, асар махмурлиқдин шўх хумморимда бор.
Гар Навоийни қилиб рад, назмин истар шукрким,
Менда гар йўқтур қабул, ошифта гуфторимда бор.
180
Гул юзунг ҳажринда чиқса ўтлуқ оҳим гоҳлар,
Кўкта гулнори булутлардек кезар ул оҳлар.
Ул бути заррин камар ишқида то бел боғладим,
Заъф аро мендин қамишлардур нишон бал коҳлар.
Ул юз оллида қуёш юзлуклар ўлмиш ҳусн аро,
Уйлаким, бўлгай қуёш бўлғанда толеъ моҳлар.
Нола тортармен қачон отланса ул султони ҳусн,
Йўқ ажаб чекмак нафир ўлғанда рокиб шоҳлар.
Кўйи сари борди кўнглум балки оҳу ашк ҳам,
Ваҳки, мен қолиб, азимат қилдилар ҳамроҳлар.
Истасанг уйғонмоқ ул бедорлар ҳамсуҳбати,
Ким, бу ғафлатларни дафъ этгай магар огоҳлар,
Эй Навоий, пора-пора бўлса кўнглунг, яхшидур
Ким, тараддудсиз олишқайлар ани дилхоҳлар.
Кўкта гулнори булутлардек кезар ул оҳлар.
Ул бути заррин камар ишқида то бел боғладим,
Заъф аро мендин қамишлардур нишон бал коҳлар.
Ул юз оллида қуёш юзлуклар ўлмиш ҳусн аро,
Уйлаким, бўлгай қуёш бўлғанда толеъ моҳлар.
Нола тортармен қачон отланса ул султони ҳусн,
Йўқ ажаб чекмак нафир ўлғанда рокиб шоҳлар.
Кўйи сари борди кўнглум балки оҳу ашк ҳам,
Ваҳки, мен қолиб, азимат қилдилар ҳамроҳлар.
Истасанг уйғонмоқ ул бедорлар ҳамсуҳбати,
Ким, бу ғафлатларни дафъ этгай магар огоҳлар,
Эй Навоий, пора-пора бўлса кўнглунг, яхшидур
Ким, тараддудсиз олишқайлар ани дилхоҳлар.
181
Кўк бинафшазорини анжум чу наргисзор этар,
Наргисинг бирла бинафшанг ҳажри кўнглум зор этар.
Чун Зуҳал толеъ бўлур холинг хаёли фитнадин
Жоним ичра юз минг ошуби бало изҳор этар.
Жилва қилғач Муштари кўзни узоринг ёдидин
Юз саодат ахтаридин ҳар замон дурбор этар.
Чун чиқар Баҳроми қотил кўзларинг андишаси,
Хаста жонимни қатили ханжари озор этар.
Меҳрдин топмай нишоне сенда ҳам, гардунда ҳам
Бу мусибат кўзума ёруғ жаҳонни тор этар.
Зуҳра ҳолимға сурудин навҳаға айлаб бадал,
Чангининг сочиқ топиб дурри сиришк изҳор этар.
Ўлмагим англаб Уторуд ҳолима деб марсия,
Шарҳи дардим назмидин ҳар лаҳза юз тумор этар.
Ой ҳалокимга тутуб мотам, кийиб тундин қаро,
Орази сайли била аҳли азо кирдор этар.
Тийра айлаб бениҳоят кеча умрум шамъини ,
Васл субҳи ҳасрати ранжим юз ул миқдор этар.
Ростлиғ улдурки билгач ул қуёш раҳм айлагай,
Улча аҳволимға ҳар тун чархи кажрафтор этар.
Эй Навоий, ишқ дардидин шикоят қилмаким,
Жонингга жавру жафосин ҳар нечаким бор этар.
Наргисинг бирла бинафшанг ҳажри кўнглум зор этар.
Чун Зуҳал толеъ бўлур холинг хаёли фитнадин
Жоним ичра юз минг ошуби бало изҳор этар.
Жилва қилғач Муштари кўзни узоринг ёдидин
Юз саодат ахтаридин ҳар замон дурбор этар.
Чун чиқар Баҳроми қотил кўзларинг андишаси,
Хаста жонимни қатили ханжари озор этар.
Меҳрдин топмай нишоне сенда ҳам, гардунда ҳам
Бу мусибат кўзума ёруғ жаҳонни тор этар.
Зуҳра ҳолимға сурудин навҳаға айлаб бадал,
Чангининг сочиқ топиб дурри сиришк изҳор этар.
Ўлмагим англаб Уторуд ҳолима деб марсия,
Шарҳи дардим назмидин ҳар лаҳза юз тумор этар.
Ой ҳалокимга тутуб мотам, кийиб тундин қаро,
Орази сайли била аҳли азо кирдор этар.
Тийра айлаб бениҳоят кеча умрум шамъини ,
Васл субҳи ҳасрати ранжим юз ул миқдор этар.
Ростлиғ улдурки билгач ул қуёш раҳм айлагай,
Улча аҳволимға ҳар тун чархи кажрафтор этар.
Эй Навоий, ишқ дардидин шикоят қилмаким,
Жонингга жавру жафосин ҳар нечаким бор этар.
