НУН ҲАРФИНИНГ НОЗАНИНЛАРИНИНГ НАМУДОРИ «ФАВОЙИД»ДИН
438
438
Тилаб жаннатни, ўтмон дўст кўйида гадолиғдии,
Муҳаққар боғ учун кечмак бўлурму подшолиғдин.
Бўлуб бсгона, ул май доғи то хирқамдадур билдим
Ки, доғи ҳажр эмиш охир натижа ошнолиғдин.
Фироқинг ичра қолғач, ўлмакимга қилма ҳайратким,
Ўлумдин ўзга иш йўқ, жисмға жондин жудолиғдин.
Ажойиб ибтилодур банди зулфунг ичра жонларға
Ки, бор ўлмакча бир соат нажот ул мубталолиғдин.
Жаҳон шўхинки, эл маҳбубидур, ақд айладинг, лекин
Тааммул қилки, не лозим келур бу кадхудолиғдин.
Ёрут май ламъасидин хилватимни бир кун, эй муғким,
Ёруғлуғ топмадим хилватда йиллар порсолиғдин.
Кўзум андоқ қорармиш тийра зуҳд ичраки, гар соқий,
Демон май тутса, заҳр ичкаймен ани кўз қоролиғдин.
Бу гулшан ғунчасида жола эрмаским, тиш иржайтиб
Кулар ошуфта булбул навҳасиға бевафолиғдин.
Навоий, бенаволиқ шевасин берма иликдинким,
Наво ҳар кимки истабтур, топибтур бенаволиғдин.
Муҳаққар боғ учун кечмак бўлурму подшолиғдин.
Бўлуб бсгона, ул май доғи то хирқамдадур билдим
Ки, доғи ҳажр эмиш охир натижа ошнолиғдин.
Фироқинг ичра қолғач, ўлмакимга қилма ҳайратким,
Ўлумдин ўзга иш йўқ, жисмға жондин жудолиғдин.
Ажойиб ибтилодур банди зулфунг ичра жонларға
Ки, бор ўлмакча бир соат нажот ул мубталолиғдин.
Жаҳон шўхинки, эл маҳбубидур, ақд айладинг, лекин
Тааммул қилки, не лозим келур бу кадхудолиғдин.
Ёрут май ламъасидин хилватимни бир кун, эй муғким,
Ёруғлуғ топмадим хилватда йиллар порсолиғдин.
Кўзум андоқ қорармиш тийра зуҳд ичраки, гар соқий,
Демон май тутса, заҳр ичкаймен ани кўз қоролиғдин.
Бу гулшан ғунчасида жола эрмаским, тиш иржайтиб
Кулар ошуфта булбул навҳасиға бевафолиғдин.
Навоий, бенаволиқ шевасин берма иликдинким,
Наво ҳар кимки истабтур, топибтур бенаволиғдин.
439
Еткуруб эрдим фироқинг тунлари гардунға ун,
Шукрким, васлинг куни эмди не ул ундур, не тун.
Юз ёпиб, қилдинг узун шоми ғамимни, эй қуёш,
То қуёш мағрибқа мойил, сояси кўпрак узун.
Дема: зулфум бандидин бош чекма, бўйнунг тўлғама,
Тиғ агар сурсангки, мен бош қўйдуму туттум бўюн.
Тийра оҳим элга зоҳир қилди кўнглум куймакин,
Гарчи ўт ёшунса, ани ошкор айлар тутун.
Ўртаниб жисмим, бало даштида саргардон кезар,
Шуъладин таркиб топқон буйлаким кўрмиш қуюн.
Соқиё, тут жом, солма тонглаға май ваъдасин,
Тонгла чун маълум эмас, бори ғаниматдур букун.
Эй Навоий, қўл суроҳидек бўюнни қучқали
Етмаса, бори суроҳи бўйниға илгингни сун.
Шукрким, васлинг куни эмди не ул ундур, не тун.
Юз ёпиб, қилдинг узун шоми ғамимни, эй қуёш,
То қуёш мағрибқа мойил, сояси кўпрак узун.
Дема: зулфум бандидин бош чекма, бўйнунг тўлғама,
Тиғ агар сурсангки, мен бош қўйдуму туттум бўюн.
Тийра оҳим элга зоҳир қилди кўнглум куймакин,
Гарчи ўт ёшунса, ани ошкор айлар тутун.
Ўртаниб жисмим, бало даштида саргардон кезар,
Шуъладин таркиб топқон буйлаким кўрмиш қуюн.
Соқиё, тут жом, солма тонглаға май ваъдасин,
Тонгла чун маълум эмас, бори ғаниматдур букун.
Эй Навоий, қўл суроҳидек бўюнни қучқали
Етмаса, бори суроҳи бўйниға илгингни сун.
440
Юзунгким тозароқдур барги гулдин,
Учар кўздин вале чиқмас кўнгулдин.
Куюб ҳажрингда кул бўлдум ва лекин
Ёруқтур ишқ миръоти бу кулдин.
Ажаб фархунда зоте сенки, одам
Мубоҳот айлагай сендек ўғулдин.
Қулимен ишқнингким, танламайдур
Муҳаббат шевасида шаҳни қулдин.
Сироти мустақим ўлди шариат
Ки, жаннат топмоғунг ўтмай бу пулдин.
Бағоят ҳийлагардур золи гардун,
Агар эрсен, ҳазар қилғил бу тулдин.
Тариқи ишқ ила борғил, Навоий
Ки, озди ҳар кишиким, чиқти йўлдин.
Учар кўздин вале чиқмас кўнгулдин.
Куюб ҳажрингда кул бўлдум ва лекин
Ёруқтур ишқ миръоти бу кулдин.
Ажаб фархунда зоте сенки, одам
Мубоҳот айлагай сендек ўғулдин.
Қулимен ишқнингким, танламайдур
Муҳаббат шевасида шаҳни қулдин.
Сироти мустақим ўлди шариат
Ки, жаннат топмоғунг ўтмай бу пулдин.
Бағоят ҳийлагардур золи гардун,
Агар эрсен, ҳазар қилғил бу тулдин.
Тариқи ишқ ила борғил, Навоий
Ки, озди ҳар кишиким, чиқти йўлдин.
441
Ишқ чун берди таним шуъласиға кўкта ўрун,
Чекти бир-бирдин ани, айириб учқун-учқун.
Ишқ ўти ёққали чок этти қуруқ жисмимни,
Ёрса хушроқ туташур, неча қуруқ бўлса ўтун.
Шуълалиқ тан била ғам даштида саргардонмен,
Гўйиё ели самум ўлса, бўлур буйла қуюн.
Дуди оҳимға етишмас, чиқибон абри баҳор,
Уйлаким рифъат ила абри баҳорига тутун.
Чарх ёғдурса кавокибни, сиришкимча эмас,
Қанда дарё била тенг бўлғани бордур шудрун.
Тийр борони ғаминг жону танимдин ўтти,
Оллоҳ-оллоҳ не бало бу ёғин эрмиш ўткун.
Кўкрагим чокини тикмак била бутсун демангиз,
Субҳнинг кўнглакининг чокини ким кўрди бутун.
Зоҳидо, тонглаги кавсар майидин кўп дема сўз,
Келки, майхона аро хуш тутоли ўзни букун.
Истамас бўлсанг ишинг узра гириҳ, тузлук қил
Ким, ёғин риштасиға қатраси худ келди тугун.
Мастмен, лек унаман тугмаи тож айласа шайх,
Зуҳди кўйи аро хирқамдин агар тушса юрун.
Эй Навоий, дема зулфи аро ҳолингни, дегил
Ким, эрур асру анинг қиссаси чирмашу узун.
Чекти бир-бирдин ани, айириб учқун-учқун.
Ишқ ўти ёққали чок этти қуруқ жисмимни,
Ёрса хушроқ туташур, неча қуруқ бўлса ўтун.
Шуълалиқ тан била ғам даштида саргардонмен,
Гўйиё ели самум ўлса, бўлур буйла қуюн.
Дуди оҳимға етишмас, чиқибон абри баҳор,
Уйлаким рифъат ила абри баҳорига тутун.
Чарх ёғдурса кавокибни, сиришкимча эмас,
Қанда дарё била тенг бўлғани бордур шудрун.
Тийр борони ғаминг жону танимдин ўтти,
Оллоҳ-оллоҳ не бало бу ёғин эрмиш ўткун.
Кўкрагим чокини тикмак била бутсун демангиз,
Субҳнинг кўнглакининг чокини ким кўрди бутун.
Зоҳидо, тонглаги кавсар майидин кўп дема сўз,
Келки, майхона аро хуш тутоли ўзни букун.
Истамас бўлсанг ишинг узра гириҳ, тузлук қил
Ким, ёғин риштасиға қатраси худ келди тугун.
Мастмен, лек унаман тугмаи тож айласа шайх,
Зуҳди кўйи аро хирқамдин агар тушса юрун.
Эй Навоий, дема зулфи аро ҳолингни, дегил
Ким, эрур асру анинг қиссаси чирмашу узун.
442
Риштаи жоним санга боғлигдур, ўлтур бир замон
Ким, эрур қўпмоқ ҳамону риштани узмак ҳамон.
Фаҳм этар яхши ёмон васлинг манга тегмасниким,
Яхшилардин яхшисен сен, мен ёмонлардин ямон.
Васли нўши лаззатин сўрдунг, жавобин не дейин,
Менки ҳижрон нешидин бир лаҳза топмасмен амон.
Ашк уза қолқир заифу зор жисмим оҳдин,
Тунд ел таҳрикидин андоқки, баҳр узра самон.
Элдин ўлмишмен рамида ани ром айлай дебон,
Лекин ул ёр элга ром, аммо эрур мендин рамон.
Бу фано дайрида ҳар дамким ўтар, тут муғтанам
Ким, яна бир дамғача мумкин эмас бўлмоқ замон.
Эй Навоий, давр агар будур, мени маст эткали
Сен тўла қуйким, мен анинг софу дурдин толғамон.
Ким, эрур қўпмоқ ҳамону риштани узмак ҳамон.
Фаҳм этар яхши ёмон васлинг манга тегмасниким,
Яхшилардин яхшисен сен, мен ёмонлардин ямон.
Васли нўши лаззатин сўрдунг, жавобин не дейин,
Менки ҳижрон нешидин бир лаҳза топмасмен амон.
Ашк уза қолқир заифу зор жисмим оҳдин,
Тунд ел таҳрикидин андоқки, баҳр узра самон.
Элдин ўлмишмен рамида ани ром айлай дебон,
Лекин ул ёр элга ром, аммо эрур мендин рамон.
Бу фано дайрида ҳар дамким ўтар, тут муғтанам
Ким, яна бир дамғача мумкин эмас бўлмоқ замон.
Эй Навоий, давр агар будур, мени маст эткали
Сен тўла қуйким, мен анинг софу дурдин толғамон.
443
Ул кони малоҳатда демон бор эди бир он,
Лав танзур фи ҳусниҳи-л-он камо кон.
Ин иҳтариқа жисми мин нори ҳавойиҳ,
Куймаслиги хаснинг чоқин етканда не имкон.
Ўлгум сусабон ҳажр биёбонида, раҳм эт,
Конат шафаҳак-айну ҳаёт ано атшон.
Ё қуррату айни жиъ ва-р-ҳам бидумуъи,
Ким қилди бу селоб кўзум уйини вайрон.
Эй қонки, кўзумдин оқасен раҳмки, ўлгум,
Мин жайри дами-л-айни лано ҳосилу ийқон.
Лав лам йакуни-р-ройиҳати-л-манзили салмо,
Юз қатла банд манзилидин кетмиш эди жон.
Ҳар важҳ ила гар ўлса Навоий не ажабким,
Мин кулли вужуҳин суфи важҳика ҳайрон.
Лав танзур фи ҳусниҳи-л-он камо кон.
Ин иҳтариқа жисми мин нори ҳавойиҳ,
Куймаслиги хаснинг чоқин етканда не имкон.
Ўлгум сусабон ҳажр биёбонида, раҳм эт,
Конат шафаҳак-айну ҳаёт ано атшон.
Ё қуррату айни жиъ ва-р-ҳам бидумуъи,
Ким қилди бу селоб кўзум уйини вайрон.
Эй қонки, кўзумдин оқасен раҳмки, ўлгум,
Мин жайри дами-л-айни лано ҳосилу ийқон.
Лав лам йакуни-р-ройиҳати-л-манзили салмо,
Юз қатла банд манзилидин кетмиш эди жон.
Ҳар важҳ ила гар ўлса Навоий не ажабким,
Мин кулли вужуҳин суфи важҳика ҳайрон.
444
Эй, юзунг устида кўз андоқки, ораз узра айн,
Нун била икки қошинг ичра тафовут бину байн.
Мен киму тақво мусулмонларки, ҳар соат солур
Кўнглума ул икки кофир кўз хаёли шўру шайн.
Анжум истар чарх тосида тугонлар ишқдин,
То кўрубтур ул муқаммирваш қўлида каъбатайн.
Йирттинг умрум сижиллин, тиғ ила бошим чопиб,
Қолмади бўйнумда ҳижрон ўлтуруб бори бу дайн.
Деди: оғзимдур сенинг умрунг, висолим истагил,
Умр агар бўлса, висолин топқамен ал умр айн.
Соқиё, кўп ваъда қилдинг, роҳ ила роҳат етур,
Йўқса қил маъюским, алъясу иҳд-ал роҳатайн.
Эй Навоий, нега маъюс ўлғай улким, шоҳидур
Хусрави Ғозий муиззи мулку дин Султон Ҳусайн.
Нун била икки қошинг ичра тафовут бину байн.
Мен киму тақво мусулмонларки, ҳар соат солур
Кўнглума ул икки кофир кўз хаёли шўру шайн.
Анжум истар чарх тосида тугонлар ишқдин,
То кўрубтур ул муқаммирваш қўлида каъбатайн.
Йирттинг умрум сижиллин, тиғ ила бошим чопиб,
Қолмади бўйнумда ҳижрон ўлтуруб бори бу дайн.
Деди: оғзимдур сенинг умрунг, висолим истагил,
Умр агар бўлса, висолин топқамен ал умр айн.
Соқиё, кўп ваъда қилдинг, роҳ ила роҳат етур,
Йўқса қил маъюским, алъясу иҳд-ал роҳатайн.
Эй Навоий, нега маъюс ўлғай улким, шоҳидур
Хусрави Ғозий муиззи мулку дин Султон Ҳусайн.
445
Ишқ аро куйсам, кулумни лутф этиб ё зулминан,
Хайли мўри қилким, ул кўй ичра қилғайлар ватан.
Кўйида урён таним дафн айланг, ўлсам ишқ аро
Ким, шаҳид ўлганға туфроғ пардаси басдур кафан.
Дард ўқи жисмимға ёғди, гўйиё бўлди сипеҳр,
Ҳар ҳилол андоза қавсидин манга новак фикан.
Кўйида қатлимға розимен, нечукким телба ит,
Чексалар, лекин тоқиб бўйнумға зулфидин расан.
Нозик эрмас ҳулла, жонлар риштасидин кўнглак эт,
Ким анга жисминг таҳаммул қилғай, эй нозук бадан.
Бу чаман гулзориға берма кўнгул, эй андалиб,
Ким эрур, ҳар гулки кўрсанг, теграсида юз тикан.
Эй Навоий, кўйига бордим тилаб қадду юзин,
Боғни найлай, кераклик йўқ манга сарву суман.
Хайли мўри қилким, ул кўй ичра қилғайлар ватан.
Кўйида урён таним дафн айланг, ўлсам ишқ аро
Ким, шаҳид ўлганға туфроғ пардаси басдур кафан.
Дард ўқи жисмимға ёғди, гўйиё бўлди сипеҳр,
Ҳар ҳилол андоза қавсидин манга новак фикан.
Кўйида қатлимға розимен, нечукким телба ит,
Чексалар, лекин тоқиб бўйнумға зулфидин расан.
Нозик эрмас ҳулла, жонлар риштасидин кўнглак эт,
Ким анга жисминг таҳаммул қилғай, эй нозук бадан.
Бу чаман гулзориға берма кўнгул, эй андалиб,
Ким эрур, ҳар гулки кўрсанг, теграсида юз тикан.
Эй Навоий, кўйига бордим тилаб қадду юзин,
Боғни найлай, кераклик йўқ манга сарву суман.
446
Мусаввиреки, қилур кўйи гардининг рақамин,
Қўюнгки, кўзга чекай сурма милидек қаламин.
Йилон таҳаррукин ар қуш тутарда кўрмайсен,
Кўнгул олур чоғи кўр банди зулфи печу хамин.
Ниҳон тан ичра туганлардин ўлди мунглуғ жон,
Гадоки, таъбия қилғай либос аро дирамин.
Кўнгулки, ғам сипаҳин кўрди — чекти шуълаи оҳ,
Биров кебики, тикар мўр хайлиға аламин.
Хиромин асру севармен вале кўнгул ичра,
Аёғ чу қўйди, тилармен, кўтармагай қадамин.
Хумор муҳлик эди, дайр пири тутти қадаҳ,
Унутмоғум, агар ўлсам доғи, анинг карамин.
Навоиё, адам истар фалак вужудунгни,
Тенг онгласин доғи анинг вужуд ила адамин.
Қўюнгки, кўзга чекай сурма милидек қаламин.
Йилон таҳаррукин ар қуш тутарда кўрмайсен,
Кўнгул олур чоғи кўр банди зулфи печу хамин.
Ниҳон тан ичра туганлардин ўлди мунглуғ жон,
Гадоки, таъбия қилғай либос аро дирамин.
