ҒАЗАЛЛАР
401
401
Ул париваш муддаийға меҳрибондур, бизга йўқ,
Филмасал оллида анинг итга сондур бизга йўқ.
Кўйида итларга маскандур вале қовлар мени,
Ваҳки, ҳамдамларға анда хонумондур, бизга йўқ.
Элни ҳар дам ўлтурур, бизни бу ғам ўлтурдиким,
Лутфи онинг ўзгаларга ҳар замондур, бизга йўқ.
Тонг эмас гар оҳ хоки танни барбод айласа,
Гардға чун остонида макондур, бизга йўқ.
Итлари меҳмон бўлурға йўқ ҳадим, не навъ дей,
Ким ул ой махсусларға меҳмондур, бизга йўқ.
Ҳай, дегунча чун ўтар ҳам айшу ҳам ғам, бас не ғам,
Гар фалакдин элга айши бегарондур, бизга йўқ.
Қисмат ар дилхоҳ ила эрмас, Навоий, шукрким,
Элга бу иш мужиби оҳу фиғондур, бизга йўқ.
402
Демангиз аҳбобким қилмасмусен бас йиғламоқ,
Ким менга тенгри насиб этмиш туганмас йиғламоқ.
Асран олмай ўзни ашким тутти дашту тоғни,
Нечаким Фарҳоду Мажнун дедилар бас йиғламоқ.
Масту ушшоқмен доғи кўнглумда айрилған киши,
Эй мусулмонлар, не тонг мен зори бекас йиғламоқ.
Тонг эмас жисмим оқизғунча кўзум гар тўкти ашк,
Не ажаб абри баҳори оққуча хас йиғламоқ.
Тийра ҳажринг шомида гар жон талашмоқ, тонгғача,
Бошима шамъу суроҳи недурур бас йиғламоқ.
Даҳр боғидин вафосизлиғ агар фаҳм этмади,
Нега шабнам ашкидин фан қилди наргис йиғламоқ.
Эй Навоий, тоқини мен доғи ашкимдин йиқай,
Чун менга қисм этти бу чархи муқарнас йиғламоқ.
403
Кўнглум бўлур ғаминг туни ҳар лаҳза қайғулуқ,
Чун шом бўлди ҳар нафас ортар қаронғулуқ.
Ул кўзки олам аҳлидин олмиштур уйқуни,
Бахтим киби не айб агар бўлса уйқулуқ.
Сабру қарору ҳушни олмоғлиғинг недур,
Эй жонлар офати, сенга жонимдур олғулуқ.
Дашти фироқ ичра тирик йўқ чу ваҳшу тайр,
Гўё ели самуму гиёҳидур оғулуқ.
Муғ дайри азмидин мени манъ этма, эй рафиқ,
Бу йўл эрур чу аҳли маломатқа борғулуқ.
Андин фалакни илмас экин кўзга пири дайр,
Ким бу эрур ҳақиру жаноби анинг улуқ.
То ғамдадур Навоий анга даҳр тийрадур,
Шод англамас улусни биров бўлса қайғулуқ.
404
Биров жисмиға отса ул сиймтан ўқ,
Менинг жонимға санчилур юз туман ўқ.
Будур турфаким, бўйла ҳолимни англаб,
Менга этмас ул шўхи новакфикан ўқ.
Бошоқдин ёғар обиҳайвон улусқа,
Чу ёғдурса ул қотили сафшикан ўқ.
Кўп ўқ отмаким, гул юзунг фурқатида
Эрур хаста кўнглумда ҳар бир тикан ўқ.
Қошингдин тушибмен йироқ, ёдин ўқдек,
Менга заъфдин бўлди гўё бадан ўқ.
Қадаҳ қолғанин истаким чарх ўқидек
Бас ёғдирур чархи бедод фан ўқ.
Навоию гулшанки бир гулдин айру,
Манга басдурур кунжи байтул хазан-ўқ.
405
Кимки васли ичра ёқсанг шамъ улфат, эй рафиқ,
Кўз тут ул шамъ ўтидин-ўқ доғи фурқат, эй рафиқ.
Васл софи мумкин эрмас, чунки бедарди фироқ
Зинҳор ул бода сори қилма рағбат, эй рафиқ.
Васл нўқким ишқ лафзин тилга мазкур этмагил,
Ҳар нафас кўрмай десанг юз навъ шиддат, эй рафиқ.
Куйма ҳар не меҳр ўтиға, гар десанг ҳар дам сени
Қилмағай кул шўълаи андуҳу ғайрат, эй рафиқ.
Шўх чобуклар ғубори тавсаниға солма кўз,
Юзда истар бўлмасанг гарди мазаллат, эй рафиқ.
Боқма гулдек юз уза хўй шабнаминким, бузмасун
Ақл ила сабринг биносин сели офат, эй рафиқ.
Гар солиб юз мннг балоға мендек ўзни бўлмаса
Ишқсиз бир дам сенга ҳам сабру тоқат, эй рафиқ.
Токи мумкиндур кезиб бир меҳрибон ёр истасанг,
Бағри тошларни севарга қилма журъат, эй рафиқ.
Гар Навоийдек бошингға тушса бир қотил ғами,
Анда доғи кўргасен не бўлса қисмат, эй рафиқ.
406
Санойи зотинг ичра топиб ажз аҳли идрок,
Гаҳи ло туҳсий антиб замоне мо арафнок.
Не янглиг аҳли идрокки чун гардунға сурди,
Кўзига сурма қилди ғуборин хайли афлок.
Зилоли сунъунг ичра сипеҳру садра шохи,
Тенгизда ул ҳубоби, бу ҳам андоқки хошок.
Камоли қудратингдин хирад ул навъ бўлуб лол,
Ки ҳайратдин ҳамиша қилиб исбаъни мисвок.
Фироқинг сўги ичра кеча кўздин сочибон ашк,
Висолинг ҳасратидин яқосин субҳ этиб чок.
Ёримчуқ пашша неши била ожиз қилурсен,
Нечаким тил янглиғ қавидур хасми бебок.
Чу туздунг ҳуси боғин узору қадни қилдинг
Бирин гулбарги раъно, бирисин сарви чолок.
Висолинг кўзгусига жило бердинг кулидин,
Анингким ишқ ўтидин вужудин ўртадинг пок.
Навоий ҳамдинг айтур, ажаб йўқ гар тилига
Иноят лужжасидин кетурсанг гавҳари пок.
407
Қолибмен заъфдин баским, ул ой отти менга новак,
Тери бирла сўнгак, лекин сўнгак ўқлар тери кўнглак.
Чидармен ҳар неча захм урса ул қотил, вале бўлмас
Чидамоқ гар бирин ўз узвида қилса биров ўлчак.
Малойик доми зулфидин қутулмас, ваҳ, қутулғайму
Хазин кўнглум қушиға айласа ул ҳалқадин илмак.
Ҳабибим ҳусни васфин уйла муҳлик англаким, бўлғай
Қошида қиссаи Юсуф бир уйқу келтурур чўпчак.
Мен ўлдум ноладин, ноз уйқусидин ёр очмас кўз,
Не суд андинки ҳижрон шоми бўлғай кўзларим сергак.
Қаро қайғу мени элтиб қаро зулфунг учун ҳар тун,
Қаро бошни тутуб овуч қаро ерга кириб тирсак.
Ема ғам телба кўнглум ранжидин муҳлик жафонг ичра
Ки, мен ўлгай эдим ўлса киши чекмак била эмгак.
Агар ҳусн ўлса қотил, зор не дарвешу не султон,
Вагар ишқ ўлса комил, ёр не ҳиндуву не ўзбак.
Эрур аҳбоб ишқининг қусури ҳусни нуҳсидин,
Жамолу ноз то кўпрак, ниёзу шавқи ҳам кўпрак.
Десанг огаҳ бўлай, майдин ўзунгни ҳеч билмас қил,
Қи ғафлатдур фано таврида ўзни бир нима билмак.
Навоий ул юзу лаб шавқидин ногаҳ наво чекса,
Дам урмас булбулу тўтики, будур кажжа, ул билтак.
408
Ҳажрким ҳар дам мени беваҳму бок айлар ҳалок,
Гар мунга розидур ул хунрез бебоким не бок.
Қадди шавқидин дедим кўксумга тортай бир алиф,
Ишқ тийғи тез эди кўксум саросар бўлди чок.
Тийри борони фироқингдин танимни истамон,
Ким кўзунгга учрағайким бўлмиш асру саҳмнок.
Ҳусн миръоти очар куйган кўнгул хокистари,
Нечаким ул бўлса нури поку бу бир тийра хок.
Ишқ ўти таъсир этар эл неча ноҳамвор эса,
Барқ сайриға не ғам ер гар бийикдур, гар мағок.
Пок ҳуснунг қадрин усрук кўнглум англари учун
Ким бало соқийларидин ишқ жомин ичти пок.
Дема, ким эркин Навоий хаста кўнглига талаб,
Эй кўнгул, захмиға марҳам айни матлуби сивок.
409
Тиғи ишқингдин кўнгул ҳар ён оғиздек бўлди чок,
Бу оғизлардин не тонг чексам фиғони дарднок.
Шарбати ҳижрон била қатл айладинг аҳбобни,
Кимса ҳаргиз дўстларни заҳр ила қилмас ҳалок.
Жон қуши ўртанмасун деб ёпма ўтлуғ чеҳраким,
Шамъ ўти кўргач куярдин айламас парвона бок.
Меҳрдек ёр эврулур бошиға ҳар саргаштаким,
Заррадек қилса ҳавойи ишқи ичра ўзни пок.
Оразингдин йўқ ажаб тушса кўнгул захмиға ўт,
Меҳрдин кўпрак бўлур маҳрур ҳар ерким мағок.
Истасанг етгач фано ели сенга бўлғай уруж,
Фақр кўйнда бурун қилмоқ керак сен ўзни чок.
Эй Навоий, ёр агар кўнглумга кирмак истади,
Захмима марҳамча бордур қилгани кўксумни чок.
410
Ёр бўлмиш ўртада ҳижрон тариқин солғудек,
Ақлу, ҳушу, жону, кўнглум хайли ҳам қўзғолғудек.
Ёр бориб ақлу, хушу, жону, кўнглум қўзғаса,
Тан етиб кўз бул ажаб ҳолимға боқиб қолғудек.
Бошни ҳолоким эрур фурсат солойин оллида,
Тундлуғдин гарчи эрмас они ердин олғудек.
Соқиё, май тут, муғанний, навҳа оҳангини чал,
Ким сипоҳи умрум ўлмиш кавси риҳлат чолғудек.
Ҳажр аро, эй Ҳизри фаррух пай, қўлум тутким эрур
Пўя урмоғдин бу водий ичра бағрим толғудек.
Ҳулла гулбаргидин эттинг, пардаи жонимдин эт,
Бўлса онинг устида нозик танинг товшолғудек.
Эй кўнгул, нақди ҳаётинг қил фано йўлида сарф,
Ҳайф эрур, гар бўлса умри Нуҳ учун сайғолғудек.
Бир замондур умри азми дашт этиб осуда бўл,
Бўлсанг абнойи замон бедодидин қийнолғудек.
Эй Навоий, заврақи жисминг не тонг бўлса ғариқ,
Баҳри ашк ўлмиш чу ҳар дам оҳдин чайқолғудек.
411
Оғзиким сўзда Масиҳодек қилур элни тирик,
Бас улуқ сўзлукдурур гарчи эрур асру кичик.
Қадди қўпқач сарв агар тушса аёғин ўпгали,
Йўқ ажабким, паст ўлур соя қуёш бўлғач бийик.
Ҳам ўшул туфроғдин сочиб қурутунг номани,
Ёзсангиз ул ойға жисмим туфроғ ўлғандин битик.
Тиғи захмин боғласа аҳбоб ғам йўқ, эй кўнгул,
Бир эшик боғланса ишқ ичра, очилғай юз эшик.
Ҳажр тошин бошима, меҳнат балосин жисмима
Қанда билгай ишқ анга кўргузмаган қотиғ ирик.
Учқил, эй булбул, бу гулшандин нединким, ҳар неча
Гул вафода кунд эрур, жавр ичрадур хори итик.
Гар Навоий қатлиға келмайдур ул усрук, нега
Бас этак санчиб, қилич тортиб, шимолибдур илик.
412
Буки кўксум чоки тиккан игнадин бўлди тўшук,
Кўнглаким чокидек ўлмиштур вале андин чурук.
Жонфизо лаълинг бало қотил кўзунг ҳижронида
Уйла ҳолим борким, билмон тирикмен ё ўлук.
Хотами лаълинг агар оғзима етгач, тишлагум
Муҳр этарда мум ёпушқан киби босқач узук.
Фурқатингдин лоладекдур чок-чок ўлған кўнгул,
Негаким ҳам қон аро бўлмиш бўёғлиғ, ҳам куюк.
Оташин лаълинг агар жонимни ўртар, тонг эмас
Ким, эрур асру исиғ, неким эрур асру чучук.
Дема дашти ишқ аро мискинки ишқ аҳли қани,
Итти бу поёни йўқ саҳрода ҳар ён бир сурук.
Эй Навоий, фақр йўлинда бурун ўзлукни сол
Ким, бу йўлда пўяға монеъдур ул ортуқси юк.
413
Эй тани хоки хадангингга нишон бўлғон кесак,
Ҳам бу маъниға қуруқ бошим кесак узра сўнгак.
Бир ёқони қўймадинг қилмай этакка тегру чок,
Рахш то сурдунг ёқангни синдируб, санчиб этак.
Зоҳир айларсен яди байзо қилурда элни қатл,
Тиғ урарда енг шимолиб ким аён этсанг билак.
Гул била номардум эл андоқки узгай ғунчани,
Йиғиб итинг юз пора бағримни, жамъ қилдинг юрак.
Риштаи жон янглиғ асрай тушса илгимга дами,
Ким хилол ўрниға ширин лаълингга етгай ипак.
Ҳажр шоми дарду ғамни бошима ёғдурғали
Бўлди анжум бирла чархи чанбари гўё элак.
Ул пари ишқида чун ўлди Навоий, англангиз
Ким, мужанниндур иси қабриға бутса ҳар чечак.
414
Хони васлннгдин агар бўлмас муяссар бар емак,
Ҳам ғаниматдур талашмоқ итларинг бирла сўнгак.
Не либоси офият кинмак мени Мажнунға ким,
Англамон гар бўйнума тушса яқо янглнғ этак.
Ишқ нақди киссасининг ҳавзиға бодома муҳр,
Гар тилар бўлсанг муносибдур бу чок ўлған юрак.
Зулфдур ёхуд узори ўтиға чирмашти дуд,
Ё биногўшиға тўш, бўркига санчибтур гажак.
Суртгандек кўзини сарпанжаси нақшиға ел,
Кўз ёрутсам илгидин панжамда бўлса ул билак.
