МИМ ҲАРФИНИНГ МАҲБУБЛАРИНИНГ МАЛОҲАТИ «ФАВОЙИД»ДИН
393
393
То йигит эрдим, қариларға кўп эрди хидматим,
Қариған чоғда йигитларга оғирдур суҳбатим.
Не учун бўлдум кичик ёшлиғлар ичра кўп сақил,
Гарчи кўп зоҳирдурур синн касратидин хиффатим.
Ваҳки, дамдин-дамға, мендин ёрларға ижтиноб,
Гарчи кундин-кунга ортуқтур аларға улфатим.
Гар тааммул айласам воқиъ, муҳиқдурлар алар,
Не учунким ҳеч қолмайдур аларға нисбатим.
Мушк чун кофур бўлди — ёғди ўт устига қор,
Хатти мушкин бирла ўтлуқ юзга нетсун рағбатим.
Боғ аро сарви сиҳи ёнида кўрдум эски ток,
Бўлди туз бўйлуғлар ичра хам қадимдин ибратим.
Эй кўнгул, тут гўшае эмди ибодат қилғали,
Қолмоқ истар бўлсанг эллик йилғи бўлған ҳурматим.
Чунки эллик манзил ўтти умрдин, сокин бўлай,
Не учунким эмди йўқ суръат қилурға қувватим.
Неттим эллик йилда жуз исёнки, эмди неткамен,
Ёна эллик йилғача туттумки, бўлса муҳлатим.
Лутф этиб, ё рабки, имон бойлиғи қилғил насиб
Ким, ҳалок этмиш амал муфлислиғидин хижлатим.
Эй Навоий, ғам емаким, баҳри ғуфрон урса мавж,
Тенгри лутфидин не мумкин жуз уммиди раҳматим.
Қариған чоғда йигитларга оғирдур суҳбатим.
Не учун бўлдум кичик ёшлиғлар ичра кўп сақил,
Гарчи кўп зоҳирдурур синн касратидин хиффатим.
Ваҳки, дамдин-дамға, мендин ёрларға ижтиноб,
Гарчи кундин-кунга ортуқтур аларға улфатим.
Гар тааммул айласам воқиъ, муҳиқдурлар алар,
Не учунким ҳеч қолмайдур аларға нисбатим.
Мушк чун кофур бўлди — ёғди ўт устига қор,
Хатти мушкин бирла ўтлуқ юзга нетсун рағбатим.
Боғ аро сарви сиҳи ёнида кўрдум эски ток,
Бўлди туз бўйлуғлар ичра хам қадимдин ибратим.
Эй кўнгул, тут гўшае эмди ибодат қилғали,
Қолмоқ истар бўлсанг эллик йилғи бўлған ҳурматим.
Чунки эллик манзил ўтти умрдин, сокин бўлай,
Не учунким эмди йўқ суръат қилурға қувватим.
Неттим эллик йилда жуз исёнки, эмди неткамен,
Ёна эллик йилғача туттумки, бўлса муҳлатим.
Лутф этиб, ё рабки, имон бойлиғи қилғил насиб
Ким, ҳалок этмиш амал муфлислиғидин хижлатим.
Эй Навоий, ғам емаким, баҳри ғуфрон урса мавж,
Тенгри лутфидин не мумкин жуз уммиди раҳматим.
394
Не ажаб қон йиғласам аҳли замондин дам-бадам
Ким, алардин ғам уза ғамдур, алам узра алам.
Сўз демак бўлмас аларнинг зулми ёхуд лутфидин,
Чунки ул кўптин доғи кўптур, бу камдин доғи кам.
Чарх гўёким чекар меҳнат юки давр аҳлидин
Ким, бори жисмида анжумдин тер ўлмиш, қадди хам.
Лавҳаи хилқатларида йўқ магар ҳарфи жафо,
Сафҳаи хотирларида йўқ магар нақши ситам.
Сойири ифрод иши бу бўлса, улким фард эрур,
Барча элдин ҳусн аро оздур анга юз мунча ҳам.
Чун жафо тортар киши бори биравдин тортса,
Ким вафо қилса кишига, бўлмаса ул доғи ғам.
Кўзи қотил, қоши офат, оғзининг нутқи фусун,
Истарам, лекин жаҳонда йўқтурур мундоқ санам.
Топмағунг дайри фано аҳлида ёнг боштин бақо,
Қилмағунча бодаи ваҳдат вужудунгни адам.
Эй Навоий, мосиваллоҳдин кесилмак кимсани,
Лимааллоҳ манзилиға еткурур аввал қадам.
Ким, алардин ғам уза ғамдур, алам узра алам.
Сўз демак бўлмас аларнинг зулми ёхуд лутфидин,
Чунки ул кўптин доғи кўптур, бу камдин доғи кам.
Чарх гўёким чекар меҳнат юки давр аҳлидин
Ким, бори жисмида анжумдин тер ўлмиш, қадди хам.
Лавҳаи хилқатларида йўқ магар ҳарфи жафо,
Сафҳаи хотирларида йўқ магар нақши ситам.
Сойири ифрод иши бу бўлса, улким фард эрур,
Барча элдин ҳусн аро оздур анга юз мунча ҳам.
Чун жафо тортар киши бори биравдин тортса,
Ким вафо қилса кишига, бўлмаса ул доғи ғам.
Кўзи қотил, қоши офат, оғзининг нутқи фусун,
Истарам, лекин жаҳонда йўқтурур мундоқ санам.
Топмағунг дайри фано аҳлида ёнг боштин бақо,
Қилмағунча бодаи ваҳдат вужудунгни адам.
Эй Навоий, мосиваллоҳдин кесилмак кимсани,
Лимааллоҳ манзилиға еткурур аввал қадам.
395
Урармен кўксума тошлар, ғам эткач қасди жон ҳар дам,
Қоқармен бу эшикниким, етар бир меҳмон ҳар дам.
Ўлук топти бузуғ ичра мени мажнунни, гўё чуғз
Навоҳи аҳлин огаҳ қилғали тортар фиғон ҳар дам.
Ҳамоно туфроғимни лаългун қилмоққадур буким,
Келур бағрим шикофидин лабинг шавқида қон ҳар дам.
Магар мажнун кўнгулга ҳар дам айлар ул парий жилва,
Йўқ эрса не учун ўздин борур бу нотавон ҳар дам.
Очар гўё сабо ул гул юзидин ҳар замон бурқаъ,
Буким бир фитна бирла қўзғалур аҳли замон ҳар дам.
Совуғ оҳим бурудат солди олам ичра, қиш эрмас,
Булут йўқ — дуди оҳимдин кўрунмас осмон ҳар дам.
Керак ҳар дам қадаҳким, май суйи ҳар лаҳза қайтаргай,
Буким, даврон жафосидин етар оғзимга жон ҳар дам.
Бу манзилдин манга йўл азмиға боисдурур буким,
Етар бир корвон ҳар дам, ўтар бир корвон ҳар дам.
Дамо-дам жавр ила буздунг Навоий кўнглин андоқким,
Бузулғай мулки, бир зулм этса шоҳи комрон ҳар дам.
Қоқармен бу эшикниким, етар бир меҳмон ҳар дам.
Ўлук топти бузуғ ичра мени мажнунни, гўё чуғз
Навоҳи аҳлин огаҳ қилғали тортар фиғон ҳар дам.
Ҳамоно туфроғимни лаългун қилмоққадур буким,
Келур бағрим шикофидин лабинг шавқида қон ҳар дам.
Магар мажнун кўнгулга ҳар дам айлар ул парий жилва,
Йўқ эрса не учун ўздин борур бу нотавон ҳар дам.
Очар гўё сабо ул гул юзидин ҳар замон бурқаъ,
Буким бир фитна бирла қўзғалур аҳли замон ҳар дам.
Совуғ оҳим бурудат солди олам ичра, қиш эрмас,
Булут йўқ — дуди оҳимдин кўрунмас осмон ҳар дам.
Керак ҳар дам қадаҳким, май суйи ҳар лаҳза қайтаргай,
Буким, даврон жафосидин етар оғзимга жон ҳар дам.
Бу манзилдин манга йўл азмиға боисдурур буким,
Етар бир корвон ҳар дам, ўтар бир корвон ҳар дам.
Дамо-дам жавр ила буздунг Навоий кўнглин андоқким,
Бузулғай мулки, бир зулм этса шоҳи комрон ҳар дам.
396
Улки кўси унидин шому саҳар афғоним,
Анга етмасмен, анга етмак эмас имконим.
Чатри устидаги қуш англаки, кўнглум қушидур,
Кўнглум ўлмоқ не ажаб, андаки бўлғай жоним,
Қулоғи лаъли ҳамоноки дур эрмиш, чу мени,
Бегуноҳ айлади қатл, ани тутубдур қоним.
Меҳрига риштаи жон боғладиму кўз қорасин
Суртсам эрди анга, қолмас эди армоним.
Бу сифатлар била мавсуф ким эркин десалар,
Бўла олмас киши оламда магар султоним.
Фақр кўйида гадолиғ чу эрур султонлиғ,
Салтанат мойилидур хотири бесомоним.
Мену муғ дайри аро муғбачалар ишқики бор,
Ул гадолиғда жаҳон шаҳлариға фармоним.
Пири дайр айласа бир жоми май эҳсон, қилғай
Маст олам элини жоми майи эҳсоним.
Не урай лоф Навоий кеби чун ўлса ити,
Итлари хайли аро итча доғи йўқ соним.
Анга етмасмен, анга етмак эмас имконим.
Чатри устидаги қуш англаки, кўнглум қушидур,
Кўнглум ўлмоқ не ажаб, андаки бўлғай жоним,
Қулоғи лаъли ҳамоноки дур эрмиш, чу мени,
Бегуноҳ айлади қатл, ани тутубдур қоним.
Меҳрига риштаи жон боғладиму кўз қорасин
Суртсам эрди анга, қолмас эди армоним.
Бу сифатлар била мавсуф ким эркин десалар,
Бўла олмас киши оламда магар султоним.
Фақр кўйида гадолиғ чу эрур султонлиғ,
Салтанат мойилидур хотири бесомоним.
Мену муғ дайри аро муғбачалар ишқики бор,
Ул гадолиғда жаҳон шаҳлариға фармоним.
Пири дайр айласа бир жоми май эҳсон, қилғай
Маст олам элини жоми майи эҳсоним.
Не урай лоф Навоий кеби чун ўлса ити,
Итлари хайли аро итча доғи йўқ соним.
397
Айладим азми сафар, бўлғай дебон ишқ ўти кам,
Ул худ афзун бўлди ҳар манзил демайким, ҳар қадам.
Қайси манзилни қадам ҳар дамки, урдум йўл аро,
Ғам сипоҳи хайли кўргузди ул ўтдин бир алам.
Сайрким, дерлар кам айлар ишқни кўр, эй рафиқ
Ким, жаҳон овораси бўлдум, ғалат чиқти бу ҳам.
Ҳажр водийсиға қилманг азм ошиқларки, бор,
Ҳар хаси бир тиғи меҳнат, ҳар тоши бир кўҳи ғам.
Кўйининг девори устимга йиқилса яхшироқ,
Андин айру жилвагоҳим бўлғуча авжи ҳарам.
Ишқ ила топтим адам саҳросидин мулки вужуд,
Ошиқ ўлдум, дард қилғунча вужудумни адам.
Кўп хирад хаттин Навоий сари чекма, эй рафиқ
Ким, анга килки қазо ошиқлиғ айлабтур рақам.
Ул худ афзун бўлди ҳар манзил демайким, ҳар қадам.
Қайси манзилни қадам ҳар дамки, урдум йўл аро,
Ғам сипоҳи хайли кўргузди ул ўтдин бир алам.