Кўнгулки, ғам сипаҳин кўрди — чекти шуълаи оҳ,
Биров кебики, тикар мўр хайлиға аламин.
Хиромин асру севармен вале кўнгул ичра,
Аёғ чу қўйди, тилармен, кўтармагай қадамин.
Хумор муҳлик эди, дайр пири тутти қадаҳ,
Унутмоғум, агар ўлсам доғи, анинг карамин.
Навоиё, адам истар фалак вужудунгни,
Тенг онгласин доғи анинг вужуд ила адамин.
447
Нетиб тамаъ қилайин бўйнума сочинг расанин
Ким, ул қуёш юзига солди чин ила шиканин.
Бузуғ кўнгул аро ишқинг чу кирди — қочти хирад,
Бу аждаҳони кўруб, бум қўйди ўз ватанин.
Тирилди хатту юзунгдин кўнгул, магар эктинг,
Хизр суйи била бу боғ сабзаю саманин.
Қатили ишқинг агар кирса равза тавфиға ҳур,
Кетурса ҳулла, ола олмағай анинг кафанин.
Кўнгулда хор ғамидур — ўларман, эй Маръям,
Масиҳ игнаси бирла чекай десанг тиканин.
Жаҳонда раз қизининг лаълидин оғиз олма,
Десангки, кўрмагасен золи чарх макру фанин.
Навоий усрук агар дайр ичинда ўртади доғ,
Магарки сузгуч ила кимса боғлағай туганин.
Ким, ул қуёш юзига солди чин ила шиканин.
Бузуғ кўнгул аро ишқинг чу кирди — қочти хирад,
Бу аждаҳони кўруб, бум қўйди ўз ватанин.
Тирилди хатту юзунгдин кўнгул, магар эктинг,
Хизр суйи била бу боғ сабзаю саманин.
Қатили ишқинг агар кирса равза тавфиға ҳур,
Кетурса ҳулла, ола олмағай анинг кафанин.
Кўнгулда хор ғамидур — ўларман, эй Маръям,
Масиҳ игнаси бирла чекай десанг тиканин.
Жаҳонда раз қизининг лаълидин оғиз олма,
Десангки, кўрмагасен золи чарх макру фанин.
Навоий усрук агар дайр ичинда ўртади доғ,
Магарки сузгуч ила кимса боғлағай туганин.
448
Неча кундурки хабар топмамишам сиймбаримдин,
Не асардур хабаримдин, на хабардур асаримдин.
Назарим оллида ойсиз кечадин тийрароқ ўлди,
Ҳажр кундузлари, то борди қуёшим назаримдин.
Захми қотил эканин дерга эрур ҳар бири бир тил,
Тиғи ҳажри қаю парголаки, тилди жигаримдин.
Келурам оҳ нла расволиғ ўти ҳар сари сочиб,
Офият аҳли, саломат қўпунгуз раҳгузаримдин.
Буйлаким, ул кўзи офат ёнар ўт жонима урди,
Барқи офат чоқилур олам аро ҳар шараримдин.
Ул сифат ишқу жунун тоғ ила дашти аро иттим,
Ки,на Фарҳод нишон топти, на Мажнун хабаримдин
Даҳр боғида вафо нахли экиб, берди жафо бар,
Боғбоно, деки, не бергамен ул самаримдин.
Носиҳо, ишқу жунундур ҳунарим, тарки буюрма,
Санга ор ўлса, манга фахрдурур бу ҳунаримдин.
Эй Навоий, борибон ёр, фано даштиға туштум,
Магар ул қайтса, мен қайтқамен бу сафаримдин.
Не асардур хабаримдин, на хабардур асаримдин.
Назарим оллида ойсиз кечадин тийрароқ ўлди,
Ҳажр кундузлари, то борди қуёшим назаримдин.
Захми қотил эканин дерга эрур ҳар бири бир тил,
Тиғи ҳажри қаю парголаки, тилди жигаримдин.
Келурам оҳ нла расволиғ ўти ҳар сари сочиб,
Офият аҳли, саломат қўпунгуз раҳгузаримдин.
Буйлаким, ул кўзи офат ёнар ўт жонима урди,
Барқи офат чоқилур олам аро ҳар шараримдин.
Ул сифат ишқу жунун тоғ ила дашти аро иттим,
Ки,на Фарҳод нишон топти, на Мажнун хабаримдин
Даҳр боғида вафо нахли экиб, берди жафо бар,
Боғбоно, деки, не бергамен ул самаримдин.
Носиҳо, ишқу жунундур ҳунарим, тарки буюрма,
Санга ор ўлса, манга фахрдурур бу ҳунаримдин.
Эй Навоий, борибон ёр, фано даштиға туштум,
Магар ул қайтса, мен қайтқамен бу сафаримдин.
449
Йўқ фурқат аро баҳрам не тандину не жондин,
Биллаҳки, тўюбтурмен ҳам мундину, ҳам ондин.
Жон душману жонон худ андин манга душманроқ,
Тонг йўқ, кўп эса дардим жондин эса жонондин.
Кўксумга урар тошқа гар тегди ўқунг не суд,
Куйдурмакима, чунким ўт секреди пайкондин.
Мен хастани рашк ўртар, айларга малак сурма
Гардеки, чиқар кўкка жавлонида майдондин.
Зулфидин агар кўнглум жамъ ўлмади, айб эрмас
Ким, топқуси жамият ул хайли паришондин.
Эл зарқу фирибидин воқиф киши Мажнундек,
Не айб, кўнгул узмас гар ғули биёбондин.
Заҳр ичгилу май ичма, даҳр ичра Навоийдек
Ким, нафъ хумор-ўқдур бу соғари давронднн.
Биллаҳки, тўюбтурмен ҳам мундину, ҳам ондин.
Жон душману жонон худ андин манга душманроқ,
Тонг йўқ, кўп эса дардим жондин эса жонондин.
Кўксумга урар тошқа гар тегди ўқунг не суд,
Куйдурмакима, чунким ўт секреди пайкондин.
Мен хастани рашк ўртар, айларга малак сурма
Гардеки, чиқар кўкка жавлонида майдондин.
Зулфидин агар кўнглум жамъ ўлмади, айб эрмас
Ким, топқуси жамият ул хайли паришондин.
Эл зарқу фирибидин воқиф киши Мажнундек,
Не айб, кўнгул узмас гар ғули биёбондин.
Заҳр ичгилу май ичма, даҳр ичра Навоийдек
Ким, нафъ хумор-ўқдур бу соғари давронднн.
450
Музаҳҳаб айлаган пайконларинг жисмим аро ҳар ён,
Дема бош чектиким, чекти забона шуълаи ҳижрон.
Қачон пайкон кўрунмас, ҳажр ўтининг шуъласи бўлса,
Ани тортиб чиқармоқ захм ичидин бормудур имкон.
Не тош отиб, танимни захм қилсанг, ғамға қолурмен,
Мунга не боғлай ани, қайда боғлай, деб мени урён.
Бало даштида кўрган ваҳш Мажнунни, мени доги,
Хирад аҳли қошинда телба кўргандек, қолиб ҳайрон.
Сўнгакларни танимдин бир-бир айирди ғами ҳажринг,
Маҳалдур итларингни айласам кулбам аро меҳмон.
Не мен қолғум, не сен боқий, замоне келгил, эй соқий,
Қадаҳ даврини хуш тутким, вафосиздур басе даврон.
Вафосиздур замон аҳли, замонда не вафо бўлғай,
Вафо аҳли булардин гар вафо истар, эрур нодон.
Хушо, дайр ичра майхона, тўла илгимда паймона,
Мену аҳли фано оғзида куллу ман алайҳо фон.
Фано дайрида сойиллиқни султонлиқдин ортуқ тут
Ки, ўлмакликда тенгдурлар агар сойил, агар султон.
Жаҳон ичра кишининг чун йўқию бори яксондур,
Не фаррух кимсадур кўрган жаҳон бору йўқин яксон.
Навоий, ўзни хуш тутким, кишига даҳр иши бордур,
Агар мушкул тутар — мушкул ва гар осон тутар — осон.
Дема бош чектиким, чекти забона шуълаи ҳижрон.
Қачон пайкон кўрунмас, ҳажр ўтининг шуъласи бўлса,
Ани тортиб чиқармоқ захм ичидин бормудур имкон.
Не тош отиб, танимни захм қилсанг, ғамға қолурмен,
Мунга не боғлай ани, қайда боғлай, деб мени урён.
Бало даштида кўрган ваҳш Мажнунни, мени доги,
Хирад аҳли қошинда телба кўргандек, қолиб ҳайрон.
Сўнгакларни танимдин бир-бир айирди ғами ҳажринг,
Маҳалдур итларингни айласам кулбам аро меҳмон.
Не мен қолғум, не сен боқий, замоне келгил, эй соқий,
Қадаҳ даврини хуш тутким, вафосиздур басе даврон.
Вафосиздур замон аҳли, замонда не вафо бўлғай,
Вафо аҳли булардин гар вафо истар, эрур нодон.
Хушо, дайр ичра майхона, тўла илгимда паймона,
Мену аҳли фано оғзида куллу ман алайҳо фон.
Фано дайрида сойиллиқни султонлиқдин ортуқ тут
Ки, ўлмакликда тенгдурлар агар сойил, агар султон.
Жаҳон ичра кишининг чун йўқию бори яксондур,
Не фаррух кимсадур кўрган жаҳон бору йўқин яксон.
Навоий, ўзни хуш тутким, кишига даҳр иши бордур,
Агар мушкул тутар — мушкул ва гар осон тутар — осон.
451
Фурқатингдин судурур кўнглум, хаёлинг ул судин
Уйла зоҳирдурки, зоҳирдур жамолинг кўзгудин.
Ул юз оллимдин кўрунгач, қочти ҳижрон зулмати,
Соя қолғандек кейин, хуршид чиққач ўтрудин.
Ҳажр бийми ичра бўлдум паст, баским, йиғладим,
Васл уммиди доғи топсам, сустаюрмен кулгудин.
Деб эдинг қатлингға келгум, чун ишим ўлмакдурур,
Келса ўлгум, келмаса ҳам, ўлгум ушбу қайғудин.
Чекмишам қотил кўзунг оллинда кўнглум сайдини,
Чун қулайдур — бир ўқ от, ўткарма ани қобудин.
Дермен, айлай сурма бир соҳиб назарнинг гардини,
Оҳким, уйғонмағур бахтим, кўз очмас уйқудин.
Кўргали ани Навоийдек ўзумдин бормишам,
Ўзига келтурмас ул айёр ушбу бехудин.
Уйла зоҳирдурки, зоҳирдур жамолинг кўзгудин.
Ул юз оллимдин кўрунгач, қочти ҳижрон зулмати,
Соя қолғандек кейин, хуршид чиққач ўтрудин.
Ҳажр бийми ичра бўлдум паст, баским, йиғладим,
Васл уммиди доғи топсам, сустаюрмен кулгудин.
Деб эдинг қатлингға келгум, чун ишим ўлмакдурур,
Келса ўлгум, келмаса ҳам, ўлгум ушбу қайғудин.
Чекмишам қотил кўзунг оллинда кўнглум сайдини,
Чун қулайдур — бир ўқ от, ўткарма ани қобудин.
Дермен, айлай сурма бир соҳиб назарнинг гардини,
Оҳким, уйғонмағур бахтим, кўз очмас уйқудин.
Кўргали ани Навоийдек ўзумдин бормишам,
Ўзига келтурмас ул айёр ушбу бехудин.
452
Ёрутмас қуёш тийра шомим қоросин
Ки, бу шом этар тийра анинг зиёсин.
Очар шоҳ ўзи банд қилғанни, лекин,
Халос айлай олмас биров мубталосин.
Гар Айюб сабр этти турлук балода,
Вале кўрмади ҳажр шоми балосин.
Булут бўлди оҳимким, ул ойни ёпқай,
Улустин қилиб тийра ишқи ҳавосин.
Дирам ўрниға берса анжумни ташлар,
Агар имтиҳон қилсанг, ул ой гадосин.
Қани раъий мундин савоб, эй кўнгулким,
Киши қойил ўлса, билиб ўз хатосин.
Навоий эрур булбулунг лекин, эй гул,
Унуттурди ҳажринг хазони навосин.
Ки, бу шом этар тийра анинг зиёсин.
Очар шоҳ ўзи банд қилғанни, лекин,
Халос айлай олмас биров мубталосин.
Гар Айюб сабр этти турлук балода,
Вале кўрмади ҳажр шоми балосин.
Булут бўлди оҳимким, ул ойни ёпқай,
Улустин қилиб тийра ишқи ҳавосин.
Дирам ўрниға берса анжумни ташлар,
Агар имтиҳон қилсанг, ул ой гадосин.
Қани раъий мундин савоб, эй кўнгулким,
Киши қойил ўлса, билиб ўз хатосин.
Навоий эрур булбулунг лекин, эй гул,
Унуттурди ҳажринг хазони навосин.
453
Нетиб ўпкаймен ул чобук аёғин,
Ўпа олмон чу рахшининг тувоғин.
Буларни бўлмаса ўпмак, не имкон
Тахайюл бирла ҳам ўпмак дудоғин.
Азиз андоқки кўз ичра саводи,
Кўнгулда ҳам тутармен тоза доғин.
Керак тутмоқ хатинг атрини топқан
Бинафшазордин ўтса димоғин.
Мену соғар, фақиҳу жоми кавсар,
Бале, ҳар кимса кўрсун ўз аёғин.
Жаҳон макрин биравким билди, бермас
Жаҳон мулкига бир дамлиғ фароғин.
Саранжом ўлмак эрмиш, эй Навоий,
Хизр умри муяссар бўлди соғин.
Ўпа олмон чу рахшининг тувоғин.
Буларни бўлмаса ўпмак, не имкон
Тахайюл бирла ҳам ўпмак дудоғин.
Азиз андоқки кўз ичра саводи,
Кўнгулда ҳам тутармен тоза доғин.
Керак тутмоқ хатинг атрини топқан
Бинафшазордин ўтса димоғин.
Мену соғар, фақиҳу жоми кавсар,
Бале, ҳар кимса кўрсун ўз аёғин.
Жаҳон макрин биравким билди, бермас
Жаҳон мулкига бир дамлиғ фароғин.
Саранжом ўлмак эрмиш, эй Навоий,
Хизр умри муяссар бўлди соғин.
454
Икки гул кеча кулбамни гулистон айлабон,
Олдилар жонимни бедод, улча имкон айлабон.
Бири бўркин синдуруб, жонлар сафин синдурғали,
Ақлу дин мулкин сафи мужгони вайрон айлабои.
Бири бир неча ҳилолин эгри боғлаб ноз ила,
Анжуму афлокни ҳусниға ҳайрон айлабон.
Бири хатти сабзасидин гулга боғлаб ҳошия,
Базмин ул сабзаю гул боғи ризвон айлабон.
Бири олам аҳлининг кўнгли қушин сайд эткали,
Сунбули домини гул узра паришон айлабон.
Бири қошу кирпигидек ўқ била ё илгида,
Лекин ул ё бирла-ўқ жонларни қурбон айлабон.
Бири вўсма бирла сурма рангидин кўк тоқини,
Офат ангизу қора наргисни фаттон айлабон.
Бири боғлаб баргни тўн узра миноранг қур,
Нахли қаддин ғайрати сарви хиромон айлабон.
Бири гулгун тўнға сариғ астардин зеб этиб,
Сарви раъносин гули раънода пинҳон айлабон.
Мастлиғдин ул қилиб илгида доғин ошкор,
Шўхлиғдин жонға бу юз доғи пинҳон айлабон.
Зулм ила ул ўлтуруб, бу лутф бирла тиргузуб,
Гар бу қилса зулм, ул ҳам лутфу эҳсон айлабон.
Мен агар боқсам бу ён, тиғ уруб анинг ишваси,
Боқсам ул ён, ғамзадин бу тийр борон айлабон.
Эй Навоий, бу фасонанг ё туш эркин, ё хаёл,
Неча лоф урмоқ ўзунга мунча бўҳтон айлабон.
Олдилар жонимни бедод, улча имкон айлабон.
Бири бўркин синдуруб, жонлар сафин синдурғали,
Ақлу дин мулкин сафи мужгони вайрон айлабои.
Бири бир неча ҳилолин эгри боғлаб ноз ила,
Анжуму афлокни ҳусниға ҳайрон айлабон.
Бири хатти сабзасидин гулга боғлаб ҳошия,
Базмин ул сабзаю гул боғи ризвон айлабон.
Бири олам аҳлининг кўнгли қушин сайд эткали,
Сунбули домини гул узра паришон айлабон.
Бири қошу кирпигидек ўқ била ё илгида,
Лекин ул ё бирла-ўқ жонларни қурбон айлабон.
Бири вўсма бирла сурма рангидин кўк тоқини,
Офат ангизу қора наргисни фаттон айлабон.
Бири боғлаб баргни тўн узра миноранг қур,
Нахли қаддин ғайрати сарви хиромон айлабон.
Бири гулгун тўнға сариғ астардин зеб этиб,
Сарви раъносин гули раънода пинҳон айлабон.
Мастлиғдин ул қилиб илгида доғин ошкор,
Шўхлиғдин жонға бу юз доғи пинҳон айлабон.
Зулм ила ул ўлтуруб, бу лутф бирла тиргузуб,
Гар бу қилса зулм, ул ҳам лутфу эҳсон айлабон.
Мен агар боқсам бу ён, тиғ уруб анинг ишваси,
Боқсам ул ён, ғамзадин бу тийр борон айлабон.
Эй Навоий, бу фасонанг ё туш эркин, ё хаёл,
Неча лоф урмоқ ўзунга мунча бўҳтон айлабон.