Ишқ агар бўлса ҳавойи нафсдин пок, эй кўнгул,
Йўқ тафовут дилбаринг гар бека бўлсун, гар мнрак.
Қоши меҳробида васлин истаб айлармен дуо,
Эй Навоий, тонг йўқ андоқ, қиблада мундоқ тилак.
415
То елак савсани айлабсену гулгун терлик,
Ўзидин савсану гул тер аро юбтурлар илик.
Солди бошиға улуқ фитналар эл қатли учун,
Гарчи шўхона сипечин кўрунур асру кичик.
Лимуи бўркинг эрур шўълаки, синдурдунг учин,
Куйдирур халқни ул шўъла агар бўлса бийик.
Қон қилиб риштаи жонларники, қилдинг так банд,
Боғладинг белни магар қўймағали элни тирик.
Сен бу ошубу қиёмат била айлаб жилва,
Мен нетай, айламайин телбалигу шефталик.
Гарчи Каъба эшигин топмади мингдин бир очуқ,
Кир фано йўлиғаким, анда, ёпуқ бўлмас эшик.
Оқса наъш ичра, Навоий, ёрасининг қони,
Чекиб, эй ишқ, кафан торин онинг захмини тик.
416
Суд қилмас этагингни илигимдин чекмак,
Ким қиёматқа дегинча бу иликдур, ул этак.
Қонима қўл шимолу тиғини чекмаки, қилур
Қатл пўлод қиличдин бурун ул сийм билак.
Қайд қилмангки жунун силсиласи қайдидамен
Ким, кеса олмас ани қилсалар олмос эгак.
Тиргузурда нафасинг юзни қочирмоқ не эди,
Майл қилмас худ ўлук кимсадин олмоққа мучак.
Ишқдин махласима айлабон аҳбоб дуо,
Мустажоб ўлмаси онинг мени маҳзунға тилак.
Жанда бирла киши эмас агар бўлса фано,
Тенгдурур хоҳ палос ўлса тўнунг, хоҳ ипак.
Кўйида ўлди Навоий бу сифатким бор эди,
Такя хорову ҳасири ёни остида тўшак.
417
Ошиқ ўлдум панд берманг, чорам асбобин тузунг,
Ишқ зор этганга зулм этманг, тараҳҳум кўргузунг.
Эйки дерсиз ишқ аро сабринг уйин обод қил,
Мундоқ этгунча ҳаётим қасри бунёдин тузунг.
Сарвинозим гар борур кўз боғидин, қилмон қабул,
Гар анинг ўрнида тўби наҳлини ўлтурғузунг.
Онсизин, эй дўстлар, не заҳру не обиҳаёт,
Ким мусовидур менга гар ўлтурунг, гар тиргузунг.
Гар ажал турғузмади жисмимни ул ой кўйида,
Дўстлар, наъшимни бори анда бир дам турғузунг.
Дурд келтурдунг дебон ёзғурмангуз, эй аҳли ишқ,
Бок йўқ зуҳдум ридоси кунжига солиб сузунг.
Чун Навоий кўнглини қилди гнриҳ бир тори зулф,
Дўстлар, сарриштаи уммидини андин узунг.
418
Ўт урди жонима чун очти лаъли оташнок,
Ҳаёт чашмасидин, ваҳки, жоним ўлди ҳалок.
Заиф жисмим ўтидин жаҳонни куйдурдунг,
Улуғ ўт урмоғ учун ўртадинг бурун хошок.
Дединг кўнгул ўти дудин чиқарма оҳ била,
Агар чин эрур сўзум, нега кўксум этдинг чок.
Наззора ҳойилидур дуди оҳу қатраи ашк,
Фиғонки, мониъи комимдур анжуму афлок.
Кўнгул шигофи дема, анда сабр дафни учун
Ки ҳажр қотили ўлтурди, қозди ишқ мағок.
Чу маст ўлдум эса май била ювунгиз баданим,
Тонгинг ушалған наъшим белига риштаи ток.
Навоий истаса лўливаше ажаб эрмас,
Бу важҳ илаки вафо тарки эттилар атрок.
419
Лабинг хаёлидаким, чок эрур менга кўнглак,
Тикар эдим ани жон риштасидин ўлса ипак.
Итингга озроқ эса тўъма пора-пора бағир,
Узуб солай яна бир луқма ўрни тўлатса юрак.
Хатинг ғамидин ушалған қалам киби баданим,
Ичинда нол киби ҳар тараф заиф сўнгак.
Бинафша яфроғидин чу либос этибдур гул,
Йўқ эрса гул киби жисмингдадур бинафш елак.
Юзунгга обила захмидин ўзга ҳолатдур,
Нечукки боғ топар зеб чун очилди чечак.
Либос зийнатию ишқ лофи келди йироқ,
Ки куймас ар неча парвонадек учар кўпалак.
Навоий айлай олурму ниҳон бағри тугонин,
Ки лола янглиғ очар пора-пора қонлиғ этак.
420
Гулшан ичра йўқтур оромим, дилоромим керак,
Сарву гулни найлайин сарви гуландомим керак.
Гар парилар қуш киби рам қилсалар мен телбадин,
Ғам йўқ ул шўхи пари пайкар менинг ромим керак.
Офият кўйида маҳвашларға йўқтур нисбатим,
Ул муқомир шева шўхи бода ошомим керак.
Каъбада ноком ила дин аҳлида йўқ жуз нифоқ,
Дайр ичинда кофири бебоки худ комим керак.
Гул била сунбул керакмастур менга, эй боғбон,
Зулфи сунбул атрилиғ рухсори гулфомим керак.
Эй харобот аҳли, расво кўнглум этмиш бир тараф,
Келмишам топиб сўроғ ул ринди бадномим керак.
Эй Навоий, хонақаҳда топмадим жуз тафриқа,
Хум киби майхонанинг кунжида оромим керак.
421
Кимга бир мажлисда оҳу дард ила сўзе керак,
Мундоқ ўт ёқмоққа аввал мажлис афрўзе керак.
Мажлис афрўзи агар ҳам бўлса мажлис аҳлининг
Бағрини куйдургали оҳи жигар сўзе керак.
Субҳн васлинг ичра тиргуз хайли ушшоқингниким,
Шоми ҳажр ўлтургали мендек сияҳ рўзе керак.
Кўюнгга ҳар кун бориб ҳар дам кўрай дермен сени,
Менга ҳар кун байраму ҳар лаҳза наврўзе керак.
Яхши асра ғам туни оҳим ўқин, эй чархким,
Сен иваз этмоққа ҳам чун тири дилдўзе керак.
Бир Хизири ҳамнишин берма иликдин негаким,
Дашти хирмон қатъида охир қуловузе керак.
Ишқ таълимин Навоийдин олурлар аҳли дард,
Уйла дарс аҳлиға мундоқ донишомузе керак.
422
Қочинг ул кўздин ангаким, ул лаби хандон керак,
Эҳтироз этгай балодин гар кишига жон керак.
Захмлиқ кўнглумни айлар чок-чок ул қоши ё,
Ахтарур гўёки ғойиб айлаган пайкон керак.
Чарх кажрав узра сурма барқ рафторингни ким,
Ростлар кўнглн фазосидин анга майдон керак.
Ул пари ишқида эрмасдур малойик маҳрамим,
Кимки ишқи пок эрур сирри анинг пинҳон керак.
Заъфдин чиқмас дамим нетиб оғирлай итларин,
Ким қавларға узри мардумлуғ бағирдин қон керак.
Дайри пири хонақаҳ кунжига, эй шайх, истама
Ким, анинг базмиға гардун тоқидек айвон керак.
Эй Навоий, ул пари ўлтурса ҳам оздур сени,
Кимки инсондур, анинг маҳбуби ҳам инсон керак.
423
Хастадур жоним менинг, то борди жононим менинг,
Бўлмасун тар борса жононим менинг жоним менинг.
Гул тўкилмиш суға, бормиш сарв ўзидин гўйиё,
Чеҳра очмиш боғ аро сарви хиромоним менинг.
Дафъа-дафъа қон аро жисмимдадур бир-бир тугон,
Лолалар остидадур ҳар доғи пинҳоним менинг.
Тилга олмиш телба кўнглумни яна хайли рақиб,
Қолмиш итлар оғзида Мажнуни урёним менинг.
Мен анга ҳайрону эл минг захм урса бехабар,
Бехабар захм урғучилар доғи ҳайроним менинг.
Халқдин пинҳон мени маст айла шояд, эй рафиқ,
Сокин ўлғай шаммае бу дарди пинҳоним менннг.
Эй Навоий, бўлмаса бир пири комил ҳиммати,
Ул йигит бедодидин махлас йўқ имконим менинг.
424
Ичмадинг май, то бурунроқ бизни расво қилмадинг,
Чунки расво қилдинг, андин сўнгра парво қилмадинг.
Майни заҳри ҳажри соғиндинг магарким, тотқали
Бир фидойи мен кибидур анда пайдо қилмадинг.
Май ичардин қасдинг эрмиш бизни расво айламак,
Айш фикрин мундин ўзга ишга гўё қилмадинг.
Шаҳр бадноми мени айлаб, ўзунг ишрат аро,
Ваҳки, бу бадномни бир ёди қатъо қилмадинг.
Шоҳ базми ичра чун лойиқ эмас эрмиш гадо,
Эй хирад, невчун бурунроқ бизга имо қилмадинг.
Эй кўнгул, раҳмат сенгаким ҳар неча кўрдунг жафо,
Олам аҳлидин вафо ҳаргиз таманно қилмадинг.
Эй Навоий, шукрким, гарчи сени шаҳр ичра ёр
Шуҳра қилди, сен анинг сирринн ифшо қилмадинг.
425
Неча бўлғай захмлиқ кўнглумни маҳзун айламак,
Захми қонидин кўзум ёшин жигаргун айламак.
Неча лаълинг ҳажридин қонлиғ қадаҳ ичган сайи,
Соғаримни ашк хунобидин афзун айламак.
Неча пинҳон айлабон оразин андоқким пари,
Бизни расвойи жаҳон андоқки, мажнун айламак.
Неча бир ой ишқидин, эй дард, мен саргаштани
Кеча-кундуз беқарор андоқки гардун айламак.
Берди муҳлик дард ишқу қўйди миннат жонима,
Мунча бўлғай жуд ила муфлисни Қорун айламак.
Кимки дунё аҳли дунлардин тилар бўлғай халос,
Шарт эрур аввал видои дунёи дун айламак.
Эй Навоий, чун ғубори баҳр ўлтурмас не суд,
Бир кўзунгни Дажла қилмоқ, бирин Жайҳун айламак.
426
Айтмонким лаъли жонбахшинг эрур жондин чучук
Ким, эрур ҳар неки йўқ ондин чучук, ондин чучук.
Нечаким бўлсун чучук ширин такаллум сўзлари,
Лекин эрмас ул каломи шаккар афшондин чучук.
Нўши лаълингдин менга чун заҳри ҳажр ўлди насиб,
Не осиғ гар бўлса ортуғроқ имкондин чучук.
Не ўқунг беҳад чучукдур жонға гўё чиқмамиш,
Бир қамиш мундоқ шакар бутган найистондин чучук.
Новакинг узра бошоқ гўё эрур ҳабби набот
Ким, кўнгул коми бўлур ул шакли пайкондин чучук.
Соқиё, жомимда эзгил заҳрким, ҳар неча ул
Бўлса аччиғ, бўлғусидур заҳри ҳижрондин чучук.
Эй Навоий, жонфизо назминг басе васфида бор
Шираи жондин эзилган обиҳайвондин чучук.
427
Не осиғ оҳим ўти равшан зулолинг кунидек,
Тийра дудн чун мени ўлтурди ҳажринг тунидек.
Гарчи бўлса ҳар шарар дўзах ўтидин мисли барқ,
Мумкин эрмас кўнглум оташгоҳининг учқунидек,
Эйки, зарҳал қилмоқ истарсен саманди наълнни,
Топмағунгдур анга суртарга юзум олтунидек.
Ҳублар лутф айлаб ул қатлимға гарчи ҳукм этар,
Ҳеч ун келмас қулоғимға ул ойнинг унидек.
Ваҳ, не бўлғай етса юзу хаттинга гирён кўзум,
Ашким ўлса ул гулу бу сабзанинг шудрунидек.
Бил вафо расмин ғанимат, эй гул, андин бурнаким,
Дай сипоҳи етгай оҳу кўз ёшим чопқунидек.
Васли кўйидин Навоий кўнгли озди, эй рафиқ,
Кўрмадук ҳаргиз ул аҳли ишқнинг озғунидек.
428
Тили гавҳаркашдурур ҳар ён саҳоби пилранг,
Бошида чангак ҳилолу ёнида хуршиди занг.
Асру изҳори тажаммул қилди султони баҳор
Ким, бу янглиғ пил юз минг жилва айлар бедаранг.
Айлади найсон зулоли ер юзин ойинагун,
Анжуму кўк аксидур анда раёҳину ўланг.
Дафъа-дафъа бир-бири узра булут офоқ уза
Гўйиёким тожире терди рухутин танг-танг.
Чанг уни бирла май ич кўргузди чун қавси қузах,
Давр ила андоми чангу лавн аро автори чанг.
Буйла мавсумда керактур айши базмин тузгали
Ҳам зуммурадранг ер, ҳам бодаи ёқутранг.
Бу бори бир ёну ул бир ёнки ичмак боиси
Соқийи бўлғай бу давр ичра бағоят шўху шанг.
Ҳам йигитлик, ҳам баҳор айёмини тут муғтанам,
Бодаю соқий учун қилмоққа тарки ному нанг.
Эй Навоий, дам бу дамдур, тут ғанимат, бода ич.
Ўзга бир дамға етар етмасга чун воқиф эманг.
429
Айлади муғбача дайр ичра мени масти маланг,
Ушатай соғари номус била шишаи нанг.
Эй хуш улким, қилибон зуҳд тўнидин урён,
Дайр аро тифллар ўйнатса мени масти яланг.
Айш базмиға етиб бормағамен, чунки мени
Тортадур ул сари юз тор била нағмаи чанг.
Менга, зоҳид, яна май таркини қил деб таклиф
Қилмағайсен, кўзунга учраса ул соқийи шанг.
Соф май ламъасию соқийи маҳваш ҳусни
Тийра зоҳидға асар қилмадиким, бор эди данг.
Ишқи бебок уза ким зуҳд хаёлин қилса
Эрур андоқки, егай бодаи ноб устида банг.
Майкада аҳлиға юз тоқу тараб, эй сўфи,
Хонақаҳда бўла олғайму Навоийға даранг.
Ушатай соғари номус била шишаи нанг.
Эй хуш улким, қилибон зуҳд тўнидин урён,
Дайр аро тифллар ўйнатса мени масти яланг.