182
Икки зулфунг хаста кўнглумга қоронғу кечалар,
Заъфдин беҳудлуғум уйқу анга бу кечалар.
То гирифтор ўлди зулфунг домиға кўнглум қуши,
Тўлғониб жисмим кўзумднн учмиш уйқу кечалар.
Қайда бўлсун уйқуким оқизмиш уйқу хайлини
Тинмайин афғон сиришким сайлидин су кечалар.
Ҳар не навъ ўлса ўтар кундуз иши, лекин бўлур
Ҳажри дардидин хароб аҳволим асру кечалар.
Тийра шомим шиддатин кўргилки, чарху субҳдин
Ҳолима гаҳ йиғлағудур, гоҳи кулгу кечалар.
Субҳдек соф истасанг кўнглунгни андин, чархдек
Тийралик чиркини сиймин ашк ила юв кечалар.
Эй Навоий, чарх янглиғ истар эрсанг субҳи васл,
Тонгғача ашк ахтарин тўкмай бўлурму кечалар.
Заъфдин беҳудлуғум уйқу анга бу кечалар.
То гирифтор ўлди зулфунг домиға кўнглум қуши,
Тўлғониб жисмим кўзумднн учмиш уйқу кечалар.
Қайда бўлсун уйқуким оқизмиш уйқу хайлини
Тинмайин афғон сиришким сайлидин су кечалар.
Ҳар не навъ ўлса ўтар кундуз иши, лекин бўлур
Ҳажри дардидин хароб аҳволим асру кечалар.
Тийра шомим шиддатин кўргилки, чарху субҳдин
Ҳолима гаҳ йиғлағудур, гоҳи кулгу кечалар.
Субҳдек соф истасанг кўнглунгни андин, чархдек
Тийралик чиркини сиймин ашк ила юв кечалар.
Эй Навоий, чарх янглиғ истар эрсанг субҳи васл,
Тонгғача ашк ахтарин тўкмай бўлурму кечалар.
183
Не ажаб, ҳар ён мени Мажнун бошида ёралар,
Баски ёғди устига атфол элидин хоралар.
Оразинг атрофида гулдур кўрунган, эй пари,
Ё қамар даврида саф тортиб дурур сайёралар.
Ҳар қуюн гўёки бир саргашта ошиқ гардидур,
Баски туфроғ ўлди ишқинг даштида" оворалар.
Англаким, аҳбобини кулбамда меҳмон этмишам,
Итлари оғзида гар кўрсанг бағирдан поралар.
Анда Мажнунмен, бу ён Лайли сен этгач ижтимоъ,
Бир тараф девоналар, бир ён пари рухсоралар.
Хонақаҳ вақфи суйин ичмаслар, эй шайх, англағил
Гар хумор ўлса фано дайридағи майхоралар.
Эй Навоий, ишқ аро ўлмактин ўзга чора йўқ,
Бас ғалат бўлғай демак ушшоқни бечоралар.
Баски ёғди устига атфол элидин хоралар.
Оразинг атрофида гулдур кўрунган, эй пари,
Ё қамар даврида саф тортиб дурур сайёралар.
Ҳар қуюн гўёки бир саргашта ошиқ гардидур,
Баски туфроғ ўлди ишқинг даштида" оворалар.
Англаким, аҳбобини кулбамда меҳмон этмишам,
Итлари оғзида гар кўрсанг бағирдан поралар.
Анда Мажнунмен, бу ён Лайли сен этгач ижтимоъ,
Бир тараф девоналар, бир ён пари рухсоралар.
Хонақаҳ вақфи суйин ичмаслар, эй шайх, англағил
Гар хумор ўлса фано дайридағи майхоралар.
Эй Навоий, ишқ аро ўлмактин ўзга чора йўқ,
Бас ғалат бўлғай демак ушшоқни бечоралар.
184
Хатту юзунг ҳажрида кўзким булут монандидур,
Чашмаи сабз ул бири, бу бир гулистон бандидур.
Қилди юз парканд ҳажринг тиғидин бағримни ишқ,
Итларингнинг ҳар бири оғзида бир паркандидур.
Жавр қилсанг қил мени бор эшикдин сурмагил
Ким, кўнгулга васл ҳад йўқ меҳнатинг хурсандидур.
Ишқ ила пайконлари ичра балокаш кўнглума
Иўқ тафовутким шарарлар шўъланинг фарзандидур.
Ўқларингга юқти бағрим қониму, эй қоши ё,
Йўқса анда зеб учун ҳар ён бақам пайвандидур.
Чархким, ҳар субҳ эл қатлиға айлар заҳрханд,
Бу анинг ширин табассум бирла шаккархандидур.
Эй Навоий, демаким кўнглунгга қилмиш қасди жон
Ким, менинг кўнглум анннг жон бирла ҳожатмандидур.
Чашмаи сабз ул бири, бу бир гулистон бандидур.
Қилди юз парканд ҳажринг тиғидин бағримни ишқ,
Итларингнинг ҳар бири оғзида бир паркандидур.
