ТЕ ҲАРФИНИНГ ТОРОЖГАРЛАРИНИНГ ТАМОШОСИ «ФАВОЙИД»ДИН
69
69
Йигитлигингда қариларға қилмадинг хидмат,
Қарилиғингда йигитларга бермагил заҳмат.
Қарилиғ истар эсанг, қариларни ҳурмат тут,
Қаридинг эрса, йигитлардин истама суҳбат.
Қари қизарса ичиб бода бордур андоқким,
Юзига ғоза била зол истагай ҳумрат.
Қуруқ яғочқа эрур боғламоқ шукуфаю барг,
Қарики, истаса киймак қизил, ёшил хилъат.
Чу мушкин айлади кофур кулгай оқу қора,
Агар тилар эса кофуру мушк ила зийнат.
Қариға тавбаю тоат керак шиор ўлса,
Ўзин йигит ясаса, айлар ўзига туҳмат.
Йигитлигингда агар тоат айласанг сен, сен
Қаридинг эрса, не қилғунки, қилмағунг тоат.
Саодат аҳли эди, ул йигитки, айламади
Юзини дуд била тийра шуълаи шаҳват.
Қарига шаҳват агар берса хориш, андоқдур
Ки, кўргузур қариған хез ҳиккаи шанъат.
Ўзунгни муғбачаю пири дайр жониби чек,
Тилар эсанг қари ёхуд йигит била улфат.
Навоий айлади умрин фасод бирлан сарф,
Агарчи берди ўзига салоҳ ила шуҳрат.
Қарилиғингда йигитларга бермагил заҳмат.
Қарилиғ истар эсанг, қариларни ҳурмат тут,
Қаридинг эрса, йигитлардин истама суҳбат.
Қари қизарса ичиб бода бордур андоқким,
Юзига ғоза била зол истагай ҳумрат.
Қуруқ яғочқа эрур боғламоқ шукуфаю барг,
Қарики, истаса киймак қизил, ёшил хилъат.
Чу мушкин айлади кофур кулгай оқу қора,
Агар тилар эса кофуру мушк ила зийнат.
Қариға тавбаю тоат керак шиор ўлса,
Ўзин йигит ясаса, айлар ўзига туҳмат.
Йигитлигингда агар тоат айласанг сен, сен
Қаридинг эрса, не қилғунки, қилмағунг тоат.
Саодат аҳли эди, ул йигитки, айламади
Юзини дуд била тийра шуълаи шаҳват.
Қарига шаҳват агар берса хориш, андоқдур
Ки, кўргузур қариған хез ҳиккаи шанъат.
Ўзунгни муғбачаю пири дайр жониби чек,
Тилар эсанг қари ёхуд йигит била улфат.
Навоий айлади умрин фасод бирлан сарф,
Агарчи берди ўзига салоҳ ила шуҳрат.
70
Эй кўнгул, ёр фироқида лаболаб май тут,
Дам-бадам лаъли хаёли била хотирни овут.
Жону кўнглумни бир ўпмоққа тиларсен, уномон,
Ортуқ айла ададин, йўқса баҳосин ўксут.
Кўзу кўнгул дема мен борғали бўлмиш тийра,
Васл шамъи била ул тийра ватанларни ёрут.
Ваҳ, неча бизни соғинмағни унуттунг бир ҳам,
Ё соғинмағни соғин, ёхуд унутмағни унут.
Кўз фироқингда оқардию сиришки қуруди,
Ёмғури бўлмас, агар айни баёз ўлди булут.
Айласа хотирингга тафриқа қушлари ҳужум,
Зикр уни доғи риёзат тоши бирла уркут.
Эй Навоий, мени зор айлади бир лўливаш
Ким, ҳам арлот унут бўлди манга, ҳам билгут.
Дам-бадам лаъли хаёли била хотирни овут.
Жону кўнглумни бир ўпмоққа тиларсен, уномон,
Ортуқ айла ададин, йўқса баҳосин ўксут.
Кўзу кўнгул дема мен борғали бўлмиш тийра,
Васл шамъи била ул тийра ватанларни ёрут.
Ваҳ, неча бизни соғинмағни унуттунг бир ҳам,
Ё соғинмағни соғин, ёхуд унутмағни унут.
Кўз фироқингда оқардию сиришки қуруди,
Ёмғури бўлмас, агар айни баёз ўлди булут.
Айласа хотирингга тафриқа қушлари ҳужум,
Зикр уни доғи риёзат тоши бирла уркут.
Эй Навоий, мени зор айлади бир лўливаш
Ким, ҳам арлот унут бўлди манга, ҳам билгут.
71
Соқиё, ҳижрон тунидур, бода тут,
Ул қуёш бирла бу шомимни ёрут.