455
Эй кўнгул, гар қути жон қилмоқ тилар бўлсанг лабин,
Йўқтур имкон солмайин бўйнунгға тавқи ғабғабин.
Шоми ҳижрон уйла муҳриқдурки, ҳар соат қурур,
Ўл қилиб дарёға ёпинсам булут чодиршабин.
Тийрадур ул навъким, қилғай қуёш нурин қора,
Гарчи кундуз чарх толиъ қилса бахтим кавкабин.
Уйла усрук чиқти жавлон айлаб ул, ойким, қилур
Ер била тенг, кўк уза секретса ногаҳ ашҳабин.
Лаъли жон олмоқ тилар, йўқса такаллум айласа,
Руҳ ила қилғай мушарраф юз Масиҳо қолибин.
Софи май ичким, кудуратдур саросар, англадим
Ҳам замон расмини, ҳам аҳли замоннннг машрабин.
Чарх тоқидин садо эрмас, малойик зикридур,
Чун Навоий еткурур гардунға ё раб-ё рабин.
Йўқтур имкон солмайин бўйнунгға тавқи ғабғабин.
Шоми ҳижрон уйла муҳриқдурки, ҳар соат қурур,
Ўл қилиб дарёға ёпинсам булут чодиршабин.
Тийрадур ул навъким, қилғай қуёш нурин қора,
Гарчи кундуз чарх толиъ қилса бахтим кавкабин.
Уйла усрук чиқти жавлон айлаб ул, ойким, қилур
Ер била тенг, кўк уза секретса ногаҳ ашҳабин.
Лаъли жон олмоқ тилар, йўқса такаллум айласа,
Руҳ ила қилғай мушарраф юз Масиҳо қолибин.
Софи май ичким, кудуратдур саросар, англадим
Ҳам замон расмини, ҳам аҳли замоннннг машрабин.
Чарх тоқидин садо эрмас, малойик зикридур,
Чун Навоий еткурур гардунға ё раб-ё рабин.
456
Етишти байраму рафъ этти рўза қайғусин,
Ҳилол мусайқали ёрутти бода кўзгусин.
Сипеҳр жоми ҳилолиға жилва берди, магар
Ки, бода забт эта олмас нашот кулгусин.
Магарки, қилди шабистонға азм шоҳиди ийд.
Ки, тўкти фарруҳ аёғиға ахтар инжусин.
Далил роҳи шафақ рангу жоми минойи,
Шафақ майини кўру чарх жоми минусин.
Фароғате тилар эрсанг, кўп оғзи хиштини ол,
Ушат бу хишт била зуҳд нангу номусин.
Саҳарки, халқ мусаллоға юз қўяр, хуш тут,
Борурға дайри фано сари тонг қоронғусин.
Навоий, ич қадаҳу фоний ўлки, топти бақо,
Биравки, топмадилар эл суроғу белгусин.
Ҳилол мусайқали ёрутти бода кўзгусин.
Сипеҳр жоми ҳилолиға жилва берди, магар
Ки, бода забт эта олмас нашот кулгусин.
Магарки, қилди шабистонға азм шоҳиди ийд.
Ки, тўкти фарруҳ аёғиға ахтар инжусин.
Далил роҳи шафақ рангу жоми минойи,
Шафақ майини кўру чарх жоми минусин.
Фароғате тилар эрсанг, кўп оғзи хиштини ол,
Ушат бу хишт била зуҳд нангу номусин.
Саҳарки, халқ мусаллоға юз қўяр, хуш тут,
Борурға дайри фано сари тонг қоронғусин.
Навоий, ич қадаҳу фоний ўлки, топти бақо,
Биравки, топмадилар эл суроғу белгусин.
457
Себакедур оразим ранги бирав ҳижронидин,
Олмадек бўлмиш қизил ҳар ёни ашким қонидин.
Новаки қонлиғ кўнгулдин, эйкн, дерсен ўтмамиш,
Айлагил боре назарким, қон томар пайконидин.
Мен кеби мажнунни ҳам бости мазаллат гардиким.
Фаҳм бўлмас захм ила доғи тани урёнидин.
Гўй урардин йўқки, ул чобук қилур бир бошни гўй,
Буки бир ғавғо чиқар ҳар дам анинг майдонидин.
Хўблуғ даврида ёд этгил гаҳе ушшоқни
Ким, басе ёд айлагунгдур хўблуғ давронидин.
Айш базмин, эй кўнгул, майхона айвониға чек
Ким, бало тоши ёғар ҳар дам сипеҳр айвонидин.
Кўйида итлар фиғони андин эркин ҳар кеча
Ким, уюмаслар Навоий нолаю афғонидин.
Олмадек бўлмиш қизил ҳар ёни ашким қонидин.
Новаки қонлиғ кўнгулдин, эйкн, дерсен ўтмамиш,
Айлагил боре назарким, қон томар пайконидин.
Мен кеби мажнунни ҳам бости мазаллат гардиким.
Фаҳм бўлмас захм ила доғи тани урёнидин.
Гўй урардин йўқки, ул чобук қилур бир бошни гўй,
Буки бир ғавғо чиқар ҳар дам анинг майдонидин.
Хўблуғ даврида ёд этгил гаҳе ушшоқни
Ким, басе ёд айлагунгдур хўблуғ давронидин.
Айш базмин, эй кўнгул, майхона айвониға чек
Ким, бало тоши ёғар ҳар дам сипеҳр айвонидин.
Кўйида итлар фиғони андин эркин ҳар кеча
Ким, уюмаслар Навоий нолаю афғонидин.
458
Юзунг кўргач, илик кўксумга урмон, ишқ тобидин
Ки, кўнглумга қўярмен, секрер анинг изтиробидин.
Чиқибтур чун тишинг ҳажринда оҳим абри найсондек,
Не тонгдур, ёғса жола ўрниға анинг саҳобидин.
Кўнгулдин поралар маълум ўлурким, истар ул ойни,
Дамим ўти шарорининг фалак сари шитобидин.
Ҳавойи ишқдурким, бузғай уйларни ҳубоб осо,
Бузулғочким, ҳаво чиқса кўзум баҳри ҳубобидин.
Саводи ҳажр шомича тўкулгай мушк ҳар сари,
Паришон айласа ел, тоб очиб зулфунг танобидин.
Ўтукин то рикоб ўпти, анинг рашкидин истармен,
Ки, тишлаб-тишлаб, ўтук наълидек узсам рикобидин.
Ажаб йўқ, тотса ҳар ит телбараб оғзидин ўт сочқай,
Жунун кўйида тушкан шуълалиқ бағрим кабобидин.
Садодин оби ҳайвон қатраси секрирму ҳар сари,
Ваё сўз дер замон, дур сочилурму лаъли побидин.
Десанг ҳажринг хуморидин халос ўлғаймен, эй соқий,
Магар оғзимға қуйғайсен лаби лаълинг шаробидин.
Не мозидур, не мустақбал орада, сенсену бу дам,
Не шод ўлмоқдурур ҳар дам узун умрунг шитобидин.
Десанг дўзах азобин чек Навоий, тортсун минг йил,
Халос этсанг ани, ё раб, даме ҳижрон азобидин.
Ки, кўнглумга қўярмен, секрер анинг изтиробидин.
Чиқибтур чун тишинг ҳажринда оҳим абри найсондек,
Не тонгдур, ёғса жола ўрниға анинг саҳобидин.
Кўнгулдин поралар маълум ўлурким, истар ул ойни,
Дамим ўти шарорининг фалак сари шитобидин.
Ҳавойи ишқдурким, бузғай уйларни ҳубоб осо,
Бузулғочким, ҳаво чиқса кўзум баҳри ҳубобидин.
Саводи ҳажр шомича тўкулгай мушк ҳар сари,
Паришон айласа ел, тоб очиб зулфунг танобидин.
Ўтукин то рикоб ўпти, анинг рашкидин истармен,
Ки, тишлаб-тишлаб, ўтук наълидек узсам рикобидин.
Ажаб йўқ, тотса ҳар ит телбараб оғзидин ўт сочқай,
Жунун кўйида тушкан шуълалиқ бағрим кабобидин.
Садодин оби ҳайвон қатраси секрирму ҳар сари,
Ваё сўз дер замон, дур сочилурму лаъли побидин.
Десанг ҳажринг хуморидин халос ўлғаймен, эй соқий,
Магар оғзимға қуйғайсен лаби лаълинг шаробидин.
Не мозидур, не мустақбал орада, сенсену бу дам,
Не шод ўлмоқдурур ҳар дам узун умрунг шитобидин.
Десанг дўзах азобин чек Навоий, тортсун минг йил,
Халос этсанг ани, ё раб, даме ҳижрон азобидин.
459
Малолат буми учмас мен гадо вайрони томидин,
Музаҳҳаб қуш кеби шаҳ қасрининг мили мақомидин.
Жамолинг субҳидин сўрдунг нишоне, ваҳ не навъ айтай,
Қутулмаймен чу ҳаргиз тийра зулфунг ҳажри шомидин.
Бу янглиғким тақибсен ҳар кўнгулга зулфдин торе,
Кўнгуллар не қутулғайлар қадинг саркаш хиромидин.
Юзунгнунг ҳажрида бу кўз қорасин лола янглиғ бил,
Қораси даврида эврулган ашки лолафомидин.
Сени истарда бу мажнун хироми барқдек, тонг йўқ
Ки, пўя вақтида ўт чоқилур ҳар тез гомидин.
Лабинг оби ҳаётида эрур Исо дами музмар,
Не тонг, бўлса ўлук жонбахш анинг ширин каломидин.
Чу кўрдум оғзию зулфини, ҳушум борди яғмоға
Ки, мул кайфияти фаҳм ўлди анинг миму ломидин.
Насими зулфин истишмом қилса ақли кули чиқмас —
Жунун атри қиёматқа дегин анинг машомидин.
Ул ой ҳажрннда маҳзунмен, керак майхона ул янглиғ
Ки, май кам бўлмағай йиллар ичиб афлок жомидин.
Манга чун дайр пири саъй қилди бутпараст ўлмоқ,
Унуттум худпараст ўлмоғни анинг иҳтимомидин.
Эрур кўнгли қушиға ҳалқаму ушшоқ отин кўргач,
Навоий отиғаким, ҳалқа чектинг ул асомийдин.
Музаҳҳаб қуш кеби шаҳ қасрининг мили мақомидин.
Жамолинг субҳидин сўрдунг нишоне, ваҳ не навъ айтай,
Қутулмаймен чу ҳаргиз тийра зулфунг ҳажри шомидин.
Бу янглиғким тақибсен ҳар кўнгулга зулфдин торе,
Кўнгуллар не қутулғайлар қадинг саркаш хиромидин.
Юзунгнунг ҳажрида бу кўз қорасин лола янглиғ бил,
Қораси даврида эврулган ашки лолафомидин.
Сени истарда бу мажнун хироми барқдек, тонг йўқ
Ки, пўя вақтида ўт чоқилур ҳар тез гомидин.
Лабинг оби ҳаётида эрур Исо дами музмар,
Не тонг, бўлса ўлук жонбахш анинг ширин каломидин.
Чу кўрдум оғзию зулфини, ҳушум борди яғмоға
Ки, мул кайфияти фаҳм ўлди анинг миму ломидин.
Насими зулфин истишмом қилса ақли кули чиқмас —
Жунун атри қиёматқа дегин анинг машомидин.
Ул ой ҳажрннда маҳзунмен, керак майхона ул янглиғ
Ки, май кам бўлмағай йиллар ичиб афлок жомидин.
Манга чун дайр пири саъй қилди бутпараст ўлмоқ,
Унуттум худпараст ўлмоғни анинг иҳтимомидин.
Эрур кўнгли қушиға ҳалқаму ушшоқ отин кўргач,
Навоий отиғаким, ҳалқа чектинг ул асомийдин.
460
Дема гулгундур либосимким, сиришким қонидин,
Ранг тутмиш, қон оқар сиқсанг, тутуб ҳар ёнидин.
Неча кўнглум боғида, эй ишқ, кирсанг топилур,
Сарв бирла ғунча анинг новаку пайконидин.
Ошкоро ганжи ҳуснндин чу баҳрам йўқтурур,
Қайда топқаймен таматтуъ хурдаи пинҳонидин.
Эл била касби ҳавою су қироғи истадинг,
Бўлма ғофил оҳу ашким сарсару тўфонидин.
Хўблуғ давронида ушшоқдин ёд эт гаҳе
Ким, басе ёд айлагунгдур хўблуқ давронидин.
Истаманг охир гиёҳи меҳр ё барги вафо
Ким, кўкармайдур булар ҳаргиз жаҳон бўстонидин.
Эй Навоий, ёқмаса ул ойға, бас қилдим наво,
Лек манъ айларга ожизмен кўнгул афғонидин.
Ранг тутмиш, қон оқар сиқсанг, тутуб ҳар ёнидин.
Неча кўнглум боғида, эй ишқ, кирсанг топилур,
Сарв бирла ғунча анинг новаку пайконидин.
Ошкоро ганжи ҳуснндин чу баҳрам йўқтурур,
Қайда топқаймен таматтуъ хурдаи пинҳонидин.
Эл била касби ҳавою су қироғи истадинг,
Бўлма ғофил оҳу ашким сарсару тўфонидин.
Хўблуғ давронида ушшоқдин ёд эт гаҳе
Ким, басе ёд айлагунгдур хўблуқ давронидин.
Истаманг охир гиёҳи меҳр ё барги вафо
Ким, кўкармайдур булар ҳаргиз жаҳон бўстонидин.
Эй Навоий, ёқмаса ул ойға, бас қилдим наво,
Лек манъ айларга ожизмен кўнгул афғонидин.
461
Тилаб мақсад ҳарими тавфини елдек хиромимдин,
Озиққан ҳамраҳим топмас асар қум узра гомимдин.
Қиёматқа дегинча заҳр ўтидин марғзор ўлғай,
Агар бир қатра томса, фурқатинг базмида жомимдин.
Қамар даврида ёруғлуқ юзини кўрмагай кимса,
Қуёш рухсориға гар тушса холе тийра шомимдин.
Шамими зулф васфидин эшиттим нуктае бир кун,
Эрур йилларки, мушки ноб иси кетмас машомимдин.
Сипеҳр узра эмас гулгун булут, ҳар сариким тушмиш,
Фалак миръотиға акси сиришки лаълфомимдин.
Кабобим жуз бағир йўқ, гарчи бор оҳим анингдекким,
Тушар вайроним ичра чурканиб, қуш ўтса томимдин.
Халос ўлдум ишим тенгрига солиб, токи билдимким,
Очилмас иш менпиг беҳуда саъю эҳтимомимдин.
Муғанний нағмасидпн тоза бўлмас, эй Навоий, руҳ,
Агар зеб этмаса лаълиға руҳафзо каломимдин.
Озиққан ҳамраҳим топмас асар қум узра гомимдин.
Қиёматқа дегинча заҳр ўтидин марғзор ўлғай,
Агар бир қатра томса, фурқатинг базмида жомимдин.
Қамар даврида ёруғлуқ юзини кўрмагай кимса,
Қуёш рухсориға гар тушса холе тийра шомимдин.
Шамими зулф васфидин эшиттим нуктае бир кун,
Эрур йилларки, мушки ноб иси кетмас машомимдин.
Сипеҳр узра эмас гулгун булут, ҳар сариким тушмиш,
Фалак миръотиға акси сиришки лаълфомимдин.
Кабобим жуз бағир йўқ, гарчи бор оҳим анингдекким,
Тушар вайроним ичра чурканиб, қуш ўтса томимдин.
Халос ўлдум ишим тенгрига солиб, токи билдимким,
Очилмас иш менпиг беҳуда саъю эҳтимомимдин.
Муғанний нағмасидпн тоза бўлмас, эй Навоий, руҳ,
Агар зеб этмаса лаълиға руҳафзо каломимдин.
462
Шиоий хатлар айрилған кеби хуршиди рахшондин,
Кўнгуллар йўллар этмишлар жамолинг сари ҳар ёндин.
Сиришким ёмғурию шоми ҳижронимға раҳм этким,
Бу ўтти Нуҳнинг умридин, ул бир ўтти тўфондин.
Дема, эй Хизр, жон бирла бақоси бобида кўп сўз,
Фано аҳли аро жонон боринда ким десун жондин.
Бузуғ кўнглум аро хатту узоринг, эй баҳори ҳусн,
Эрур андоқки, буткай сабза бирла лола вайрондин.
Тўладур кўксум ичра новакинг, суртуб илик, фаҳм эт,
Танимда ҳар саримў ўрнида бир нўги пайкондин.
Чу давр аҳли жафосидин ичармен бода, эй соқий,
Унутма давр аёғидин, вале ёд этма даврондин.
Қачон ой каҳкашондин сойир ўлса, бўлғай ул янглиғ
Ким, ул хуршиди сиймо сайр учун ўткай хиёбондин.
Чу гулда йўқ вафо ранги хазон еткунча, эй булбул,
Сабодин барги гул янглиғ учуб чиқ бу гулистондин.
Навоийға Ҳижоз оҳанги бўлди, то яна қайтиб,
Мақом этмас Ироқ оллида, ёд этманг Хуросондин.
Кўнгуллар йўллар этмишлар жамолинг сари ҳар ёндин.
Сиришким ёмғурию шоми ҳижронимға раҳм этким,
Бу ўтти Нуҳнинг умридин, ул бир ўтти тўфондин.
Дема, эй Хизр, жон бирла бақоси бобида кўп сўз,
Фано аҳли аро жонон боринда ким десун жондин.