Сайрким, дерлар кам айлар ишқни кўр, эй рафиқ
Ким, жаҳон овораси бўлдум, ғалат чиқти бу ҳам.
Ҳажр водийсиға қилманг азм ошиқларки, бор,
Ҳар хаси бир тиғи меҳнат, ҳар тоши бир кўҳи ғам.
Кўйининг девори устимга йиқилса яхшироқ,
Андин айру жилвагоҳим бўлғуча авжи ҳарам.
Ишқ ила топтим адам саҳросидин мулки вужуд,
Ошиқ ўлдум, дард қилғунча вужудумни адам.
Кўп хирад хаттин Навоий сари чекма, эй рафиқ
Ким, анга килки қазо ошиқлиғ айлабтур рақам.
398
Тутқалн ширин лабинг шохи шакардур бармоғим,
Баски, сўрмоқдин ани айрилғудектур тирноғим.
Истарам кўр айлагай наззора аҳлин рашкдин,
Гар сабо таҳрикидин кўйига борса туфроғим.
Васли байъиға тўкуб эл сийму мен ёрдим юрак,
Комима мушкилки, еткаймен бу бўлса ёрмоғим.
Барқ эмаским, ўт чоқармен даҳрни куйдиргали,
Тоғ ила бўлмиш янги ой, чунки тошу чақмоғим.
Ишқ аро Фарҳод ила Мажнун шерикимдур, вале
Дарду ғам чекмакка менча йўқ бу икки ўртоғим.
Дема махмур ўлсанг ўзни солмағил, эй муғбача,
Истарам, бўлғай фано дайрида ўзни солмоғим.
Эй Навоий, дема: умрунг ўтти — ишқу майдин ўт,
То тирикмен, эрмас ушбу икки иш айлар чоғим.
Баски, сўрмоқдин ани айрилғудектур тирноғим.
Истарам кўр айлагай наззора аҳлин рашкдин,
Гар сабо таҳрикидин кўйига борса туфроғим.
Васли байъиға тўкуб эл сийму мен ёрдим юрак,
Комима мушкилки, еткаймен бу бўлса ёрмоғим.
Барқ эмаским, ўт чоқармен даҳрни куйдиргали,
Тоғ ила бўлмиш янги ой, чунки тошу чақмоғим.
Ишқ аро Фарҳод ила Мажнун шерикимдур, вале
Дарду ғам чекмакка менча йўқ бу икки ўртоғим.
Дема махмур ўлсанг ўзни солмағил, эй муғбача,
Истарам, бўлғай фано дайрида ўзни солмоғим.
Эй Навоий, дема: умрунг ўтти — ишқу майдин ўт,
То тирикмен, эрмас ушбу икки иш айлар чоғим.
399
Қора дастор то чирмади моҳим,
Бошимға чирмашибтур дуди оҳим.
Ёғибтур наргис ичра жола, ёхуд
Кўзида ашк эрур бор иштибоҳим.
Анга ҳамранг ўлай деб мотамимен,
Қорарған рўзгорим бор гувоҳим.
Сиришким хатлари шарҳини сўрдум,
Деди, хайли балоға шоҳроҳим.
Манга худ бу азо бўлди баҳона,
Мудом оқмоққа ашки гоҳ-гоҳим.
Ема бози нужуми тийрадинким,
Эрур қалб уйлаким, рўкаш дароҳим.
Кўзумдур тийра, яъни, эй Навоий,
Қора тўн кийди мотам ичра шоҳим.
Бошимға чирмашибтур дуди оҳим.
Ёғибтур наргис ичра жола, ёхуд
Кўзида ашк эрур бор иштибоҳим.
Анга ҳамранг ўлай деб мотамимен,
Қорарған рўзгорим бор гувоҳим.
Сиришким хатлари шарҳини сўрдум,
Деди, хайли балоға шоҳроҳим.
Манга худ бу азо бўлди баҳона,
Мудом оқмоққа ашки гоҳ-гоҳим.
Ема бози нужуми тийрадинким,
Эрур қалб уйлаким, рўкаш дароҳим.
Кўзумдур тийра, яъни, эй Навоий,
Қора тўн кийди мотам ичра шоҳим.
400
Фироқинг дўзахи ичра вужудум
Бўлубтур ўт, нафаслар анда дудум.
Келиб жон риштасию жисм тори,
Вужудум хилъатида тору пудум.
Фироқингда ютуб қон қилсам афғон,
Майи нобимдур ул, бу бир сурудум.
Қошингда эгма қад бирла ер ўптум,
Хаёл эт ул рукуъум, бу сужудум.
Белу оғзинг учун борим йўқ ўлди,
Вале тенгдур санга буду нобудум.
Бериб дин нақди, бўлдум дайр аро маст,
Вале кўп бўлди бу савдода судум.
Буким кўп ашк тўктум, эй Навоий,
Кўнгулдин ғайрининг нашини ювдум.
Бўлубтур ўт, нафаслар анда дудум.
Келиб жон риштасию жисм тори,
Вужудум хилъатида тору пудум.
Фироқингда ютуб қон қилсам афғон,
Майи нобимдур ул, бу бир сурудум.
Қошингда эгма қад бирла ер ўптум,
Хаёл эт ул рукуъум, бу сужудум.
Белу оғзинг учун борим йўқ ўлди,
Вале тенгдур санга буду нобудум.
Бериб дин нақди, бўлдум дайр аро маст,
Вале кўп бўлди бу савдода судум.
Буким кўп ашк тўктум, эй Навоий,
Кўнгулдин ғайрининг нашини ювдум.
401
Дамо-дам оташин лаълиға олур бода жононим,
Бу янглиғ ўтлар ичра найласун ўртанмайин жоним.
Эмас ой, кун ики поғундасин кўк золи беркитмиш,
Қулоққа баски ҳажрингда ани ёлқитти афғоним.
Танимда доғларни айладим кўнглак била пинҳон,
Қонаб, кўнглакда фош этти ўзин ҳар доғи пинҳоним.
Кўзумда боғланиб қон ёш, не тонг, гар очқали қўймас,
Чу ул қонимни тўкти, оқибат тутти ани қоним.
Бузуғ кўнглум аро мундоқки, пайконингни ёғдурдунг,
Не тонг, мундоқ ёғиндин ер била тенг бўлса вайроним.
Хижолатдин қизармиш гул, тахаррук сарвдин кетмиш,
Магар боғ ичрадур гулчеҳрлик сарви хиромоним.
Тасаввур бирла гаҳ мақбулмен оллида, гаҳ мардуд,
Қаю ақшомки, султони хаёлинг бўлса меҳмоним.
Вужуд иқлимидин овора гар бўлдум, умид улким
Фано дашти ғуборидин ёпилғай жисми урёним.
Навоийға демангким, тарки ишқ эт, то эрур мумкин
Ки, мен ошиқмену девона, мундоқ иш не имконим.
Бу янглиғ ўтлар ичра найласун ўртанмайин жоним.
Эмас ой, кун ики поғундасин кўк золи беркитмиш,
Қулоққа баски ҳажрингда ани ёлқитти афғоним.
Танимда доғларни айладим кўнглак била пинҳон,
Қонаб, кўнглакда фош этти ўзин ҳар доғи пинҳоним.
Кўзумда боғланиб қон ёш, не тонг, гар очқали қўймас,
Чу ул қонимни тўкти, оқибат тутти ани қоним.
Бузуғ кўнглум аро мундоқки, пайконингни ёғдурдунг,
Не тонг, мундоқ ёғиндин ер била тенг бўлса вайроним.
Хижолатдин қизармиш гул, тахаррук сарвдин кетмиш,
Магар боғ ичрадур гулчеҳрлик сарви хиромоним.
Тасаввур бирла гаҳ мақбулмен оллида, гаҳ мардуд,
Қаю ақшомки, султони хаёлинг бўлса меҳмоним.
Вужуд иқлимидин овора гар бўлдум, умид улким
Фано дашти ғуборидин ёпилғай жисми урёним.
Навоийға демангким, тарки ишқ эт, то эрур мумкин
Ки, мен ошиқмену девона, мундоқ иш не имконим.
402
Баҳору боғ сайридин не гул, не сарвдур комим,
Будур комимки, шояд учрағай сарви гуландомим.
Ўқунг кўп захмидин дом ўлди жисмим, захмлар эрмас,
Чиқарға жон қуши йўллар ясабтур ҳар тараф домим.
Жамолинг кўзгуси чун элга рўбарў бўлур ҳар дам,
Не тонг гар кўзгу аксидек замоне йўқтур оромим.
Хушо Мажнунки, маънуси эди бошиға қўнған қуш,
Жунун тоши ёғардин бошима ул ҳам эмас ромим.
Мангаким, ҳажри заъфидин нафас маълум эмас келмак,
Не имкон бас етишмак ул Масиҳодамға пайғомим.
Фироқим кечаси бас муҳлик ўлмиш, гар саҳар бўлмас,
Нафас урмоққа гўё субҳини қўймас қора шомим.
Анингдек ташнамен, эй муғбачаким, қўш тутар бўлсанг,
Фалакнинг ҳуққасин бўл икки, то бўлсун ики жомим.
Баҳо бу бенаводин гар қабул айлар эсанг, бордур,
Бирига жавҳари жоним, бирига нақди исломим.
Ҳаром эттим Навоий, дунёю уқбо таманноспн,
Нединким Каъбаи кўйи сари боғланди эҳромим.
Будур комимки, шояд учрағай сарви гуландомим.
Ўқунг кўп захмидин дом ўлди жисмим, захмлар эрмас,
Чиқарға жон қуши йўллар ясабтур ҳар тараф домим.
Жамолинг кўзгуси чун элга рўбарў бўлур ҳар дам,
Не тонг гар кўзгу аксидек замоне йўқтур оромим.
Хушо Мажнунки, маънуси эди бошиға қўнған қуш,
Жунун тоши ёғардин бошима ул ҳам эмас ромим.
Мангаким, ҳажри заъфидин нафас маълум эмас келмак,
Не имкон бас етишмак ул Масиҳодамға пайғомим.
Фироқим кечаси бас муҳлик ўлмиш, гар саҳар бўлмас,
Нафас урмоққа гўё субҳини қўймас қора шомим.
Анингдек ташнамен, эй муғбачаким, қўш тутар бўлсанг,
Фалакнинг ҳуққасин бўл икки, то бўлсун ики жомим.
Баҳо бу бенаводин гар қабул айлар эсанг, бордур,
Бирига жавҳари жоним, бирига нақди исломим.
Ҳаром эттим Навоий, дунёю уқбо таманноспн,
Нединким Каъбаи кўйи сари боғланди эҳромим.
403
Жафо ҳам қилмадинг — кўз ҳар неча ҳуснунгға олдурдум,
Қиё ҳам боқмадинг — ҳар нечаким, оллингда телмурдум.
Васият қилди қабри бошида Фарҳод ила Мажнун,
Жунун саҳросида ул тошларким, кўксума урдум.
Яралар анжум ўлди, қон шафақ ул ой фироқида,
Хаданги оҳким, ўтган кеча гардунға ёғдурдум.
Фироқим шоми андин тийрадурким, дуди анжумни,
Қора қилмиш туганлардинки, ҳижронингда куйдурдум.
Лабинг ёди чекиб жон риштасин, солди яна танға,
Кўзунг бедодидин жонни неча оғзимға еткурдум.
Жунунум шуъласин афзунроқ этти ул парий отқон
Не ўқким, ҳажри туғёни аро кўксумга синдурдум.
Ажал бедодидин хоки таним, юз шукрким, тинди
Ки, ҳижрон ўртаган жонимни жононимға топшурдум.