Жавр қилсанг қил мени бор эшикдин сурмагил
Ким, кўнгулга васл ҳад йўқ меҳнатинг хурсандидур.
Ишқ ила пайконлари ичра балокаш кўнглума
Иўқ тафовутким шарарлар шўъланинг фарзандидур.
Ўқларингга юқти бағрим қониму, эй қоши ё,
Йўқса анда зеб учун ҳар ён бақам пайвандидур.
Чархким, ҳар субҳ эл қатлиға айлар заҳрханд,
Бу анинг ширин табассум бирла шаккархандидур.
Эй Навоий, демаким кўнглунгга қилмиш қасди жон
Ким, менинг кўнглум анннг жон бирла ҳожатмандидур.
185
Осилмамиш қулоғингдин юз узра гавҳарлар,
Ки айрилибдур ул ўт шуъласидин ахгарлар.
Итинг оёғини ўпмакка наълу мих эрмас,
Сипеҳр рахшидин инмиш ҳилолу ахтарлар.
Юзунгда хўй эмас, оби ҳаёт қатрасидин
Қуёш жамолиға сунъи илки тақти зеварлар.
Бошоғларинг учи эрмаски, чиқти жисмимдин
Чиқармишам учубон етгали сенга парлар.
Узор сафҳасида хўблар хати демаким,
Туз этти ишқ мени ўлтурурға махзарлар.
Баҳор фаслида махмур бўлма, даштқа чиқ,
Ки лола тутти басе лаъли ранг соғарлар.
Навоий олдурубон кўнглини агар топмас,
Бировдурурки қулидур жаҳонда дилбарлар.
Ки айрилибдур ул ўт шуъласидин ахгарлар.
Итинг оёғини ўпмакка наълу мих эрмас,
Сипеҳр рахшидин инмиш ҳилолу ахтарлар.
Юзунгда хўй эмас, оби ҳаёт қатрасидин
Қуёш жамолиға сунъи илки тақти зеварлар.
Бошоғларинг учи эрмаски, чиқти жисмимдин
Чиқармишам учубон етгали сенга парлар.
Узор сафҳасида хўблар хати демаким,
Туз этти ишқ мени ўлтурурға махзарлар.
Баҳор фаслида махмур бўлма, даштқа чиқ,
Ки лола тутти басе лаъли ранг соғарлар.
Навоий олдурубон кўнглини агар топмас,
Бировдурурки қулидур жаҳонда дилбарлар.
186
Бошимға кўйида ҳар дам ғулув қилур итлар,
Гар ўлмасам бу ғулувни ноғулув қилур итлар.
Магарки ғурбат аро зор ўлмагимдиндур,
Фиғонки, бир-бирига рў-барў қилур итлар.
Осиб бўюнлариға киз азо учун жулдин,
Тонг отқуча бошима навҳаму қилур итлар.
Тутарға мотамим, аё, йиғилдилар ёхуд
Қилурға тўъма танам орзу қилур итлар.
Куюб димоғлари ғингшибон қочар ҳар ён,
Емакка жисмим этин чунки бў қилур итлар.
Фано нўли кийикин айла сайд шер эрсанг
Ки даҳр жийфасини жустужў қилур итлар.
Навоий узра ҳужум айласа рақибларинг
Не тонг, гадоға ҳамиша ғулув қилур итлар.
Гар ўлмасам бу ғулувни ноғулув қилур итлар.
Магарки ғурбат аро зор ўлмагимдиндур,
Фиғонки, бир-бирига рў-барў қилур итлар.
Осиб бўюнлариға киз азо учун жулдин,
Тонг отқуча бошима навҳаму қилур итлар.
Тутарға мотамим, аё, йиғилдилар ёхуд
Қилурға тўъма танам орзу қилур итлар.
Куюб димоғлари ғингшибон қочар ҳар ён,
Емакка жисмим этин чунки бў қилур итлар.
Фано нўли кийикин айла сайд шер эрсанг
Ки даҳр жийфасини жустужў қилур итлар.
Навоий узра ҳужум айласа рақибларинг
Не тонг, гадоға ҳамиша ғулув қилур итлар.
187
Кеча бадмаст ўлғанимдин инфиъолим бордур,
Майни эмди оғзима олмас хаёлим бордур.
Улки дер май ич, уятдин билмагай ўз ҳолини,
Билса ким базм аҳли оллинда не ҳолим бордур.
Демаким май дафъ этар гар етса ҳар дам юз малол,
Ким ичардин они ҳар дам юз малолим бордур.
Ёр тавбам билса гарчи май берур, бермай мажол,
Ёлбориб узр айтқумдур то мажолим бордур.
Риндлар тавбамни синдурмоққа бу тақриб эмас,
Бода нафъидинки ҳар дам қилу қолим бордур.
Зуҳду истиғному яхши, йўқса исёну ниёз?
Шаҳр шайхидин бу янглиғ бир саволим бордур.
Эй Навоий, мен худ эттим тавба, лекин нетгамен
Ким, ажаб майхораи беэътидолим бордур.
Майни эмди оғзима олмас хаёлим бордур.
Улки дер май ич, уятдин билмагай ўз ҳолини,
Билса ким базм аҳли оллинда не ҳолим бордур.