Бузуғ кўнглум аро хатту узоринг, эй баҳори ҳусн,
Эрур андоқки, буткай сабза бирла лола вайрондин.
Тўладур кўксум ичра новакинг, суртуб илик, фаҳм эт,
Танимда ҳар саримў ўрнида бир нўги пайкондин.
Чу давр аҳли жафосидин ичармен бода, эй соқий,
Унутма давр аёғидин, вале ёд этма даврондин.
Қачон ой каҳкашондин сойир ўлса, бўлғай ул янглиғ
Ким, ул хуршиди сиймо сайр учун ўткай хиёбондин.
Чу гулда йўқ вафо ранги хазон еткунча, эй булбул,
Сабодин барги гул янглиғ учуб чиқ бу гулистондин.
Навоийға Ҳижоз оҳанги бўлди, то яна қайтиб,
Мақом этмас Ироқ оллида, ёд этманг Хуросондин.
463
Лолалар очилса вайрон марқадим ҳар ёнидин,
Доғи кўнглум ўтидиндур, ранги захмим қонидин.
Ҳар ўқунгнунг захмидин қон оқса, тонг йўқ, нов-нов,
Хосса икки нов ҳам топқай ул ўқ пайконидин.
Борғали девона кўнглум тан уйин соғинмади,
Итти Мажнун, уйлаким, ёд этмади вайронидин.
Ҳажр шоми йиғларам ғурбатдин, эй ҳамсоялар,
Бу кеча воқиф бўлунг бу сайлнинг туғёнидин.
Ҳажр юз минг йилчаю ашким урар гардунға мавж,
Мен ҳам ўттум Нуҳдин, бу ашк ҳам тўфонидин.
Эйки, бу базм ичра ичтинг ком ила бир даври май,
Билки, ноком онча қон ютқунг фалак давронидин.
Эй Навоий, туш кўрарсенму ватанни, демаким,
Телба тушдек соғинур, ёд этса хонумонидин.
Доғи кўнглум ўтидиндур, ранги захмим қонидин.
Ҳар ўқунгнунг захмидин қон оқса, тонг йўқ, нов-нов,
Хосса икки нов ҳам топқай ул ўқ пайконидин.
Борғали девона кўнглум тан уйин соғинмади,
Итти Мажнун, уйлаким, ёд этмади вайронидин.
Ҳажр шоми йиғларам ғурбатдин, эй ҳамсоялар,
Бу кеча воқиф бўлунг бу сайлнинг туғёнидин.
Ҳажр юз минг йилчаю ашким урар гардунға мавж,
Мен ҳам ўттум Нуҳдин, бу ашк ҳам тўфонидин.
Эйки, бу базм ичра ичтинг ком ила бир даври май,
Билки, ноком онча қон ютқунг фалак давронидин.
Эй Навоий, туш кўрарсенму ватанни, демаким,
Телба тушдек соғинур, ёд этса хонумонидин.
464
Юз ўтида юз қатра су, тонг йўқ, хўйи ғалтонидин,
Кўнглум ўтида йўқмудур юз қатра су пайконидин.
Қилғанда рахшин гармпўй ул шаҳсувори тундхўй,
Қилғай дебон оллида гўй, олмон бошим майдонидин.
Бу дарду ғамдин лолмен, майдон аро помолмен
Ким, кўргач-ўқ беҳолмен ул ишвагар жавлонидин.
Бошим сари наззора қил, эй чарх, дод, борингни бил,
Доғи саодат англағил ҳар захм анинг чавгонидин.
Майдонға ул чобук суруб, бошимға чавгон еткуруб,
Саргашта жоним куйдуруб, эл пўяси ҳар ёнидин.
Кўк мазраидин хўшае касб айласанг, қил тўшае,
Ком истабон тут гўшае, гўйи фалак давронидин.
Гардун чекиб тиғин ниҳон, юз жавр бирла тўкти қон,
Охир Навоий топти жон, топқач вафо жононидин.
Кўнглум ўтида йўқмудур юз қатра су пайконидин.
Қилғанда рахшин гармпўй ул шаҳсувори тундхўй,
Қилғай дебон оллида гўй, олмон бошим майдонидин.
Бу дарду ғамдин лолмен, майдон аро помолмен
Ким, кўргач-ўқ беҳолмен ул ишвагар жавлонидин.
Бошим сари наззора қил, эй чарх, дод, борингни бил,
Доғи саодат англағил ҳар захм анинг чавгонидин.
Майдонға ул чобук суруб, бошимға чавгон еткуруб,
Саргашта жоним куйдуруб, эл пўяси ҳар ёнидин.
Кўк мазраидин хўшае касб айласанг, қил тўшае,
Ком истабон тут гўшае, гўйи фалак давронидин.
Гардун чекиб тиғин ниҳон, юз жавр бирла тўкти қон,
Охир Навоий топти жон, топқач вафо жононидин.
465
Гар мени ёд этмас ул ой зулм ила бедодидин,
Шукрким, ғофил эмасмен бир дам анинг ёдидин.
Лутф этиб, гар ёд этар, ё зулм ила бедод этар,
Мен ризосин истарам ёдидину бедодидин.
Кеча айш аҳли муғанний лаҳнидин хушҳол эмас,
Ончаким мен тонгға тегру итлари фарёдидин.
Хотирим синмоқ тилар, кўнгли тилармен, мен доғи,
Ҳар не бу шишамга келгай хуштур, ул пўлодидин.
Сабр тошидин кўнгулга кўп бино тарҳ айладим,
Кўз ёшим сайли қўнгарди барчани бунёдидин.
Дайр пири деди: майдин бош кўтарма, эй рафиқ,
Солик улдур, чекмагай бошини пир иршодидин.
Сўрма, эй ҳамдам, Навоийнинг ғаминким, оламе
Ғам била тўлғай, дам урса хотири ношодидин.
Шукрким, ғофил эмасмен бир дам анинг ёдидин.
Лутф этиб, гар ёд этар, ё зулм ила бедод этар,
Мен ризосин истарам ёдидину бедодидин.
Кеча айш аҳли муғанний лаҳнидин хушҳол эмас,
Ончаким мен тонгға тегру итлари фарёдидин.
Хотирим синмоқ тилар, кўнгли тилармен, мен доғи,
Ҳар не бу шишамга келгай хуштур, ул пўлодидин.
Сабр тошидин кўнгулга кўп бино тарҳ айладим,
Кўз ёшим сайли қўнгарди барчани бунёдидин.
Дайр пири деди: майдин бош кўтарма, эй рафиқ,
Солик улдур, чекмагай бошини пир иршодидин.
Сўрма, эй ҳамдам, Навоийнинг ғаминким, оламе
Ғам била тўлғай, дам урса хотири ношодидин.
466
Ёраб, улким васл шоми ком олур зебосидин,
Тийра қилма айши кўзгусини субҳ анфосидин.
Эл майи лаълин нетай, мамзуж эса оби ҳаёт
Ким, менинг жомим эрур мамлу фироқ олмосидин.
Ул парий ишқи агарчи айлади мажнун мени,
Шукр эрур, бореки қутқарди хирад васвосидин.
Фош меҳри тухмини кўнглумда эктим, кўр нишон,
Ҳар сўнгак ёнимда урмоққа муҳаббат досидин.
Урмағайсен посбонлиғ лофи кўк қўрғонида,
Воқиф ўлсанг, эй ажал, ҳажрим туни бир посидин.
Қилмағил бу коргаҳ васфиға фикру бода ич
Ким, хирад идроки ожиздур анинг эҳсосидин.
Эй Навоий, пири соқийвашқа андоқ мен хароб
Ким, унутмишмен жаҳон тархон ила барлосидин.
Тийра қилма айши кўзгусини субҳ анфосидин.
Эл майи лаълин нетай, мамзуж эса оби ҳаёт
Ким, менинг жомим эрур мамлу фироқ олмосидин.
Ул парий ишқи агарчи айлади мажнун мени,
Шукр эрур, бореки қутқарди хирад васвосидин.
Фош меҳри тухмини кўнглумда эктим, кўр нишон,
Ҳар сўнгак ёнимда урмоққа муҳаббат досидин.
Урмағайсен посбонлиғ лофи кўк қўрғонида,
Воқиф ўлсанг, эй ажал, ҳажрим туни бир посидин.
Қилмағил бу коргаҳ васфиға фикру бода ич
Ким, хирад идроки ожиздур анинг эҳсосидин.
Эй Навоий, пири соқийвашқа андоқ мен хароб
Ким, унутмишмен жаҳон тархон ила барлосидин.
467
Эй мусулмонлар, фиғон ишқи балоангездин,
Оҳу вовайло балолиғ фурқати хунрездин.
Қайда фарёдим эшиткай улки, кўйи кам эмас,
Халқ афғони била ғавғои рустохездин.
Гул юзига хўй тушуб, лаълиға кўнглум қилди заъф,
Бўйлаким заъф айламиш қанди гулоб омездин.
Кўнглим ичра гулситони ҳуснидур, эй боғбон,
Келки, оҳим фарқи йўқтур нафҳаи гулбездин.
Аҳли дин қатлиға мундоқ чиқса маст ул муғбача,
Соқиё, май берки, кечтим тақвою парҳездин.
Ишқ ўти мазлумкушдур, билмас ани аҳли зулм,
Англағил бу нуктани Фарҳод ила Парвездин.
Эй Навоий, итларин кўрмакка борсанг, бағринг уз,
Ким гузиринг йўқтурур бу навъ дастовездин.
Оҳу вовайло балолиғ фурқати хунрездин.
Қайда фарёдим эшиткай улки, кўйи кам эмас,
Халқ афғони била ғавғои рустохездин.
Гул юзига хўй тушуб, лаълиға кўнглум қилди заъф,
Бўйлаким заъф айламиш қанди гулоб омездин.
Кўнглим ичра гулситони ҳуснидур, эй боғбон,
Келки, оҳим фарқи йўқтур нафҳаи гулбездин.
Аҳли дин қатлиға мундоқ чиқса маст ул муғбача,
Соқиё, май берки, кечтим тақвою парҳездин.
Ишқ ўти мазлумкушдур, билмас ани аҳли зулм,
Англағил бу нуктани Фарҳод ила Парвездин.
Эй Навоий, итларин кўрмакка борсанг, бағринг уз,
Ким гузиринг йўқтурур бу навъ дастовездин.
468
Дамеки ишқ ўтида қолмағай асар мендин,
Намуна бўлғуси учмакда ҳар шарар мендин.
Парийвашим ғамидин телба итдек ўлмишмен,
Саломат аҳли, букун айлангиз ҳазар мендин.
Анингдек ашк ила оҳим солибтурур тўфон
Ки, бордурур еру кўк вазъиға хатар мендин.
Анингдек ўлди фано ишқ аро вужудумким,
Адам диёрида ҳам топмоғунг хабар мендин.
Анга етарга бошоқ сақли манъ этар гарчи,
Хаданги касратидин чиқти болу пар мендин.
Тааюнот ичида ишқ бнр ҳақиқат эрур,
Гар ўлса булбулу парвонадин ва гар мендин.
Навоий, айлама тун-кун нишоту таълим ол,
Шабона оҳ била нолаи саҳар мендин.
Намуна бўлғуси учмакда ҳар шарар мендин.
Парийвашим ғамидин телба итдек ўлмишмен,
Саломат аҳли, букун айлангиз ҳазар мендин.
Анингдек ашк ила оҳим солибтурур тўфон
Ки, бордурур еру кўк вазъиға хатар мендин.
Анингдек ўлди фано ишқ аро вужудумким,
Адам диёрида ҳам топмоғунг хабар мендин.
Анга етарга бошоқ сақли манъ этар гарчи,
Хаданги касратидин чиқти болу пар мендин.
Тааюнот ичида ишқ бнр ҳақиқат эрур,
Гар ўлса булбулу парвонадин ва гар мендин.
Навоий, айлама тун-кун нишоту таълим ол,
Шабона оҳ била нолаи саҳар мендин.
469
Ҳар киши байрам сабоҳи шоду мен ғамнокмен,
Ийдгоҳ ичра аёғ остидағи хошокмен.
Гарчи эл байрам сабоҳи шодмондурлар, валек
Соғинурмен барча ғамгиндур, чу мен ғамнокмен.
Оҳ дуди бирла тожу ашк қонидин либос,
Ул қора, бу ол, ул янглиғким, бу бебокмен.
Қавсанг оллингдин, ёнарда демагил коҳил мени,
Қўй инонингда югурмак, кўрки, не чолокмен.
Борма маҳвашлар тамошосиға дерсен мен кеби,
Зоҳидо қилдинг гумонким, мунча беидрокмен.
Токи қилдим раз суйидин тарки ҳуш, эй боғбон,
Хам бўлуб, қўл ҳар тараф солған начукким токмен.
Эй Навоий, файздин анфосим ўлмиш руҳбахш,
То Масиҳодек алойиқ зулматидин покмен.
Ийдгоҳ ичра аёғ остидағи хошокмен.
Гарчи эл байрам сабоҳи шодмондурлар, валек
Соғинурмен барча ғамгиндур, чу мен ғамнокмен.
Оҳ дуди бирла тожу ашк қонидин либос,
Ул қора, бу ол, ул янглиғким, бу бебокмен.
Қавсанг оллингдин, ёнарда демагил коҳил мени,
Қўй инонингда югурмак, кўрки, не чолокмен.
Борма маҳвашлар тамошосиға дерсен мен кеби,
Зоҳидо қилдинг гумонким, мунча беидрокмен.
Токи қилдим раз суйидин тарки ҳуш, эй боғбон,
Хам бўлуб, қўл ҳар тараф солған начукким токмен.
Эй Навоий, файздин анфосим ўлмиш руҳбахш,
То Масиҳодек алойиқ зулматидин покмен.
470
Қадни ул хуршид аёғинда агар дол эткамен,
Жилвасиға зулф янглиғ ўзни помол эткамен.
Холдек юзум қора, гар тўйғамен рухсоридин,
Гар кўзумнунг мардумин рухсориға хол эткамен,
Ул парий пайкарга фориғбол етмак истабон,
Туну кун тенгридин истидъо пару бол эткамен.
Ҳар кеча ҳолим хароб ўлғанда, ёлғон туш била,
Ваъдаи васл айлаб, андин ўзни хушҳол эткамен.
Гар десамким, кўйи туфроғин айлай кўз ҳалқасин
Минг тешуклук пардаи жон бирла ғарбол эткамен.
Бодани бўғзумға қуйғайсен йиқиб, эй муғбача,
Гар ичарда тавба узри бирла иҳмол эткамен.
Ришта жисмингдин, сомон сариғ юзунгдин чирмайин,
Эй Навоий, номаким ул ойға ирсол эткамен.
Жилвасиға зулф янглиғ ўзни помол эткамен.
Холдек юзум қора, гар тўйғамен рухсоридин,
Гар кўзумнунг мардумин рухсориға хол эткамен,
Ул парий пайкарга фориғбол етмак истабон,
Туну кун тенгридин истидъо пару бол эткамен.
Ҳар кеча ҳолим хароб ўлғанда, ёлғон туш била,
Ваъдаи васл айлаб, андин ўзни хушҳол эткамен.
Гар десамким, кўйи туфроғин айлай кўз ҳалқасин
Минг тешуклук пардаи жон бирла ғарбол эткамен.
Бодани бўғзумға қуйғайсен йиқиб, эй муғбача,
Гар ичарда тавба узри бирла иҳмол эткамен.
Ришта жисмингдин, сомон сариғ юзунгдин чирмайин,
Эй Навоий, номаким ул ойға ирсол эткамен.
471
Билгасен, чекмас киши дарду бало андоқки мен,
Гар бировга мубтало бўлсанг, санга андоқки мен.
Ишқ дардиға давоким васл дебсен, эй ҳаким,
Бу балоға кимса эрмас мубтало андоқки мен.
Уйлаким, йўқ сен кеби ҳусн аҳли ичра бир парий,
Йўқтурур бир телба аҳлн ишқ аро андоқки мен.
Эйки қўймайсен, танимни туъма қилгай итларинг,
Итларингга жонни ким қилди фидо андоқки мен?!
Эй Навоий, файздин анфосим ўлмиш руҳбахш,
То Масиҳодек алойиқ зулматидин покмен.
Гар бировга мубтало бўлсанг, санга андоқки мен.
Ишқ дардиға давоким васл дебсен, эй ҳаким,
Бу балоға кимса эрмас мубтало андоқки мен.
Уйлаким, йўқ сен кеби ҳусн аҳли ичра бир парий,
Йўқтурур бир телба аҳлн ишқ аро андоқки мен.
Эйки қўймайсен, танимни туъма қилгай итларинг,
Итларингга жонни ким қилди фидо андоқки мен?!
Эй Навоий, файздин анфосим ўлмиш руҳбахш,
То Масиҳодек алойиқ зулматидин покмен.
470
Қадни ул хуршид аёғинда агар дол эткамен,
Жилвасиға зулф янглиғ ўзни помол эткамен.
Холдек юзум қора, гар тўйғамен рухсоридин,
Гар кўзумнунг мардумин рухсориға хол эткамен.
Ул парий пайкарга фориғбол етмак истабон,
Туну кун тенгридин истидъо пару бол эткамен.
Ҳар кеча ҳолим хароб ўлғанда, ёлғон туш била,
Ваъдаи васл айлаб, андин ўзни хушҳол эткамен.
Гар десамким, кўйи туфроғин айлай кўз ҳалқасин
Минг тешуклук пардаи жон бирла ғарбол эткамен.
Бодани бўғзумға қуйғайсен йиқиб, эй муғбача,
Гар ичарда тавба узри бирла иҳмол эткамен.