Қазоға рози ўлким, ғусса вақти қилмади суде,
Неча кавкабни мужрим қилдиму гардунни ёзғурдум.
Хуморимдин садою сарзаниш зуҳд аҳлидин ҳар дам,
Чиқиб майхонадин, мунча бало бошимға келтурдум.
Ҳаволам қилса пири дайр бут ё муғбача зуннор,
Не чора, чун қўйиб масжид, фано дайриға юз урдум.
Навоийдек ёруғлуқ ул замон топдимки, ўзлукни
Фано ўтиға ўртаб, кулни доғи кўкка совурдум.
Қиё ҳам боқмадинг — ҳар нечаким, оллингда телмурдум.
Васият қилди қабри бошида Фарҳод ила Мажнун,
Жунун саҳросида ул тошларким, кўксума урдум.
Яралар анжум ўлди, қон шафақ ул ой фироқида,
Хаданги оҳким, ўтган кеча гардунға ёғдурдум.
Фироқим шоми андин тийрадурким, дуди анжумни,
Қора қилмиш туганлардинки, ҳижронингда куйдурдум.
Лабинг ёди чекиб жон риштасин, солди яна танға,
Кўзунг бедодидин жонни неча оғзимға еткурдум.
Жунунум шуъласин афзунроқ этти ул парий отқон
Не ўқким, ҳажри туғёни аро кўксумга синдурдум.
Ажал бедодидин хоки таним, юз шукрким, тинди
Ки, ҳижрон ўртаган жонимни жононимға топшурдум.
Қазоға рози ўлким, ғусса вақти қилмади суде,
Неча кавкабни мужрим қилдиму гардунни ёзғурдум.
Хуморимдин садою сарзаниш зуҳд аҳлидин ҳар дам,
Чиқиб майхонадин, мунча бало бошимға келтурдум.
Ҳаволам қилса пири дайр бут ё муғбача зуннор,
Не чора, чун қўйиб масжид, фано дайриға юз урдум.
Навоийдек ёруғлуқ ул замон топдимки, ўзлукни
Фано ўтиға ўртаб, кулни доғи кўкка совурдум.
404
Баҳори васлда ўртанди рашкдин жоним,
Хаёл қилки, не бўлғай хазони ҳижроним.
Таним тугонларига марҳам, эй рафиқ, не суд,
Эрур кўнгулда чу юз мунча доғи пинҳоним.
Не навъ дейки, бузуғ кўнглум ичра гаҳ-гаҳ кел,
Тўкар чу гарди фано лаҳза-лаҳза вайроним.
Жунунум эмгагидин гар ториқтинг, эй носиҳ,
Саломат ўл сену шаҳринг, мену биёбоним.
Камоли заъф кўрунгким, етар неча ерда,
Кўнгулдин оғзима еткунча хайли афғоним.
Саломат аҳли, тутунг дину офиятқа азо
Ки, масту арбадажў чиқти номусулмоним.
Қадаҳ қуёши била, соқиё, мунаввар қил,
Ки, ғамдин асру эрур тийра кунжи аҳзоним.
Замон элида вафо йўқ, агарчи жон берсанг,
Бас ўлди эрса вафосиз, не айб, жононим.
Дединг, фироқида сабр айла токи мумкиндур,
Навоиё, дема бу сўзниким, йўқ имконим.
Хаёл қилки, не бўлғай хазони ҳижроним.
Таним тугонларига марҳам, эй рафиқ, не суд,
Эрур кўнгулда чу юз мунча доғи пинҳоним.
Не навъ дейки, бузуғ кўнглум ичра гаҳ-гаҳ кел,
Тўкар чу гарди фано лаҳза-лаҳза вайроним.
Жунунум эмгагидин гар ториқтинг, эй носиҳ,
Саломат ўл сену шаҳринг, мену биёбоним.
Камоли заъф кўрунгким, етар неча ерда,
Кўнгулдин оғзима еткунча хайли афғоним.
Саломат аҳли, тутунг дину офиятқа азо
Ки, масту арбадажў чиқти номусулмоним.
Қадаҳ қуёши била, соқиё, мунаввар қил,
Ки, ғамдин асру эрур тийра кунжи аҳзоним.
Замон элида вафо йўқ, агарчи жон берсанг,
Бас ўлди эрса вафосиз, не айб, жононим.
Дединг, фироқида сабр айла токи мумкиндур,
Навоиё, дема бу сўзниким, йўқ имконим.
405
Бўлди равзан-равзан ул қотил хадангидин таним,
Ғусса чархи бу танимдур, анжуми ул равзаним.
Айламиш зулфунг хаёли рўзгоримни қора,
Оҳ дудидин қорармайдур мақому масканим.
Ҳар тараф ул шўх тош урмиш, яролар қонидин
Ким, қуруқ жисмим уза бўлмиш тери пираҳаним.
Дема, жон бермак фанин ўрган, доғи васлимни теп,
Сен висолинг фикрин эткилким, эрур ул худ фаним.
Қаттиқ аҳволимға йиғлайдурған элни дема дўст,
Дўстлар ўлмиш, ўлум ҳолиға етмиш душманим.
Дайр эшикинда таним дафн айласанг, эй муғбача,
Бода лойидин гаҳе топқай иморат мадфаним.
Дашт аро сўр, эй Навоий, жону кўнглум сайдини
Ким, букун ов азми қилмиш қотили сайд афганим.
Ғусса чархи бу танимдур, анжуми ул равзаним.
Айламиш зулфунг хаёли рўзгоримни қора,
Оҳ дудидин қорармайдур мақому масканим.
Ҳар тараф ул шўх тош урмиш, яролар қонидин
Ким, қуруқ жисмим уза бўлмиш тери пираҳаним.
Дема, жон бермак фанин ўрган, доғи васлимни теп,
Сен висолинг фикрин эткилким, эрур ул худ фаним.
Қаттиқ аҳволимға йиғлайдурған элни дема дўст,
Дўстлар ўлмиш, ўлум ҳолиға етмиш душманим.
Дайр эшикинда таним дафн айласанг, эй муғбача,
Бода лойидин гаҳе топқай иморат мадфаним.
Дашт аро сўр, эй Навоий, жону кўнглум сайдини
Ким, букун ов азми қилмиш қотили сайд афганим.
406
Шабистон ичра киргач, шамъларнинг нурин эттинг гум,
Кеча ёруғроқ ўлгач, тийрароқ бўлған кеби анжум.
Чу сенсен айни инсоният, ўлсанг дийдадин пинҳон,
Қоранғудур жаҳон андоқки, кўзда бўлмаса мардум.
Не тунким, хору хоро устида кўюнгда ётқаймен,
Дегайменким, ёним остидадур синжоб ила қоқум.
Отанг ою онанг хуршид эди эркинки, сен туғдунг,
Вале ҳусну латофатда не аб ўхшар санга, не ум.
Агарчи ишқ баҳри ҳажр дарёсидин аъзамдур,
Ва лекин гар кичикроқдур, пур офатроқдурур Қулзум.
Қуёшдектур тўла куп оғзи давридин майи софий
Ки, гар бўлди қуёш авло буким, гардунча бўлғай хум.
Агар маъшуқи зебо бўлса, не барлосу не лўли,
Нафис ар бўлса коло, мулки не Бағдоду не Торум.
Халойиқ кулмагин ўз ҳолима кўрганда йиғлармен,
Жунун кўргилки, чун дардимға йиғларлар, келур кулгум.
Навоий, шаҳр эли ишғолидин гум бўлди мақсудунг,
Булардин истасанг махлас, фано даштида бўлғил гум.
Кеча ёруғроқ ўлгач, тийрароқ бўлған кеби анжум.
Чу сенсен айни инсоният, ўлсанг дийдадин пинҳон,
Қоранғудур жаҳон андоқки, кўзда бўлмаса мардум.
Не тунким, хору хоро устида кўюнгда ётқаймен,
Дегайменким, ёним остидадур синжоб ила қоқум.
Отанг ою онанг хуршид эди эркинки, сен туғдунг,
Вале ҳусну латофатда не аб ўхшар санга, не ум.
Агарчи ишқ баҳри ҳажр дарёсидин аъзамдур,
Ва лекин гар кичикроқдур, пур офатроқдурур Қулзум.
Қуёшдектур тўла куп оғзи давридин майи софий
Ки, гар бўлди қуёш авло буким, гардунча бўлғай хум.
Агар маъшуқи зебо бўлса, не барлосу не лўли,
Нафис ар бўлса коло, мулки не Бағдоду не Торум.
Халойиқ кулмагин ўз ҳолима кўрганда йиғлармен,
Жунун кўргилки, чун дардимға йиғларлар, келур кулгум.
Навоий, шаҳр эли ишғолидин гум бўлди мақсудунг,
Булардин истасанг махлас, фано даштида бўлғил гум.
407
Чархдин гар ҳардам эрмас бир азоға куймаким,
Нега тиккан сойи чок ўлмоқ керактур кўнглаким.
Саҳл эрур кўнглакки, ҳижрон ўқию ғам тиғидин,
Тикмаку чок айламакка мубталодур кўкраким.
Ҳар замон кўздин ёшим эмгаклаган бир ёшдек,
Майл этар туфроққа, ваҳ, ўлтургуси бу эмгаким.
Бежигар бўлсам бало тортарға, ваҳ, эмди не тонг,
Борди кўздин чун бағир парголасидин кўпраким.
Ҳар тонг эрта чекса гардун субҳ тиғин қатлима,
Тонг эмаским, бордур ул душманлар ичра эртаким.
Айшу роҳат қушларнн сайд айлай олмон, гарчи бор
Кўз ёшидин донаю жон риштасидин илмаким.
Эй Навоий, буки гардун эврулур фонусдек,
Кўнглига кор этти гўё шамъ янглиғ куймаким.
Нега тиккан сойи чок ўлмоқ керактур кўнглаким.
Саҳл эрур кўнглакки, ҳижрон ўқию ғам тиғидин,
Тикмаку чок айламакка мубталодур кўкраким.
Ҳар замон кўздин ёшим эмгаклаган бир ёшдек,
Майл этар туфроққа, ваҳ, ўлтургуси бу эмгаким.
Бежигар бўлсам бало тортарға, ваҳ, эмди не тонг,
Борди кўздин чун бағир парголасидин кўпраким.
Ҳар тонг эрта чекса гардун субҳ тиғин қатлима,
Тонг эмаским, бордур ул душманлар ичра эртаким.
Айшу роҳат қушларнн сайд айлай олмон, гарчи бор
Кўз ёшидин донаю жон риштасидин илмаким.
Эй Навоий, буки гардун эврулур фонусдек,
Кўнглига кор этти гўё шамъ янглиғ куймаким.
408
Қайси тақво хирманин фисқ ўтидин куйдурмадим,
Қайси тавба нахлини нафс илгидин синдурмадим.
Турмай оқса кўздин ашким не ажабким, тавбадин
Гарчи кўп сўз дедим, аммо бир сўзумга турмадим.
Хўблар ишқида кўз бирла кўнгул бедодидин,
Не балиятларки мунглуғ бошима келтурмадим.
Жом барқидинму зуҳдум хирманин кул қилмадим,
Бода сайлидинму ақлим қасрини индурмадим.
Лоларухлардинму ҳар дам қилмадим ашкимни қон,
Сарв қадлардинму гардунға фиғон еткурмадим.
Дайр пири илгидинким, боғладим зуннорни,
Муғбача оллида мусҳафни магар куйдурмадим.
Қайси шўхи бодапаймо базмидин сургач мени,
Нангсизликдин йироғроқ турубон телмурмадим.
Масти лояъқил яқо йиртиб, аёғу бош яланг,
Йиғламоқдин кимниким, ўз ҳолима кулдурмадим.