Айш базмиға етиб бормағамен, чунки мени
Тортадур ул сари юз тор била нағмаи чанг.
Менга, зоҳид, яна май таркини қил деб таклиф
Қилмағайсен, кўзунга учраса ул соқийи шанг.
Соф май ламъасию соқийи маҳваш ҳусни
Тийра зоҳидға асар қилмадиким, бор эди данг.
Ишқи бебок уза ким зуҳд хаёлин қилса
Эрур андоқки, егай бодаи ноб устида банг.
Майкада аҳлиға юз тоқу тараб, эй сўфи,
Хонақаҳда бўла олғайму Навоийға даранг.
430
Ул сариғ тўнлуғ эрур турғанда таъзимға тик,
Шўълаким хошокни куйдургали бўлғай бийик.
Кўнглума санчарға, эй гул, қилма мужтонингни тез
Ким, тиканнинг игнасин ҳожат эмас қилмоқ итик.
Қилмади ҳолимға ғамзанг бирла лаълинг илтифот,
Бор анингдек ҳолатимким, не ўлукмен, не тирик.
Кўз саводидин қаро жон сафҳасин қилдим варақ,
Бу икининг рашкидиндур, гар сенга ёзмон битик.
Хол экинму ул кўз остида, йўқ эрса нофадин
Мушк тар бўлғач гул узра қатра томизди кийик.
Ҳажр тоши бирла меҳнат шомини қилдим қабул,
Эй кўнгул, ишқ ичра бўлмас кўрмайин қоттиқ ирик,
Хонақаҳни боғладинг, эй шайху, қилдим азми дайр,
Юз эшик очилди, гар боғланди эрса бир эшик.
Уйла фони бўлки домангиринг имкон бўлмағай
Ким, этак мавжуд агар йўқтур, нени тутқай илик.
Эй Навоий, чун паривашларға мумкин йўқ вафо,
Қилма мундин нари, гар бор эса ақлинг телбалик.
431
Хароб қилмади онча мени майи гулранг,
Ки қилди орази гулранг бирла соқийи шанг.
Не соқий улки, анинг ишвасиға боқса бўлур,
Хавос лолу хирад масху руҳ нотиқа данг.
Халоки неши анинг ғамзасиға йўқ ҳампо,
Ҳаёт жавҳари лаъли лабиға йўқ ҳамсанг.
Қиё-қиё боқиши еткуруб бағирға қилич,
Қаро-қаро мижаси еткуруб кўнгулга хаданг.
Саводи аъзами куфр ила зулфи зуннори
Ки, топилиб шикану ҳалқасида чину фаранг.
Бу навъ муғбача май тутса дайр аро кишига,
Киши эмае гар анга қолса донишу фарҳанг.
Навоий ўлди чу бу соқий илкидин сархуш,
Не айб дайрға масжиддин айласа оҳанг.
432
Ишқ келтурса ишим дайри фано азмида ўнг,
Хонақаҳ кунжи ҳавас айламайин андин сўнг.
Ростлар маъманидур дайр, туз ур ул сари гом,
Қимкн ул эгри қадам урди иши келмади ўнг.
Ҳиммат аҳли била ҳар тийраға тегмас парвоз,
Насри тойир била не навъ ҳаво қилғай қўнг.
Боркашларга фано маъни қачон қилғай жоҳ?
Теванинг кўнгли кичикдур, гар эрур пайкари чўн
Оҳу ашкидин эрур ўту су ичра ошиқ,
Зоҳидо, не ғам анга, гар қизиғ ўлғил, гар тўнг.
Зўру бозу кишига даҳр чу қўймас жовид,
Саъй этиб қўлда бировни чу етар эмди қўлунг.
Гармин иста Навоийки киши тоат этиб,
Нома маълум эмас сўл қўлидин ё ўнг.
433
Чун латофат кўзгуси бўлмиш сафо ичра ул энг,
Ё раб, оҳим дуди зоҳир қилмасун ул энгда менг.
Илгим ўтин дафъ этар менг суйи, баским элтурам
Оҳ маъниға илик ё ашкнинг дафъиға енг.
Қоматинг бирла латофатда ўзин тенг тутса сарв,
Бордур ул янглиғки, бўлғай сарв бирла соя тенг.
Мен бало чоҳидаю Мажнун фароғат даштида,
Лофи ишқ урса ажаб йўқким, топибтур ерни кенг.
Судрабон элтур қазо илги мени майхонаға,
Маст бўлмай чора борму, эй насиҳат аҳли, денг.
Турктоз айлаб кўнгул олдинг ажалдин бурна жон,
Ҳисса ойирма анга невчунки эрмас эрди ченг.
Эй Навоий, гар кўнгул кетти малолат кўрма кўп,
Сен чу бедилликга қойилсен бўлур ул телба тенг.
434
Ул пари бу телба бирла ошно бўлса не тонг,
Нотавон Мажнунға Лайлидин вафо бўлса не тонг.
Лаъли ҳажридин дамодам хаста кўнглум қон ютар,
Ул маразға буйла шарбат, ё ғизо бўлса не тонг.
Дема қотилдур лаби қилма ўзунгга қасди жон,
Бўйла қотил оллида жоним фидо бўлса не тонг.
Чархдек кўп бўлди оҳим дудиға боис рақиб,
Юзи онинг рўзгоримдек қаро бўлса не тонг.
Зулфи зулмат шомию давлат тонгидур орази,
Тийра ҳажрим шомидин зулмат зудо бўлса не тонг.
Қасди дину ғорат имонимни этмиш муғбача,
Эй мусулмонлар, ерим дайри фано бўлса не тонг.
Барча зийрак қушқа чун ул зулф доми келди қайд,
Эй Навоий, анда кўнглум мубтало бўлса не тонг.
435
Субҳи иқболу саодат келди ул фархуида энг,
Тонг бошида муҳтариқ кавкаб киби энг узра менг.
Сарвким тенг тутмас ўз қадди била бир нахлни,
Эътидол ичра эмастур нахли қаддинг бирла тенг.
То мени саргашта жисмим даштдин ҳар ён қуюн,
Пўя айлар тинмайин невчунки топмиш ерни кенг.
Кўнглак ўрниға елак кийдинг ҳамоно, эй қуёш,
Ким яди байзоға мониъ бўлмағай ҳар сари енг.
Ғорати ислому дин ёлғуз қилурсен гўйиё,
Буйла яғмоларда йўқ ҳожатки бўлғай кимса хенг.
Бода истаб зуҳд тарки айладим, олғаймусиз,
Хирқау сажжода раҳн этсам харобот аҳли, денг.
Доғу қон бирла Навоий кўнгли бўлди лолаким,
Бу тақозо айлар ул мушкин менгу гулранг энг.
436
Ҳажри тоби ичра ким кўрди бу жисми зордек,
Ким топибтур барқ шакли ўтқа тушган тордек.
Эй кабутар, тавқ пайдо айлагунг қумри киби,
Сўзлуғ номамни оссам бўйнунгга тумордек.
Бўлди юз минг пора жисмимда сўнгак, қон қолмади,
Молиши ҳажрингдин ўлмишмен сиқилған нордек.
Эй кўнгул, дайр ичра ул кофирни севдунг, билки йўқ
Риштаи ўзни анга боғлар учун зуннордек.
Ёр агар ҳампою по баржо эса бу даврида,
Бошиға ҳар лаҳза эврулмак бўлур паргордек.
Ҳар сўнгак ёнимда бўлмиш бир тешук ғам базмида
Ҳар бирига ўзга янглиғ нола мусиқордек.
Бода ичмакка мақоме истар эрсанг, эй рафиқ,
Манзиле бу ишга бўлмас кулбаи хаммордек.
Ҳар дам ул ой ҳажрида оворалиғ истар кўнгул,
Эй Навоий, қўй они ҳар қайда борса бордек.
437
Қуюндек васли даштидин гар, эй Лайли, мени сурдунг,
Дегач, саргашта Мажнунум, бошимни кўкка еткурдунг.
Сотарлар дашт уза мен телбани ким тутса ҳинду деб,
Танимни ҳажри дуду шўъласиға баски куйдурдунг.
Тегиб туфроққа андин секриган тошлар ҳалок этти,
Неча бошимға қалқон туттунг ар ғам тоши ёғдурдунг.
Хазин кўнглум қушининг парлари чурканди ул кунким,
Бузуғ тан ошиёнин шўълаи ҳажрингға куйдурдунг.
Нетиб наҳли умидимдин гули васл орзу айлай,
Ки ҳажринг илгидин қутқардинг они йўқки синдурдунг.
Бошимға келди ғам тиғи, бало тоши ажал захми,
Кўр, эй ҳижрони золимким, нелар бошимға келтурдунг.
Яса эй дайри пири, бодаким, келгум кафоратқа,
Эшиттимким, мени айлабтурур деб, тавба ёзғурдунг.
Бу гулшан гулларининг чун вафоси йўқтур, эй булбул,
Не очилғай тутайким, сен фиғонинг кўктин ошурдунг.
Навоий, йўл йироқ, мақсуд нопайдо, қадам урғил
Ки қолдинг корвондин, гар етарға бир нафас турдунг.
438
Зиҳи қути ҳаётим ҳажри муҳлик дардида ёдинг,
Агар лутфунгға лойиқ бўлмасам йўқтурму бедодинг.
Менга лаззат сенинг зикринг, менга қувват сенинг фикринг,
Менга ишрат сенинг васлинг, менга тоат сенинг ёдинг.
Агар хуршиди рахшон орзу этсам гули рўюнг,
Вагар тўбин ризвон майли этсам сарви озодинг.
Бағир қонин лаболаб айлаган ошом ики лаълинг,
Кўнгул сайдин дамодам бисмил этган икки сайёдинг.
Улусни тиргузур қатл айламактин обиҳайвонинг
Ва лекин ўлтурур қатл айламастин бизни жаллодинг,
Муҳиқдур, эй кўнгул, бу ким ул ой фарёдинга етмас
Ки ёлқибдур нединким, етти кўп ул ойға фарёдинг.
Демон девона балким, дев ўлубмен ул пари рухдин,
Не тонг, эй шайх, этсам акс таҳайюл барча иршодинг.
Улусқа софии ишрат тутуб, эй соқийи даврон,
Ҳамоно заҳри меҳнатни менинг жомимға асродинг,
Навоий, Каъбаи мақсуди сари гар қадам қўйсанг,
Тажарруд басдурур ҳамроҳингу бетўшалиғ зодинг.
439
Жон олурда жисми зор эрканни билмасму эдинг?
Қон тўкарга жон фигор эрканни билмасму эдинг?
Нола журми бирлаким, жонимни олдинг, нолишим,
Сенсизин беихтиёр эрканни билмасму эдинг?
Қилдинг эл меҳрни санад қатлимға, йўқса жон аро
Сирри ишқинг устивор эрканни билмасму эдинг?
Туҳмати бемеҳрлиғ қилдингки билгач ўлганин,
Йўқса меҳринг жонға бор эрканни билмасму эдинг?
Васлингга еткурмаган зулм эрди, ваҳ, йўқса кўнгул
Фурқатингдин беқарор эрканин билмасму эдинг?
Ошиқ ўлдунг, эй кўнгул, қилма фиғон бедодидин,
Ишқ аро юз мунча бор эрканни билмасму эдинг?
Эй Навоий, гар кўнгул ишқингни топди тонг эмас,
Нуктаси девонавор эрканни билмасму эдинг?!
Қон тўкарга жон фигор эрканни билмасму эдинг?
Нола журми бирлаким, жонимни олдинг, нолишим,
Сенсизин беихтиёр эрканни билмасму эдинг?
Қилдинг эл меҳрни санад қатлимға, йўқса жон аро
Сирри ишқинг устивор эрканни билмасму эдинг?
Туҳмати бемеҳрлиғ қилдингки билгач ўлганин,
Йўқса меҳринг жонға бор эрканни билмасму эдинг?
Васлингга еткурмаган зулм эрди, ваҳ, йўқса кўнгул
Фурқатингдин беқарор эрканин билмасму эдинг?
Ошиқ ўлдунг, эй кўнгул, қилма фиғон бедодидин,
Ишқ аро юз мунча бор эрканни билмасму эдинг?
Эй Навоий, гар кўнгул ишқингни топди тонг эмас,
Нуктаси девонавор эрканни билмасму эдинг?!
440
Боғ ичра чу гарм бўлди бозоринг,
Юз важҳ ила бўлди гул харидоринг.
То гул чу хаёл қилди биғингни,
Ғайрат анга ўт урди рухсоринг,
Қаддинг била сарв қилса саркашлик,
Тушгай қуйи боши кўрса рафторинг.
Зулфунгким эрур тугун-тугун гўё,
Эл бўлди бир-бир гирифторинг.
Наргис киби сарғариб азо тутқон
Кўптур қаро кўзлар ичра беморинг.
Қил бору йўқунг фидоси, эй кўнглум,
Гарчи тенг эрур анга йўқунг-боринг.
Дедннг сени ўлтурай, худ ўлтурди,
Йўқ бийми ҳалок лутфи гуфторинг.
Эй муғбача, куфр тарки журмумға,
Бўйнумға тақарға яхши зунноринг.
Гар қайтмаса Навоий ўлтурким,
Дайр эшиги чор чўпидур доринг.
441
Хизр хаттинг сабзаси, ҳайвон суи нўши лабинг,
Ул су мавжидин бўлуб бир даври тавқи ғабғабинг.
Ё жамолинг чашмаи хуршиду ҳар ён бир ҳубоб,
Ҳар қулоғинг дурри, яъни икки рахшон кавкабинг.
Рокиби не важҳдин хуршид эрур наъли ҳилол,
Гар эмастур тавсани гардун сабукрав маркабинг.
Эй кўнгул, билким чекарлар гоҳ, ёрабки, фиғон,
То малак хайлини ёлқитти фиғону ёрабинг.
То дабистон майли қилдинг халқ ўлди гўииё,
Қабр лавҳиға қилур ашъор лавҳи мактабинг.
Қайт, эй сўфики, пири дайр дурди жомиға
Бўлмағунг шориб, агар софи эмастур машрабинг.
Эй Навоий, борди кўнглунг, танни ҳам кўйига сол
Ким, итига қалбинг ар бўлса етишгай қолабинг.
442
Танға тошу қўлға тиш захмики солди телбалик,
Фош қилди элга кўнглаксиз бадан, енгсиз илик.
Гаҳ жунундин банду гоҳи банд ила сўҳон анга,
Бор эмиш савдою ишқ ичра басе қаттиқ ирик.
Ҳар эшикдин азм қилсам куйига боғлиғдурур,
Бошиму ул остондур то очилғай бир эшик.
Рокиб ўлғоч қилди шабрангини ҳар ён жилвагар,
Соя гарчи кўп зуҳур этмас қуёш бўлғач бийик.