Демаким май дафъ этар гар етса ҳар дам юз малол,
Ким ичардин они ҳар дам юз малолим бордур.
Ёр тавбам билса гарчи май берур, бермай мажол,
Ёлбориб узр айтқумдур то мажолим бордур.
Риндлар тавбамни синдурмоққа бу тақриб эмас,
Бода нафъидинки ҳар дам қилу қолим бордур.
Зуҳду истиғному яхши, йўқса исёну ниёз?
Шаҳр шайхидин бу янглиғ бир саволим бордур.
Эй Навоий, мен худ эттим тавба, лекин нетгамен
Ким, ажаб майхораи беэътидолим бордур.
188
Қатлима тиғ ўлғаликим чарх иши озордур,
Мавжи ашким аксидин пўлод жавҳардордур.
Кўк тегирмон тоши айландурмоқ истар бошима,
Дема ою кун бошим узра буким сайёрдур.
Ишқ даштида қуюн эрмаски, мен девонаға
Дашт аро саргашталик хаттин сизар паргордур.
Дард тоғида чақинлар демади ўтлуқ каманд
Ким, солурда бўйнума чарх илгидин такрордур.
Раҳм қнл гардунки, бир дилхастамен, мақдур эмас
Чекмаги гар меҳнату бедоди бу миқдордур.
Мунча дарду ғуссадин махлас топар ер истасанг,
Эй Навоий, билки ул ер кулбаи хаммордур.
Эй хушо, хумхонаким, қилғаннинг анда тарки хуш
Кўк хумидин ҳар неким келгай фароғи бордур.
Мавжи ашким аксидин пўлод жавҳардордур.
Кўк тегирмон тоши айландурмоқ истар бошима,
Дема ою кун бошим узра буким сайёрдур.
Ишқ даштида қуюн эрмаски, мен девонаға
Дашт аро саргашталик хаттин сизар паргордур.
Дард тоғида чақинлар демади ўтлуқ каманд
Ким, солурда бўйнума чарх илгидин такрордур.
Раҳм қнл гардунки, бир дилхастамен, мақдур эмас
Чекмаги гар меҳнату бедоди бу миқдордур.
Мунча дарду ғуссадин махлас топар ер истасанг,
Эй Навоий, билки ул ер кулбаи хаммордур.
Эй хушо, хумхонаким, қилғаннинг анда тарки хуш
Кўк хумидин ҳар неким келгай фароғи бордур.
189
Товушким уй тошидин келса дермен бағри тошимдур,
Эшикдин соя киргач, соғинурменким қуёшимдур.
Ичида тоғнинг қон, тошида юз минг бало тоши,
Анинг тошу ичи мутлақ дегайсен ичу тошимдур.
Сиришкимни жигар парголаси бил доғи кўз нури,
Кўнгул сиррини, ваҳким, зоҳир этган ушбу ёшимдур.
Демай паст ўлди афғоним елидин нахли айшимким,
Бу нахлим арраси муҳлик фиғон ичра харошимдур.
Эмастур гарду гўй ул шўх майдонида гўёким,
Бири фарсуда жисмимдур, бири саргашта бошимдур,
Урармен ерга бошимни ғамингдин жон талошурда,
Фироқинг хайли бирла ул урушум, бу талошимдур.
Ёмон ҳолимға ҳайрат қилманг, эй Фарҳод ила Мажнун,
Букун снз меҳмонсизким, тараб бирла маошимдур.
Фалак қасри била кун муттакосидин деманг сўзким,
Фано дайри маконим, фақр туфроғи фирошимдур.
Дедимким тушта меҳроб ичра кўрдум кофири масти,
Деди кўргил, Навоий, кўз очибким, кўзу қошимдур.
Эшикдин соя киргач, соғинурменким қуёшимдур.
Ичида тоғнинг қон, тошида юз минг бало тоши,
Анинг тошу ичи мутлақ дегайсен ичу тошимдур.
Сиришкимни жигар парголаси бил доғи кўз нури,
Кўнгул сиррини, ваҳким, зоҳир этган ушбу ёшимдур.
Демай паст ўлди афғоним елидин нахли айшимким,
Бу нахлим арраси муҳлик фиғон ичра харошимдур.
Эмастур гарду гўй ул шўх майдонида гўёким,
Бири фарсуда жисмимдур, бири саргашта бошимдур,
Урармен ерга бошимни ғамингдин жон талошурда,
Фироқинг хайли бирла ул урушум, бу талошимдур.
Ёмон ҳолимға ҳайрат қилманг, эй Фарҳод ила Мажнун,
Букун снз меҳмонсизким, тараб бирла маошимдур.
Фалак қасри била кун муттакосидин деманг сўзким,
Фано дайри маконим, фақр туфроғи фирошимдур.
Дедимким тушта меҳроб ичра кўрдум кофири масти,
Деди кўргил, Навоий, кўз очибким, кўзу қошимдур.
190
Кимки олам боғида бир сарвигулрухсори бор,
Боғ сайридин фароғи, сарву гулдин ори бор.
Гул била майни нетар девонаеким, кўнглида
Бир париваш лаълидин май, ҳуснидин гулзори бор.