Ё раб, ўз тавбамға йўқтур эътимодим, сен магар
Тавба бергайсенки, мен айтиб бажо келтурмадим.
Бермадинг тавфиқ, йўқса не учун ҳар қатлаким,
Тавба синдурдум, ўзумни ғуссадин ўлтурмадим.
Эй Навоий, истасанг тинмоқ, ишинг тенгрига сол,
Йўқса мен сайъ айлабон, сендин кўнгул тиндурмадим.
Қайси тавба нахлини нафс илгидин синдурмадим.
Турмай оқса кўздин ашким не ажабким, тавбадин
Гарчи кўп сўз дедим, аммо бир сўзумга турмадим.
Хўблар ишқида кўз бирла кўнгул бедодидин,
Не балиятларки мунглуғ бошима келтурмадим.
Жом барқидинму зуҳдум хирманин кул қилмадим,
Бода сайлидинму ақлим қасрини индурмадим.
Лоларухлардинму ҳар дам қилмадим ашкимни қон,
Сарв қадлардинму гардунға фиғон еткурмадим.
Дайр пири илгидинким, боғладим зуннорни,
Муғбача оллида мусҳафни магар куйдурмадим.
Қайси шўхи бодапаймо базмидин сургач мени,
Нангсизликдин йироғроқ турубон телмурмадим.
Масти лояъқил яқо йиртиб, аёғу бош яланг,
Йиғламоқдин кимниким, ўз ҳолима кулдурмадим.
Ё раб, ўз тавбамға йўқтур эътимодим, сен магар
Тавба бергайсенки, мен айтиб бажо келтурмадим.
Бермадинг тавфиқ, йўқса не учун ҳар қатлаким,
Тавба синдурдум, ўзумни ғуссадин ўлтурмадим.
Эй Навоий, истасанг тинмоқ, ишинг тенгрига сол,
Йўқса мен сайъ айлабон, сендин кўнгул тиндурмадим.
409
Васлинг истаб ўқдек эткай эрди суръат пайкарим,
Найлайинким, ҳажр ўқи пайконларидур лангарим.
Оташин лаълинг ғамидин ўртаниб, қон йиғласам,
Гоҳ қондин, гоҳ ўтдин лаългундур пайкарим.
Кўзу мужгонингдин айру уйқу йўқ мен хастаға
Ким, момуғ янглиғ тнкон бирла тўлодур бистарим.
Эй ниҳоли ноз, оҳимдин ҳазар қилкин, букун
Кўп кўҳан пайкар шажарни йиққудектур сарсарим.
Ул қуёш аксин май ичра кўргали ошуфтамен,
Не ажаб ошуфталиғким, суға тушмиш ахтарим.
Мен озибмен йўлдину бас тийрадур ҳижрон туни,
Толиъ ўл, эй кавкаби иқболу, бўлғил раҳбарим.
Эй Навоий, не ажаб гар назмим элни йиғлатур
Ким, ёзилмиш ҳажр ўтининг дудасидин дафтарим.
Найлайинким, ҳажр ўқи пайконларидур лангарим.
Оташин лаълинг ғамидин ўртаниб, қон йиғласам,
Гоҳ қондин, гоҳ ўтдин лаългундур пайкарим.
Кўзу мужгонингдин айру уйқу йўқ мен хастаға
Ким, момуғ янглиғ тнкон бирла тўлодур бистарим.
Эй ниҳоли ноз, оҳимдин ҳазар қилкин, букун
Кўп кўҳан пайкар шажарни йиққудектур сарсарим.
Ул қуёш аксин май ичра кўргали ошуфтамен,
Не ажаб ошуфталиғким, суға тушмиш ахтарим.
Мен озибмен йўлдину бас тийрадур ҳижрон туни,
Толиъ ўл, эй кавкаби иқболу, бўлғил раҳбарим.
Эй Навоий, не ажаб гар назмим элни йиғлатур
Ким, ёзилмиш ҳажр ўтининг дудасидин дафтарим.
410
Еткач ул қотил, эрур бўғзумда икки бармоғим,
Тиғи ўрнин кўргузуб, сургил дебон ёлбормоғим.
Васл жомининг агар муфрит эмас кайфияти,
Сен қачон келгач, менинг недур ўзумдин бормоғим?!
Ҳажр тирноғи била кўнглумниким, қилдим фигор,
Бўлмасун ғайринг демакдиндур бу навъ ахтармоғим.
Баски шавқунг ғолиб ўлмиш телбалардек, эй парий,
Йўқтурур тун-кун хаёлинг бирла сўзлаб ҳормоғим.
Ҳажр аро йўқким, висол истаб, ўлум истаб, эрур
Фурқатингдин ўзни бир тадбир ила қутқормоғим.
Соқиё, таклиф ила ич дема, тўлдур доғи кўр
Ким, аёғнинг нақшини элтур қириб сипқормоғим.
Эй Навоий, тортайин дермен кўнгулдин интиқом,
Йўқса юз ғамни анга ҳар дам недур бошқормоғим.
Тиғи ўрнин кўргузуб, сургил дебон ёлбормоғим.
Васл жомининг агар муфрит эмас кайфияти,
Сен қачон келгач, менинг недур ўзумдин бормоғим?!
Ҳажр тирноғи била кўнглумниким, қилдим фигор,
Бўлмасун ғайринг демакдиндур бу навъ ахтармоғим.
Баски шавқунг ғолиб ўлмиш телбалардек, эй парий,
Йўқтурур тун-кун хаёлинг бирла сўзлаб ҳормоғим.
Ҳажр аро йўқким, висол истаб, ўлум истаб, эрур
Фурқатингдин ўзни бир тадбир ила қутқормоғим.
Соқиё, таклиф ила ич дема, тўлдур доғи кўр
Ким, аёғнинг нақшини элтур қириб сипқормоғим.
Эй Навоий, тортайин дермен кўнгулдин интиқом,
Йўқса юз ғамни анга ҳар дам недур бошқормоғим.
411
Ёр тиғи қатл уруб, мен ҳажр майли қилмадим,
Кўнглум олиб қовди, мен кўнглум била айрилмадим.
Зулм ила овора айлар чоғда ўлтургил дебон,
Не тазаллумларким, ул қотил қошинда қилмадим.
Кўнглум олурда уммиди меҳр ила зор айлади,
Дилраболар зор этиб, бемеҳр ўлурни билмадим.
Ошиқ ўлманг дермен, эй аҳбоб, панд айланг қабул,
Мен нелар кўрдум, чу эл пандин кўзумга илмадим.
Лаҳза-лаҳза ҳажр ўти чекти алам узра алам,
Ўттиму бир лаҳзаким ул шуълаға ёқилмадим.
Ҳажридин бор эрса ранжинг, туну кун бўл мастким,
То манга бу нукта кашф ўлди, яна ойилмадим.
Оғзи ҳажридин Навоийдек адам саҳросида,
Иттим андоқким, ўзум ҳам истабон топилмадим.
Кўнглум олиб қовди, мен кўнглум била айрилмадим.
Зулм ила овора айлар чоғда ўлтургил дебон,
Не тазаллумларким, ул қотил қошинда қилмадим.
Кўнглум олурда уммиди меҳр ила зор айлади,
Дилраболар зор этиб, бемеҳр ўлурни билмадим.
Ошиқ ўлманг дермен, эй аҳбоб, панд айланг қабул,
Мен нелар кўрдум, чу эл пандин кўзумга илмадим.
Лаҳза-лаҳза ҳажр ўти чекти алам узра алам,
Ўттиму бир лаҳзаким ул шуълаға ёқилмадим.
Ҳажридин бор эрса ранжинг, туну кун бўл мастким,
То манга бу нукта кашф ўлди, яна ойилмадим.
Оғзи ҳажридин Навоийдек адам саҳросида,
Иттим андоқким, ўзум ҳам истабон топилмадим.
412
Ҳарир кўнглаку кўксин наззора айламадим
Ки, кўнглак ўрниға кўксумни пора айламадим.
Демаки, кўксини мен мунча пора қилмаймен
Ки, ани мен худ ўзум мунча ёра айламадим.
Фироқ шоми ўзи доғи тийрадур ёлғуз,
Духони оҳим ила ани қора айламадим.
Дема неча туганинг бор, билмон аъдодин,
Агарчи ҳаргиз аларни шумора айламадим.
Улусқа ишқим ўтин кўксум оҳи фош этти,
Мен ани ишқим ила ошкора айламадим.
Эл истихора қилур тавбаға саҳаргаҳу мен,
Бажуз сабуҳи учун истихора айламадим.
Навоиё, мени ул маст базмидин сурди,
Йўқ эрса ком ила андин канора айламадим.
Ки, кўнглак ўрниға кўксумни пора айламадим.
Демаки, кўксини мен мунча пора қилмаймен
Ки, ани мен худ ўзум мунча ёра айламадим.
Фироқ шоми ўзи доғи тийрадур ёлғуз,
Духони оҳим ила ани қора айламадим.
Дема неча туганинг бор, билмон аъдодин,
Агарчи ҳаргиз аларни шумора айламадим.
Улусқа ишқим ўтин кўксум оҳи фош этти,
Мен ани ишқим ила ошкора айламадим.
Эл истихора қилур тавбаға саҳаргаҳу мен,
Бажуз сабуҳи учун истихора айламадим.
Навоиё, мени ул маст базмидин сурди,
Йўқ эрса ком ила андин канора айламадим.
413
Итингки, борди қилиб туъма бағриму юрагим,
Оқарғусидур анинг интизоридин сўнгагим.
Фироқ ўти юрагимни су айлаб оқизди,
Чекарга ҳажри ғами эмди йўқтур юрагим.
Этак-этак гуҳар оллингда сочсам эрмас айб
Ки, кўз хазонасидин дам-бадам тўлар этагим.
Майим фироқ аро хуноби ғамдурур, май эмас,
Хаёл бирла лабинг қанди чун эрур газагим.
Тикан нишониму гулдек кафингдадур, ёхуд
Етишгач анда кўзум, қолди ёпишиб ненагим.
Сипеҳр зулмиға йўқ чора бодадин ўзга,
Бу ишда ақлдин эрмас таҳаммул айламагим.
Висолин истадим — очти саҳар яди байзо,
Навоиё, ажаб ар мустажоб эмас тилагим.
Оқарғусидур анинг интизоридин сўнгагим.
Фироқ ўти юрагимни су айлаб оқизди,
Чекарга ҳажри ғами эмди йўқтур юрагим.
Этак-этак гуҳар оллингда сочсам эрмас айб
Ки, кўз хазонасидин дам-бадам тўлар этагим.
Майим фироқ аро хуноби ғамдурур, май эмас,
Хаёл бирла лабинг қанди чун эрур газагим.
Тикан нишониму гулдек кафингдадур, ёхуд
Етишгач анда кўзум, қолди ёпишиб ненагим.
Сипеҳр зулмиға йўқ чора бодадин ўзга,
Бу ишда ақлдин эрмас таҳаммул айламагим.
Висолин истадим — очти саҳар яди байзо,
Навоиё, ажаб ар мустажоб эмас тилагим.
414
Фироқ тиғи ҳалокидин онча эмгандим
Ки, етса доғи ажал, ўлмамакка ўрганднм.
Ерим гар ўлса тамуғ, кўп кўрунмагай муҳриқ,
Фироқ шуъласиға мунчаким, мен ўртандим.
Ҳалок даштида иткан кўнгул топилмади ҳеч,
Қуюн кеби нечаким, ҳар ёнида айландим.
Ўқурда руқъа ҳижрон узулди тори ҳаёт,
Нединки, торидек азбас ўзумга тўлғандим.