Дарди ҳажримни не билгай чун юр ашким сафҳани,
Ул мусофир сори гоҳиким рақам қилсам битик.
Лолагун майдин қизармиш кўзларинг ул навъким,
Лолазор устида ҳар ён ағнамиш бўлғай кийик.
Соқиё, маҳзунмен асру қилмағил гардунни зарф
Ким, бўлур кечрак нишот ўлған замон соғар кичик.
Олам аҳлиға ўлумдин чора чун имкони йўқ,
Ўлма олам фикридин бир лаҳзаким борсен тирик.
Эй Навоий, ул Масиҳодам қуёш чун урди захм,
Они Исо игнасию меҳри тори бирла тик.
443
Раҳм этиб, эй дўстлар, мажруҳ кўнглумни ёринг,
Қўл яланг айлаб солиб ҳар ён ичимни охторинг.
Учраса юзи қаро кўнглум тутуб, тортиб, узуб
Ўтқа солиб ўртабон жонимни андин қутқоринг.
Кетган эрса, чоклик кўксум тикиб, воқиф бўлуб,
Келса бу жониб синонлар бирла санчиб қойторинг.
Чун ўлармен, ёрни истанг, бошимға келмаса,
Бош яланг айлаб қўюб туфроғ уза юз ёлборинг.
Келса айтурда ошиқмонгким фараҳдин ўлмайин,
Нуктадонлиғ бирла ул сўзни қошимда ўткоринг.
Бошима етса чу ўлгумдур неча фарёд этиб,
Бир нафас тенгри учун ҳар қайсингиз бир ён боринг.
Гар муяссар бўлмаса бу иш, Навоий хастани
Қўлдабон ё судрабон майхона сари бошқоринг.
444
Қайси андуҳ ўтиким куйган танимға урмадинг,
Не бало тошики синган бошима ёғдурмадинг.
Не ёмон умр эрдиким, қилдинг чу заъфим сўрғали
Айлагунча жон нисори мақдаминг ҳам турмадинг.
Жон киби келдинг ва лекин изтиробидин кўнгул
Ўлтурушқунча доғи бошим уза ўлтурмадинг.
Ҳар сари мўюм забони ҳол ила ёлбордилар,
Мў-бамў англаб ўзунгни бизга ҳам келтурмадинг.
Чунки чектинг, чиқти жоним не иёдат эрди бу,
Қатлим эттинг, хаста жисмимға даво еткурмадинг.
Боғ аро, эй сарв, ҳам сарсабзсен ҳам сарфароз
Ким, нечукким настарин бир хасқа бош индурмадинг.
Эй Навоий, қилмадинг холи кўнгулни ғуссадин,
То қадаҳни уйлаким, кўнглунг тилар тўлдурмадинг.
445
Не хаёл эди янаким кўнгул қуши сайдини ҳавас айладинг,
Баданимға ҳар саридин хаданг урубон анга қафас айладинг.
Кўнгул ичра шўълаи ишқким етадур фалакка забонаси,
Танаму сўнгакларим ул ўтунгни ёқарға хору хас айладинг.
Кўз ичиндаким тўла қон эди, оғиз ичра доғи тутундек оҳ.
Они дам-бадам қилибон фузун муни ҳам нафас-нафас айладинг.
Етиб эрдим ўлгали ким тирилдим онинг жафоси хадисидин,
Нега уйқудин бурун ул фасонани, эй рафиқ, бас айладинг.
Манга ишқ аро ўлум эди чораи ҳажрда, ваҳ, бу не ранжким,
Ани даф этарга фироқу дарду ғамин чорарас айладинг.
Чу кам ўлди чоку хазин кўнгул ғами ҳажри даштида, эй фалак,
Йўл озарға аҳли саломат ул кўнгул уйини жарас айладинг.
Чу фироқ шиддати, эй кўнгул, ғами ишқ лозимаси эмиш,
Не етишса чеку чу ўзунг бурун бу балони мултамас айладинг.
Чу замона аҳли аро вафо тиладинг чек эмди, Навоиё,
Аламу бало не учунки эл аро йўқ нима ҳавас айладинг.
446
Ҳажрдин кўзумга оламни қаронғу айладинг,
Умрдин кўз юмғаним ул тунда уйқу айладинг.
Жону кўнглум муддате саргаштадур кўюнг аро,
Бошларин айландурурға буйла жоду айладинг.
Ҳолима қолур таажжубдин эл оғзи очилиб,
Йўқса аҳволим жаҳон аҳлиға кулгу айладинг.
Ашк сиймобимудур ҳажрингда, ё кўз оқини
Ҳал қилиб кўздин равон ул навъким су айладинг.
Қолди маҳмизингдин ой юзинда, эй чобук, нишон,
Гўйиё жавлон куни они тепингу айладинг.
Шоҳид давронға гўё, эй тараб машшотаси,
Бодани гулгунау соғарни кўзгу айладинг.
Эйки, айтурсан замон аҳлиға йўқ эрмиш вафо,
Они маълум, эй Навоий, бу замонму айладинг.
447
Сарвға раъно хироминг бирла бедод айладинг
Ким, қадингнинг қуллуғидин они озод айладинг.
Гул доғи хуснунгға хўша чин эрур юз важҳ ила,
Кўрмайин юз ҳирманин бир дамда барбод айладинг.
Қўйма миннат бизга ғамгин айлабон ишқ аҳлини,
Бизни ҳам шод этмадинг, гар элни ношод айладинг.
Айладинг кўнглум иморат партави рухсор ила,
Каъбани бутхона қилмоғлиққа обод айладинг.
Айтмонким умр ўтуб соғинмадинг лекин мени,
Қатл этарда чун керак бўлди киши, ёд айладинг.
Телбалик ўлтурса ҳам бўйнунгға қонинг, эй кўнгул,
Бор экач одам нега майли паризод айладинг.
Йиғламоқтин кўр бўл, эй кўз, фироқ айёмида,
Невчун ўзни хўблар ҳусниға мўътод айладинг.
Бенасиб эрдинг фано ойинидин, эй шайхким,
Дўст васлин тоату тақвоға иснод айладинг.
Эй Навоий, ўлдунг армон бирлаким, фарёдингга
Етмади ул нўши лаб ҳар неча фарёд айладинг.
448
Ё қошингға қатл учун зийнат фаровон айладинг,
Ким ҳам эттинг ложуварди ҳам зарафшон айладинг.
Буйла ики ёй учун соз айлабон кирпикдин ўқ,
Ғамзалар нишидин ул ўқларға пайкон айладинг.
Нақди жисмим ғунчадек оғзннгда қилғандек ниҳон,
Ҳурдаи ишқингни кўнглум ичра пинҳон айладинг.
Оллоҳ-оллоҳ, то не фикр эттингки лаълу ғамзадин
Бирни жонбахшу бирини офати жон айладинг.
Гул тўкулди, сарв елдин ҳам таҳаррук қилмади,
Боғ аро то юз очиб қадни хиромон айладинг.
Не ажаб, эй гул, ичинг қон этса гардун лахт-лахт,
Баски булбул кўнглини ғунчанг киби қон айладинг.
Эй Навоий, ёр агар қовдурди андин, англаким,
Кўйида ўтган кеча ҳаддин кўп афғон айладинг.
449
Ёраб, ул ойники, эл кўнглига марғуб айладинг,
Гарчи ишқингдин хароб эттинг мени хўб айладинг.
Шоҳ эсам ишқ аҳлиға тонг йўқким, эй гардун, мен
Ул жамол аҳли шаҳи ишқиға мансуб айладинг.
Не ажаб боштин аёғим дард бўлса, эй қазо,
Ким нигоримни қадам то фарқ маҳбуб айладинг.
Телбараб эрмишсен, эй роқим, ҳам ул кундин бери.
Қим жунунимни паризодимға мактуб айладинг.
Туҳмати зуҳд айлабон, эй шайх, козиб не учун,
Бегунаҳ бизни харобот ичра маъюб айладинг.
Жон бериб бўлсам ажаб йўқ толибинг, эй ишқким.
Ҳар не матлубидур онинг бизга матлуб айладинг.
Эй Навоий, ўзни солдинг итлари хайли аро,
Итни гўё одами хайлида махсуб айладинг.
450
Нил тортиб оразинг оройишин фан айладинг,
Шўълаи гугурд бирла шамъ равшан айладинг.
Сарвдин зоҳир йўқ эрди жуз ниёз, эй сарвноз,
То хиромон жилва бирла азми гулшан айладинг.
Ҳазл бирла дўстлуқ изҳори айлаб, оҳким,
Жумлаи олам элин жонимға душман айладинг.
Дуд солмиш бошима ҳажр, эй бало шоми, магар
Жисм уйининг гунбади устини равзан айладинг.
Жуз шарарни дона ҳосил айлагаймен, чунки сен
Мазраи жоним аро ўт бирла хирман айладинг.
Чун қадаҳ бердинг лаби хандон ила,эи муғбача,
Жонға лаъли оташинни шўъла афкан айладинг.
Эй Навоий, ҳирқа зайлидин ариттинг дурди хум,
Бизни бу дайри фанода пок доман айладинг.
451
Тийра қилмиш тун киби офоқни оҳим менинг,
То эшиттимким қилур шабгардлик моҳим менинг.
Тун либосидек қаро пашминадурму сайрида,
Ё тутубтур ул жафогар шўхни оҳим менинг.
Учрамас ҳар кўй бошинда турубу йўл асрасам,
Равшан эрмас, ваҳки, шамъи бахти гумроҳим менинг.
Ё қочар мендин халойиқ таниғай деб ногаҳон,
Ёритур чун тутти ҳар дам оҳи ногоҳим менинг.
Хидматида нега йўл топмон экин мен тийра рўз,
Шоми мулкин чун мусаххар айлади шоҳим менинг.
Мен доғи аҳбобдек мақбул эрдим, оҳким,
Жоҳи идбор ўлди ул иқбол ила жоҳим менинг.
Элга ҳар лутфи Навоий жониға бир доғ эрур,
Неча қўйғай бағрима доғ ул юзи моҳим менинг.
452
Айрил, эй заъф, эмди моҳи нотавонимдин менинг,
Кам қил андуҳ ўтини озурда жонимдин менинг.
Чок кўксумдек тикинг оғзимни ҳам ким кечалар
Ҳар замон сесканмагай бехуд фиғонимдин менинг.
Садқа вожиб бўлса, эй кўзу кўнгул, айланг нисор
Дур била лаъл оллиға бу баҳру конимдин менинг.
Эй фалак, жилванг учун айлай равонимни фидо,
Жилвагарлик олмағил сарви равонимдин менинг.
Жисм аро ҳар дам ҳарорат фаҳм қилсанг, эй қуёш,
Ғофил ўлма жондағи сўзи ниҳонимдин менинг.
Соқиё, гар лаълигун май тутса бўлмас ёрға,
Итларин сероб қилғил бори қонимдин менинг.
Хурдаи жоним нисоринг, эй Навоий, гар десанг
Сиҳҳат ойнн нукта шоҳи хурдадонимдин менинг.
453
Неча ул кўй итларига етгай озорим менинг,
Кош итлар тўъмаси бўлғай тани зорим менинг.
Неча ул базм аҳлиға бўлғай фиғонимдин малол,
Кош алар қурбони бўлғай жони беморим менинг.
Неча нозук кўнгли келгай ёрнинг мендин батанг,
Ким фидо кўнглига жону жисми афгорим менинг.
Неча ашким йиққай эл сабри биносин кўйида,
Ким ўюлғай кошки бу чашми хунборим менинг.
Йўқу бор элдур жунунум шайнидин озурда дил,
Умр агар будур йўқум кўп, яхши кам, борим менинг.
Эй фано тиғи, вужудим нақшин андоқ айла ҳак,
Ким замон авроқидин маҳв ўлсун авторим менинг
Соқиё, тутма Навоийға яна ишрат майи,
Ким зрур бадмаст ул мажнуни хамморим менинг.
454
Қилса кўнглум чок тиғи заҳрипарварди анинг,
Қўймангиз марҳамки, ўлтурсун мени дарди анинг.
Кўйи туфроғи аро ўлдум, дам урма, эй Масиҳ,
Ким ҳаёт истаб юзумдин ўчмасун гарди анинг.
Гул юзунгдин айру боғидур кўнгулким, очилур
Ҳажр ўти учқунларидин оташин дуди анинг.
Оҳим андоқ дудки, лаълинг шавқидин ҳар қатра қон
Тўкса кўз ёқутдек боғландурур барди анинг.
Буйлаким солди самандин пўяға, ваҳ, не ажаб,
Олам ичра солса ўт барқи жаҳон гарди аиинг.
Сотма, эй гул, ноз кўп, боққил хазон боғиғаким,
Бор эмиш гул ранги бир кун чеҳраи зарди анинг.
Бер Навоий комини, ё жонин ол, эи умрким,
Зулмини элга фиғони ҳаддин ўткарди анинг.
455
Кўнгулки ҳажр туни қўймади қарорин анинг,
Мунунг ҳам оҳи қаро этти рўзгорин анинг.
Висол гулшани бирла кўп ўлмағил машъуф,
Ҳазони ҳажр чу барбод этар баҳорнн анинг.
Тутуб нишоту тараб чанги зулфин этма сурур,
Ки бир-бир узгуси ғам чанг тор-торин анниг.
Қадаҳ нашоти учун давр ичинда қон ютқан,
Чекарга билки кира айламас хуморин анинг.
Сипеҳр ком ила эврулмаса ҳазин бўлма,
Кншига бермади чунким ҳақ ихтиёрин анинг.
Агар бақони абад истасанг, фано йўли тут,
Ёрут кўзунгни қилиб тўтиё ғуборин анинг.
Навоий, ул киши топти фароғ оламдин,
Ки ҳиммати кўзи тенг кўрди йўқу борин анинг.
456
Не ажаб сарви сиҳига ннмаса бошннг сенинг,
Ким эмастур қадду раънолиқда бўйдошинг сенинг,
Гар ниҳони фитна таълим айламас, бас не учун
Бошини чекмиш баногўшиғача қошинг сенинг.
Сангборини ғамингднн бош не янглиғ ёшурай,
Ким саодат гавҳаридур бошима бошинг сенинг.
Оби ҳайвон бирла гўё қилди лаъли ранги хал,
Суврат ичра чу лабингға етти наққошинг сенинг.
Ўта олмас хонақаҳ қудси эли, эй муғбача,
Дайр эшикинда чу тузгай базми авбошинг сенннг.
Дема, эй носнҳки, қилмассен сўзум бирла амал,
Хотиримда қайда қолмиш мунча қилмошинг сенинг.
Эй Навоий, бўлди қонлиғ душманингким, ёшурур
Ёрдин сариғ юзунг рангини қон ёшинг сенинг.