Гул насиму атридин мумкин эмас топмоқ илож,
Кимки бир гулчеҳра хори ҳажридин озори бор.
Жон етиб оғзима ўлгум, бир нафас тангри учун,
Эй Масиҳим, кел бери, эй муддаи, сен нори бор.
Кўзларига хори меҳнатдур гул улким, гул чоғи
Гулжабинлар кўзлари янглиғ ики бемори бор.
Дема булбул зулмиға гул боғламиш бел, гўйиё
Чарх зулмидин анинг ҳам боғлаган зуннори бор.
Қолди хуррамлиқ фалакдин ташқари, кўр, эй кўнгул,
Ким қазо наққошининг не гардиши паргори бор.
Фақр йўлинда оғирроқ юк эрур вобасталиқ,
Эй кўнгул, тарки тааллуқ айлабон ул сори бор.
Эй Навоий, ўзни мақбул истасанг, туфроқ бўл
Ким, эрур мардуд улким бошида пиндори бор.
Боғ сайридин фароғи, сарву гулдин ори бор.
Гул била майни нетар девонаеким, кўнглида
Бир париваш лаълидин май, ҳуснидин гулзори бор.
Гул насиму атридин мумкин эмас топмоқ илож,
Кимки бир гулчеҳра хори ҳажридин озори бор.
Жон етиб оғзима ўлгум, бир нафас тангри учун,
Эй Масиҳим, кел бери, эй муддаи, сен нори бор.
Кўзларига хори меҳнатдур гул улким, гул чоғи
Гулжабинлар кўзлари янглиғ ики бемори бор.
Дема булбул зулмиға гул боғламиш бел, гўйиё
Чарх зулмидин анинг ҳам боғлаган зуннори бор.
Қолди хуррамлиқ фалакдин ташқари, кўр, эй кўнгул,
Ким қазо наққошининг не гардиши паргори бор.
Фақр йўлинда оғирроқ юк эрур вобасталиқ,
Эй кўнгул, тарки тааллуқ айлабон ул сори бор.
Эй Навоий, ўзни мақбул истасанг, туфроқ бўл
Ким, эрур мардуд улким бошида пиндори бор.
191
Суда юзунгму акси ё чашма аро париймудур,
Чашмаи меҳр ичинда ё ламъайи муштариймудур.
Кўйи беҳишти жовидон ўзи беҳишт ичинда ҳур,
Қомату лаълин англамон тўбию кавсаримудур.
Жисмим аро янги тугон ҳар сориму кўрунди ё,
Ҳар бири ишқи авжининг мухтариқ ахтаримудур.
Уйга ҳануз кирмайин динима тушти юз ҳалал,
Буки келур кўр, эй кўнгул, ул бути озариймудур.
Куйган ичимда бодадин ишқ ўти бўлди шўълазан,
Поралари бағирнинг ул шўъланинг ахгаримудур.
Жоми жаҳоннамойини васф кўп эттинг, эй рафиқ,
Меҳри мунири жоми ё майкада соғаримудур.
Эйки Навоий улфате равзада йўқтурур дединг,
Асру таажжуб айлама ҳар ғинае Ҳиримудур.
Чашмаи меҳр ичинда ё ламъайи муштариймудур.
Кўйи беҳишти жовидон ўзи беҳишт ичинда ҳур,
Қомату лаълин англамон тўбию кавсаримудур.
Жисмим аро янги тугон ҳар сориму кўрунди ё,
Ҳар бири ишқи авжининг мухтариқ ахтаримудур.
Уйга ҳануз кирмайин динима тушти юз ҳалал,
Буки келур кўр, эй кўнгул, ул бути озариймудур.
Куйган ичимда бодадин ишқ ўти бўлди шўълазан,
Поралари бағирнинг ул шўъланинг ахгаримудур.
Жоми жаҳоннамойини васф кўп эттинг, эй рафиқ,
Меҳри мунири жоми ё майкада соғаримудур.
Эйки Навоий улфате равзада йўқтурур дединг,
Асру таажжуб айлама ҳар ғинае Ҳиримудур.
192
Туррангки тоби юзда ўтумға василадур,
Ул шамъ шўъласи аро мушкин фатиладур.
Олса кўзунг ҳиял била кўнглумни, айб эмас,
Бор ул фусунгареки иши макру ҳийладур.
Ашҳабларингки риштаға тортилди даҳр аро,
Солмоққа ситез ажойиб тавиладур.
Лайли қабиласи ўти қайдин кўрунса шом,
Мажнунни куйдурур, бу не ўтлуқ қабиладур.
Кирсанг фано тариқиға девонавор кир,
Ул важҳдинки, ақл бу йўлда ақиладур.
Эйким жаҳон салитасини айладинг никоҳ,
Билгилки, хасмкушдур, агарчи жамиладур.
Лаълингға жонин этса Навоий фидо не бок,
Андин олурға ком бу ишлар василадур.
Ул шамъ шўъласи аро мушкин фатиладур.
Олса кўзунг ҳиял била кўнглумни, айб эмас,
Бор ул фусунгареки иши макру ҳийладур.