Ришта жисмингдин, сомон сариғ юзунгдин чирмайин,
Эй Навоий, номаким ул ойға ирсол эткамен.
Жилвасиға зулф янглиғ ўзни помол эткамен.
Холдек юзум қора, гар тўйғамен рухсоридин,
Гар кўзумнунг мардумин рухсориға хол эткамен.
Ул парий пайкарга фориғбол етмак истабон,
Туну кун тенгридин истидъо пару бол эткамен.
Ҳар кеча ҳолим хароб ўлғанда, ёлғон туш била,
Ваъдаи васл айлаб, андин ўзни хушҳол эткамен.
Гар десамким, кўйи туфроғин айлай кўз ҳалқасин
Минг тешуклук пардаи жон бирла ғарбол эткамен.
Бодани бўғзумға қуйғайсен йиқиб, эй муғбача,
Гар ичарда тавба узри бирла иҳмол эткамен.
Ришта жисмингдин, сомон сариғ юзунгдин чирмайин,
Эй Навоий, номаким ул ойға ирсол эткамен.
471
Билгасен, чекмас киши дарду бало андоқки мен,
Гар бировга мубтало бўлсанг, санга андоқки мен.
Ишқ дардиға давоким васл дебсен, эй ҳаким,
Бу балоға кимса эрмас мубтало андоқки мен.
Уйлаким, йўқ сен кеби ҳусн аҳли ичра бир парий,
Йўқтурур бир телба аҳли ишқ аро андоқки мен.
Эйки қўймайсен, танимни туъма қилғай итларинг,
Итларингга жонин ким қилди фидо андоқки мен?!
Гарчи ўлтурдунг жафо бирла мени, лекин тилаб,
Топмоғунг давронда бир аҳли вафо андоқки мен.
Йўқтурур даврон жафосидин қутулмоқ, эй рафиқ,
Тутмасанг майхонанинг кунжини то андоқки мен.
Эй Навоий, гар берур ҳусни закотин йўқ киши,
Хастае зоре ғарибий бенаво андоқки мен.
Гар бировга мубтало бўлсанг, санга андоқки мен.
Ишқ дардиға давоким васл дебсен, эй ҳаким,
Бу балоға кимса эрмас мубтало андоқки мен.
Уйлаким, йўқ сен кеби ҳусн аҳли ичра бир парий,
Йўқтурур бир телба аҳли ишқ аро андоқки мен.
Эйки қўймайсен, танимни туъма қилғай итларинг,
Итларингга жонин ким қилди фидо андоқки мен?!
Гарчи ўлтурдунг жафо бирла мени, лекин тилаб,
Топмоғунг давронда бир аҳли вафо андоқки мен.
Йўқтурур даврон жафосидин қутулмоқ, эй рафиқ,
Тутмасанг майхонанинг кунжини то андоқки мен.
Эй Навоий, гар берур ҳусни закотин йўқ киши,
Хастае зоре ғарибий бенаво андоқки мен.
472
Ёраб, англабму экин ул ойким, анинг зоримен,
Кечалар савдосидин андоқки зулфи торимен.
Сиҳҳатим бўлса, топибмен лаъли ёдидин шифо,
Нотавон ҳам бўлсам, анинг кўзлари беморимен.
Йўқтурур ҳаддим демакка ёримен ёхуд ити,
Итларига ҳар киши ёр, ул кишининг ёримен.
Хўблар ушшоқиға жон берсалар, ул қилса қатл,
Ҳар сари юзланса ишқ аҳли, мен анинг соримен.
Истаса эл жонини, билмон берур-бермасларин,
Бўлса юз жон ҳам, анга борин берурмен боримен.
Жилва айлаб маст, то кўнглумни олди муғбача,
Дайр пири итлари силкида хидматкоримен.
Ҳажрдин то нотавон жонимни қутқарди ажал,
Эй Навоий, англаким, жон бирла миннатдоримен.
Кечалар савдосидин андоқки зулфи торимен.
Сиҳҳатим бўлса, топибмен лаъли ёдидин шифо,
Нотавон ҳам бўлсам, анинг кўзлари беморимен.
Йўқтурур ҳаддим демакка ёримен ёхуд ити,
Итларига ҳар киши ёр, ул кишининг ёримен.
Хўблар ушшоқиға жон берсалар, ул қилса қатл,
Ҳар сари юзланса ишқ аҳли, мен анинг соримен.
Истаса эл жонини, билмон берур-бермасларин,
Бўлса юз жон ҳам, анга борин берурмен боримен.
Жилва айлаб маст, то кўнглумни олди муғбача,
Дайр пири итлари силкида хидматкоримен.
Ҳажрдин то нотавон жонимни қутқарди ажал,
Эй Навоий, англаким, жон бирла миннатдоримен.
473
Юз жафо, тонг йўқ, гар ул номеҳрибондин кўргамен,
Ким вафо кўрмиш биравдинким, мен андин кўргамен.
Кимса абнойи замондин кўрдиму ҳаргиз вафо
Ким, мен ул хунрезу ошуби замондин кўргамен.
Қўйки, итдек телба кўнглум неча меҳнат, эй рафиқ,
Ҳар дам ул оворайи бехонумондин кўргамен.
Ўзгалар лутфин нетайким, жонима ором эрур,
Жавру бедодиким, ул ороми жондин кўргамен.
Нозанинлар жилвагоҳи ичра ҳар ён телмурур
Кўзларимким, ул суманбарни қаёндин кўргамен.
Еру кўкнии ашку оҳим сайлу дуди қилди гум,
Неча ранжу меҳнат ул икки ёмондин кўргамен.
Дема ул ой оразин кўрсанг, урар бошингға тиғ,
Ҳар бало келса бошимға осмондин, кўргамен.
Хирқаю сажжодани қилсам фано дайрида раҳн,
Икки олам судини мундоқ зиёндин кўргамен.
Эй Навоий, сўрмағилким, қилмағумдур ошкор,
Юз ниҳоний дарду меҳнатким, фалондин кўргамен.
Ким вафо кўрмиш биравдинким, мен андин кўргамен.
Кимса абнойи замондин кўрдиму ҳаргиз вафо
Ким, мен ул хунрезу ошуби замондин кўргамен.
Қўйки, итдек телба кўнглум неча меҳнат, эй рафиқ,
Ҳар дам ул оворайи бехонумондин кўргамен.
Ўзгалар лутфин нетайким, жонима ором эрур,
Жавру бедодиким, ул ороми жондин кўргамен.
Нозанинлар жилвагоҳи ичра ҳар ён телмурур
Кўзларимким, ул суманбарни қаёндин кўргамен.
Еру кўкнии ашку оҳим сайлу дуди қилди гум,
Неча ранжу меҳнат ул икки ёмондин кўргамен.
Дема ул ой оразин кўрсанг, урар бошингға тиғ,
Ҳар бало келса бошимға осмондин, кўргамен.
Хирқаю сажжодани қилсам фано дайрида раҳн,
Икки олам судини мундоқ зиёндин кўргамен.
Эй Навоий, сўрмағилким, қилмағумдур ошкор,
Юз ниҳоний дарду меҳнатким, фалондин кўргамен.
474
Телба кўнглум жавридин андоқ паришонҳолмен
Ким, анинг бедодининг шарҳин демакдин лолмен.
Ғам сипоҳи чун ҳужум айлар анинг тўш-тўшидин,
Ҳолиға раҳм айлабон, ғам хайлиға помолмен.
Гоҳи мажнунвашлиғи бирла бўлурмен музтариб,
Гоҳ беҳол ўлмағидин заъф аро беҳолмен.
Заъф ҳолингға неча раҳм айлагаймен, эй кўнгул,
Сен доғи раҳм этки, мен ҳам бас заъф аҳволмен.
Ишқ аро гоҳи бўлурмен зор мўянгдин чу мўй,
Фурқат ичра гоҳ нолангдин начукким, нолмен.
Кош итсанг, уйлаким ному нишонинг топмасам,
То десам ишқ андуҳидин эмди фориғболмен.
Эй Навоий, неча дермен ишқ таркин айлайин,
Чун иш ишга етти, айлармен яна эҳмолмен.
Ким, анинг бедодининг шарҳин демакдин лолмен.
Ғам сипоҳи чун ҳужум айлар анинг тўш-тўшидин,
Ҳолиға раҳм айлабон, ғам хайлиға помолмен.
Гоҳи мажнунвашлиғи бирла бўлурмен музтариб,
Гоҳ беҳол ўлмағидин заъф аро беҳолмен.
Заъф ҳолингға неча раҳм айлагаймен, эй кўнгул,
Сен доғи раҳм этки, мен ҳам бас заъф аҳволмен.
Ишқ аро гоҳи бўлурмен зор мўянгдин чу мўй,
Фурқат ичра гоҳ нолангдин начукким, нолмен.
Кош итсанг, уйлаким ному нишонинг топмасам,
То десам ишқ андуҳидин эмди фориғболмен.
Эй Навоий, неча дермен ишқ таркин айлайин,
Чун иш ишга етти, айлармен яна эҳмолмен.
475
Ҳажр шомидин қоронғуроқ тун ўлғайму экин,
Ё раб, ул тундин халос ўлған кун ўлғайму экин?!
Барқ янглиғ олам ўртар ламъаи шоми фироқ,
Дўзахи ҳижрон чиқарған учқун ўлғайму экин?
Кўйида итлар изи рухсорима бўлди баҳо,
Мундин оё қимматироқ олтун ўлғайму экин?
Субҳ фурқат бир бало дарёси бузди халқни,
Шоми ҳижронимда ёғқон шудрун ўлғайму экин?
Гул масаллик тоза қонлиғ доғлар бирла таним,
Дард боғида очилған гулбун ўлғайму экин?
Тийр борони фироқ аҳбоб жонидин ўтар,
Ҳеч ёмғур мундин, оё, ўткун ўлғайму экин?
Боғ аро гулларга ўт солди Навоий ноласи,
Бенаво булбулға, ваҳ, мундоқ ун ўлғайму экин?!
Ё раб, ул тундин халос ўлған кун ўлғайму экин?!
Барқ янглиғ олам ўртар ламъаи шоми фироқ,
Дўзахи ҳижрон чиқарған учқун ўлғайму экин?
Кўйида итлар изи рухсорима бўлди баҳо,
Мундин оё қимматироқ олтун ўлғайму экин?
Субҳ фурқат бир бало дарёси бузди халқни,
Шоми ҳижронимда ёғқон шудрун ўлғайму экин?
Гул масаллик тоза қонлиғ доғлар бирла таним,
Дард боғида очилған гулбун ўлғайму экин?
Тийр борони фироқ аҳбоб жонидин ўтар,
Ҳеч ёмғур мундин, оё, ўткун ўлғайму экин?
Боғ аро гулларга ўт солди Навоий ноласи,
Бенаво булбулға, ваҳ, мундоқ ун ўлғайму экин?!
476
Бу кеча ҳажр куни шоми қийргуниму эркин,
Йўқ эрса саъб ғамим дўзахи тутуниму эркин?
Чу шайх хирқасиға руқъа тикти, жисми туташти,
Самум ҳулласидек кўнглагим юруниму эркин?
Фироқ даштида иткан кўнгул елиб чиқа олмас,
Анинг бу води аро ғул раҳнамуниму эркин?
Кўзум уйиники сайли сиришк бузди, йиқилмас
Қадинг хаёли бу вайронанинг сутуниму эркин?
Бу ўтки телба кўнгулни парий хаёлига солмиш,
Юзунг шиоиму ё шуълаи жунуниму эркин?
Биравки касби фано қилди, кўкка қўйди қадамни,
Буму забун анга ё ул мунунг забуниму эркин?
Навоий озди эсидин, чу кеттин жисмига кўп наъл,
Талаб йўлининг алар наъли бозгуниму эркин?
Йўқ эрса саъб ғамим дўзахи тутуниму эркин?
Чу шайх хирқасиға руқъа тикти, жисми туташти,
Самум ҳулласидек кўнглагим юруниму эркин?
Фироқ даштида иткан кўнгул елиб чиқа олмас,
Анинг бу води аро ғул раҳнамуниму эркин?
Кўзум уйиники сайли сиришк бузди, йиқилмас
Қадинг хаёли бу вайронанинг сутуниму эркин?
Бу ўтки телба кўнгулни парий хаёлига солмиш,
Юзунг шиоиму ё шуълаи жунуниму эркин?
Биравки касби фано қилди, кўкка қўйди қадамни,
Буму забун анга ё ул мунунг забуниму эркин?
Навоий озди эсидин, чу кеттин жисмига кўп наъл,
Талаб йўлининг алар наъли бозгуниму эркин?
477
Демангиз келмиш алам сиҳҳат кетиб, ёр илгидин
Ким, манга ҳам юз аламдур ул жафокор илгидин.
То илик бўйниға ости юз дуою ҳирз ила,
Суртубон юзни мушарраф бўлди, тумор илгидин.
Зор кўнглум илгида, озор ҳам илгидадур,
Бедаво озорини касб этти бу зор илгидин.
Кош жонимни анинг илгига қилғаймен фидо,
Жонға ҳар не бўлса бўлгай, бори дилдор илгидин.
Дардини миннат тутуб, жонимга айлармен қабул,
Англасамким, кам бўлур бир зарра озор илгидин.
Бода олғач, титратур ҳар субҳ илгимни хумор,
Ичмасам икки лаболаб жом хаммор илгидин.
Эй Навоий, кўнглум илгидин чекармен юз бало,
Тухмат айларменкн, бор ул моҳ рухсор илгидин.
Ким, манга ҳам юз аламдур ул жафокор илгидин.
То илик бўйниға ости юз дуою ҳирз ила,
Суртубон юзни мушарраф бўлди, тумор илгидин.
Зор кўнглум илгида, озор ҳам илгидадур,
Бедаво озорини касб этти бу зор илгидин.
Кош жонимни анинг илгига қилғаймен фидо,
Жонға ҳар не бўлса бўлгай, бори дилдор илгидин.
Дардини миннат тутуб, жонимга айлармен қабул,
Англасамким, кам бўлур бир зарра озор илгидин.
Бода олғач, титратур ҳар субҳ илгимни хумор,
Ичмасам икки лаболаб жом хаммор илгидин.
Эй Навоий, кўнглум илгидин чекармен юз бало,
Тухмат айларменкн, бор ул моҳ рухсор илгидин.
478
Гарчи ул маҳваш жафо айлар, тааммул қилмайин,
Чунки ошиқмен, ведур чорам таҳаммул қилмайин.
Ҳажр биймин англабон айлар кўнгул васлида макс,
Қатл учун элтурда эл бормас, тааллул қилмайин.
Оғзин англарда белин кўнглумда айлармен хаёл,
Хурдадон бўлмас киши, нозук тахайюл қилмайин.
Ишқ сиррин гар баён айлар эсам, эй пири ақл,
Эътироз этма, ҳадисимни тааққул қилмайин.
Ваҳ, неча қон ютқаменким, соқийи даврон манга
Чун етар ҳар давр аро, ўтмас тағофул қилмайин.
Фоний ўл, фақр истар эрсангким, эрур мақсад муҳол,
Йўлга чун қўйгай қадам раҳрав, таваккул қилмайин.
Эй Навоий, шарт қилдимким, агар бўлсам халос,
Ишқидин ўзга бу иш зикрини бикулл қилмайин.
Чунки ошиқмен, ведур чорам таҳаммул қилмайин.
Ҳажр биймин англабон айлар кўнгул васлида макс,
Қатл учун элтурда эл бормас, тааллул қилмайин.
Оғзин англарда белин кўнглумда айлармен хаёл,
Хурдадон бўлмас киши, нозук тахайюл қилмайин.
Ишқ сиррин гар баён айлар эсам, эй пири ақл,
Эътироз этма, ҳадисимни тааққул қилмайин.
Ваҳ, неча қон ютқаменким, соқийи даврон манга
Чун етар ҳар давр аро, ўтмас тағофул қилмайин.
Фоний ўл, фақр истар эрсангким, эрур мақсад муҳол,
Йўлга чун қўйгай қадам раҳрав, таваккул қилмайин.
Эй Навоий, шарт қилдимким, агар бўлсам халос,
Ишқидин ўзга бу иш зикрини бикулл қилмайин.
479
Ўртама кўнглумни комин ҳосил этмастин бурун,
Қушни ким бирён этибтур, бисмил этмастин бурун.
Жисм аро ишқинг ватан қилмай, ҳануз олди кўнгул,
Ўт ёқар ер топти уйни манзил этмастин бурун.
Ошиқ ўлдум, жоним осонлиғ била ол, эй ажал,
Ишқ дарди жонға ишни мушкул этмастин бурун.
Эй кўнгул, ёр очти юз, ҳижронда ўлмак саъб эрур,
Жон фидо қил юзга бурқаъ ҳойил этмастин бурун.
Пандлар берди хирад кўнглумга, юз шукр, эй парий,
Телба қилдинг носиҳ ани оқил этмастин бурун.
Фоний ўлсун ким бақойи жовидон истар ани
Фоний ўлғанларға даврон дохил этмастин бурун.
Эй Навоий, ғайр нақшидин орит кўнглунгниким,
Файз мумкин эрмас, ўзни қобил этмастин бурун.
Қушни ким бирён этибтур, бисмил этмастин бурун.
Жисм аро ишқинг ватан қилмай, ҳануз олди кўнгул,
Ўт ёқар ер топти уйни манзил этмастин бурун.
Ошиқ ўлдум, жоним осонлиғ била ол, эй ажал,
Ишқ дарди жонға ишни мушкул этмастин бурун.