457
Қилмади васлингда бедод узра бедодинг сенинг,
Улча қилди фурқатингда дам-бадам ёдинг сенинг.
Қайси соҳирким дедиким, соҳире шогирдимен,
Деди ғамзангким эрур шогирдим устодинг сенинг.
Англа Ширинким, не сен маъшуқлуққа ончасен,
Не бор эрди менча ошиқлиғда Фарҳодинг сенинг.
Соя эрмас, боғбонким, гулрухум қаддин кўруб,
Озибон ҳуши йиқилмиш сарви озодинг сенинг.
Уйқуға итлар уни гар монеъ эрди, эй кўнгул,
Эмди қўймас уйқуға итларни фарёдинг сенинг.
Чун фано матлуб эрур соликка бил, эй шайхким,
Куфр эрур зуҳди риёйи сори иршодинг сенинг.
Эй Навоий, меҳнату ғамдин қочар бўлсанг, керак,
Бўлса майлиқ тўнгсуйи қурси газак зодинг сенинг.
458
Ёр келса, дўстлар, оҳанги рафтор айламанг,
Инфиолимдин нафасурмоқни душвор айламанг,
Ёлғуз уйда қайда, ёро, боқмоғим рухсориға,
Ҳолатим тағйиридин сирримни изҳор айламанг.
Токи кўнглум изтниробию таним титратмаси,
Сокин эрмас нукта айтурға, мени ёр айламанг.
Соате чунким ўтуб бу навъи келсам ҳолима,
Сўз аро ошиқлиқ алфозини такрор айламанг.
Чунки бўлса мултафитким, ер ўпуб ўлгумдурур.
Ҳар жафо қилсам ўзумга манъ зинҳор айламанг.
Эмдиким ўлдум, таним ёр итларига ташлангиз,
Лек ағёрин бу маънидин хабардор айламанг.
Қайси ошиқким Навоийдекдурур, эй аҳли зуҳд,
Ишқ манъин айлабон кўнглига озор айламанг.
459
Шоми ҳажрин кўрдунг, аммо зулм таркин тутмадинг,
Ваъдаи шамъи висол эттинг вале ёрутмадинг.
Гавҳари васлинг илик бергай деб ашким бўлди баҳр,
Чункн ул дарё аро ғарқ ўлдум, илгим тутмадинг.
Васл нўшидин кўнгулни қилмадинг бир лаҳза хуш,
Ҳажр захми биймидин юз қатла то қўрқутмадинг.
Оташин гул ғунчасидек ўртадинг кўнглумни, лек
Очибон они насими васлидин совутмадинг.
Донайи ашкимгаким ром ўлди ҳижрон қушлари,
Эй кўнгул, бир кун фиғонимдин бирин ўркутмадинг.
Хаста кўнглумким ғаму хуноба қилдинг, қисмати
Бу ғизою шарбат ул бемордин ўксутмадинг.
Бодаи васлин ғанимат тут, Навоий, зинҳор,
Ким не қонларким, бу гулгун суни истаб ютмадинг.
460
Яна ишқ ўтин хаста жонимға урдунг,
Бало барқини хонумонимға урдунг.
Фано шўъласин зор кўнглумга солдинг,
Шарорин тани нотавонимға урдунг.
Қизил ҳошия диклайингда эмаским,
Этак қатл этар чоғда қонимға урдунг.
Фатила эди анда пайкони марҳам,
Қаю ўқки захми ниҳонимға урдунг.
Яна ёнима етти филҳоли роҳат,
Агар тиғи бедод ёнимға урдунг.
Ушалсун дебон нахли уммидим, эй ашк,
Ажаб жолалар бўстонимға урдунг.
Кўруб бошта захмим деди, эй Навоий,
Магар ғам туни остонимға урдунг.
461
Эй кўзу кўнглум, сиришку оҳдин тўфон қилинг,
Жону жисмимнинг йиқилғур кулбасин вайрон қилинг.
Қилса бу иш кўзу кўнглум сиз доғи, эй дарду ишқ,
Кўзни кўр айлаб, кўнгулга қатл ўқин паррон қилинг.
Ҳар баҳона бирла ким бўлса ҳаётим қасрининг
Тоқу айвонин бузуб, туфроғ ила яксон қилинг.
Яъни айлаб мунча бедоду жафолар шаммайи
Ҳажр дарди шиддатин мен хастаға осон қилинг.
Зинҳор аҳбоби ошиқ бўлмангиз, гар саҳв этиб
Бўлмоқ истарсиз, бурун андишайи ҳижрон қилинг.
Дермен, эй афлок, тортай ҳажрдин бир тийра оҳ,
Ёр тубига ой ила кун кўзгусин пинҳон қилинг.
Ҳажрдин кўнгли тўла келмиш Навоий раҳм этиб,
Эй харобот аҳли, бир мамлу қадаҳ эҳсон қилинг.
462
Оразинг гулдур, гул узра сабзаи тар кокулунг,
Олло-оллоҳ, гул юзунг қилмиш муанбар кокулунг.
Қоматингдур шамъу рухсорингдур онинг шўъласи,
Шўъланинг дудидур, эй шамъи ситамгар, кокулунг.
Очқонингда нега ҳар тори ародур юз гириҳ,
Гар кўнгуллар банд қилмайдур саросар кокулунг.
Не ажаб ҳусн аҳлининг султони бўлса хосаким,
Мушкдин қўйди қуёш бошиға афсар кокулунг.
Сунбуледурким саросар чирмашибтур сарв ила
Нахли қаддинг бирлаким, бўлмиш баробар кокулунг.
Истасангким бўлмағай ошифтаю дарҳам дегил,
Қилмасун бизни паришон ҳолу абтар кокулунг.
Гар Навоийға димоғ ошифта бўлса тонг эмас,
Чун сепар ҳар дам юзунг ўтиға анбар кокулунг.
463
Май била майхонанинг хиштин тош узра ҳал қилинг,
Чун хуморидин судоъ ўлса они сандал қилинг.
Ҳар не бўлса суда бўлғон хиштин таъзим учун,
Ип тақиб ҳар жонибидин бўйнума ҳайкал қилинг.
Эй харобот аҳли, соқий орази акси учун
Соф қилмоғлиғ била май кўзгусин сайқал қилинг.
Муғбача оллинда чун бўлди сужуд этмак ишим,
Майға марҳун қилсангиз сажжодани аввал қилинг.
Саҳл эрур жон нақдини соқий учун қилмоқ нисор,
Лек бир паймона тўлдирмоқ била асҳал қилинг.
Масту мажнун чиқмишам майхонадин, эй шўхлар,
Комингиз гар ҳазл эса ийнак мени маҳзал қилинг.
Кўйидин қовланг ҳавосу ақлни, эй дарду ишқ,
Анда саргардон Навоийни вале анкал қилинг.
464
Ишқ ўтидин қисматим дарду балому қилмадинг,
Дуди бирла хонумонимни қарому қилмадинг.
Куймагимга барқи офат қилмадингму оҳни,
Ўлмагимга ашкни сели балому қилмадинг.
Зулм тиғидин танимни қилмадингму банд-банд,
Фурқатимдин банд-бандимни жудому қилмадинг.
Дема, эй кўзким, не қилдим гар сени кўр истасам,
Бир боқиб юз минг балоға мубталому қилмадинг.
Эй кўнгул, ҳолимни қилдинг арзу афзун қилди зулм,
Қилмадингму ё билиб яхши адому қилмадинг.
Шиква қилсақ сендин, эй гардун, раво эрмас дема,
Бизни беком айлаб эл комин равому қилмадинг.
Ҳажри ишқ ичра, Навоий, ошнолиғ топмадинг,
То бу бир кўзни Арас, ул бирни Аму қилмадинг.
465
Бир ўт эсаки манга журмсиз вафони кам эттинг,
Юз ўтдур улки жиҳатсиз улусни муҳтарам эттинг.
Бошимға тийғ урубон нақди дард кўнглума солдинг,
Вафо тариқида тақсир қилмадинг, карам эттинг,
Юзумни нақш этибон ашк тийра қонидин, эй ишқ,
Тошимда қонлиғ ичим шарҳини рақам эттинг.
Фасонаи ғаму меҳнат буюрдунг айламак азбар,
Қаноат этмай улусқа мени фасона ҳам эттинг.
Кўнгулда ишқим ўти чун фалакка тортти шўъла,
Бало ливоси бошиға бу шўъладин алам эттинг.
Дедингки фақр йўлинда топилди мақсади асли,
Вужуди нақшини жон лавҳидин магар адам эттинг.
Магарки ёр сени истар, эй шикаста Навоий,
Ки нақди жонни қилиб туҳфа фарқдин қадам эттинг.
466
Дуди оҳимнинг қуюндек печ ила тобнн кўрунг,
Тийра ҳажрим оқшомининг баҳри гирдобин кўрунг.
Қушким ул ойдин кетурмиш нома, ҳар тирноғидин
Чоклар бўлған кўнгул элтурға қуллобин кўрунг.
Ҳиндуйи соҳирдурур даври занахдоннда хол,
Тавқи ғабғаб шаклидин бир акси меҳробнн кўрунг.
Ишқ ўти туғёнидин жонимки бўлмиш ташналаб,
Дафъиға ул ойнинг икки лаъли серобин кўрунг.
Олмаған бўлса чучук жоним лаби бирла кўзи,
Ҳам шакархандиға боқинг, ҳам шакар хобин кўрунг.
Солики маҳрумким матлубидин тўлмиш жаҳон,
Оллоҳ-оллоҳ, жонин ўртар дарди ноёбин кўрунг.
Ёр кўйин истай ўзлуктин, Навоий бўлди фард,
Каъба эҳромиға истеъдоду асбобин кўрунг.
Тийра ҳажрим оқшомининг баҳри гирдобин кўрунг.
Қушким ул ойдин кетурмиш нома, ҳар тирноғидин
Чоклар бўлған кўнгул элтурға қуллобин кўрунг.
Ҳиндуйи соҳирдурур даври занахдоннда хол,
Тавқи ғабғаб шаклидин бир акси меҳробнн кўрунг.
Ишқ ўти туғёнидин жонимки бўлмиш ташналаб,
Дафъиға ул ойнинг икки лаъли серобин кўрунг.
Олмаған бўлса чучук жоним лаби бирла кўзи,
Ҳам шакархандиға боқинг, ҳам шакар хобин кўрунг.
Солики маҳрумким матлубидин тўлмиш жаҳон,
Оллоҳ-оллоҳ, жонин ўртар дарди ноёбин кўрунг.
Ёр кўйин истай ўзлуктин, Навоий бўлди фард,
Каъба эҳромиға истеъдоду асбобин кўрунг.
467
Саманди ноз уза ул кофири балоға боқинг,
Пари бошида малак паридин ўтоға боқинг.
Нечукки қавси қузах даври меҳр акси эрур,
Топиб ҳам эгнига айланғон икки ёға боқинг.
Судоғи жонибиким илгига синон тутмиш,
Юз ўқ йилонию бир қотил аждаҳоға боқинг.
Агар бу ўқу синон урмоғин инонмасангиз,
Очиб танимни ададдин фузун яроға боқинг.
Бу шакл бирла жаҳон бузмоғи яқин гар эмас,
Улусда ҳар тараф ошубу ибтилоға боқинг.
Бу боғ гулларини ерга сочмайин қўймас
Хазон елини қўюнг, чархи бевафоға боқинг.
Навоий ўлди жамол аҳлидин наво топмай,
Не бўлди бир назар, ул зори бенавоға боқинг.
468
Ваҳки, ўтлуқ чеҳра очиб хонумоним ўртадинг,
Оташин лаълингдин айтиб нукта жоним ўртадинг.
Дема не қилдим, не қилдим нотавон кўнглунг олиб,
Ўртадинг, эй қотили номеҳрибоним, ўртадинг.
Ўт аро қил тўлғониб куйгандек ул юз шавқидин,
Неча ким тоб урди, жисми нотавоним ўртадинг.
Кўкта зоҳирдур шафақдин шўъла, анжумдин шарар,
Ким ани, эй шўълалиқ, оҳу фиғоним ўртадинг.
Бисмил этгач сайдни андоқки айларлар кабоб,
Захм этиб кўнглумни чунким оқти қоним, ўртадинг.
Урғали, эй ишқи золим, барқи офат жонима
Ҳар не ўзлуктинки бор эрди гумоним, ўртадинг.
Эй Навоий, то белу оғзи хаёли айладинг,
Бору йўқ, яъники пайдою ниҳоним ўртадинг.
469
Оташин рухсора очиб хонумоним ўртадинг,
Хонумоним худ не бўлғай жисму жоним ўртадинг.
Дема не қилдим, не қилдим жону кўнглунгни олиб,
Ўртадинг, эй қотили номеҳрибоним, ўртадинг.
Дилраболиқ бирла чун ёқтинг жамолин шўъласин,
Хаста кўнглум олғач-ўқ, эй дилистоним, ўртадинг.
Тўлғаниб куйсам ажаб йўқ ўтқа тушган шўъладек
Чун фироқ ўтида жисми нотавоним ўртадинг.
Ўтқа солдинг сабру, ақлу, жону, кўнглум барчасин
Йўқу борим куйдуруб яхши ёмоним ўртадинг.
Соғаринг ўти жаҳону жондин ортуқ, соқиё
Лекин ул ўт бирла-ўқ жону жаҳоним ўртадинг.
То Навоийдек белу оғзинг хаёли бирла мен
Ушбу йўқ савдода пайдою ниҳоним ўртадинг.
470
Зиҳи ниҳоятинг охир келиб абад, аввал,
Вале хабар бера олмай бидоятингға азал.
Не қудратинг хайлиға қилиб тазалзул паст,
Не ҳикматинг қуёшиға бериб завол ҳалал.
Бўлуб сифотингга мазҳар жамиъ махлуқот,
Алар муфассалу инсонни айладинг мужмал.
Жамол зевари қош айладинг, магар урдунг
Бу икки мусқил ила кўзгуга сайқал.
Фироқ шомини ошиққа айладинг тийра,
Агарчи анжумидин ёқтинг анда кўп машъал.
Баҳор мошитаси саъйи бирла кийиндурдунг
Чаман аруси юз қаддиға ҳалли хулал.
Сипеҳр сафҳасин анжумидин айлабон афшон,
Бу сафҳа устига чектинг сен шаҳобдин жадвал.
Ёзарға матлаъи субҳ узра юздин туғро,
Қуёш тиллосидин омода айладинг зарҳал.
Навоий айлади ҳамдингға номалар ирсол,
Ани рад айламагил ҳаққи Аҳмади Мурсал.
471
Ёр ҳижронида сарвақтимға еттинг, эй ажал,
Жон фидонг этсам ҳануздурки, келдинг дар маҳал.