Эмас бошимдин аёқ оҳ дуди бирла қора,
Фироқ дашти самумида буйла чуркандим.
Демангки, хум кеби дайр ичра сокин ўлким, мен
Суруд унига магар ҳол этарда тебрандим.
Навоиё, ўтубон умр ғафлат ичра, дариғ
Ки, сўнғи уйқуға кўз майл этарда уйғанднм.
Ки, етса доғи ажал, ўлмамакка ўрганднм.
Ерим гар ўлса тамуғ, кўп кўрунмагай муҳриқ,
Фироқ шуъласиға мунчаким, мен ўртандим.
Ҳалок даштида иткан кўнгул топилмади ҳеч,
Қуюн кеби нечаким, ҳар ёнида айландим.
Ўқурда руқъа ҳижрон узулди тори ҳаёт,
Нединки, торидек азбас ўзумга тўлғандим.
Эмас бошимдин аёқ оҳ дуди бирла қора,
Фироқ дашти самумида буйла чуркандим.
Демангки, хум кеби дайр ичра сокин ўлким, мен
Суруд унига магар ҳол этарда тебрандим.
Навоиё, ўтубон умр ғафлат ичра, дариғ
Ки, сўнғи уйқуға кўз майл этарда уйғанднм.
415
Чарх айирди тез этиб ноламни ҳам, оҳимни ҳам,
Меҳрибон шоҳимни ҳам, номеҳрибон моҳимни ҳам.
Ҳар киши дилхоҳу дилжўюм эди, солди йироқ,
Шоҳи дилжўюмни доғи, моҳи дилхоҳимни ҳам.
Не фиғондурким, латофат авжида моҳимни тун,
Уйқуға қўймас хилофат тахтида шоҳимни ҳам.
Айтмон шоҳимни ё моҳимни еткур бошима,
Ҳам маҳи ғофилвашимни, шоҳи огоҳимни ҳам.
Жонда шоҳим ёди, кўнглум ичра моҳим фурқати,
Денг анга қуллуқ, бу бирга шайалиллоҳимни ҳам.
Эй фалак, шоҳу маҳим шамъи рухидин ғам туни,
Ёрутуб уй, йўлға келтур бахти гумроҳимни ҳам.
Эй Навоий, шоҳим айвони маҳим ҳуснин кўруб,
Жон тарабгоҳимни топса, кўз назаргоҳимни ҳам.
Меҳрибон шоҳимни ҳам, номеҳрибон моҳимни ҳам.
Ҳар киши дилхоҳу дилжўюм эди, солди йироқ,
Шоҳи дилжўюмни доғи, моҳи дилхоҳимни ҳам.
Не фиғондурким, латофат авжида моҳимни тун,
Уйқуға қўймас хилофат тахтида шоҳимни ҳам.
Айтмон шоҳимни ё моҳимни еткур бошима,
Ҳам маҳи ғофилвашимни, шоҳи огоҳимни ҳам.
Жонда шоҳим ёди, кўнглум ичра моҳим фурқати,
Денг анга қуллуқ, бу бирга шайалиллоҳимни ҳам.
Эй фалак, шоҳу маҳим шамъи рухидин ғам туни,
Ёрутуб уй, йўлға келтур бахти гумроҳимни ҳам.
Эй Навоий, шоҳим айвони маҳим ҳуснин кўруб,
Жон тарабгоҳимни топса, кўз назаргоҳимни ҳам.
416
Баҳору боғдин ортар малолату дардим
Ки, йўқ чаман аро гулбарги нозпарвардим.
Меники, ул юзу хат дардманд этти, не тонг,
Баҳору сабзани кўрмакдин ортмоқ дардим.
Баҳори ҳусн таманноси ичра барги хазон,
Сиришк қонларидин бўлди чеҳраи зардим.
Баҳор ёмғури раҳмат саҳобидиндур агар,
Ёғарда қўймаса чиқмоққа кўйидин гардим.
Биҳиштнинг чечагу марғзоридин не осиғ,
Мангаки, ул хату юз келди сабзаю вардим.
Жаҳон хаёлидин андоқкн, фард қилди мени,
Сипеҳр меҳнатини кўрмасин маҳи фардим.
Навоий айлади шабзиндадорлиғ, неткай
Ки, етса бошиға бир кеча моҳи шабгардим.
Ки, йўқ чаман аро гулбарги нозпарвардим.
Меники, ул юзу хат дардманд этти, не тонг,
Баҳору сабзани кўрмакдин ортмоқ дардим.
Баҳори ҳусн таманноси ичра барги хазон,
Сиришк қонларидин бўлди чеҳраи зардим.
Баҳор ёмғури раҳмат саҳобидиндур агар,
Ёғарда қўймаса чиқмоққа кўйидин гардим.
Биҳиштнинг чечагу марғзоридин не осиғ,
Мангаки, ул хату юз келди сабзаю вардим.
Жаҳон хаёлидин андоқкн, фард қилди мени,
Сипеҳр меҳнатини кўрмасин маҳи фардим.
Навоий айлади шабзиндадорлиғ, неткай
Ки, етса бошиға бир кеча моҳи шабгардим.
417
Хўблар ошиқларин ношод этарлар, шод ҳам,
Ваҳки, бизга ёримиздин лутф йўқ, бедод ҳам.
Турфа кўрким, жаври бирла доғи ғамнок айламас,
Гарчи раҳму илтифоти бирла қилмас шод ҳам.
Йўқки, лаъли нўшидин қилмас ҳаётим фикрини,
Ғамзаи хунрезин этмас жонима жаллод ҳам.
Маҳвашидин кимсага меҳр ўлмаса, хуштур жафо,
Меҳр бунёдин йиқиб, қилмас жафо бунёд ҳам.
Жон берибким, хора ё пўлод етмас ёрдин,
Бу жафони торта олмас хора бал пўлод ҳам.
Соқиё, бир жом ила бу ғамни ёдимдин чиқар,
Гарчи ҳолим шиддатидек чарх бермас ёд ҳам.
Илтифот этмай, Навоийни қилур ҳар дам ҳалок,
Мавт маъҳудиға гар таъйин эмас миод ҳам.
Ваҳки, бизга ёримиздин лутф йўқ, бедод ҳам.
Турфа кўрким, жаври бирла доғи ғамнок айламас,
Гарчи раҳму илтифоти бирла қилмас шод ҳам.
Йўқки, лаъли нўшидин қилмас ҳаётим фикрини,
Ғамзаи хунрезин этмас жонима жаллод ҳам.
Маҳвашидин кимсага меҳр ўлмаса, хуштур жафо,
Меҳр бунёдин йиқиб, қилмас жафо бунёд ҳам.
Жон берибким, хора ё пўлод етмас ёрдин,
Бу жафони торта олмас хора бал пўлод ҳам.
Соқиё, бир жом ила бу ғамни ёдимдин чиқар,
Гарчи ҳолим шиддатидек чарх бермас ёд ҳам.
Илтифот этмай, Навоийни қилур ҳар дам ҳалок,
Мавт маъҳудиға гар таъйин эмас миод ҳам.
418
Ёр келгач манга душман бўлурин билмас эдим,
Йўқса тун-кун тилабон васл, дуо қилмас эдим.
Айрилиб келгуча ўлтурмакини билсам эди,
Ўлсам, андин борури вақтида айрилмас эдим.
Ойға боқтим юзи ёди била, қоним тўкти,
Билсам ул бўлса қуёш, кўзга ани илмас эдим.
Боғи ҳусни гулидин ранг йўқи фаҳм ўлса,
Боғдек соврулубон, гул кеби сочилмас эдим.
Зарқни билсам эди ишқу жунун зумрасидин,
Айрилиб, зуҳду риё хайлиға қотилмас эдим.
Англасам эрдики, эл рашкидин ўлтургусидур,
Ҳажр даштида тилар халққа топилмас эдим.
Эй Навоий, нега васлида ҳазинсен демаким,
Ёр келгач манга душман бўлурин билмас эдим.
Йўқса тун-кун тилабон васл, дуо қилмас эдим.
Айрилиб келгуча ўлтурмакини билсам эди,
Ўлсам, андин борури вақтида айрилмас эдим.
Ойға боқтим юзи ёди била, қоним тўкти,
Билсам ул бўлса қуёш, кўзга ани илмас эдим.
Боғи ҳусни гулидин ранг йўқи фаҳм ўлса,
Боғдек соврулубон, гул кеби сочилмас эдим.
Зарқни билсам эди ишқу жунун зумрасидин,
Айрилиб, зуҳду риё хайлиға қотилмас эдим.
Англасам эрдики, эл рашкидин ўлтургусидур,
Ҳажр даштида тилар халққа топилмас эдим.
Эй Навоий, нега васлида ҳазинсен демаким,
Ёр келгач манга душман бўлурин билмас эдим.
419
Шарҳи дардим ёрға ёздим — жавобе топмадим,
Номадек ул шарҳдин жуз печу тобе топмадим.
Ёзмоғида музтариб эрдим жавоб уммидиға,
Чун жавобе топмадим, жуз изтиробе топмадим.
Жаннати васл орзусидин битик қилдим рақам,
Ўтрусида ғайри дўзахдин азобе топмадим.
Васл уммиди ваъдасида макс агар кўргузди ёр,
Умрдин шавқида анинг жуз шитобе топмадим.
Жону тан уммидвор эрди, чу қатъ ўлди жавоб,
Жуз тани фарсудаю жони харобе топмадим.
Руқъаи меҳринки, гардуннинг тилар эл беҳисоб,
Мен анга маъюслуқ янглиғ ҳисобе топмадим.
Эй Навоий, ёр лутфу қаҳрининг хоҳонимен,
Ҳам эрурмен хуш, гар андин жуз итобе топмадим.
Номадек ул шарҳдин жуз печу тобе топмадим.
Ёзмоғида музтариб эрдим жавоб уммидиға,
Чун жавобе топмадим, жуз изтиробе топмадим.
Жаннати васл орзусидин битик қилдим рақам,
Ўтрусида ғайри дўзахдин азобе топмадим.
Васл уммиди ваъдасида макс агар кўргузди ёр,
Умрдин шавқида анинг жуз шитобе топмадим.
Жону тан уммидвор эрди, чу қатъ ўлди жавоб,
Жуз тани фарсудаю жони харобе топмадим.
Руқъаи меҳринки, гардуннинг тилар эл беҳисоб,
Мен анга маъюслуқ янглиғ ҳисобе топмадим.
Эй Навоий, ёр лутфу қаҳрининг хоҳонимен,
Ҳам эрурмен хуш, гар андин жуз итобе топмадим.
420
Мувофиқ кийдилар, бўлмиш магар наврўз ила байрам,
Чаман сарви ёшил хилъат, менинг сарви равоним ҳам.
Чаман сарви қолиб ҳайрон, менинг сарвим қилиб жавлон,
Анинг шайдоси бир деҳқон, мунга шайдо бари олам.
Чаман сарви қолиб бебар, менинг сарвим бўлуб дилбар,
Ани ел айлабон музтар, бу елдин секретиб адҳам.
Қўнуб ул сарв уза булбул, чекиб гул шавқидин ғулғул,
Бу сарв узра очилиб гул, анга тердин тушуб шабнам.
Қилиб оҳим сари парво, буён майл этмадинг қатъо,
Сабодин, эй қади раъно, бўлур ҳам сарв гаҳ-гаҳ хам.
Бу боғ ичра май, эй соқийки, бормен асру муштоқи
Ки, анда сарв ҳам боқий эмас, гул аҳди ҳам маҳкам.
Навоий, кўйин эт манзил, юзу қаддиға бўл мойил
Ки, боғ этмас сени хушдил, гулу сарв айламас хуррам.