Ашҳабларингки риштаға тортилди даҳр аро,
Солмоққа ситез ажойиб тавиладур.
Лайли қабиласи ўти қайдин кўрунса шом,
Мажнунни куйдурур, бу не ўтлуқ қабиладур.
Кирсанг фано тариқиға девонавор кир,
Ул важҳдинки, ақл бу йўлда ақиладур.
Эйким жаҳон салитасини айладинг никоҳ,
Билгилки, хасмкушдур, агарчи жамиладур.
Лаълингға жонин этса Навоий фидо не бок,
Андин олурға ком бу ишлар василадур.
193
Қайси тўби жилваси сарви хиромонингча бор,
Қайси кавсарнинг знлоли обиҳайвонингча бор.
Ғунчада гулбаргдек тил, жоладек тиш доғи йўқ,
Деса бўлғайму ониким лаъли хандонингча бор.
Қайда сунбулдин насим эсгач кирар жисм ичра рух
Ким, дегайсен ониким зулфи паришонингча бор.
Айламас кўз мардуми ҳар кўз қуёш ичра ватан,
Ани дей олмонки хоки анбарафшонингча бор.
Новак очмас гар тўшар жон риштаси ичра гириҳ,
Демак они бўлмағайким нўги мужгонннгча бор.
Демаким, кўнглунгга қўйғум зулм ила доғи ажал,
Сен гумон қилма аниким, доғи ҳижронингча бор.
Эй кўнгул, қонингни истарсен тобониға хино,
Кўзларим хуноби ранги ҳам сенинг қонингча бор.
Урма ҳиммат лофини олингда бу тоқи сипеҳр,
Фақр кўйида агар ўз ганжи вайронингча бор.
Эй Навоий, истасанг давр аҳли зулмидин халос,
Ур фано даштида гому бора олғонингча бор.
Қайси кавсарнинг знлоли обиҳайвонингча бор.
Ғунчада гулбаргдек тил, жоладек тиш доғи йўқ,
Деса бўлғайму ониким лаъли хандонингча бор.
Қайда сунбулдин насим эсгач кирар жисм ичра рух
Ким, дегайсен ониким зулфи паришонингча бор.
Айламас кўз мардуми ҳар кўз қуёш ичра ватан,
Ани дей олмонки хоки анбарафшонингча бор.
Новак очмас гар тўшар жон риштаси ичра гириҳ,
Демак они бўлмағайким нўги мужгонннгча бор.
Демаким, кўнглунгга қўйғум зулм ила доғи ажал,
Сен гумон қилма аниким, доғи ҳижронингча бор.
Эй кўнгул, қонингни истарсен тобониға хино,
Кўзларим хуноби ранги ҳам сенинг қонингча бор.
Урма ҳиммат лофини олингда бу тоқи сипеҳр,
Фақр кўйида агар ўз ганжи вайронингча бор.
Эй Навоий, истасанг давр аҳли зулмидин халос,
Ур фано даштида гому бора олғонингча бор.
194
Яна сенсиз оҳим ўти шўълазандур,
Ки гардунға ҳар учқун оташфикандур.
Қириб кулбам ичра кулу шўъла кўрсанг,
Бу сўзон кўнгул ул бир озрдатандур.
Дема лолау хулла ичра уюбмен,
Ки ишқинг шаҳидиға қонлиғ кафандур.
Итинг ўлса жисмиға жонимни солғил
Ким, ул жисмға бу муносиб бадандур.
Қаён бўлса кўнглум уйин дардинг истар,
Нединким мусофирға майли ватандур.
Фалак шўхидин меҳр кўз тутма невчун
Ки жавр анга шева, жафо анга фандур.
Навоий хазин бўлса боғ ичра тонг йўқ
Ки сенсиз бу маҳзунға байтул хазандур.
Ки гардунға ҳар учқун оташфикандур.
Қириб кулбам ичра кулу шўъла кўрсанг,
Бу сўзон кўнгул ул бир озрдатандур.
Дема лолау хулла ичра уюбмен,
Ки ишқинг шаҳидиға қонлиғ кафандур.
Итинг ўлса жисмиға жонимни солғил
Ким, ул жисмға бу муносиб бадандур.
Қаён бўлса кўнглум уйин дардинг истар,
Нединким мусофирға майли ватандур.
Фалак шўхидин меҳр кўз тутма невчун
Ки жавр анга шева, жафо анга фандур.
Навоий хазин бўлса боғ ичра тонг йўқ
Ки сенсиз бу маҳзунға байтул хазандур.
195
То турраси торида ҳар сори тугунлардур,
Заъф ичра сўнгаклардин жисмимда бўғунлардур.
Дарёу булут эрмас ким, ох ила ашкимдин
Ҳам ер юзида кўллар, ҳам кўкта тутунлардур.
Шак иўқки ёрутқайсен кулбамдағи зулматни,
Ҳажрингда менга, эй он, билсангки не тунлардур.
Овораю саргардон ишқ аҳлиға боқ ҳар ён
Ким, водийи дард ичра не навъ қуюнлардур.
Бўрк ўрннда бош элтур, нақд ўрнида олур жон,
Атфоли ғаминг ичра бас турфа ўюнлардур.