Жон талашмоғлиққа қўйма лаъли ҳажридин мени,
Чун эрур таъхир аро офат кўп, қилма жадал.
Жонни бот олмоқ сенга мушкул эса жон чекма кўп,
Қўйки бу мушкулни бот айлар анинг ҳижрони ҳал.
Ҳажрдин ўлмай висоли нўшидии топсам умид,
Айлагумдур саъй ўлмактин тирилмак филмасал.
Ҳажр бемориға қотил заҳр эрур ҳайвон суйи,
Эй Масиҳ, асра нафас бу нуктада қилма жадал.
Сўнгғи кундин халқ тарсон, мен бурун кундин ваҳим,
Элга ғам шоми абад келди менга субҳи азал.
Ич, Навоий, ғусса тахлилиға гулгун бодаким,
Бир пнёла лаъли маҳлул ўлмади ондин бадал.
472
Яна фироқида ҳар кун менга эрур бир йил,
Валек ҳар кечасин неча кундин ортуқ бил.
Десангким, ўлтурайин, эй фироқ, жисмимни
Чу заъфдин топа олмонг ўлук тасаввур қил.
Мен ўлдум, эй кўнгул, ул дилрабодин айрилма,
Гар андин ўзга севар жонинг ўлсаким, айрил.
Таним агарчи ғаминг тиғи этти юз пора,
Бу шукр адосида ҳар бирни истарам бир тил.
Ғамингда лола киби чок кўнглаким бўлмиш
Фироқ дудию кўз қонидин қарою қизил.
Чу топмағунг бу чаман ғунчаю гулида вафо
Тўкулма ғунча киби, лек гул масаллик очил.
Навоиё, нега афлок муртафиъ бўлмиш,
Агар ғамимдин эмас, вазн каффасида енгил?!
473
Гар лабинг оллида даъви қилмади изҳор лаъл,
Бўйни невчун боғланиб осилди мужримвор лаъл.
Гўйиё тўти хатинг бирла лабингдин сўрди нутқ,
Ким либос ўлди зумуррадгун анга минқор лаъл.
Йўқ лабинг янглиғ бири гўё не гўё руҳ бахш,
Кўрмишам бориб бадахшон мулкида бисёр лаъл.
Лаъл оллида анингдекким эрур беқадр тош,
Бўлмиш ул янглиғ лабинг оллида бемиқдор лаъл.
Лаъли жонбахшинг такаллум вақти бир-бир сочти дур,
Оллоҳ-оллоҳ, ким кўрубтур бўйла гавҳарбор лаъл.
Кўзларимдур баҳру кон меҳмоним ўлсанг бир кеча,
Ҳам дур этгайлар фидо оллингда, ҳам исор лаъл.
Бир қадаҳ май бирла бўлди сурхрў аҳли хумор,
Кўп аро гўёки маҳлул айламиш ҳаммор лаъл.
Лаългун май бошида бўлмас кишининг, эй ҳариф,
Нафъи кўпроқким тикилгай тожида шаҳвор лаъл.
Гар Навоийнинг сўзи ширину рангиндур не тонг,
Ким эрур кўнглида доим ул шакаргуфтор лаъл.
474
Ул зақанни упау гулгунадин наззора қил,
Ким эрур бир олмаким ранги эрур оқу қизил.
Ожиз ўлғай зулфининг савдолари тақриридин,
Гар қуруғ жисмим тароғ янглиғ саросар чекса тил.
Неча ўзни ёшуруб чин юзга солмоқ ғунчадек,
Тангдилларга боқиб хандон бўлуб бир ҳам очил.
Сочида шабнам бурунчак, эй кўнгул, эрмас ажаб,
Сунбул узра гар тушар шабнам таажжуб қилмағил.
То кийиб санжоби тўн, гулгун ўтук қилдинг хиром,
Йўқ сенингдек кабки раъно ҳусни саҳросида бил.
Раз қизи ҳамдамлиғидин ою йил маст ўлмоғинг
Неча бўлғай, ўтти умр, ар бўлмаган бўлсанг ойил.
Кўрмаган бўлсанг, Навоий, сарв уза гул, қил назар,
Ким ул ой гулгуна суртуб хилъатин қилмиш яшил.
475
Бу не қомат, не рафтору не шаклу не шамойил,
Ким этар ақлни мадҳушу доғи ҳушни зойил.
Юзи куйдурмагима ўт, сочи йиғлатмоғима дуд,
Кўзи тарожима саъе, қоши хунрезима мойил.
Жонфизо ҳусни ниқоб ичра доғи эл талашиб жон,
Қолмағай эрди тирик бир киши ул бўлмаса ҳойил.
Тиғи эгнимга тушурмакни ҳамойил тилай олмон,
Қайда ул бахтики бўлғай қўли бўйнумға ҳамойил.
Эй ҳабиб, этма Масиҳ оллида изҳори фасоҳат,
Чун эрур дам ура олмасқа лабинг оллида қойил.
Ақлу хушу, кўнгулу жонни анинг йўлида қўйдум,
Топмадим васли муҳайё қилибон мунча васойил.
Чунки ушшоқ уни ёқмас эмиш ул гул қулоғиға,
Эй Навоий, неча булбул киби бу наъраи ҳойил.
476
Хилъатин то айламиш жонон қизил, сориғ, яшил,
Шўълаи оҳим чиқар ҳар ён қизил, сориғ, яшил.
Гулшан эттим ишқ саҳросин самуми оҳ ила
Ким, эсар ул дашт аро ҳар ён қизил, сориғ, яшил.
Шишадек кўнглумдадур гулзори ҳуснунг ёдидин,
Тобдоннинг аксидек алвон қизил, сориғ, яшил.
Оразу хилъат била хаттинг хаёлидин эрур
Қўзларимнинг оллида даврон қизил, сориғ, яшил.
Лаългун май тутқил олтун жом бирла, сабзада
Ким булардин яхши йўқ имкон қизил, сориғ, яшил.
Фақр аро беранглик душвордур беҳад валек
Хирқада тикмак эрур осон қизил, сориғ, яшил.
Эй Навоий, олтуну шингарфу зангор истама,
Бўлди назминг рангидин девон қизил, сориғ, яшил.
477
Уйла тўлмиш гул юзунг ёди била қонлиғ кўнгул,
Ким тушар ҳар қатра қон ўрниға андин барги гул.
Дема кўнглунг борким жисм ичра ҳажринг тиғидин
Поралар хуноб аро билман бағирдур, ё кўнгул.
Сарвдек бўлса бу гулшанда ота, гулдек она,
Мумкин эрмас туғмоғи сен сарви гулрухдек ўғул.
Куйдиму кул бўлдум, аммо жонда лаълинг шавқидин
Андоғ ахгар ҳифзиға беҳад муносибдур бу кул.
Лаълинг оллида санамлар лаъл ранг этган бўлур,
Ким ичар хуний суйин бўлған замон гулранг мул.
Қисмни ортуқ тилаб хор этма ўзни, эй азиз,
Ким қаноатдиндурур иззат тамаъдин барча дил.
Дайр пири бирла май ичсанг, Навоий, асра дам
Бўлса фаҳм ибриқ унидин гарчи қулқул лояқул.
478
Қилса жонон оллида жоним туфайл ўлмоққа майл,
Кош юз жон бўлсаким ҳар дам бирин қилсам туфайл
Истаса куйган кўнгул ўтлуқ юзунгни қилма айб,
Ихтиёри йўқтур айларда самандар ўтқа майл.
Йўл қилур жисмимда ўт элтур сўнгакларни узуб,
Ер қазиб хошок оқизғандек қаён юзланса сайл.
Қатраи саҳбо сухайлидин лабинг майгун эмас
Ким, ақиқидур лабинг, ранг олур андин юз суҳайл.
Бир мулоиб ҳинду ўлмиш ҳар кўзунгнунг мардуми
Кирпикинг ҳинд аҳлидин ҳангома тузган икки хайл.
Такя қилма тоату тақвоғаким, нафъ айламас
Фазлдин етмай башорат Бишр бўлғил, гар Фузайл.
Шоми ҳажр эрмас шафақ билким Навоий ғуссадин
Йиғлади қон ончаким гардунға рангин бўлди зайл.
479
Қошларингдинким эрур қонлиғ кўнгул ичра хаёл,
Ул қизил коғазда нундур, бу шафақ ичра ҳилол.
Тутмайин кўзумда таскин қадди васлин истамон,
Қайда пайванд этсалар тутқай ўзи, тутмай ниҳол.
Сарвнинг йўқ сен киби бошида дастор узра чин,
Наргис узра нуқта монанди кўзунг устида хол.
Заъфлиқ жисмимдадур ҳар ён бўғунларда гириҳ,
Нол ториға эрур гарчи тугун тугмак маҳол.
Лолагун май тобидин ул ой қизармиш гўйиё
Шўхлуқтин лолазор устида ағнабтур ғизол.
Давр элида гар вафо йўқ, сен вафо қилғил валек
Кимни ҳушхол этсанг андин тут ўзунгга юз малол.
То Навоий зулфи янглиғ пойбўсин истади,
Гаҳ паришон ҳол эрур ул зулфдин, гаҳ поймол.
480
Дўстлар, ул нахли қад ҳажринда чун бўлдум қатил,
Сарв экинг гар қўймоқ истарсиз мазорим узра мил.
Кўҳи ҳажр эгнимда истармен ани суръат билан,
Шавқдин хасдек танимға эрмас андоқ юк сақил.
Заъф аро гар сунбули зулфунг дедим тонг йўқки, бор
Хастаға жавзо туни ялдо туни янглиғ тавил.
Рашкдин бир-бирга қиймас меҳрини жону кўнгул,
Рост андоқким ҳасуд эл молиға бўлғай бахил.
Буки ҳижрон тиғидин кўнглумни юз чок айладинг,
Юз далилим бор, агар ҳар чок бўлса бир далил.
Дайр жаннат ҳури айндур хўблиғдин муғбача
Май зилоли бирла кўп айнан тусаммо салсабил.
Гар юзунг истаб Навоий кўзларингга хордур,
Не ажабдин аҳли куффор оллида бўлмоқ залил.
481
Эй кўнгул, ул оташин оразға кўп ўрганмагил,
Ногаҳ айрилса фироқи ўтиға ўртанмагил.
Тут ўзунгга фарду бекаслик балою шиддатин,
То бировга ўрганиб айру тушуб эмганмагил.
Лозими ишқ ўлди ҳижрон, бўлмо ошиқ кимсага,
Эмдиким бўлдунг таҳаммул айлабон кунгранмагил.
Гул чоғи гулбонг чекмак иштур, эй булбул, сенга,
Ою йил фарёд қилмоғни менга ўтканмагил.
Кўз юмуб очқунча сол уйғонмас уйқуға мени,
Нолишимдин ҳажр шоми ҳар замон сесканмагил.
Истасанг ул муғбача бошингға еткургай қадам,
Дайр пири йўлидин туфроғдек тебранмагил.
Эй Навоий, ёр агар дерким ўзунгни ўтқа сол,
Тан яланг айларга куйма, жон учун куйманмагил.
482
Демонким мени ёд этиб шод қил,
Бошингдин уюр доғи озод қил.
Санавбар сенга бандадур сарвдек,
Унутқанларингни бирар ёд қил.
Вафо йўқтур ул шўхда, эй кўнгул,
Ўзунгни жафосиға мўътод қил.
Қилур жонима ҳажр қасд, эй кўнгул,
Бу ишда анга сен ҳам имдод қил.
Менга ишқ аро ўлмак ойин эрур,
Рақибо, яна санъат иршод қил.
Паришонмен, эй оҳ, афлокдин
Бу абтар варақларни барбод қил.
Чу буздунг кўнгул кишварин зулм ила,
Сиришким суйи бирла обод қил.
Фалак давридин ранжамен, соқиё,
Кел эмди қадаҳ даври бунёд қил.
Гар ул шўх фарёдингга етмаса
Навоий, шаҳ оллинда фарёд қил.
483
Азм ўлса хаёлингға кўнгулдур анга маҳмил,
Осойиш агар истаса кўз чашмаси манзил.
Эй ишқ, нетиб ул қаро кўзни кўрайинким,
Кўзнинг қаросин ҳажрида ашк айлади зойил.
То бўлди сенинг ҳуснунгга ошиқ уза ошиқ
Иш бўлди менинг кўнглума мушкил уза мушкил.
Ул кўз олур эл жонин ўғурлуқ била, ваҳким,
Боқмас бу тараф тутсам ўзумни неча ғофил.
Ёди била беҳушлуғум дафиъни қилмас
Деворидин ул кўйининг ар бўлмаса каҳгил.
Эй муғбача, ошиқмену дурдикаш этиб раҳм
Не юзунгга, не жомға қил пардани ҳойил.
Ўзлукни фано отиға куйдурди Навоий,
Ким савмаадин хориж эрур, дайрға дохил.
484
Ул шайхки минбар уза афсунға берур тул.
Шайтондур ўзи, мажлисининг аҳли сурук ғул.
Ғафлатдин агар ваъз ила уйғотсалар элни
Ул айлар уютмоқ учун афсонаға машғул.
Боштин аёғи минбарининг пояу достон
Ҳам ўзию ҳам маърифати жоҳилу мажҳул.
Кўрмай хирад асҳобида бир фардни оқил,
Топмай киши афсунида бир нуктайи маъқул.
Ҳар неки хадис этти қўюб барчаси мавзуъ
Нақлеки машойихдин этиб, бориси маҳбул.
Юз пора қилиб минбари ўт ёққали авло,
Бу шарт илаким, бўлса ул ўтда ўзи мақтул.
Иблис сифат эл сари майл этма Навоий,
То бўлмағасен зарқу риё қайдида мағлул.
Шайтондур ўзи, мажлисининг аҳли сурук ғул.
Ғафлатдин агар ваъз ила уйғотсалар элни
Ул айлар уютмоқ учун афсонаға машғул.
Боштин аёғи минбарининг пояу достон
Ҳам ўзию ҳам маърифати жоҳилу мажҳул.
Кўрмай хирад асҳобида бир фардни оқил,
Топмай киши афсунида бир нуктайи маъқул.
Ҳар неки хадис этти қўюб барчаси мавзуъ
Нақлеки машойихдин этиб, бориси маҳбул.
Юз пора қилиб минбари ўт ёққали авло,
Бу шарт илаким, бўлса ул ўтда ўзи мақтул.
Иблис сифат эл сари майл этма Навоий,
То бўлмағасен зарқу риё қайдида мағлул.
485
Икки кўз манзилинг, эй моҳи маҳмил,
Кўнгулга азм қил манзил-баманзил.
Кўзунг қотилдур аммо заҳр чашминг,
Эрур ўлтурмагимга заҳри қотил.