Чаман сарви ёшил хилъат, менинг сарви равоним ҳам.
Чаман сарви қолиб ҳайрон, менинг сарвим қилиб жавлон,
Анинг шайдоси бир деҳқон, мунга шайдо бари олам.
Чаман сарви қолиб бебар, менинг сарвим бўлуб дилбар,
Ани ел айлабон музтар, бу елдин секретиб адҳам.
Қўнуб ул сарв уза булбул, чекиб гул шавқидин ғулғул,
Бу сарв узра очилиб гул, анга тердин тушуб шабнам.
Қилиб оҳим сари парво, буён майл этмадинг қатъо,
Сабодин, эй қади раъно, бўлур ҳам сарв гаҳ-гаҳ хам.
Бу боғ ичра май, эй соқийки, бормен асру муштоқи
Ки, анда сарв ҳам боқий эмас, гул аҳди ҳам маҳкам.
Навоий, кўйин эт манзил, юзу қаддиға бўл мойил
Ки, боғ этмас сени хушдил, гулу сарв айламас хуррам.
421
Шоми ғам ҳажр ўтиға куймакни кўп фан айладим,
Васл шамъин ёқиб, эл базмини равшан айладим.
Элга гардундин нашот этмак учун эрмиш буким,
Оҳ ўқидин чархни юз ерда равзан айладим.
Бор эмиш гўё висол аҳли нашот айларгаким,
Ҳажр аро қон ёш ила давронни гулшан айладим.
Мен куюб, эл базми гарм ўлмоқ не, яъни гўйиё
Ани элга дўст, ўз жонимға душман айладим.
Бу балиятдин қутулмоқ топмадим, эй майфуруш,
Бехуд ўлмоққа харобот ичра маскан айладим.
Дайр эли тутти Масиҳо сўгини, эй муғбача,
Баски, Марьям чархидек ҳажрингда шеван айладим.
Эй Навоий, етса юз минг ғам фалакдин не ғамим,
Хоссаким, дайри фано кунжини маъман айладим.
Васл шамъин ёқиб, эл базмини равшан айладим.
Элга гардундин нашот этмак учун эрмиш буким,
Оҳ ўқидин чархни юз ерда равзан айладим.
Бор эмиш гўё висол аҳли нашот айларгаким,
Ҳажр аро қон ёш ила давронни гулшан айладим.
Мен куюб, эл базми гарм ўлмоқ не, яъни гўйиё
Ани элга дўст, ўз жонимға душман айладим.
Бу балиятдин қутулмоқ топмадим, эй майфуруш,
Бехуд ўлмоққа харобот ичра маскан айладим.
Дайр эли тутти Масиҳо сўгини, эй муғбача,
Баски, Марьям чархидек ҳажрингда шеван айладим.
Эй Навоий, етса юз минг ғам фалакдин не ғамим,
Хоссаким, дайри фано кунжини маъман айладим.
422
Агарчи асру кўп золимдурур номеҳрибон моҳим,
Биҳамдиллаҳки, ҳам одилдурур, ҳам меҳрибон шоҳим.
Шаҳим бордию мен қолдим, борай десам, бора олмон,
Эришиб ани, моҳим бўлмаса бу йўлда ҳамроҳим.
Маҳимға ким дей олғайким, манга бу йўлда ҳамроҳ бўл,
Магар шоҳимки, моҳим дарди ишқидиндур огоҳим.
Манга днлхоҳ моҳимдур, доғи дилжўй шоҳимдур
Ки, ё раб, тушмасун айру не дилжўюм, не дилхоҳим.
Агар шоҳим вафоси жомидиндур ишрати шомим,
Вале моҳим жафосидиндурур оҳи саҳаргоҳим.
Манга шоҳим вафоси ҳам керак, моҳим жафоси ҳам,
Ки, будур мужиби шавқу тараб, ул — иззату жоҳим.
Агар моҳим Навоийдин жаҳон нақдин тамаъ қилса,
Не ғам, шоҳимға бориб зоҳинр айлай шайалиллоҳим.
Биҳамдиллаҳки, ҳам одилдурур, ҳам меҳрибон шоҳим.
Шаҳим бордию мен қолдим, борай десам, бора олмон,
Эришиб ани, моҳим бўлмаса бу йўлда ҳамроҳим.
Маҳимға ким дей олғайким, манга бу йўлда ҳамроҳ бўл,
Магар шоҳимки, моҳим дарди ишқидиндур огоҳим.
Манга днлхоҳ моҳимдур, доғи дилжўй шоҳимдур
Ки, ё раб, тушмасун айру не дилжўюм, не дилхоҳим.
Агар шоҳим вафоси жомидиндур ишрати шомим,
Вале моҳим жафосидиндурур оҳи саҳаргоҳим.
Манга шоҳим вафоси ҳам керак, моҳим жафоси ҳам,
Ки, будур мужиби шавқу тараб, ул — иззату жоҳим.
Агар моҳим Навоийдин жаҳон нақдин тамаъ қилса,
Не ғам, шоҳимға бориб зоҳинр айлай шайалиллоҳим.
423
Ул қуёшқа, ваҳ, не ҳад бирла битик айлай рақам,
Нома элтур қуш малак бўлғай, магар ҳад бўлса ҳам.
Таййи арзинг бўлса, эй пайки сабо, номамни элт,
Йўқса қатъ ўлмас бу йўл урмоқ била қосид қадам.
Қосидо, жон нақдини ҳам топшурурмен, номаға,
Чун илик сунса, аёғиға нисор эт жонни ҳам.
Сен бориб келгунча, эй қосид, ўзумда бўлмағум,
Жон етиб оғзимға шавқунг шиддатидин дам-бадам.
Англамонким, ул ҳарамда бор топқунг, йўқса йўқ,
Бор топсанг ҳам, олиб номанг ўқурму ул санам?
Гар ўқур ҳам бўлса, радму бўлғуси ёхуд қабул,
Ҳам қабули тушса, ёзғайму жавоб, айлаб карам?
Эй Навоий, нома ул ён ёзғали не ҳад санга,
Тут фироқ ичра висолининг хаёлин муғтанам.
Нома элтур қуш малак бўлғай, магар ҳад бўлса ҳам.
Таййи арзинг бўлса, эй пайки сабо, номамни элт,
Йўқса қатъ ўлмас бу йўл урмоқ била қосид қадам.
Қосидо, жон нақдини ҳам топшурурмен, номаға,
Чун илик сунса, аёғиға нисор эт жонни ҳам.
Сен бориб келгунча, эй қосид, ўзумда бўлмағум,
Жон етиб оғзимға шавқунг шиддатидин дам-бадам.
Англамонким, ул ҳарамда бор топқунг, йўқса йўқ,
Бор топсанг ҳам, олиб номанг ўқурму ул санам?
Гар ўқур ҳам бўлса, радму бўлғуси ёхуд қабул,
Ҳам қабули тушса, ёзғайму жавоб, айлаб карам?
Эй Навоий, нома ул ён ёзғали не ҳад санга,
Тут фироқ ичра висолининг хаёлин муғтанам.
424
Эй хуш улким, офият кунжи манга эрди мақом,
Сураи вашшамсу валлайл эрди вирдим субҳу шом.
Субҳ андин хилватимға нафхаи руҳул қудс,
Шом мундин кунжи фақрим равзаи доруссалом.
Сайд субҳам донаси бирла малойик қушлари,
Анда қўймай риштаи зуҳду риёи бирла дом.
Не бировнинг қомати раъносидин нолам бийик,
Не кишининг ғамзаи жодусидин уйқум ҳаром.
Не ичимда лоларухлар ишқидин қонлиғ туган,
Не бошинда сиймбарлар васлидин савдойи хом.
Ҳам кўнгулдин нозанинлар суҳбати бўлған унут,
Ҳам назардин маҳжабинлар сурати бориб тамом.
Ногаҳон шаҳ базмида жонимға тушти офате,
Мен ўзумдин бордим, ул билмон қаён қилди хиром.
Ҳуш кетти, ақл итти, қолмади жону кўнгул,
Ишқ чекти зуҳд ила савдоларимға интиқом.
Тушмиш ўт жонимға ул дамдин бери ул навъким,
Жон бериб ўлмакни топмон, айлабон юз иҳтимом.
Ёр ғойиб, дард муҳлик, халқ ғофил, найлайин,
Ғаврума ким еткай илло шоҳи гардун иҳтишом.
Эй Навоий, шоҳдин дардинг иложи бўлмаса,
Бош олиб кетгил, уруб оворалиғ даштиға гом.
Сураи вашшамсу валлайл эрди вирдим субҳу шом.
Субҳ андин хилватимға нафхаи руҳул қудс,
Шом мундин кунжи фақрим равзаи доруссалом.
Сайд субҳам донаси бирла малойик қушлари,
Анда қўймай риштаи зуҳду риёи бирла дом.
Не бировнинг қомати раъносидин нолам бийик,
Не кишининг ғамзаи жодусидин уйқум ҳаром.
Не ичимда лоларухлар ишқидин қонлиғ туган,
Не бошинда сиймбарлар васлидин савдойи хом.
Ҳам кўнгулдин нозанинлар суҳбати бўлған унут,
Ҳам назардин маҳжабинлар сурати бориб тамом.
Ногаҳон шаҳ базмида жонимға тушти офате,
Мен ўзумдин бордим, ул билмон қаён қилди хиром.
Ҳуш кетти, ақл итти, қолмади жону кўнгул,
Ишқ чекти зуҳд ила савдоларимға интиқом.
Тушмиш ўт жонимға ул дамдин бери ул навъким,
Жон бериб ўлмакни топмон, айлабон юз иҳтимом.
Ёр ғойиб, дард муҳлик, халқ ғофил, найлайин,
Ғаврума ким еткай илло шоҳи гардун иҳтишом.
Эй Навоий, шоҳдин дардинг иложи бўлмаса,
Бош олиб кетгил, уруб оворалиғ даштиға гом.
425
Не кун келгайки, келгай нозаниним,
Не хуш бўлғайки, бўлғай ҳамнишиним.
Саодат хатлари қилмиш ҳувайдо,
Итинг чангига суртулган жабиним.
Эрур ул шўх отқан каж гуруҳа,
Кўнгул ганжи аро дурри саминим.
Недин ул кўз чекар ўқ гўшалардин,
Гар ўлтурмакка қилмайдур каминим.
Текурма оташин лаълингға бода
Ким, ул ўтдин куяр жони ҳазиним.
Кетур, эй муғбача, жоми муғона,
Эрур, олсанг, баҳоси нақди диним.
Навоий, не осиғ, жононға етмас
Наволарким чекар жони ғаминим.
Не хуш бўлғайки, бўлғай ҳамнишиним.
Саодат хатлари қилмиш ҳувайдо,
Итинг чангига суртулган жабиним.
Эрур ул шўх отқан каж гуруҳа,
Кўнгул ганжи аро дурри саминим.
Недин ул кўз чекар ўқ гўшалардин,
Гар ўлтурмакка қилмайдур каминим.
Текурма оташин лаълингға бода
Ким, ул ўтдин куяр жони ҳазиним.
Кетур, эй муғбача, жоми муғона,
Эрур, олсанг, баҳоси нақди диним.
Навоий, не осиғ, жононға етмас
Наволарким чекар жони ғаминим.
426
Ҳар қизил гулким, юзунг шавқида олиб исладим,
Еткач оҳим шуъласи, ани сариғ гул айладим.
Чарх варзиш айлабон Фарҳод ила Мажнунға жавр,
Сўнгра мақсуди менинг бедодим эрмиш — англадим.
Тошки отди, хаста кўнглум чокидин солиб ани,
Ёр кўнглидек мени бедил ичимда асрадим.