Эй кўнгул, ёр очти юз, ҳижронда ўлмак саъб эрур,
Жон фидо қил юзга бурқаъ ҳойил этмастин бурун.
Пандлар берди хирад кўнглумга, юз шукр, эй парий,
Телба қилдинг носиҳ ани оқил этмастин бурун.
Фоний ўлсун ким бақойи жовидон истар ани
Фоний ўлғанларға даврон дохил этмастин бурун.
Эй Навоий, ғайр нақшидин орит кўнглунгниким,
Файз мумкин эрмас, ўзни қобил этмастин бурун.
480
Ёрумас шамъи жамолинг, риштаи жон ўртабон,
Фурқатинг дарди кам ўлмас, доғи ҳижрон ўртабон.
Кўнглума ўт, бошима солдинг қилич, аммо не суд,
Ошкоро урмағинг су, уйни пинҳон ўртабон.
Барқе кулмак бирла куйдирган кеби жисмим хасин,
Оҳким, кул қилди гул гулбарги хандон ўртабон.
Хайли ишқинг ҳар сўнгакни танда бирён ўртади,
Корвон ёққондек ўт, хасларни ҳар ён ўртабон.
Ўқларин ўртаб танимда, тўкти кўнглум қонини,
Турфа сайди айлади бисмил, найистон ўртабон.
Соқиё, сол оташин лаълинг била бир ўт манга
Ким, кўнгулга шуъла солсун, жонни осон ўртабон.
То Навоийдек бўлай озод ўзлук мулкида,
Ҳар нениким ўртамаклик бўлғай имкон ўртабон.
Фурқатинг дарди кам ўлмас, доғи ҳижрон ўртабон.
Кўнглума ўт, бошима солдинг қилич, аммо не суд,
Ошкоро урмағинг су, уйни пинҳон ўртабон.
Барқе кулмак бирла куйдирган кеби жисмим хасин,
Оҳким, кул қилди гул гулбарги хандон ўртабон.
Хайли ишқинг ҳар сўнгакни танда бирён ўртади,
Корвон ёққондек ўт, хасларни ҳар ён ўртабон.
Ўқларин ўртаб танимда, тўкти кўнглум қонини,
Турфа сайди айлади бисмил, найистон ўртабон.
Соқиё, сол оташин лаълинг била бир ўт манга
Ким, кўнгулга шуъла солсун, жонни осон ўртабон.
То Навоийдек бўлай озод ўзлук мулкида,
Ҳар нениким ўртамаклик бўлғай имкон ўртабон.
481
Эл ғамимдин куймасун деб, нолаи зор айламон,
Дарди ҳолимнинг мингидин бирни изҳор айламон.
Йўқса йўқтур ҳеч соатким, фиғони зор ила,
Юз туман минг бағри тошнинг кўнглини зор айламон.
Турфа буким, тортибон юз мунча дўзах шуъласи,
Ёр кўнглин бу ҳароратдин хабардор айламон.
Турфароқ буким, фиғонимдин уюмай даҳр эли,
Уйқулуқ бахтим кўзин бир лаҳза бедор айламон.
Ишқ аро мен ўзга, Фарҳод ўзгадур, эй дўстлар,
Тешаи ғам бирла мен тоғ бағрин афгор айламон.
Соқиё, андоқ сабуҳ истар кўнгулким, берса даст,
То қиёмат субҳи андин ўзни ҳушёр айламон.
Эй Навоий, судраб элтур бода бирла муғбача,
Ихтиёрим бирла азми кўйи хаммор айламон.
Дарди ҳолимнинг мингидин бирни изҳор айламон.
Йўқса йўқтур ҳеч соатким, фиғони зор ила,
Юз туман минг бағри тошнинг кўнглини зор айламон.
Турфа буким, тортибон юз мунча дўзах шуъласи,
Ёр кўнглин бу ҳароратдин хабардор айламон.
Турфароқ буким, фиғонимдин уюмай даҳр эли,
Уйқулуқ бахтим кўзин бир лаҳза бедор айламон.
Ишқ аро мен ўзга, Фарҳод ўзгадур, эй дўстлар,
Тешаи ғам бирла мен тоғ бағрин афгор айламон.
Соқиё, андоқ сабуҳ истар кўнгулким, берса даст,
То қиёмат субҳи андин ўзни ҳушёр айламон.
Эй Навоий, судраб элтур бода бирла муғбача,
Ихтиёрим бирла азми кўйи хаммор айламон.
482
Қатра терлардин юзинда дур нишониму дейин,
Ё такаллум вақти лаъли дурфишонинму дейин?
Оғзидин жисмим адам бўлмағлиғинму шарҳ этай,
Ғунча янглиғ таҳ-батаҳ кўнглумда қонинму дейин?
Тан фироқинму десун, жон иштиёқинму десун,
Мен хаёли тан гузори жонситонинму дейин?
Эйки, дерсен нуктаи ишқу жунун аҳлидин айт,
Ўз фасонам, йўқса Мажнун достонинму дейин?
Соқиё, кўнглумда май ҳирсин кўруб, сўрдунг сабаб,
Ҳажри дардин ё хумори бегаронинму дейин?
Чархдин қилсам шикоят сўрманг, эй халқи замон,
Халқнинг жавринму, ошуби замонинму дейин?
Қолғали шоми фироқ ичра Навоий шамъдек,
Куймакинму айтайин, ашки равонинму дейин?
Ё такаллум вақти лаъли дурфишонинму дейин?
Оғзидин жисмим адам бўлмағлиғинму шарҳ этай,
Ғунча янглиғ таҳ-батаҳ кўнглумда қонинму дейин?
Тан фироқинму десун, жон иштиёқинму десун,
Мен хаёли тан гузори жонситонинму дейин?
Эйки, дерсен нуктаи ишқу жунун аҳлидин айт,
Ўз фасонам, йўқса Мажнун достонинму дейин?
Соқиё, кўнглумда май ҳирсин кўруб, сўрдунг сабаб,
Ҳажри дардин ё хумори бегаронинму дейин?
Чархдин қилсам шикоят сўрманг, эй халқи замон,
Халқнинг жавринму, ошуби замонинму дейин?
Қолғали шоми фироқ ичра Навоий шамъдек,
Куймакинму айтайин, ашки равонинму дейин?
483
Ғам туни лаълинг суруди ҳажр дер мен зор учун,
Чун ажал етти — Масиҳо заҳр эзар бемор учун.
Кўзки учқан чоғда устига ёпиштурдум сомон,
Номабар қушдурки, сариғ руқъа элтур ёр учун.
Оразинг шавқидаким, ашким тўкар кўз мардуми,
Боғбон янглиғдурурким, су очар гулзор учун.
Кўйи туфроғин менинг дийдамға сол, эй тонг ели
Ким, эрур ул сурма лойиқ дийдаи бедор учун.
Чун йиқилди заъфдин жисмим уйи, найлай, асо
Ким қилибтур сарви пуштибон йиқуғ девор учун?!
Умр нақдиға иморат айланг, эй дайр аҳликим,
Вақфи жон мулкин қилибмен кулбаи хаммор учун.
Гар Навоий, ҳажр даштидин ўта олмас, не тонг,
Йўл юруй олмас кафи ғам тошидин афгор учун.
Чун ажал етти — Масиҳо заҳр эзар бемор учун.
Кўзки учқан чоғда устига ёпиштурдум сомон,
Номабар қушдурки, сариғ руқъа элтур ёр учун.
Оразинг шавқидаким, ашким тўкар кўз мардуми,
Боғбон янглиғдурурким, су очар гулзор учун.
Кўйи туфроғин менинг дийдамға сол, эй тонг ели
Ким, эрур ул сурма лойиқ дийдаи бедор учун.
Чун йиқилди заъфдин жисмим уйи, найлай, асо
Ким қилибтур сарви пуштибон йиқуғ девор учун?!
Умр нақдиға иморат айланг, эй дайр аҳликим,
Вақфи жон мулкин қилибмен кулбаи хаммор учун.
Гар Навоий, ҳажр даштидин ўта олмас, не тонг,
Йўл юруй олмас кафи ғам тошидин афгор учун.
484
Неча ашкимдин манга, эй ишқ бедод эткасен,
Оҳдин жисмим хасин ҳар лаҳза барбод эткасен.
Элга дилбар илтифотидин мени айлаб ғамин,
Элни бўлғандин манга номултафит шод эткасен.
Менким ўлдум, ғамда жон бермак манга таълим этиб,
Улки қотилдур, анга ўлтурмак иршод эткасен.
Эй кўнгул, бергайсен элга сури нафхидин хабар,
Айлаб оҳингдин қиёмат, чунки фарёд эткасен.
Ҳар замон ишқинг чу юз минг қатлиға қониъ эмас,
Фурқатингдин йўқтурур ҳожатки, имдод эткасен.
Ишқдинким жонима юз гул очилмиш, эй ҳаким,
Жаҳл эрур,гар номия руҳиға иснод эткасен.
Уйла маҳв ўлмиш Навоий хотирингдин, эй парий
Ким, унутуб, шояд ул девонани ёд эткасен.
Оҳдин жисмим хасин ҳар лаҳза барбод эткасен.
Элга дилбар илтифотидин мени айлаб ғамин,
Элни бўлғандин манга номултафит шод эткасен.
Менким ўлдум, ғамда жон бермак манга таълим этиб,
Улки қотилдур, анга ўлтурмак иршод эткасен.
Эй кўнгул, бергайсен элга сури нафхидин хабар,
Айлаб оҳингдин қиёмат, чунки фарёд эткасен.
Ҳар замон ишқинг чу юз минг қатлиға қониъ эмас,
Фурқатингдин йўқтурур ҳожатки, имдод эткасен.
Ишқдинким жонима юз гул очилмиш, эй ҳаким,
Жаҳл эрур,гар номия руҳиға иснод эткасен.
Уйла маҳв ўлмиш Навоий хотирингдин, эй парий
Ким, унутуб, шояд ул девонани ёд эткасен.
485
Ер ҳолидин манга, ваҳким, хабар йўқтур бу кун,
Бу жиҳатдин ақлу ҳушумдин асар йўқтур бу кун.
Субҳ селоби сиришким оқти кўп, эй дўстлар,
Панд учун келмангким, ул судин гузар йўқтур бу кун.
Кеча гар бағрим бўлуб қон оқти кўздин, ғам эмас,
Ғам будурким, итларига моҳазар йўқтур бу кун.
Мен букун ўлгач, анинг кўйига тўлди халқким,
Ашку оҳим сайлу барқидин зарар йўқтур бу кун.
Ваъдаи васлини тонгла демагилким, умрға,
Эътимодим ҳажр шоми то саҳар йўқтур бу кун.
Ичмагум, эй дайр пири, жоми май, ул муғбача
Май тутарға базми айш ичра агар йўқтур бу кун.
Ўзлукин чун солди ўлган кун Навоий бошидин,
Бу жиҳатдиндур анга гар дардисар йўқтур бу кун.
Бу жиҳатдин ақлу ҳушумдин асар йўқтур бу кун.
Субҳ селоби сиришким оқти кўп, эй дўстлар,
Панд учун келмангким, ул судин гузар йўқтур бу кун.
Кеча гар бағрим бўлуб қон оқти кўздин, ғам эмас,
Ғам будурким, итларига моҳазар йўқтур бу кун.
Мен букун ўлгач, анинг кўйига тўлди халқким,
Ашку оҳим сайлу барқидин зарар йўқтур бу кун.
Ваъдаи васлини тонгла демагилким, умрға,
Эътимодим ҳажр шоми то саҳар йўқтур бу кун.
Ичмагум, эй дайр пири, жоми май, ул муғбача
Май тутарға базми айш ичра агар йўқтур бу кун.
Ўзлукин чун солди ўлган кун Навоий бошидин,
Бу жиҳатдиндур анга гар дардисар йўқтур бу кун.
486
Кўзларим кўр эт, кўнгулга доғи ҳижрондин бурун
Ким, бу икки куйдурубтурлар мени андин бурун.
Гарчи кўптур ошиқинг, лекин юз очсанг, кимсанинг
Ўлмаки мумкин эмас мен зори ҳайрондин бурун.
Ашк ила дерсен бузай кўнглунгни, эй кўз, лек ишқ
Ер била тенг қилмиш ани сайли мужгондин бурун.
Кел-кел, эй жону кўнгул оромиким, бўлмоқ фидонг,
Жон кўнгулдин бурнароқ истар, кўнгул жондин бурун.
Софи васлинг борида тутма десам дурди фироқ,
Дерки, заҳр ичмаклик авло оби ҳайвондин бурун.
Гар санга йўқтур вафо, ҳуснунға ҳам йўқтур вафо,
Бас ғанимат бил вафо, бўлмоқ пушаймондин бурун.
Эй Навоий, еткай ул ойға фиғоним дер эдим,
Оҳким, то очти юз — жон етти афғондин бурун.
Ким, бу икки куйдурубтурлар мени андин бурун.
Гарчи кўптур ошиқинг, лекин юз очсанг, кимсанинг
Ўлмаки мумкин эмас мен зори ҳайрондин бурун.
Ашк ила дерсен бузай кўнглунгни, эй кўз, лек ишқ
Ер била тенг қилмиш ани сайли мужгондин бурун.
Кел-кел, эй жону кўнгул оромиким, бўлмоқ фидонг,
Жон кўнгулдин бурнароқ истар, кўнгул жондин бурун.
Софи васлинг борида тутма десам дурди фироқ,
Дерки, заҳр ичмаклик авло оби ҳайвондин бурун.
Гар санга йўқтур вафо, ҳуснунға ҳам йўқтур вафо,
Бас ғанимат бил вафо, бўлмоқ пушаймондин бурун.
Эй Навоий, еткай ул ойға фиғоним дер эдим,
Оҳким, то очти юз — жон етти афғондин бурун.
487
Юзунг субҳида холинг нуқтаедур, субҳ аро бўлған,
Йўқ эрса кўрмадук тонг юлдузин ҳаргиз қоро бўлған.
Хато бўлмас кўнгулдин худ ўқунг, аммо тилар кўнглум
Ки, ҳам теккай анга, ҳар сари отқандин хато бўлған.
Не билгай кирпику қошинг ғамин бир шастиға мағрур
Ки, билгай бир менингдек оҳи новак, қадди ё бўлған.
Бировким оташин лаълинг уза холинг кўрар — англар
Ки, ўтлуғ жонима ушбу қароғимдур бало бўлған.
Давойи ишқ эрур ё васл, ё марг, ул эмас мумкин
Бу бирдур, кимса топилса, бу дардиға даво бўлған.
Томуғ ўтин оғизға олмағайсен, воизо, бир дам,
Санга бўлса фироқим оҳидин, йиллар манго бўлған.
Қадаҳ доир қил, эй соқийки, бу топмиш иложу бас,
Бу фоний дайр аро даврон ғамиға мубтало бўлған.
Буту зуннор муғаннийсин не билгай хонақаҳ аҳли
Ки, андин рамз сўргай сокини дайри фано бўлған.
Не тонг минг тил била афғонинг, эй булбулки,сендурсен
Бу гулшанда Навоийдек асиру бенаво бўлған.
Йўқ эрса кўрмадук тонг юлдузин ҳаргиз қоро бўлған.
Хато бўлмас кўнгулдин худ ўқунг, аммо тилар кўнглум
Ки, ҳам теккай анга, ҳар сари отқандин хато бўлған.
Не билгай кирпику қошинг ғамин бир шастиға мағрур
Ки, билгай бир менингдек оҳи новак, қадди ё бўлған.
Бировким оташин лаълинг уза холинг кўрар — англар
Ки, ўтлуғ жонима ушбу қароғимдур бало бўлған.
Давойи ишқ эрур ё васл, ё марг, ул эмас мумкин
Бу бирдур, кимса топилса, бу дардиға даво бўлған.
Томуғ ўтин оғизға олмағайсен, воизо, бир дам,
Санга бўлса фироқим оҳидин, йиллар манго бўлған.
Қадаҳ доир қил, эй соқийки, бу топмиш иложу бас,
Бу фоний дайр аро даврон ғамиға мубтало бўлған.
Буту зуннор муғаннийсин не билгай хонақаҳ аҳли
Ки, андин рамз сўргай сокини дайри фано бўлған.
Не тонг минг тил била афғонинг, эй булбулки,сендурсен
Бу гулшанда Навоийдек асиру бенаво бўлған.
488
Буки кўнглум ярасидин оқадур, қонму экин?
Ё қизариб эриган су кеби пайконму экин.
Ул хату лабки берур кўзга сафо, жонға ҳаёт,
Сабзаи жаннат аро чашмаи ҳайвонму экин?
Ҳусн хони ароким, ёйди қазо юзу лабинг,
Қурси хуршид била лаъли намакдонму экин?
Ғунча оғзиғаму гулшанда ёғибтур жола,
Ё жамолинг гули ичра лаби хандонму экин?
Ёр дер: кўзни юзумдин нега бот олмассен,
Дўстлар, тенгри учун денг: бу иш осонму экии?
Ёр жаврию улус зулми, фалак бедоди,
Манга ёлғузму экин, барчаға яксонму экин?
Эй Навоий, эл аро фитнадур ул кофирға,
Азми майдонму экин, майли хиёбонму экин.
Ё қизариб эриган су кеби пайконму экин.
Ул хату лабки берур кўзга сафо, жонға ҳаёт,
Сабзаи жаннат аро чашмаи ҳайвонму экин?
Ҳусн хони ароким, ёйди қазо юзу лабинг,
Қурси хуршид била лаъли намакдонму экин?
Ғунча оғзиғаму гулшанда ёғибтур жола,
Ё жамолинг гули ичра лаби хандонму экин?