Эшикингда ёзармен оҳлар, лек,
Бўлур ҳар оҳ чексам борча зойил.
Мени Мажнун деди Лайливашим, вой,
Ки бу девонани соғинди оқил.
Кўзунг чун нимхоб эрди, нетонг, гар
Кўнгул сайдини қилди ним бисмил.
Эрур бир ҳол бирла мабдаи файз,
Сенга гар етмас ўзни айла қобил.
Навоий, ўзлукунг рафъ этким ул гард
Эрур мақсуд рухсориға ҳойил.
Кўнгулга азм қил манзил-баманзил.
Кўзунг қотилдур аммо заҳр чашминг,
Эрур ўлтурмагимга заҳри қотил.
Эшикингда ёзармен оҳлар, лек,
Бўлур ҳар оҳ чексам борча зойил.
Мени Мажнун деди Лайливашим, вой,
Ки бу девонани соғинди оқил.
Кўзунг чун нимхоб эрди, нетонг, гар
Кўнгул сайдини қилди ним бисмил.
Эрур бир ҳол бирла мабдаи файз,
Сенга гар етмас ўзни айла қобил.
Навоий, ўзлукунг рафъ этким ул гард
Эрур мақсуд рухсориға ҳойил.
486
Ул қуёш оғзи уза мушкин хол,
Зарранинг нуқтасидин келди мисол.
Гар равондур не тонг ул қадки эрур,
Руҳ сарчашмасида тоза ниҳол.
Рахш ҳар ёнки сурар ул чобук
Югурур теграсида пайки хаёл.
Чобукумнинг отининг наъли эмас
Тушти шабранги аёғиға ҳилол.
Ғунча оғзики такаллум қилмас
Ул оғиз ғунчаси қилмиш ани лол.
Ҳажрнинг чораси беҳудлуғ эмиш,
Соқиё, жом кетур моло-мол.
То Навоийдек ўлай ани ичиб,
Масту мажнун сифату шефта ҳол.
Зарранинг нуқтасидин келди мисол.
Гар равондур не тонг ул қадки эрур,
Руҳ сарчашмасида тоза ниҳол.
Рахш ҳар ёнки сурар ул чобук
Югурур теграсида пайки хаёл.
Чобукумнинг отининг наъли эмас
Тушти шабранги аёғиға ҳилол.
Ғунча оғзики такаллум қилмас
Ул оғиз ғунчаси қилмиш ани лол.
Ҳажрнинг чораси беҳудлуғ эмиш,
Соқиё, жом кетур моло-мол.
То Навоийдек ўлай ани ичиб,
Масту мажнун сифату шефта ҳол.
487
Гулшанингдин елдек, эй зебо ниҳол,
Мен ёмон бордим, вале сен яхши қол.
Менмену бекаслигу айёми ҳажр
Сен бўлу аҳбобу даврони висол.
Сўрма ҳолимни сабодин гаҳ-гаҳи,
Кўнглунга ўлтурмасун гарди малол.
Гар бузуғ кўнглумни мардуд айладинг,
Бок эмастур ўзгаларнинг кўнглин ол.
Сиғмайин кўюнгда гар қовдунг мени,
Осру кенг саҳродурур дашти хаёл.
Олам аҳлида вафо мавжуд эмас,
Ҳар неким йўқтур, эрур топмоқ маҳол.
Эй Навоий, хуштурур озодалиқ,
Қайд аро хушлуққа йўқтур эҳтимол.
Мен ёмон бордим, вале сен яхши қол.
Менмену бекаслигу айёми ҳажр
Сен бўлу аҳбобу даврони висол.
Сўрма ҳолимни сабодин гаҳ-гаҳи,
Кўнглунга ўлтурмасун гарди малол.
Гар бузуғ кўнглумни мардуд айладинг,
Бок эмастур ўзгаларнинг кўнглин ол.
Сиғмайин кўюнгда гар қовдунг мени,
Осру кенг саҳродурур дашти хаёл.
Олам аҳлида вафо мавжуд эмас,
Ҳар неким йўқтур, эрур топмоқ маҳол.
Эй Навоий, хуштурур озодалиқ,
Қайд аро хушлуққа йўқтур эҳтимол.
488
Ёқинг ўт бергали, эй ишқ, ҳаётимға ҳалал,
Доғи ҳажр ўртагуча ўртаса то доғи ажал.
Деб эмишсен, эй фироқимдағи ушшоқ ичра
Нечасин айлагум охир, мени бори аввал.
Номаи ҳажрим аро сафҳаи тақвим киби
Ашк қони била ҳар сори чекилмиш жадвал.
Барқи тиғинки вужудим хасини куйдурди,
Дудидин тийра гар ўлса, кулидин бир сайқал.
Бошима шўълаи ҳижрон туташибдур не осиғ,
Ким ёрутмас қаро ҳажрим кечасин бу машъал.
Зоҳидо, бода гунаҳ бўлсаю лекин не гунаҳ,
Бизга бу ишни насиб этти чу қассоми азал.
Ишқдин кўп гила назм этти Навоий билмон,
Найлагай турфа ғизолиға етишса бу ғазал.
Доғи ҳажр ўртагуча ўртаса то доғи ажал.
Деб эмишсен, эй фироқимдағи ушшоқ ичра
Нечасин айлагум охир, мени бори аввал.
Номаи ҳажрим аро сафҳаи тақвим киби
Ашк қони била ҳар сори чекилмиш жадвал.
Барқи тиғинки вужудим хасини куйдурди,
Дудидин тийра гар ўлса, кулидин бир сайқал.
Бошима шўълаи ҳижрон туташибдур не осиғ,
Ким ёрутмас қаро ҳажрим кечасин бу машъал.
Зоҳидо, бода гунаҳ бўлсаю лекин не гунаҳ,
Бизга бу ишни насиб этти чу қассоми азал.
Ишқдин кўп гила назм этти Навоий билмон,
Найлагай турфа ғизолиға етишса бу ғазал.
489
Ул пари чеҳра чу кўргузса жамол мақбул,
Кўрган эрмастурур ўз ақлиға қолған маъқул.
Суртулуб юзга агар етса димоғимға иси
Мени ул зулфи таноби била қилғил мақтул.
Истасанг даҳр аро минг телба кўнгул саргардон,
Ҳалқа-ҳалқа расани зулфидин очғил марғул.
Хотирим икки жаҳон шуғлидин ўлмиш фориғ,
Дўст ёди била кўнглум ўлубтур машғул.
Бодаи лаъли лабинг қонима берди таҳлил,
Қатл эмиш ҳосияти лаълики бўлғай маҳлул.
Ваҳки, мақсудни маълум этайин деб умре,
Бир сари мў эмастурки, эмастур мажҳул.
Гар Навоий деса бут васфини такфир этманг,
Дайр пиридин эрур буйла ривоят манқул.
Кўрган эрмастурур ўз ақлиға қолған маъқул.
Суртулуб юзга агар етса димоғимға иси
Мени ул зулфи таноби била қилғил мақтул.
Истасанг даҳр аро минг телба кўнгул саргардон,
Ҳалқа-ҳалқа расани зулфидин очғил марғул.
Хотирим икки жаҳон шуғлидин ўлмиш фориғ,
Дўст ёди била кўнглум ўлубтур машғул.
Бодаи лаъли лабинг қонима берди таҳлил,
Қатл эмиш ҳосияти лаълики бўлғай маҳлул.
Ваҳки, мақсудни маълум этайин деб умре,
Бир сари мў эмастурки, эмастур мажҳул.
Гар Навоий деса бут васфини такфир этманг,
Дайр пиридин эрур буйла ривоят манқул.
490
Белинг солур димоғимға таҳайюл,
Берур зулфунг хадисимға тасалсул.
Буюрса гарчи ишқинг таркини ақл,
Ул ишни мен қила олмон тааққул.
Юзунг ҳажрида кўнглум музтарибдур,
Не навъ этгай балиғ сусиз таҳаммул.
Не тонг сенсиз ютуб қон, ғам емаским
Керак ул бодаға мундоқ танаққул.
Қадинг титратти ҳоки пайкаримни
Қиёмат ерга солғандек тазалзул.
Эмас монеъ фано йўлиға фоқа,
Керак раҳравға зодираҳ таваккул.
Навоий булбулу ёри гул ўлғай,
Агар юз поя қилғайлар таназзул.
Берур зулфунг хадисимға тасалсул.
Буюрса гарчи ишқинг таркини ақл,
Ул ишни мен қила олмон тааққул.
Юзунг ҳажрида кўнглум музтарибдур,
Не навъ этгай балиғ сусиз таҳаммул.
Не тонг сенсиз ютуб қон, ғам емаским
Керак ул бодаға мундоқ танаққул.
Қадинг титратти ҳоки пайкаримни
Қиёмат ерга солғандек тазалзул.
Эмас монеъ фано йўлиға фоқа,
Керак раҳравға зодираҳ таваккул.
Навоий булбулу ёри гул ўлғай,
Агар юз поя қилғайлар таназзул.
491
Юзига англамадимким ниқоб эрур ҳойил,
Қуёш жамолиға ёхуд саҳоб эрур ҳойил.
Узори устида кокилму бўлди ошифта,
Йўқ эрса гул юзига мушки ноб эрур ҳойил.
Oқунг кўрунмас эса пора-пора кўнглум аро,
Не тонгки сих қуярга кабоб эрур ҳойил.
Бузуғ кўнгул аро ул ганжи ҳусндур, юз шукр,
Ки эл кўзидин анга бир хароб эрур ҳойил.
Фиғонки, турфа муғанний уни била хушмен,
Вале нетайки, юзига китоб эрур ҳойил.
Кўрарсен они гар ўзлук ҳижобин этсанг рафъ
Агарчи кўргали юз минг ҳижоб эрур ҳойил.
Навоий, айлама кўрмак хаёл ул гулни,
Ки баргднн юзига беҳисоб эрур ҳойил.
Қуёш жамолиға ёхуд саҳоб эрур ҳойил.
Узори устида кокилму бўлди ошифта,
Йўқ эрса гул юзига мушки ноб эрур ҳойил.
Oқунг кўрунмас эса пора-пора кўнглум аро,
Не тонгки сих қуярга кабоб эрур ҳойил.
Бузуғ кўнгул аро ул ганжи ҳусндур, юз шукр,
Ки эл кўзидин анга бир хароб эрур ҳойил.
Фиғонки, турфа муғанний уни била хушмен,
Вале нетайки, юзига китоб эрур ҳойил.
Кўрарсен они гар ўзлук ҳижобин этсанг рафъ
Агарчи кўргали юз минг ҳижоб эрур ҳойил.
Навоий, айлама кўрмак хаёл ул гулни,
Ки баргднн юзига беҳисоб эрур ҳойил.
492
Юзини кўрди, бадан чокидин хароб кўнгул
Узулди, баски аён қилди изтироб кўнгул.
Чу бўлди жилвагар ул ганжи ҳусн ҳасратидин
Хароблиқ қиладур ҳар замон хароб кўнгул.
Магар шиканжаи зулфунгға қолдиким, урди
Ўзига ғунча киби мунча печу тоб кўнгул.
Балодурур ғами ишқинг сенинг вале, юз вой,
Ким ул балодин эта олмас ижтиноб кўнгул.
Шарора оҳ масаллик вале ул ой ҳавосида кўр,
Ки пора-пора қилур кўк сари шитоб кўнгул.
Риоят айла судек соф халқ кўнглиниким,
Синар нафас била ул навъким ҳубоб кўнгул.
Навоий онча лабингдин дедики, бўлди анга
Тешмаги била қон ичра лаъли ноб кўнгул.
Узулди, баски аён қилди изтироб кўнгул.
Чу бўлди жилвагар ул ганжи ҳусн ҳасратидин
Хароблиқ қиладур ҳар замон хароб кўнгул.
Магар шиканжаи зулфунгға қолдиким, урди
Ўзига ғунча киби мунча печу тоб кўнгул.
Балодурур ғами ишқинг сенинг вале, юз вой,
Ким ул балодин эта олмас ижтиноб кўнгул.
Шарора оҳ масаллик вале ул ой ҳавосида кўр,
Ки пора-пора қилур кўк сари шитоб кўнгул.
Риоят айла судек соф халқ кўнглиниким,
Синар нафас била ул навъким ҳубоб кўнгул.
Навоий онча лабингдин дедики, бўлди анга
Тешмаги била қон ичра лаъли ноб кўнгул.
493
Эй мусаввир, дилбаримға сурате монанд қил,
Кўрмагидин хотиримни гаҳ-гаҳи хурсанд қил.
Ул харир узраки тарх этгунгдур ул тимсолни,
Сиғмаса зайлиға жоним пардасин пайванд қил.
Бўлмасун бу тўъмадин маҳрум ул кўй итлари,
Эй ажал, тақсим учун жонимни юз парканд қил.
Ул париваш чиқти усрук секретиб кўнглакча, вой,
Носиҳо, девона бўлдум эмди тарки панд қил.
Лаъли шириндинки қилдинг айшни жонимға талх,
Неча аччиғ сўз демак, бир қатла шакарханд қил.
Жоми Жамнинг роҳи Афридун йилони заҳри бил,
Эй кўнгул, ўзни сафоли фақр ила хурсанд қил.
Ҳожати будур Навоийнинг, худоёким, ани
Муғбача ҳусниға муғ дайрида ҳожатманд қил.
Кўрмагидин хотиримни гаҳ-гаҳи хурсанд қил.
Ул харир узраки тарх этгунгдур ул тимсолни,
Сиғмаса зайлиға жоним пардасин пайванд қил.
Бўлмасун бу тўъмадин маҳрум ул кўй итлари,
Эй ажал, тақсим учун жонимни юз парканд қил.
Ул париваш чиқти усрук секретиб кўнглакча, вой,
Носиҳо, девона бўлдум эмди тарки панд қил.
Лаъли шириндинки қилдинг айшни жонимға талх,
Неча аччиғ сўз демак, бир қатла шакарханд қил.
Жоми Жамнинг роҳи Афридун йилони заҳри бил,
Эй кўнгул, ўзни сафоли фақр ила хурсанд қил.
Ҳожати будур Навоийнинг, худоёким, ани
Муғбача ҳусниға муғ дайрида ҳожатманд қил.
494
Йўқтурур оламда аҳли ишқдек бечора эл,
Ҳажр зулми бирла хонумонидин овора эл.
Ишқ селоби, жафоси бирла ҳижрон тиғидин
Хотири вайрон жамоат, кўнгли юз минг пора эл.
Чиқсанг уйдин телба бўлмоқ олам аҳли не ажаб,
Кўрмамиш ҳаргиз чу сендек бир пари рухсора эл.
Англаким овора бўлганлардур ул ой ишқидин
Ҳажр саҳросида куйсанг тоғу водий ора эл.
Ҳажр зулми бирла хонумонидин овора эл.