Жисмимда тугонларни айб айлама, эй зоҳид,
Ки сабр илнги тиккан хирқамда юрунлардур.
Ичганда Навоий май дайр аҳлига суд ўлмиш,
Солғил қулоқ, эй носиҳ, ул ёнки не унлардур.
Заъф ичра сўнгаклардин жисмимда бўғунлардур.
Дарёу булут эрмас ким, ох ила ашкимдин
Ҳам ер юзида кўллар, ҳам кўкта тутунлардур.
Шак иўқки ёрутқайсен кулбамдағи зулматни,
Ҳажрингда менга, эй он, билсангки не тунлардур.
Овораю саргардон ишқ аҳлиға боқ ҳар ён
Ким, водийи дард ичра не навъ қуюнлардур.
Бўрк ўрннда бош элтур, нақд ўрнида олур жон,
Атфоли ғаминг ичра бас турфа ўюнлардур.
Жисмимда тугонларни айб айлама, эй зоҳид,
Ки сабр илнги тиккан хирқамда юрунлардур.
Ичганда Навоий май дайр аҳлига суд ўлмиш,
Солғил қулоқ, эй носиҳ, ул ёнки не унлардур.
196
Кўз қонидин дема этагим лолавордур
Ким, кўҳи дардинг этаги лолазордур.
Ҳар лоласи бир ахгар эрур лек синасўз,
Қай кўҳи дард аро бу сифат лола бордур.
Бир гул юзи фироқида хуноби ашк ила
Юз заъфар ани ичра кўзум лолакордур.
Эл поймол этарлар узуб дашту тоғ аро,
Баским юзунг гули қошида лола хордур.
Қон ичра ғарқу бағрим аро доғу дашт уза,
Бекаслигим чоғида менга лола ёрдур.
Соқий, кетур сабуҳн аро лолагун қадаҳ,
Хосса бу дамки субҳ ели лолабордур.
Теграмда оҳ ўтидин эрур, эй Навоий, ўт
Кўз қонидин дема этагим лолавордур.
Ким, кўҳи дардинг этаги лолазордур.
Ҳар лоласи бир ахгар эрур лек синасўз,
Қай кўҳи дард аро бу сифат лола бордур.
Бир гул юзи фироқида хуноби ашк ила
Юз заъфар ани ичра кўзум лолакордур.
Эл поймол этарлар узуб дашту тоғ аро,
Баским юзунг гули қошида лола хордур.
Қон ичра ғарқу бағрим аро доғу дашт уза,
Бекаслигим чоғида менга лола ёрдур.
Соқий, кетур сабуҳн аро лолагун қадаҳ,
Хосса бу дамки субҳ ели лолабордур.
Теграмда оҳ ўтидин эрур, эй Навоий, ўт
Кўз қонидин дема этагим лолавордур.
197
Ҳарорат жонима ул оташин лаъл ахгариндиндур,
Анга таскин ҳам ул юз равзасининг кавсариндиндур.
Сочингнинг тийра шомидин юзунг субҳиға йўл топмоқ,
Баногўшунгдағи дурри шаб афрўз ахтариндиндур.
Таҳуро бодаси дерлар ё эрур жонбахшу рух афзо,
Магарким, чошни ул майға лаълинг соғариндиндур.
Шабистон субҳи давлатдин ёруғроқ бўлса тонг эрмас
Ки партав анда ул рухсори шамъи анвариндиндур.
Юзунг очқач шамими лутф олам ичра бутраттинг,
Магар бу атр ул ўт узра холинг анбариндиндур.
Баҳор айёмини беш кун ғанимат англа, эй булбул,
Ки мунча сўзу тобинг оташин гул мижмариндиндур.
Навоий, қилмағил бас зулм бирла дурфишонлиғким
Маоний бикриға зевар ҳадисинг гавҳариндиндур.
Анга таскин ҳам ул юз равзасининг кавсариндиндур.
Сочингнинг тийра шомидин юзунг субҳиға йўл топмоқ,
Баногўшунгдағи дурри шаб афрўз ахтариндиндур.
Таҳуро бодаси дерлар ё эрур жонбахшу рух афзо,
Магарким, чошни ул майға лаълинг соғариндиндур.
Шабистон субҳи давлатдин ёруғроқ бўлса тонг эрмас
Ки партав анда ул рухсори шамъи анвариндиндур.
Юзунг очқач шамими лутф олам ичра бутраттинг,
Магар бу атр ул ўт узра холинг анбариндиндур.
Баҳор айёмини беш кун ғанимат англа, эй булбул,
Ки мунча сўзу тобинг оташин гул мижмариндиндур.
Навоий, қилмағил бас зулм бирла дурфишонлиғким
Маоний бикриға зевар ҳадисинг гавҳариндиндур.
198
Бу тийраи қотилки, оти ҳажр тунидур,
Оҳим тутуни демаки, доғим тутунидур.
Жисм ичра юзунг ҳажрида минг дард хаданги
Гўё кўнгул оташкадасининг ўтунидур.
Сўнгакдин эмас риштаи жисмимда бўғунлар,
Ул торда ранжим ададининг тугунидур.