Ёр дер: кўзни юзумдин нега бот олмассен,
Дўстлар, тенгри учун денг: бу иш осонму экии?
Ёр жаврию улус зулми, фалак бедоди,
Манга ёлғузму экин, барчаға яксонму экин?
Эй Навоий, эл аро фитнадур ул кофирға,
Азми майдонму экин, майли хиёбонму экин.
489
Кўз боғида гул экмишам ул юз хаёлидин,
Вожибдурур кўзумга су бермак жамолидин.
Ўптум лабин юз очқач, эрур турфа кўрмаким,
Гул бирла мева бир йўли ул қад ниҳолидин.
Рухсори кўзгусига, кўзум мардумиға акс,
Фаҳм айладим биайниҳи ул юзда холидин.
Жоним гадолиғ этти бир ўпмак, вале лабинг
Берса жавоб кошки анинг саволидин.
Рўйият чоғи бийик даража бирла янги ой
Кўрди наззора аҳли қошингнинг ҳилолидин.
Зоҳидки, қилди мастлиғим айб, айилмағай,
Бир дам су ичса, майкада синған сафолидин.
Фарёд ила Навоий анинг васлин истамиш,
Фарёд, анинг бу навъ хаёли муҳолидин!
Вожибдурур кўзумга су бермак жамолидин.
Ўптум лабин юз очқач, эрур турфа кўрмаким,
Гул бирла мева бир йўли ул қад ниҳолидин.
Рухсори кўзгусига, кўзум мардумиға акс,
Фаҳм айладим биайниҳи ул юзда холидин.
Жоним гадолиғ этти бир ўпмак, вале лабинг
Берса жавоб кошки анинг саволидин.
Рўйият чоғи бийик даража бирла янги ой
Кўрди наззора аҳли қошингнинг ҳилолидин.
Зоҳидки, қилди мастлиғим айб, айилмағай,
Бир дам су ичса, майкада синған сафолидин.
Фарёд ила Навоий анинг васлин истамиш,
Фарёд, анинг бу навъ хаёли муҳолидин!
490
Бир мусофирда кўруб тимсолини, бечорамен,
Топқали ани жаҳон мулки аро оворамен.
Дема, заъфингдин качон кўз юмғасси, кел сўрғали
Ким, турубмен мунтазир, мавқуфи бир наззорамен.
Эйки сўрдунгким: қачондин телбасен, андин бери
Ким, ниҳони зор ул шўхи парий рухсорамен.
Мунчаким жавриға мен тўздум, эмасмен одаме,
Гўйиё туфроғмен, зулмида балким хорамен.
Деб этмиш: ким анинг бошин кетурса, лутф этай,
Бошим олиб ийнак ул қотилни истай борамен.
Дашт ё тоғ ичра ўлган топқунгуз бир кун мени,
Буйлаким Мажнун била Фарҳодқа ҳамкорамен.
Чун кишиликдик чиқармишдур мени ишқу жунун,
Эй Навоий, бас ажабдурким, халойиқ орамен.
Топқали ани жаҳон мулки аро оворамен.
Дема, заъфингдин качон кўз юмғасси, кел сўрғали
Ким, турубмен мунтазир, мавқуфи бир наззорамен.
Эйки сўрдунгким: қачондин телбасен, андин бери
Ким, ниҳони зор ул шўхи парий рухсорамен.
Мунчаким жавриға мен тўздум, эмасмен одаме,
Гўйиё туфроғмен, зулмида балким хорамен.
Деб этмиш: ким анинг бошин кетурса, лутф этай,
Бошим олиб ийнак ул қотилни истай борамен.
Дашт ё тоғ ичра ўлган топқунгуз бир кун мени,
Буйлаким Мажнун била Фарҳодқа ҳамкорамен.
Чун кишиликдик чиқармишдур мени ишқу жунун,
Эй Навоий, бас ажабдурким, халойиқ орамен.
491
Уйга келмиш, деб хабарлар айтибон жононадин,
Маст элтурлар бу навъ алдаб мени майхонадин.
Бўлмасам лояъқилу мундоқ либосот ўлмаса,
Тушмаким айру не мумкин соғару паймонадин.
Истаманг Фарҳоду Мажнун таврини мендинки, халқ
Қилмамиш аҳли хирад расмин талаб девонадин.
Ишқ мулкида улуғ ҳангома тузгай аҳли дард,
Айлаган бир достон зохир бизнинг афсонадин.
Бўлмиш ул бегонаваш бегоналарға ошно,
Ошнолиғлар иси топсам, не тонг, бегонадин.
Оразу холинг гирифтори эса кўнглум, не айб
Ким, гузири йўқтур ул қушнинг бу обу донадин.
Бу куҳан дайр ичра ким топса рафиқу соғаре,
Одам эрмас, ташқари қўйса қадам вайронадин.
Сарв қадлар садқаси бўлғанға ўртанмакдур иш,
Равшан эт бу можарони шамъ ила парвонадин.
Хорлиғ гарди аро ботиб, ҳаводис тошининг,
Ваҳмидин ҳар дам чиқа олмон бузуғ кошонадин.
Ҳимматинг бор эса, дунё шўхидин озод бўл,
Шоҳиди маккора майли хўб эмас фарзонадин.
Ким Навоийни қилур ғойиб, топар майхонада,
Гоҳ дуди оҳу гоҳи наъраи мастонадин.
Маст элтурлар бу навъ алдаб мени майхонадин.
Бўлмасам лояъқилу мундоқ либосот ўлмаса,
Тушмаким айру не мумкин соғару паймонадин.
Истаманг Фарҳоду Мажнун таврини мендинки, халқ
Қилмамиш аҳли хирад расмин талаб девонадин.
Ишқ мулкида улуғ ҳангома тузгай аҳли дард,
Айлаган бир достон зохир бизнинг афсонадин.
Бўлмиш ул бегонаваш бегоналарға ошно,
Ошнолиғлар иси топсам, не тонг, бегонадин.
Оразу холинг гирифтори эса кўнглум, не айб
Ким, гузири йўқтур ул қушнинг бу обу донадин.
Бу куҳан дайр ичра ким топса рафиқу соғаре,
Одам эрмас, ташқари қўйса қадам вайронадин.
Сарв қадлар садқаси бўлғанға ўртанмакдур иш,
Равшан эт бу можарони шамъ ила парвонадин.
Хорлиғ гарди аро ботиб, ҳаводис тошининг,
Ваҳмидин ҳар дам чиқа олмон бузуғ кошонадин.
Ҳимматинг бор эса, дунё шўхидин озод бўл,
Шоҳиди маккора майли хўб эмас фарзонадин.
Ким Навоийни қилур ғойиб, топар майхонада,
Гоҳ дуди оҳу гоҳи наъраи мастонадин.
492
Ишқ айнидин кўзумни қилмади ёруқ жаҳон,
Не учунким Қоф тоғи остида эрдим ниҳон.
Қоф тоғи остиға қолған ўлук туфроғни,
Не қадар айни анодин қутқара олғай жаҳон?
Ваҳки, то кирдим жаҳон боғиға махлас топмадим,
Лаҳзае юз Қофча дард остидин мен нотавон.
Душманимдин не балолар етмиш ўлғай жонима,
Дўстдин менким, жаҳонда кўрмадим жуз қасди жон.
Аниким жону жаҳоним дер эдим, жониға айш
Йўқ жаҳонда ончаким олғай менинг жоним равон.
Мунча бедод онча эрмаским, мени махжур этиб,
Муддаилар васлидин топқай ҳаёти жовидон.
Соқиё, жоним фидонг ўлсун, тутуб бир жоми май,
Юз туман андуҳдин жонимни қутқар бир замон.
Борибон аҳбобу мен ғафлат асири бўлмағим,
Уйладурким, ит уюб қолдию кўчти корвон.
Эй Навоий, иш қила олур чоғингда қилмадинг,
Чун қаридинг, не осиғ ҳасрат била оҳу фиғон.
Не учунким Қоф тоғи остида эрдим ниҳон.
Қоф тоғи остиға қолған ўлук туфроғни,
Не қадар айни анодин қутқара олғай жаҳон?
Ваҳки, то кирдим жаҳон боғиға махлас топмадим,
Лаҳзае юз Қофча дард остидин мен нотавон.
Душманимдин не балолар етмиш ўлғай жонима,
Дўстдин менким, жаҳонда кўрмадим жуз қасди жон.
Аниким жону жаҳоним дер эдим, жониға айш
Йўқ жаҳонда ончаким олғай менинг жоним равон.
Мунча бедод онча эрмаским, мени махжур этиб,
Муддаилар васлидин топқай ҳаёти жовидон.
Соқиё, жоним фидонг ўлсун, тутуб бир жоми май,
Юз туман андуҳдин жонимни қутқар бир замон.
Борибон аҳбобу мен ғафлат асири бўлмағим,
Уйладурким, ит уюб қолдию кўчти корвон.
Эй Навоий, иш қила олур чоғингда қилмадинг,
Чун қаридинг, не осиғ ҳасрат била оҳу фиғон.
493
Кўнгул, қайғурмаким, дашти фаноға борғудектурмен,
Ҳам ўзни, ҳам сени ҳажр илгидин қутқарғудектурмен.
Сиёсатгоҳи ишқ ичра фано жаллоди чеккач тиғ,
Аёғиға тушуб таъжил учун ёлборғудектурмен.
Бало базмида соқийи ажал жоми фано тутса,
Тағор ўлсунки, оғзимға қуюб сипқарғудектурмен.
Фироқ андуҳи ўти дудидин кўнглум уйи тўлмиш,
Анинг дафъи учун кўксумни ҳар дам ёрғудектурмен.
Бу янглиғким, фано даштида юзландим, тўйиб жондин,
Масиҳо бўлса йўлдошим, ани қайтарғудектурмен.
Бу янглиғким, оқар ғам шоми бағримдин шафақгун қон,
Саҳарға тегру субҳи ҳажрдек сарғарғудектурмен.
Мунунгдекким, фано дайрида тутти муғбача соғар,
Навоий воқиф ўлғинким, ўзумдин борғудектурмен.
Ҳам ўзни, ҳам сени ҳажр илгидин қутқарғудектурмен.
Сиёсатгоҳи ишқ ичра фано жаллоди чеккач тиғ,
Аёғиға тушуб таъжил учун ёлборғудектурмен.
Бало базмида соқийи ажал жоми фано тутса,
Тағор ўлсунки, оғзимға қуюб сипқарғудектурмен.
Фироқ андуҳи ўти дудидин кўнглум уйи тўлмиш,
Анинг дафъи учун кўксумни ҳар дам ёрғудектурмен.
Бу янглиғким, фано даштида юзландим, тўйиб жондин,
Масиҳо бўлса йўлдошим, ани қайтарғудектурмен.
Бу янглиғким, оқар ғам шоми бағримдин шафақгун қон,
Саҳарға тегру субҳи ҳажрдек сарғарғудектурмен.
Мунунгдекким, фано дайрида тутти муғбача соғар,
Навоий воқиф ўлғинким, ўзумдин борғудектурмен.
494
Бўлди шому қилди жонимға жафо бунёди тун
Ким эрур ошиқлару беморлар жаллоди тун.
Туш кўруб, бир кун қиёматни бўлуб эрди унут,
Берди ҳажрингда мени маҳзунға ул кун ёди тун.
Мен тирик қолмоқ эди ҳижрон туни беҳад муҳол,
Хоссаким, қатлим учун қилди анииг имдоди тун.
Каҳкашон домида анжум донасин сочмоқ недур,
Гар эмас ўлтургали умрум қуши сайёди тун.
Дедилар, ҳижрон тунидин сўнгра субҳи васл эрур,
Найлайинким, субҳға тегру тирик қўймади тун.
Бу чаманда демангиз шабхез қушлар ноласи
Ким, эрур ушшоқи маҳзун оҳ ила фарёди тун.
Ҳажр шоми гар Навоий жонин олди, тонг эмас
Ким, эрур аҳли балият қатлининг муътоди тун.
Ким эрур ошиқлару беморлар жаллоди тун.
Туш кўруб, бир кун қиёматни бўлуб эрди унут,
Берди ҳажрингда мени маҳзунға ул кун ёди тун.
Мен тирик қолмоқ эди ҳижрон туни беҳад муҳол,
Хоссаким, қатлим учун қилди анииг имдоди тун.
Каҳкашон домида анжум донасин сочмоқ недур,
Гар эмас ўлтургали умрум қуши сайёди тун.
Дедилар, ҳижрон тунидин сўнгра субҳи васл эрур,
Найлайинким, субҳға тегру тирик қўймади тун.
Бу чаманда демангиз шабхез қушлар ноласи
Ким, эрур ушшоқи маҳзун оҳ ила фарёди тун.
Ҳажр шоми гар Навоий жонин олди, тонг эмас
Ким, эрур аҳли балият қатлининг муътоди тун.
495
Баҳор андоқки булбул гулъузори тоза истармен
Ки, ул гулбонг ила ўзни баланд овоза истармен.
Чу ул гул тоза-тоза ўт солур кўнглум аро, мен ҳам
Ул ўтдин кўкрагим доғини тоза-тоза истармен.
Чу йўқ андоза ишқим бирла шавқимға, ул ойни ҳам,
Жамолу меҳр ойинида беандоза истармен.
Эритсам гар кўнгул чоки учун пайконларинг, тонг йўқ
Темурдин чун ҳисори дард учун дарвоза истармен.
Узори шавқи тиғидин ўлуб қонлиғ кафан бирла,
Анинг ҳар хоридин ҳуро юзига ғоза истармен.
Фироқинг ичра розимен фалак жисмим уйин йиқса,
Хилофи одат уй вайрон қилурға роза истармен.
Навоий назмининг авроқи зулфунгдин паришондур,
Анинг жилдиға сунбул торидин шероза истармен.
Ки, ул гулбонг ила ўзни баланд овоза истармен.
Чу ул гул тоза-тоза ўт солур кўнглум аро, мен ҳам
Ул ўтдин кўкрагим доғини тоза-тоза истармен.
Чу йўқ андоза ишқим бирла шавқимға, ул ойни ҳам,
Жамолу меҳр ойинида беандоза истармен.
Эритсам гар кўнгул чоки учун пайконларинг, тонг йўқ
Темурдин чун ҳисори дард учун дарвоза истармен.
Узори шавқи тиғидин ўлуб қонлиғ кафан бирла,
Анинг ҳар хоридин ҳуро юзига ғоза истармен.
Фироқинг ичра розимен фалак жисмим уйин йиқса,
Хилофи одат уй вайрон қилурға роза истармен.
Навоий назмининг авроқи зулфунгдин паришондур,
Анинг жилдиға сунбул торидин шероза истармен.
496
Войким, душворроқдур меҳнати айёмдин,
Субҳим ўткан субҳдин, шомим ҳам ўткан шомдин.
Васлидин йўқ кому ҳижронда не умр ўлғай буким,
Бир ўлар жон миннатин чекмак керак нокомдин.
Сабрдин йўқ музтариб овора кўнглумга асар,
Ул сифатким, дашт паймо жисмима оромдин.
Тийр борони балоким, пайкаримға ёғди, руҳ
Қочти андин уйла қушдекким, қутулғай домдин.
Ҳеч иш сарви гуландомимға беандом эмас,
Ғайри жавру зулмиким, хориждурур андомдин.
Жомдин бизга ғараз май ичра дилбар аксидур,
Йўқса ўз акси ҳам айлар жилва холи жомдин.
Эй Навоий, неча заъфинг ёзиб ул базл айлагай,
Ўлмагунча иш очилмас ишқ аро пайғомдин.
Субҳим ўткан субҳдин, шомим ҳам ўткан шомдин.
Васлидин йўқ кому ҳижронда не умр ўлғай буким,
Бир ўлар жон миннатин чекмак керак нокомдин.
Сабрдин йўқ музтариб овора кўнглумга асар,
Ул сифатким, дашт паймо жисмима оромдин.
Тийр борони балоким, пайкаримға ёғди, руҳ
Қочти андин уйла қушдекким, қутулғай домдин.
Ҳеч иш сарви гуландомимға беандом эмас,
Ғайри жавру зулмиким, хориждурур андомдин.
Жомдин бизга ғараз май ичра дилбар аксидур,
Йўқса ўз акси ҳам айлар жилва холи жомдин.
Эй Навоий, неча заъфинг ёзиб ул базл айлагай,
Ўлмагунча иш очилмас ишқ аро пайғомдин.
497
Не баҳор ўлғайки, нолам раъд эрур, ашким ёғин,
Барқ дер кўрган жаҳон ичра дамим ўт солмоғин.
Нотавон бошимга ёғдурмоқдин ўзга қасди йўқ,
Сарсари офат учурса ҳажр кўйи туфроғин.
Чарх уза эрмас шиҳоб, ул ҳам бир ой ҳижронида,
Реш қилди, тортибон кўксига ахтар тирноғин.
Соғиниб кўюнгда ўлган итларингни сен унут,
Мен унут бўлғанни ҳам ул ўлган итлардин соғин.
Йўқки ул хуршиддин, хуршид андин куймасун,
Дерки, бир ёндин солур чобуксуворим қолпоғин.
Ул аноким, бор эди фарзанди сендек дурри пок,
Юб эди эркин садафдек лавслардин қурсоғин.
Тавбаю тақво қариған элга бўлди лозима,
Эй йигит, билгил ғанимат ишқу мажнунлуғ чоғин.
Арш парвоз ўлди кирган жаннати ахлоқ аро,
Эй хуш улким, топти ул хушхўйлиғнинг учмоғин.
Гар Навоий сойир эрди ҳажрдин ғам тоғида,
Тебрана олмас, чу ҳажр эгнига қўйди ғам тоғин.