Кирди майдон ичра гўй ўйнарға ул чобуксувор,
Мен ҳам анинг рахши оллида бошим гўй айладим.
То йўлуқти офият кўйида ул кофир манга,
Ақлу диним борди, билмон, не балоға учрадим.
Субҳдам дайр ичра маст ўлсам мени муфлис не тонг,
Шайх дасторин кеча масжидқа киргач, сирмадим.
Эй Навоий, кўнглума ишқида қўйдум доғлар,
Ул мени гар ўртади, мен доғи ани ўртадим.
Еткач оҳим шуъласи, ани сариғ гул айладим.
Чарх варзиш айлабон Фарҳод ила Мажнунға жавр,
Сўнгра мақсуди менинг бедодим эрмиш — англадим.
Тошки отди, хаста кўнглум чокидин солиб ани,
Ёр кўнглидек мени бедил ичимда асрадим.
Кирди майдон ичра гўй ўйнарға ул чобуксувор,
Мен ҳам анинг рахши оллида бошим гўй айладим.
То йўлуқти офият кўйида ул кофир манга,
Ақлу диним борди, билмон, не балоға учрадим.
Субҳдам дайр ичра маст ўлсам мени муфлис не тонг,
Шайх дасторин кеча масжидқа киргач, сирмадим.
Эй Навоий, кўнглума ишқида қўйдум доғлар,
Ул мени гар ўртади, мен доғи ани ўртадим.
427
Не тонг гар муҳлик ўлса дуди оҳим имтидоди ҳам
Ки, бир ҳижрон тунича бор анинг қадди саводи ҳам.
Лаби бирла менги васфин ёзай десам, муносибдур,
Варақ жон сафҳаси, доғим қорасидин мидоди ҳам.
Агар бир дам унутсам ани, ҳақднн пстарам ўлмак,
Агарчи ўлтурур ҳар дам мени бедилни ёди ҳам.
Тутулмиш зулфунга, лекин юз очсанг, очилур кўнглум,
Сенинг оллингдадур ул телбанннг банди кушоди ҳам.
Ҳаётим нахлини ҳажрингда ашким сайли чун йиқти,
Мадад қилди нигун айларда оҳим тундбоди ҳам.
Уқубатлар била ҳижронда ўлтурсанг мени, эй ишқ,
Жаҳон аҳли аро ибрат учун еткур мунодий ҳам.
Керакмас ғарра бўлмоқ, шоҳиди давлат бош индурса
Ки, бир хамлиқ эрур анинг саломи хайрбоди ҳам.
Мени зуҳди риёий сари тарғиб эттинг, эй зоҳид,
Салоҳи бор эса, зоҳирдурур анинг фасоди ҳам.
Навоий, эгнинга қўйдунг сабу ичмакка дайр аҳли,
Бу эрди умрлар, эй муғбача, анинг муроди ҳам.
Ки, бир ҳижрон тунича бор анинг қадди саводи ҳам.
Лаби бирла менги васфин ёзай десам, муносибдур,
Варақ жон сафҳаси, доғим қорасидин мидоди ҳам.
Агар бир дам унутсам ани, ҳақднн пстарам ўлмак,
Агарчи ўлтурур ҳар дам мени бедилни ёди ҳам.
Тутулмиш зулфунга, лекин юз очсанг, очилур кўнглум,
Сенинг оллингдадур ул телбанннг банди кушоди ҳам.
Ҳаётим нахлини ҳажрингда ашким сайли чун йиқти,
Мадад қилди нигун айларда оҳим тундбоди ҳам.
Уқубатлар била ҳижронда ўлтурсанг мени, эй ишқ,
Жаҳон аҳли аро ибрат учун еткур мунодий ҳам.
Керакмас ғарра бўлмоқ, шоҳиди давлат бош индурса
Ки, бир хамлиқ эрур анинг саломи хайрбоди ҳам.
Мени зуҳди риёий сари тарғиб эттинг, эй зоҳид,
Салоҳи бор эса, зоҳирдурур анинг фасоди ҳам.
Навоий, эгнинга қўйдунг сабу ичмакка дайр аҳли,
Бу эрди умрлар, эй муғбача, анинг муроди ҳам.
428
Қайғудин кўнглум ториқмиштур, кўнгулдин қайғу ҳам,
Жониға етмиш бу ғамгиндин ул-у андин бу ҳам.
Фурқатингдин не тирикмен, не ўлук, ваҳ, не ажаб,
Элга ҳолимдин гаҳ ўлсам йиғламоқ, гаҳ, кулгу ҳам.
Ваҳки, эмди тушга ҳам кирмас висолинг, негаким,
Кўздин андоқким, учар васлинг, ўчубтур уйқу ҳам.
Уйла оҳимдин жаҳондур тийраким, заъфим чоғи,
Оғзима қўймоққа топилмас ёруғ бир кўзгу ҳам.
Лаълу дур, тонг йўқ кўзумда, не учунким боғламиш,
Совуғ оҳим шиддатидин анда қон, балким су ҳам.
Интиҳоси ишқиннг ҳижрон эмиш, эй аҳли ишқ,
Васл даврони аро мағрур бўлманг асру ҳам.
Эй Навоий, мен киму ул ой висоли базми, лек
Басдур ул давлатки, ўлтурсам йироқтин ўтру ҳам.
Жониға етмиш бу ғамгиндин ул-у андин бу ҳам.
Фурқатингдин не тирикмен, не ўлук, ваҳ, не ажаб,
Элга ҳолимдин гаҳ ўлсам йиғламоқ, гаҳ, кулгу ҳам.
Ваҳки, эмди тушга ҳам кирмас висолинг, негаким,
Кўздин андоқким, учар васлинг, ўчубтур уйқу ҳам.
Уйла оҳимдин жаҳондур тийраким, заъфим чоғи,
Оғзима қўймоққа топилмас ёруғ бир кўзгу ҳам.
Лаълу дур, тонг йўқ кўзумда, не учунким боғламиш,
Совуғ оҳим шиддатидин анда қон, балким су ҳам.
Интиҳоси ишқиннг ҳижрон эмиш, эй аҳли ишқ,
Васл даврони аро мағрур бўлманг асру ҳам.
Эй Навоий, мен киму ул ой висоли базми, лек
Басдур ул давлатки, ўлтурсам йироқтин ўтру ҳам.
429
Ёғлигинг илгимда, ашкимни равона айларам,
Кўзга суртуб, ашк аритмоғни баҳона айларам.
Ул кўзумга чун етиб таскин топиб гирёнлиғи,
Кўздин олғач, яна ашкимни равона айларам.
Яна еткач, кўзга ашким турса олурмен ани,
Яна борса, чорасин бу навъ яна айларам.
Қўзда кирпикларни тиллар айлабон ҳар ториға,
Заъфи ҳолим кўз тили бирла фасона айларам.
Балки ҳар ториға жоним риштасин чирмаштуруб,
Жонима касби ҳаёти жовидона айларам.
Бир қадаҳ берсангки, тутса муғбача, эй пири дайр,
Нақди дин сармояи жоми муғона айларам.
Э, Навоий, токи бўлмишмен фано дайрида маст,
Ақлу дин ташвишидин фориғ тарона айларам.
Кўзга суртуб, ашк аритмоғни баҳона айларам.
Ул кўзумга чун етиб таскин топиб гирёнлиғи,
Кўздин олғач, яна ашкимни равона айларам.
Яна еткач, кўзга ашким турса олурмен ани,
Яна борса, чорасин бу навъ яна айларам.
Қўзда кирпикларни тиллар айлабон ҳар ториға,
Заъфи ҳолим кўз тили бирла фасона айларам.
Балки ҳар ториға жоним риштасин чирмаштуруб,
Жонима касби ҳаёти жовидона айларам.
Бир қадаҳ берсангки, тутса муғбача, эй пири дайр,
Нақди дин сармояи жоми муғона айларам.
Э, Навоий, токи бўлмишмен фано дайрида маст,
Ақлу дин ташвишидин фориғ тарона айларам.
430
Кўнглум ичра ишқ ўти ёқмоғин ангиз айладим,
Куйдуруб ўзлукни, оҳинг шуъласин тез анладим.
Ул парий ишқида куйдурдум малойикдин қанот,
Дуди оҳимники, ҳар дам оташангез айладим.
Қадду рухсори учун оҳим ўтининг шуъласин,
Шоми ғам гоҳи ҳавойи, гоҳи гулрез айладим.
Гулбуни қаддиға эл кўнгли осилмиш ғунчадек,
Мундин ул нахли вафо васфин диловез айладим.
Остонингда бош урмоқдин агар топтим судоъ,
Ашку ул туфроғдин ани сандаломез айладим.
Соқиё, май тутким, ул айёмнинг узрин қўлай
Ким, қадаҳдин зуҳд ранжи бирла парҳез айладим.
Эй Навоий, бир парийваш туркнинг мажнунимен,
Йўқ ажаб, ҳар қайда рахшин сурди, мен хез айладим.
Куйдуруб ўзлукни, оҳинг шуъласин тез анладим.
Ул парий ишқида куйдурдум малойикдин қанот,
Дуди оҳимники, ҳар дам оташангез айладим.
Қадду рухсори учун оҳим ўтининг шуъласин,
Шоми ғам гоҳи ҳавойи, гоҳи гулрез айладим.
Гулбуни қаддиға эл кўнгли осилмиш ғунчадек,
Мундин ул нахли вафо васфин диловез айладим.
Остонингда бош урмоқдин агар топтим судоъ,
Ашку ул туфроғдин ани сандаломез айладим.
Соқиё, май тутким, ул айёмнинг узрин қўлай
Ким, қадаҳдин зуҳд ранжи бирла парҳез айладим.
Эй Навоий, бир парийваш туркнинг мажнунимен,
Йўқ ажаб, ҳар қайда рахшин сурди, мен хез айладим.
431
Ҳар киши ёр оллида дер чинни ҳам, ёлғонни ҳам,
Ваҳки, ул бовар қилур воқиъни ҳам, бўҳтонни ҳам.
Жонға еттим мухталиф асҳобидин, ул дилрабо,
Уйлаким кўнглумни олди, кош олса жонни ҳам.
Муддаилар буйла ҳамроз ўлсалар ёр оллида,
Ўзга тутмоқ фарздур ўлмакни, бал ҳижронни ҳам.
Сўз дей олурлар гаҳу бегаҳ, маҳаллу бемаҳал,
Бас маҳалдур, тарк қилсам мулку хонумонни ҳам.
Чунки бағрим қонини кўз йўлидин оқиздилар,
Дам-бадамдурким, сурубтурлар саросар қонни ҳам.
Эй кўнгул, даҳр аҳлиға йўқ ваъдаю паймон дуруст,
Неча куйгунг сен доғи, уз ваъда, буз паймонни ҳам.
Ҳошалиллоҳким, Навоий айлагай тарки вафо,
Бевафо кофирлар олса жонни ҳам, имонни ҳам.
Ваҳки, ул бовар қилур воқиъни ҳам, бўҳтонни ҳам.
Жонға еттим мухталиф асҳобидин, ул дилрабо,
Уйлаким кўнглумни олди, кош олса жонни ҳам.
Муддаилар буйла ҳамроз ўлсалар ёр оллида,
Ўзга тутмоқ фарздур ўлмакни, бал ҳижронни ҳам.
Сўз дей олурлар гаҳу бегаҳ, маҳаллу бемаҳал,
Бас маҳалдур, тарк қилсам мулку хонумонни ҳам.
Чунки бағрим қонини кўз йўлидин оқиздилар,
Дам-бадамдурким, сурубтурлар саросар қонни ҳам.