Ул шўх симоъ ичра учурмоққа кўнгулдин
Хушу хираду сабрни офат қуюнидур.
Уйқу кетирур су ўти, лек уйқуни олған
Элнинг кўзидин сайли сиришкимнинг унидур.
Ўйнай-ўйнай тўкса ул ой қоним, эмас тонг
Ким барча булар чархи мулоиб ўюнидур.
Юз пора бошимни ити рад қилди Навоий,
Билмаски сўнгакларда баридин бутунидур.
Оҳим тутуни демаки, доғим тутунидур.
Жисм ичра юзунг ҳажрида минг дард хаданги
Гўё кўнгул оташкадасининг ўтунидур.
Сўнгакдин эмас риштаи жисмимда бўғунлар,
Ул торда ранжим ададининг тугунидур.
Ул шўх симоъ ичра учурмоққа кўнгулдин
Хушу хираду сабрни офат қуюнидур.
Уйқу кетирур су ўти, лек уйқуни олған
Элнинг кўзидин сайли сиришкимнинг унидур.
Ўйнай-ўйнай тўкса ул ой қоним, эмас тонг
Ким барча булар чархи мулоиб ўюнидур.
Юз пора бошимни ити рад қилди Навоий,
Билмаски сўнгакларда баридин бутунидур.
199
Қилғали азми сафар улким менга дилхоҳдур,
Огаҳ ўз ҳолимдин эрмасмен, худо огоҳдур.
Мен чу ҳажридин чекиб юз меҳнат ўлдум, ваҳ, не суд,
Буки шайдо кўнглуму жоним анга ҳамроҳдур.
Эй насими васл, эсиб жисмимни жонон сари элт
Ким, фироқи заъфидин андоқки барги коҳдур.
Деманг ул ой узра солмиш соя бир мушкин булут,
Гўйиё мен тортқон ҳажрида дуди оҳдур.
Ҳар нафас урду сари руҳум қуши айлар ҳаво
Ким, олиб кетган кўнгулни бир маҳи хиргоҳдур.
Англағил аҳбоб қадринким булар бўлмай не наф,
Гар сенга афлок авжи узра тахти жоҳдур.
Эй Навоий, бежиҳат ёр этса ҳижрон ихтиёр,
Сўз демак бўлмас нединким, сен гадо, ул шоҳдур.
Огаҳ ўз ҳолимдин эрмасмен, худо огоҳдур.
Мен чу ҳажридин чекиб юз меҳнат ўлдум, ваҳ, не суд,
Буки шайдо кўнглуму жоним анга ҳамроҳдур.
Эй насими васл, эсиб жисмимни жонон сари элт
Ким, фироқи заъфидин андоқки барги коҳдур.
Деманг ул ой узра солмиш соя бир мушкин булут,
Гўйиё мен тортқон ҳажрида дуди оҳдур.
Ҳар нафас урду сари руҳум қуши айлар ҳаво
Ким, олиб кетган кўнгулни бир маҳи хиргоҳдур.
Англағил аҳбоб қадринким булар бўлмай не наф,
Гар сенга афлок авжи узра тахти жоҳдур.
Эй Навоий, бежиҳат ёр этса ҳижрон ихтиёр,
Сўз демак бўлмас нединким, сен гадо, ул шоҳдур.
200
Ложуварди қошинг узра зарварақ тобонмудур,
Ё магар кўк тоқи узра анжуми рахшонмудур.
Зулфиму оҳим елидин совурур оламға мушк,
Е сабо таҳрикидин сунбул абир афшонмудур.
Хўй чакон оразмудур, ё ҳусни банди зулф аро
Юз асир ўлған кўнгуллар ҳолиға гирёнмудур.
Зарварақдин шўълалардур ҳар тараф рухсориға,
Е ул ўтлуқ юзда ҳар ён бир кўнгул сўзонмудур.
Ҳажри золим шоми кавкабдинму гирёндур менга,
Ё анинг субҳи ғариб аҳволима хандонмудур.
Эйки майли жаннат этмассен менинг кўнглум киби
Нотавон кўнглунг биров кўйида саргардонмудур.
Бўлди қадди ё Навоийнинг юзи чун зарварақ,
Ложуварди қошинг узра зарварақ тобонмудур.
Ё магар кўк тоқи узра анжуми рахшонмудур.
Зулфиму оҳим елидин совурур оламға мушк,
Е сабо таҳрикидин сунбул абир афшонмудур.
Хўй чакон оразмудур, ё ҳусни банди зулф аро
Юз асир ўлған кўнгуллар ҳолиға гирёнмудур.
Зарварақдин шўълалардур ҳар тараф рухсориға,
Е ул ўтлуқ юзда ҳар ён бир кўнгул сўзонмудур.
Ҳажри золим шоми кавкабдинму гирёндур менга,
Ё анинг субҳи ғариб аҳволима хандонмудур.
Эйки майли жаннат этмассен менинг кўнглум киби
Нотавон кўнглунг биров кўйида саргардонмудур.
Бўлди қадди ё Навоийнинг юзи чун зарварақ,
Ложуварди қошинг узра зарварақ тобонмудур.