Ишқ селоби, жафоси бирла ҳижрон тиғидин
Хотири вайрон жамоат, кўнгли юз минг пора эл.
Чиқсанг уйдин телба бўлмоқ олам аҳли не ажаб,
Кўрмамиш ҳаргиз чу сендек бир пари рухсора эл.
Англаким овора бўлганлардур ул ой ишқидин
Ҳажр саҳросида куйсанг тоғу водий ора эл.
Чун қазо тағйир топмас коми озлиғдин гила,
Маҳз ноҳамворлиқдур айламак ҳамвор эл.
Эй Навоий, фитна ёғдурса ул ой ишқ аҳлиға,
Осмондин ҳар неким келса не қилғай чора эл?
Маҳз ноҳамворлиқдур айламак ҳамвор эл.
Эй Навоий, фитна ёғдурса ул ой ишқ аҳлиға,
Осмондин ҳар неким келса не қилғай чора эл?
495
Дамо-дам оташин лаълиға олур бода жононим,
Бу янглиғ ўтлар ичра найласун ўртанмайин жоним.
Эмас, ой, кун икки поғундасин кўк золи беркитмиш,
Қулоққа баски ҳажрингда ани ёлқитти афғоним.
Танимда доғларни айладим кўнглак била пинҳон,
Қонаб кўнглакда фош этти ўзин ҳар доғи пинҳоним.
Кўзумда боғланиб қон ёш не тонг гар очқали қўймас,
Чу ул қонимни тўкти оқибат тутти они қоним.
Бузуғ кўнглум аро мундоғки пайконингни ёғдурдунг,
Не тонг мундоғ ёғиндин ер билан тенг бўлса вайроним.
Ҳижолатдин қизармиш, гул таҳаррук сарвдин кетмиш,
Магар боғ ичрадур гулчеҳралик сарви хиромоним.
Тасаввур бирла гаҳ мақбулмен оллида гаҳ мардуд,
Қаю оқшомки султони хаёлинг бўлса меҳмоним.
Вужуд иқлимидин овора гар бўлдум умид ул ким
Фано дашти ғуборидин ясалғай жисми урёним.
Навоий, демангким тарки ишқ эт, то эрур мумкин
Ки мен ошиқмену девона мундоқ иш не имконим.
Бу янглиғ ўтлар ичра найласун ўртанмайин жоним.
Эмас, ой, кун икки поғундасин кўк золи беркитмиш,
Қулоққа баски ҳажрингда ани ёлқитти афғоним.
Танимда доғларни айладим кўнглак била пинҳон,
Қонаб кўнглакда фош этти ўзин ҳар доғи пинҳоним.
Кўзумда боғланиб қон ёш не тонг гар очқали қўймас,
Чу ул қонимни тўкти оқибат тутти они қоним.
Бузуғ кўнглум аро мундоғки пайконингни ёғдурдунг,
Не тонг мундоғ ёғиндин ер билан тенг бўлса вайроним.
Ҳижолатдин қизармиш, гул таҳаррук сарвдин кетмиш,
Магар боғ ичрадур гулчеҳралик сарви хиромоним.
Тасаввур бирла гаҳ мақбулмен оллида гаҳ мардуд,
Қаю оқшомки султони хаёлинг бўлса меҳмоним.
Вужуд иқлимидин овора гар бўлдум умид ул ким
Фано дашти ғуборидин ясалғай жисми урёним.
Навоий, демангким тарки ишқ эт, то эрур мумкин
Ки мен ошиқмену девона мундоқ иш не имконим.
496
Саҳар кўрдум юзин оқшомғача куйди ҳазин жоним,
Бу эрди субҳи васлим то не бўлғай шоми ҳижроним.
Қуёш кулбамга ингандин менга юз қатла хушроқдур,
Қаро шомимни равшан айлаган шамъи шабистоним.
Не янглиғ ёшурай ҳижрон ғаминким, фош этар ҳар дам,
Оғиздин шўълалиқ оҳим, назардин ашксиз қоним.
Ажабдур тоири васл истамак кулбамға қўнмоқким,
Яқиндур насри воқеъни учурғай кўкдин афғоним.
Қадинг наҳли хаёли кўздадур, эй навбаҳори ҳусн,
Маъозаллоҳ агар они қўнғарғай сайли мужгоним.
Дедим сўзон кўнгулдин чекмагил бир дам хадангингни,
Дедимким қолса бир дам су бўлур ул ўтда пайконим.
Балият тоши ёғдурған киби вайронима гардун,
Мазаллат гарди ҳар дам ёғдурур бошимға вайроним.
Қадаҳ даврин эвур, эй дайри пири, токи мумкиндур,
Ки даврон ранжини тортарға эмди йўқтур имконим.
Дема жоми фано ичра эзилмишдур ажал заҳри,
Навоий, жон бериб ул жомни чекмакдур армоним.
Бу эрди субҳи васлим то не бўлғай шоми ҳижроним.
Қуёш кулбамга ингандин менга юз қатла хушроқдур,
Қаро шомимни равшан айлаган шамъи шабистоним.
Не янглиғ ёшурай ҳижрон ғаминким, фош этар ҳар дам,
Оғиздин шўълалиқ оҳим, назардин ашксиз қоним.
Ажабдур тоири васл истамак кулбамға қўнмоқким,
Яқиндур насри воқеъни учурғай кўкдин афғоним.
Қадинг наҳли хаёли кўздадур, эй навбаҳори ҳусн,
Маъозаллоҳ агар они қўнғарғай сайли мужгоним.
Дедим сўзон кўнгулдин чекмагил бир дам хадангингни,
Дедимким қолса бир дам су бўлур ул ўтда пайконим.
Балият тоши ёғдурған киби вайронима гардун,
Мазаллат гарди ҳар дам ёғдурур бошимға вайроним.
Қадаҳ даврин эвур, эй дайри пири, токи мумкиндур,
Ки даврон ранжини тортарға эмди йўқтур имконим.
Дема жоми фано ичра эзилмишдур ажал заҳри,
Навоий, жон бериб ул жомни чекмакдур армоним.
497
Нома ёздим ёр учун, лекин жавобе топмадим,
Жисмима ул номадек жуз печу тобе топмадим.
Ҳар кишига жон бериб қилдим тамаъ меҳру вафо,
Бу гунаҳ подоши жуз нозу итобе топмадим.
Дарди келди қасдима, итмйш эдн вайрон кўнгул,
Қўйгали бу ганжни, ваҳким, харобе топмадим.
Чирмадим жон риштасин новакларингға пай киби,
Уйла қушлар қасдина мундоқ танобе топмадим.
Чун хаёлинг кўзда меҳмон ўлди май қон ёш ўлуб,
Боғлағаи кирпикда қонлардек кабобе топмадим.
Нечаким матлуби рухсорин дедим айлай назар,
Узлугумдин ўзга ул юзга ҳижобе топмадим.
Эй Навоий, ҳажр аро қил ишқ бирла машварат
Ким, мен истаб ақлдин ройи савобе топмадим.
Жисмима ул номадек жуз печу тобе топмадим.
Ҳар кишига жон бериб қилдим тамаъ меҳру вафо,
Бу гунаҳ подоши жуз нозу итобе топмадим.
Дарди келди қасдима, итмйш эдн вайрон кўнгул,
Қўйгали бу ганжни, ваҳким, харобе топмадим.
Чирмадим жон риштасин новакларингға пай киби,
Уйла қушлар қасдина мундоқ танобе топмадим.
Чун хаёлинг кўзда меҳмон ўлди май қон ёш ўлуб,
Боғлағаи кирпикда қонлардек кабобе топмадим.
Нечаким матлуби рухсорин дедим айлай назар,
Узлугумдин ўзга ул юзга ҳижобе топмадим.
Эй Навоий, ҳажр аро қил ишқ бирла машварат
Ким, мен истаб ақлдин ройи савобе топмадим.
498
Баҳору боғ сайриднн не гулдур не сарв комим,
Будур комимки, шояд учрағай сарви гуландомим.
Ўқунг кўп захмдин дом ўлди жисмим захмлар эрмас
Чиқарға жон қуши йўллар ясабдур ҳар тараф домим.
Жамолинг кўзгуси чун элга рўбарў бўлур ҳар дам,
Не тонг гар кўзгу аксидек замони йўқтур оромим.
Хушо Мажнунки, маънуси эди бошиға қўнған қуш,
Жунун тоши ёғардин бошима ул ҳам эмас ромим.
Мангаким ҳажр заъфидин нафас маълум эмас келмак,
Не имкон бас етишмак ул Масиҳодамға пайғомим.
Фироқим кечаси бас муҳлик ўлмиш гар саҳар бўлмас,
Нафас урмоққа гўё субҳни қўймас қаро шомим.
Анингдек ташнамен, эй муғбачаким, қўш тутар бўлсанг,
Фалакнинг ҳуққасин бўл икки, то бўлсун ики жомим.
Баҳо бу бенаводин гар қабул айлар эсанг, бордур
Бирига жавҳари жоним, бирига нақди исломим.
Ҳаром эттим, Навоий, дунёю уқбо таманносин,
Нединким Қаъбаи кўйи сари боғлади эҳромим.
Будур комимки, шояд учрағай сарви гуландомим.
Ўқунг кўп захмдин дом ўлди жисмим захмлар эрмас
Чиқарға жон қуши йўллар ясабдур ҳар тараф домим.
Жамолинг кўзгуси чун элга рўбарў бўлур ҳар дам,
Не тонг гар кўзгу аксидек замони йўқтур оромим.
Хушо Мажнунки, маънуси эди бошиға қўнған қуш,
Жунун тоши ёғардин бошима ул ҳам эмас ромим.
Мангаким ҳажр заъфидин нафас маълум эмас келмак,
Не имкон бас етишмак ул Масиҳодамға пайғомим.
Фироқим кечаси бас муҳлик ўлмиш гар саҳар бўлмас,
Нафас урмоққа гўё субҳни қўймас қаро шомим.
Анингдек ташнамен, эй муғбачаким, қўш тутар бўлсанг,
Фалакнинг ҳуққасин бўл икки, то бўлсун ики жомим.
Баҳо бу бенаводин гар қабул айлар эсанг, бордур
Бирига жавҳари жоним, бирига нақди исломим.
Ҳаром эттим, Навоий, дунёю уқбо таманносин,
Нединким Қаъбаи кўйи сари боғлади эҳромим.
499
Суда кўрмак юзунг душвор эди, эй ҳусн оромим,
Хусусанким анга таҳрик бергай сарсари оҳим.
Не янглиғ ул қуёш кўйига ёлғуз азм қилғаймен,
Ки бўлмоқ истамон ул ён борурға соя ҳамроҳим.
Кўнгулни истади ул, они кўнглум истади, юз шукр,
Ки ҳоло даст бермиш ҳар неким бор эрди дилхоҳим.
Бировни кўз кўруб кўнглум асир ўлғанни ёшурсам,
Гаҳ ашким имтидоди фош этар, гаҳ оҳи ногоҳим.
Гар ўлса итлари ҳамкосаси, аҳбоб, таън этманг,
Алар икроҳи гар йўқтур, менинг худ қайда икроҳим.
Неча доғ истарам кўнглум аро тангри учун ўрта
Ки, сойилмен бу икки-уч дирамдур шайилиллоҳим.
Мавокиб гарди ул ёнднн, бу ёндин халқ наззора,
Магар йўлинда мен ўлган тамошоға келур шоҳим.
Ажаб йўқ пирларнинг нуқтасидин бўлмоғим огаҳ,
Фано йўли сулуки ичра бўлса пири огоҳим.
Танимни, эй Навоий, ҳар тараф кўйида оҳ элтур,
Тилаб ул хирмани гулни учар ҳар ён пари коҳим.
Хусусанким анга таҳрик бергай сарсари оҳим.
Не янглиғ ул қуёш кўйига ёлғуз азм қилғаймен,
Ки бўлмоқ истамон ул ён борурға соя ҳамроҳим.
Кўнгулни истади ул, они кўнглум истади, юз шукр,
Ки ҳоло даст бермиш ҳар неким бор эрди дилхоҳим.
Бировни кўз кўруб кўнглум асир ўлғанни ёшурсам,
Гаҳ ашким имтидоди фош этар, гаҳ оҳи ногоҳим.
Гар ўлса итлари ҳамкосаси, аҳбоб, таън этманг,
Алар икроҳи гар йўқтур, менинг худ қайда икроҳим.
Неча доғ истарам кўнглум аро тангри учун ўрта
Ки, сойилмен бу икки-уч дирамдур шайилиллоҳим.
Мавокиб гарди ул ёнднн, бу ёндин халқ наззора,
Магар йўлинда мен ўлган тамошоға келур шоҳим.
Ажаб йўқ пирларнинг нуқтасидин бўлмоғим огаҳ,
Фано йўли сулуки ичра бўлса пири огоҳим.
Танимни, эй Навоий, ҳар тараф кўйида оҳ элтур,
Тилаб ул хирмани гулни учар ҳар ён пари коҳим.
500
Тоқибон жон риштасин руқъангни тумор айладим,
Захмлиқ кўксумга андин дафъи озор айладим.
Кўнглаким ёпишти қонлиғ танға андоқким бори,
Баски тошлар захмидин жисмимни афгор айладим.
Оразинг ҳажринда қонлиғ кўнглум ўлди лоладек,
Доғидин савдойи ишқингни намудор айладим.
Жонинг олғум деб эдинг мухликдур андуҳи фироқ,
Қолмасун кўнглунг сенинг аввал, хабардор айладим.
Хирқау дафтарни келтур, майға раҳм эт, эй рафиқ,
Хонақаҳдин мен чу азми кўйи хаммор айладим.
Давлати фақру фано вобастаи тавфиқ эмиш,
Бўлмади ҳар неча жидду жаҳд изҳор айладим.
Эй Навоий, фақр йўлинда ура олдим қадам,
То солиб ўзлук юкин ўзни сабукбор айладим.
Захмлиқ кўксумга андин дафъи озор айладим.
Кўнглаким ёпишти қонлиғ танға андоқким бори,
Баски тошлар захмидин жисмимни афгор айладим.
Оразинг ҳажринда қонлиғ кўнглум ўлди лоладек,
Доғидин савдойи ишқингни намудор айладим.
Жонинг олғум деб эдинг мухликдур андуҳи фироқ,
Қолмасун кўнглунг сенинг аввал, хабардор айладим.
Хирқау дафтарни келтур, майға раҳм эт, эй рафиқ,
Хонақаҳдин мен чу азми кўйи хаммор айладим.
Давлати фақру фано вобастаи тавфиқ эмиш,
Бўлмади ҳар неча жидду жаҳд изҳор айладим.
Эй Навоий, фақр йўлинда ура олдим қадам,
То солиб ўзлук юкин ўзни сабукбор айладим.