Барқ дер кўрган жаҳон ичра дамим ўт солмоғин.
Нотавон бошимга ёғдурмоқдин ўзга қасди йўқ,
Сарсари офат учурса ҳажр кўйи туфроғин.
Чарх уза эрмас шиҳоб, ул ҳам бир ой ҳижронида,
Реш қилди, тортибон кўксига ахтар тирноғин.
Соғиниб кўюнгда ўлган итларингни сен унут,
Мен унут бўлғанни ҳам ул ўлган итлардин соғин.
Йўқки ул хуршиддин, хуршид андин куймасун,
Дерки, бир ёндин солур чобуксуворим қолпоғин.
Ул аноким, бор эди фарзанди сендек дурри пок,
Юб эди эркин садафдек лавслардин қурсоғин.
Тавбаю тақво қариған элга бўлди лозима,
Эй йигит, билгил ғанимат ишқу мажнунлуғ чоғин.
Арш парвоз ўлди кирган жаннати ахлоқ аро,
Эй хуш улким, топти ул хушхўйлиғнинг учмоғин.
Гар Навоий сойир эрди ҳажрдин ғам тоғида,
Тебрана олмас, чу ҳажр эгнига қўйди ғам тоғин.
498
Чу ёр кўнглаки чокин наззора айлармен,
Яқонинг ўрниға кўксумни пора айлармен.
Рақиб базмида махсус бўлди, мен мардуд
Топиб паноҳ йироқтин наззора айлармен.
Не анжумандаки ул бўлди, эл тафарруж этиб,
Мен элга далдалаб, андин канора айлармен.
Чу хўйи нозук эрур, топманам иложин анинг,
Қошига борғали ҳар неча чора айлармен.
Кўрунмас охири ҳолида жуз пушаймонлиғ,
Чу ишқ тарки учун истихора айлармен.
Дариғу дардки, аҳбобдин бири йўқтур,
Неча тафаккур илаким шумора айлармен.
Навоий ўлди анинг ишқини ёшурмақдин,
Не бўлса бўлсун, ани ошкора айлармен.
Яқонинг ўрниға кўксумни пора айлармен.
Рақиб базмида махсус бўлди, мен мардуд
Топиб паноҳ йироқтин наззора айлармен.
Не анжумандаки ул бўлди, эл тафарруж этиб,
Мен элга далдалаб, андин канора айлармен.
Чу хўйи нозук эрур, топманам иложин анинг,
Қошига борғали ҳар неча чора айлармен.
Кўрунмас охири ҳолида жуз пушаймонлиғ,
Чу ишқ тарки учун истихора айлармен.
Дариғу дардки, аҳбобдин бири йўқтур,
Неча тафаккур илаким шумора айлармен.
Навоий ўлди анинг ишқини ёшурмақдин,
Не бўлса бўлсун, ани ошкора айлармен.
499
Биравдурур манга матлуб дилраболардин
Ки, ани жонима танлабмен ул балолардин.
Итик қора-қора мужгон тикилди бағримға,
Манга бу фойда етди кўзи қоролардин.
Кўзум фироқида кўнглум яролари кебидур
Ки, қон тарашшуҳ этар тинмай ул яролардин.
Сўрунг менинг доғи овора телба кўнглумни,
Киши хабар деса кўйида мубталолардин.
Яна жунун била ишқим фасонасин демангиз
Ки, мен малул бўлубмен бу можаролардин.
Қариб аносиру афлок туғмади фарзанд,
Бизинг йигит кеби андоқ ато-анолардин.
Замона аҳли вафосиздур, эй замон аҳли,
Замоне хуш бўлингу ёд қилманг олардин.
Иложи заъфим эрур бир қадаҳ май, эй соқий,
Ки, ноумид бўлубмен бори даволардин.
Гадолиғ этти Навоий анинг висолини, лек
Шаҳ этса ор, не тонг, бенаво гадолардин.
Ки, ани жонима танлабмен ул балолардин.
Итик қора-қора мужгон тикилди бағримға,
Манга бу фойда етди кўзи қоролардин.
Кўзум фироқида кўнглум яролари кебидур
Ки, қон тарашшуҳ этар тинмай ул яролардин.
Сўрунг менинг доғи овора телба кўнглумни,
Киши хабар деса кўйида мубталолардин.
Яна жунун била ишқим фасонасин демангиз
Ки, мен малул бўлубмен бу можаролардин.
Қариб аносиру афлок туғмади фарзанд,
Бизинг йигит кеби андоқ ато-анолардин.
Замона аҳли вафосиздур, эй замон аҳли,
Замоне хуш бўлингу ёд қилманг олардин.
Иложи заъфим эрур бир қадаҳ май, эй соқий,
Ки, ноумид бўлубмен бори даволардин.
Гадолиғ этти Навоий анинг висолини, лек
Шаҳ этса ор, не тонг, бенаво гадолардин.
500
Хароб эрдим агар ёри ситамкорим жафосидин,
Ўлармен бу замон ёри вафодорим азосидин.
Бири жаври қазодур жонима, бирга қазо етти,
Халос эрмас киши ҳар ҳол ила тенгри қазосидин.
Анинг ҳажри доғи муҳлик, мунунг дарди доғи қотил,
Нечук жон элткаймен буйла икки иш аросидин.
Жафосидин мунунг чарх этмасун бори мени маҳрум,
Агарчи айлади маҳжур ул бирнинг вафосидин.
Мунунг жавру жафоси рўзгоримни қора қилди,
Бу маҳзунни чиқармай рўзгор анинг қоросидин.
Анинг ҳажри гар ўлтурди, бу бирнинг васли тиргузди,
Тирик бўлсам чиқа олмон мунунг шукри адосидин.
Тириклик жонима бу икки иштин бир бало бўлди,
Ажал, қутқар мени мундоқ тирикликнинг балосидин.
Кишига бўлмасун бу навъ икки ёрким, ўлгай
Бирининг иштиёқидин, бирининг ибтилосидин.
Навоий ишқи таврин ибтидо қилғандадур юз ҳайф
Ки, бир ҳам қилмадинг андиша бу иш интиҳосидин.
Ўлармен бу замон ёри вафодорим азосидин.
Бири жаври қазодур жонима, бирга қазо етти,
Халос эрмас киши ҳар ҳол ила тенгри қазосидин.
Анинг ҳажри доғи муҳлик, мунунг дарди доғи қотил,
Нечук жон элткаймен буйла икки иш аросидин.
Жафосидин мунунг чарх этмасун бори мени маҳрум,
Агарчи айлади маҳжур ул бирнинг вафосидин.
Мунунг жавру жафоси рўзгоримни қора қилди,
Бу маҳзунни чиқармай рўзгор анинг қоросидин.
Анинг ҳажри гар ўлтурди, бу бирнинг васли тиргузди,
Тирик бўлсам чиқа олмон мунунг шукри адосидин.
Тириклик жонима бу икки иштин бир бало бўлди,
Ажал, қутқар мени мундоқ тирикликнинг балосидин.
Кишига бўлмасун бу навъ икки ёрким, ўлгай
Бирининг иштиёқидин, бирининг ибтилосидин.
Навоий ишқи таврин ибтидо қилғандадур юз ҳайф
Ки, бир ҳам қилмадинг андиша бу иш интиҳосидин.
501
Зулм тиғи қолмади гардун бошимға урмаған,
Ҳар туки сойи жафо тоши била синдурмаған.
Юз ўлумча бордурур ағёр ила ўлтурмағи,
Жаври тиғидек ёнимда бир замон ўлтурмаған.
Кўргач ани, нотавон кўнглумни узди изтироб,
Дўстлар, мундоқ кўнгулни кимдурур олдурмаған.
Борса ашким ер қуйи, не важҳ ила истай ани,
Мен кўзумда асрабон, мундоқ ватанда турмаған.
Бир парий ишқинда мендек бўлса расво, тонг эмас,
Сиррини девоналиғдин кўнглида ёшурмаған.
Қошидин кўрсам жафо тонг йўқки, бу қавси сипеҳр
Ҳеч ким жониға эрмас жавр ёсин қурмаған.
Бу кўҳан дайр ичра тинмаслиққа қолгай туну кун,
Хотирни яхши ёмон савдосидин тиндурмаган.
Жонни жонон истаса — бергил, Навоийким, эмас
Ошиқи содиқ неким жонон тилар, топшурмаған.
Ҳар туки сойи жафо тоши била синдурмаған.
Юз ўлумча бордурур ағёр ила ўлтурмағи,
Жаври тиғидек ёнимда бир замон ўлтурмаған.
Кўргач ани, нотавон кўнглумни узди изтироб,
Дўстлар, мундоқ кўнгулни кимдурур олдурмаған.
Борса ашким ер қуйи, не важҳ ила истай ани,
Мен кўзумда асрабон, мундоқ ватанда турмаған.
Бир парий ишқинда мендек бўлса расво, тонг эмас,
Сиррини девоналиғдин кўнглида ёшурмаған.
Қошидин кўрсам жафо тонг йўқки, бу қавси сипеҳр
Ҳеч ким жониға эрмас жавр ёсин қурмаған.
Бу кўҳан дайр ичра тинмаслиққа қолгай туну кун,
Хотирни яхши ёмон савдосидин тиндурмаган.
Жонни жонон истаса — бергил, Навоийким, эмас
Ошиқи содиқ неким жонон тилар, топшурмаған.
502
Кош кўнглумдин чиқарғай эрдим ул ой улфатин,
Васл айёмида-ўқ хўй эткай эрдим фурқатин.
Васлини зикр этмагай эрди тилим, бал ишқини,
Билсам эрди ҳажрида бу навъ кўнглум ҳолатин.
Кўрмамиш бўлсанг ёғочким, баргин ол этмиш хазон,
Жисмим узра кўр янги қонлиғ тугонлар ҳайъатин.
Танда ҳар ён ҳажр тиғи, захми чектим, қилма чок,
Жоннинг, эй тиғи ажал, юз минг ямоғлиқ кисватин.
Тиғ ила ғамгин кўнгул ўтиға таскин бермади,
Оҳким, туфроққа элтурмен ул су ҳасратин.
Демагил узр, эй муғаннийким, унум топмиш харош,
Қир ўшул суҳон ила кўнглумдин анда суратин.
Эй Навоий, истасанг касб этмак ойини фано,
Хонақаҳ шайхин қўюб, қил дайр пири хидматин.
Васл айёмида-ўқ хўй эткай эрдим фурқатин.
Васлини зикр этмагай эрди тилим, бал ишқини,
Билсам эрди ҳажрида бу навъ кўнглум ҳолатин.
Кўрмамиш бўлсанг ёғочким, баргин ол этмиш хазон,
Жисмим узра кўр янги қонлиғ тугонлар ҳайъатин.
Танда ҳар ён ҳажр тиғи, захми чектим, қилма чок,
Жоннинг, эй тиғи ажал, юз минг ямоғлиқ кисватин.
Тиғ ила ғамгин кўнгул ўтиға таскин бермади,
Оҳким, туфроққа элтурмен ул су ҳасратин.
Демагил узр, эй муғаннийким, унум топмиш харош,
Қир ўшул суҳон ила кўнглумдин анда суратин.
Эй Навоий, истасанг касб этмак ойини фано,
Хонақаҳ шайхин қўюб, қил дайр пири хидматин.
503
Ишқ аҳли, сотқун, олса изинг тўтиёсидин,
Қилғил тарозу икки кўзумнинг қоросидин.
Қошингки жузв-жузвида бор қавс ҳайъати,
Ўқ ёғдурурға жонға отар барча ёсидин.
Кўрмак тилар юзунгни кўнгул, кош итларинг
Ёнимни туъма қилса сўнгаклар оросидин.
Эй ноз, шамъи кокулунг эрмаски, дуд эрур
Ким, зоҳир ўлди шуълаи ҳуснунг зиёсидин.
Гар ўлтурур ҳабиб муродимға етмайин,
Истай десам ҳаёт, Масиҳо давосидин.
Мендек қул ўлған элга қўюб тенгри қуллуғин,
Мингдин бир эрмас эмгаким анинг сазосидин.
Дам урма бу чаманда, Навоийки, бир гуле
Билмас заған фиғонини булбул навосидин.
Қилғил тарозу икки кўзумнинг қоросидин.
Қошингки жузв-жузвида бор қавс ҳайъати,
Ўқ ёғдурурға жонға отар барча ёсидин.
Кўрмак тилар юзунгни кўнгул, кош итларинг
Ёнимни туъма қилса сўнгаклар оросидин.
Эй ноз, шамъи кокулунг эрмаски, дуд эрур
Ким, зоҳир ўлди шуълаи ҳуснунг зиёсидин.
Гар ўлтурур ҳабиб муродимға етмайин,
Истай десам ҳаёт, Масиҳо давосидин.
Мендек қул ўлған элга қўюб тенгри қуллуғин,
Мингдин бир эрмас эмгаким анинг сазосидин.
Дам урма бу чаманда, Навоийки, бир гуле
Билмас заған фиғонини булбул навосидин.
504
Кул ўлса рахши наъли барқидин ишқ ичра бир хирман,
Вафо аҳли кўзи ул кулдин ўлғай сурмадек равшан.
Хаёлинг ҳар кўнгулга киргач, ани ўртасанг тонг йўқ,
Анга невчунки ўтлуғ кўнглум оташгоҳидур маскан.
Чу кўнглум мазраида хирмани сабримға ўт солдинг,
Янги доғим эмас, қолмиш қора ўрни куюб хирман.
Ниҳон ишқинг агар қатлимға боисдур, бўйинсундум,
Кечар жон нақдидин улким, ёшурғай шоҳ учун маҳзан.
Фироқинг биймидин бир ерда йўқ ғам шоми оромим,
Кеча ер кўп ювуткар кимки бор қасдида бир душман.
Бошинда савсани белбоғ ила ул сарв этар жилва,
Назар айланг очилған боғ аро озода қад савсан.
Бузуғ кўнглумда равзан бўлди тиғинг захмидин, ёхуд
Бу вайрон уй, ҳамонким очилмишдур, эмас равзан.
Сипеҳр ўлса санга маркаб, шафақ анжум билан ранги,
Кўп илдам сурмаким, сен маст эрурсен, абрашинг тавсан.
Наво чек васл гулзорида гул шавқидин, эй булбул
Ки, ҳижрон боғида бўлмиш Навоий шеваси шеван.
Вафо аҳли кўзи ул кулдин ўлғай сурмадек равшан.
Хаёлинг ҳар кўнгулга киргач, ани ўртасанг тонг йўқ,
Анга невчунки ўтлуғ кўнглум оташгоҳидур маскан.
Чу кўнглум мазраида хирмани сабримға ўт солдинг,
Янги доғим эмас, қолмиш қора ўрни куюб хирман.
Ниҳон ишқинг агар қатлимға боисдур, бўйинсундум,
Кечар жон нақдидин улким, ёшурғай шоҳ учун маҳзан.
Фироқинг биймидин бир ерда йўқ ғам шоми оромим,
Кеча ер кўп ювуткар кимки бор қасдида бир душман.
Бошинда савсани белбоғ ила ул сарв этар жилва,
Назар айланг очилған боғ аро озода қад савсан.
Бузуғ кўнглумда равзан бўлди тиғинг захмидин, ёхуд
Бу вайрон уй, ҳамонким очилмишдур, эмас равзан.
Сипеҳр ўлса санга маркаб, шафақ анжум билан ранги,
Кўп илдам сурмаким, сен маст эрурсен, абрашинг тавсан.
Наво чек васл гулзорида гул шавқидин, эй булбул
Ки, ҳижрон боғида бўлмиш Навоий шеваси шеван.
505
Борсанг ол жонимни, то сенсиз манга жон қолмасун,
Жон қолиб, жон ичра ногаҳ доғи ҳижрон қолмасун.
Чун ўлармен — чин дейин, ишқи бузуғ кўнглумдадур,
Мен ўлуб, ул ганж бу вайронда пинҳон қолмасун.
Эй кўнгул, дей кўзга бу дамким, тирикмен, келса ёр,
Оразидин баҳра олсун, асру ҳайрон қолмасун.
Ҳажрида онча бало еткур манга, эй чархким,
Ўзгалар ишқин ҳавас қилмоққа имкон қолмасун.
Муждаи васлин тилаб, эйким, кўнгулдин ҳажр ўқин
Тортасен, ваҳ, онча воқиф бўлки, пайкон қолмасун.
Даҳр аро андоқ маош этгилки, сендин қолмаса
Тоат андоқким, керактур бори исён қолмасун.
Эй Навоий, собит ўлсун шоҳ Ғозий давлати,
Оллида қул бўлмаған оламда султон қолмасун.
Жон қолиб, жон ичра ногаҳ доғи ҳижрон қолмасун.
Чун ўлармен — чин дейин, ишқи бузуғ кўнглумдадур,
Мен ўлуб, ул ганж бу вайронда пинҳон қолмасун.
Эй кўнгул, дей кўзга бу дамким, тирикмен, келса ёр,
Оразидин баҳра олсун, асру ҳайрон қолмасун.
Ҳажрида онча бало еткур манга, эй чархким,
Ўзгалар ишқин ҳавас қилмоққа имкон қолмасун.
Муждаи васлин тилаб, эйким, кўнгулдин ҳажр ўқин
Тортасен, ваҳ, онча воқиф бўлки, пайкон қолмасун.
Даҳр аро андоқ маош этгилки, сендин қолмаса
Тоат андоқким, керактур бори исён қолмасун.
Эй Навоий, собит ўлсун шоҳ Ғозий давлати,
Оллида қул бўлмаған оламда султон қолмасун.