Эй кўнгул, даҳр аҳлиға йўқ ваъдаю паймон дуруст,
Неча куйгунг сен доғи, уз ваъда, буз паймонни ҳам.
Ҳошалиллоҳким, Навоий айлагай тарки вафо,
Бевафо кофирлар олса жонни ҳам, имонни ҳам.
432
Эй мусулмонлар, келур ҳолим кўруб, кофирға раҳм,
Найлайинким, келмас ул шўхи парий пайкарға раҳм.
Раҳм этарлар телба кўнглумни кўруб аҳли жунун,
Не кўнгул бўлғайки, келмас ул парий дилбарға раҳм.
Гар жафоси бору раҳми йўқ, анга не эътироз
Ким, худо бермайдур ул шўхи жафогустарға раҳм.
Хўблуғ расмин иликдин берма, эй бераҳмким,
Хўблар ошиқларидин қилдилар аксарға раҳм.
Йўлунг устида ётибмен хастаю зору заиф,
Бир ўтарда айлагил бу бекаси музтарға раҳм.
Бевафолар сари гар дунларға раҳм эрмас, не тонг,
Йўқки дунлар, балки йўқ гардуни дунпарварға раҳм.
Эй Навоий, сарв янглиғ дуди оҳу сийми ашк,
Не осиғ чун келмади ул сарви сийминбарға раҳм.
Найлайинким, келмас ул шўхи парий пайкарға раҳм.
Раҳм этарлар телба кўнглумни кўруб аҳли жунун,
Не кўнгул бўлғайки, келмас ул парий дилбарға раҳм.
Гар жафоси бору раҳми йўқ, анга не эътироз
Ким, худо бермайдур ул шўхи жафогустарға раҳм.
Хўблуғ расмин иликдин берма, эй бераҳмким,
Хўблар ошиқларидин қилдилар аксарға раҳм.
Йўлунг устида ётибмен хастаю зору заиф,
Бир ўтарда айлагил бу бекаси музтарға раҳм.
Бевафолар сари гар дунларға раҳм эрмас, не тонг,
Йўқки дунлар, балки йўқ гардуни дунпарварға раҳм.
Эй Навоий, сарв янглиғ дуди оҳу сийми ашк,
Не осиғ чун келмади ул сарви сийминбарға раҳм.
433
То ўюлди ханжари ҳижрон била гирён кўзум,
Ул танур ўлдики, зоҳир айлади тўфон кўзум.
Вола ул суратқа, жоно, то бўлубтурмен, эрур
Сурати бежон кўзидек, ул тараф ҳайрон кўзум.
Дедим: эткил оразинг бирла кўзунг васфин, деди:
Оразим даври қамар, сарфитнаи даврон кўзум.
Ашкдин юз сари чун зоҳир қилур дурри самин,
Гўйиё кўз мардуми ғаввос эрур, Уммон кўзум.
Бўлди бир гулгун бўялған шамъининг хам шуъласи,
Қилғали рангин сиришкидин танимни қон кўзум.
Чун керактур пок кўз манзури бўлмоқ пок юз,
То юзунг бор, ўзга юз кўрмак эмас имкон кўзум.
Эй Навоий, йўқ ҳадим ул шўхни кўрмакка, лек
Ҳар қаён азм этса, асрар халқдин пинҳон кўзум.
Ул танур ўлдики, зоҳир айлади тўфон кўзум.
Вола ул суратқа, жоно, то бўлубтурмен, эрур
Сурати бежон кўзидек, ул тараф ҳайрон кўзум.
Дедим: эткил оразинг бирла кўзунг васфин, деди:
Оразим даври қамар, сарфитнаи даврон кўзум.
Ашкдин юз сари чун зоҳир қилур дурри самин,
Гўйиё кўз мардуми ғаввос эрур, Уммон кўзум.
Бўлди бир гулгун бўялған шамъининг хам шуъласи,
Қилғали рангин сиришкидин танимни қон кўзум.
Чун керактур пок кўз манзури бўлмоқ пок юз,
То юзунг бор, ўзга юз кўрмак эмас имкон кўзум.
Эй Навоий, йўқ ҳадим ул шўхни кўрмакка, лек
Ҳар қаён азм этса, асрар халқдин пинҳон кўзум.
434
Жавҳари пайконларингнинг махзани жон истадим,
Жондин ортуқ туҳфани жон ичра пинҳон истадим.
Тарки ишқ иршод қилдим кўнглума, қатл айладинг,
Бу эди журмумки, кофирни мусулмон истадим.
Эй сабо, девона кўнглумдин хабар топқилки, мен
Топмадим, чун ул парий кўйида ҳар ён истадим.
Зулф аро қошинг кўрунгач, бўлмади зоҳир ҳилол,
Шоми ийд ани сипеҳр узра фаровон истадим.
Васл аро аҳбоб ила ул золим онча қўйди доғ
Ким, ул ўтқа тўзмагандин доғи ҳижрон истадим.
Хонақаҳ аҳли азобидин май эттим орзу,
Зоҳидо, ўлдум деганда, оби ҳайвон истадим.
Эй Навоий, ишқ аро ўлсанг доғи васл истама
Ким, муяссар бўлмади, мен улча имкон истадим.
Жондин ортуқ туҳфани жон ичра пинҳон истадим.
Тарки ишқ иршод қилдим кўнглума, қатл айладинг,
Бу эди журмумки, кофирни мусулмон истадим.
Эй сабо, девона кўнглумдин хабар топқилки, мен
Топмадим, чун ул парий кўйида ҳар ён истадим.
Зулф аро қошинг кўрунгач, бўлмади зоҳир ҳилол,
Шоми ийд ани сипеҳр узра фаровон истадим.
Васл аро аҳбоб ила ул золим онча қўйди доғ
Ким, ул ўтқа тўзмагандин доғи ҳижрон истадим.
Хонақаҳ аҳли азобидин май эттим орзу,
Зоҳидо, ўлдум деганда, оби ҳайвон истадим.
Эй Навоий, ишқ аро ўлсанг доғи васл истама
Ким, муяссар бўлмади, мен улча имкон истадим.
435
Лабинг ҳаёт суйидин зулол эмиш — билдим,
Зулол нуқтаси устида хол эмиш — билдим.
Учуқ лабингда эмас, реза инжу лаъл узра
Ки, барги гул уза бир қатра бол эмиш — билдим.
Қадимки хам бўлуб, оғзинг хаёлидин итти,
Адам ичинда ҳамоноки, дол эмиш — билдим.
Қошингда холнинг овозасин эшитмиш эдим,
Бу Каъба тоқию ул бир Билол эмиш — билдим.
Юзунгни билмас эдим зулф аро чу қилди тулуъ,
Ғариб ахтари фархундафол эмиш — билдим.
Даний тажаммулу озоданинг фалокатидин,
Замон табиати беиътидол эмиш — билдим.
Фироқ шомида сўрдум Навоий аҳволин,
Сочинг хаёлида ошуфтаҳол эмиш — билдим.
Зулол нуқтаси устида хол эмиш — билдим.
Учуқ лабингда эмас, реза инжу лаъл узра
Ки, барги гул уза бир қатра бол эмиш — билдим.
Қадимки хам бўлуб, оғзинг хаёлидин итти,
Адам ичинда ҳамоноки, дол эмиш — билдим.
Қошингда холнинг овозасин эшитмиш эдим,
Бу Каъба тоқию ул бир Билол эмиш — билдим.
Юзунгни билмас эдим зулф аро чу қилди тулуъ,
Ғариб ахтари фархундафол эмиш — билдим.
Даний тажаммулу озоданинг фалокатидин,
Замон табиати беиътидол эмиш — билдим.
Фироқ шомида сўрдум Навоий аҳволин,
Сочинг хаёлида ошуфтаҳол эмиш — билдим.
436
Не учун тарки муҳаббат қилди моҳим — билмадим,
Бу ғазабким, айлади моҳим, гуноҳим — билмадим.
Ошиқ ўлдум, ёрдин топқай дебон кўнглум висол,
Ҳажр бу янглиғ бўлурни кийнахоҳим — илмадим.
Ёр кўйи ичра итти зор жисмим оҳдин,
Қайда тушканни бу елдин барги коҳим— билмадим.
Ишқ бўстониға кирганда ҳавоий қуш кеби,
Сунбули зулфи бўлурни доми роҳим — билмадим.
Ақлу хушу сабрим итти, кўргач ул кирпик сафин,
Бир-бир ўлмоғни қора кўргач, сипоҳим — билмадим.
Кирмагунча дайр аро тинч ўлмадим, тут бодаким,
Ғуссадин бу қалъа эрканни паноҳим — билмадим.
Эй Навоий, буйла қилған рўзгоримни қора,
Ҳажр шоми эрди ёхуд дуди оҳим — билмадим.
Бу ғазабким, айлади моҳим, гуноҳим — билмадим.
Ошиқ ўлдум, ёрдин топқай дебон кўнглум висол,
Ҳажр бу янглиғ бўлурни кийнахоҳим — илмадим.
Ёр кўйи ичра итти зор жисмим оҳдин,
Қайда тушканни бу елдин барги коҳим— билмадим.
Ишқ бўстониға кирганда ҳавоий қуш кеби,
Сунбули зулфи бўлурни доми роҳим — билмадим.
Ақлу хушу сабрим итти, кўргач ул кирпик сафин,
Бир-бир ўлмоғни қора кўргач, сипоҳим — билмадим.
Кирмагунча дайр аро тинч ўлмадим, тут бодаким,
Ғуссадин бу қалъа эрканни паноҳим — билмадим.
Эй Навоий, буйла қилған рўзгоримни қора,
Ҳажр шоми эрди ёхуд дуди оҳим — билмадим.
437
Эй, кўнгулга юз туман бедод сендин, жонға ҳам,
Мунча бирла рашк андин мунга, мундин онға ҳам.
Мовию гулгун тўн эрмаским, кўзу кўнглум аро,
Суға доғи тушмиш ул усрук, бўялмиш қонға ҳам.
Ҳусниға ҳайронмен ул янглиғ, мени ҳайронки эл,
Ҳам анинг ҳусниға ҳайрондур, мени ҳайронға ҳам.
Эл бузуғ кўнглин сўра борған эмиш ул ганжи ҳусн,
Ранжа қилғайму қадам, ё раб, бизинг вайронга ҳам.
Ламъаи пайконидинму кўнглум ичра тушти ўт,
Йўқса кўнглумдин ўқиға тушти ўт, пайконға ҳам.
Қил гадойингға вафо, эй хўблар султониким,
Бевафолиғдур гадоға умр иши, султонға ҳам.
Эй Навоий, давр аёғин тут ғанимат, ушбу дам
Ким, саботе йўқтурур бу даврға, давронға ҳам.
Мунча бирла рашк андин мунга, мундин онға ҳам.
Мовию гулгун тўн эрмаским, кўзу кўнглум аро,
Суға доғи тушмиш ул усрук, бўялмиш қонға ҳам.
Ҳусниға ҳайронмен ул янглиғ, мени ҳайронки эл,
Ҳам анинг ҳусниға ҳайрондур, мени ҳайронға ҳам.
Эл бузуғ кўнглин сўра борған эмиш ул ганжи ҳусн,
Ранжа қилғайму қадам, ё раб, бизинг вайронга ҳам.
Ламъаи пайконидинму кўнглум ичра тушти ўт,
Йўқса кўнглумдин ўқиға тушти ўт, пайконға ҳам.
Қил гадойингға вафо, эй хўблар султониким,
Бевафолиғдур гадоға умр иши, султонға ҳам.
Эй Навоий, давр аёғин тут ғанимат, ушбу дам
Ким, саботе йўқтурур бу даврға, давронға ҳам.