Ҳажридин асру малолатдур манга,
Май била бир лаҳза кўнглумни овут.
Жоми даври ламъасин барқ уйлаким,
Чиқти мағриб тоғидин мушкин булут.
Ғам туни ҳам тийра, ҳам поёни йўқ,
Оҳ ўтин чек, субҳнинг шамъин ёрут.
Ул қуёш ҳажрида андоқким шафақ,
Чарх тиғи зулмидин хуноба ют.
Олам аҳлидин етишмас ғайри захм,
Эй жароҳатлиғ кўнгул, бу сўзга бут.
Бўлди фурқатдин Навоий тийрарўз,
Соқиё, ҳижрон тунидур, бода тут.
Ул қуёш бирла бу шомимни ёрут.
Ҳажридин асру малолатдур манга,
Май била бир лаҳза кўнглумни овут.
Жоми даври ламъасин барқ уйлаким,
Чиқти мағриб тоғидин мушкин булут.
Ғам туни ҳам тийра, ҳам поёни йўқ,
Оҳ ўтин чек, субҳнинг шамъин ёрут.
Ул қуёш ҳажрида андоқким шафақ,
Чарх тиғи зулмидин хуноба ют.
Олам аҳлидин етишмас ғайри захм,
Эй жароҳатлиғ кўнгул, бу сўзга бут.
Бўлди фурқатдин Навоий тийрарўз,
Соқиё, ҳижрон тунидур, бода тут.
72
Ғам юкидин чангдек қаддим хам эттинг оқибат,
Риштаи жон ноласин зеру бам эттинг оқибат.
Яхши эрди сафҳаи афлок дардим ёзғали,
Баҳри ашким мавжидин борин нам эттинг оқибат,
Ўткариб тўққуз фалак бошидин оҳим дудини,
Ул муваллидларга ани парчам эттинг оқибат.
Ғурбату ишқу балойи ҳажру заъфу хасталиғ —
Етмас эрдиким, мени мажнун ҳам эттинг оқибат.
Оҳ — гардун, ашк—анжум, нола — раъду пўя — барқ,
Хилқатимдин бир ажойиб олам эттинг оқибат.
Бу кўҳан дайр ичра жон бўлсун фидонг, эй муғбача
Ким, жаҳондин бизни масту беғам эттинг оқибат.
Эй Навоий, ишқ аро васл истадук, кулдунг басе
Бизни ушбу муддаода мулзам эттинг оқибат.
Риштаи жон ноласин зеру бам эттинг оқибат.
Яхши эрди сафҳаи афлок дардим ёзғали,
Баҳри ашким мавжидин борин нам эттинг оқибат,
Ўткариб тўққуз фалак бошидин оҳим дудини,
Ул муваллидларга ани парчам эттинг оқибат.
Ғурбату ишқу балойи ҳажру заъфу хасталиғ —
Етмас эрдиким, мени мажнун ҳам эттинг оқибат.
Оҳ — гардун, ашк—анжум, нола — раъду пўя — барқ,
Хилқатимдин бир ажойиб олам эттинг оқибат.
Бу кўҳан дайр ичра жон бўлсун фидонг, эй муғбача
Ким, жаҳондин бизни масту беғам эттинг оқибат.
Эй Навоий, ишқ аро васл истадук, кулдунг басе
Бизни ушбу муддаода мулзам эттинг оқибат.
73
Демон, ул ой ўқин, эй дўст, сувур, йўқса, ушат
Ким, қоқиб тошлар ила, зор танимға ўрнот.
Буки, ул умрдин айрилдиму ўлмайдурмен,
Бер, эй инсофки, бу бордур ўлум чоғлиғ уёт.
Ғамзанг ўқики, улус жони анга келди ҳадаф,
Элга жон қолмади бир, доғи менинг жонима от.
Жон олурға бир тараф келмак эмиш ул қотил,
Солма, эй жон, ани захматқаю чиқ оллига бот.
Эйки, ҳайвон суйи ичкунг, тилабон умри абад,
Тиласанг умрни хуш, журъаи май ҳам анга қот.
Боғбоно, гулу сарвинг саридин сўз дема кўп,
Бирисин сарви гуландомима баре ўхшот.
Раз қизи зарфини, зоҳид, кўп ушатма, эр эсанг,
Ўз бутунгнию менинг бут кеби тавбамни ушот.
Халқдин ҳар ярамас келса, хуш улким, ҳақға
Деса бўлмас, менинг учун яна бир халқ ярот.
Эй Навоий, чу гадосен, сену бир лўливаш,
Шаҳға мирзою мирак, хонға қиёту қўнғрот.
Ким, қоқиб тошлар ила, зор танимға ўрнот.
Буки, ул умрдин айрилдиму ўлмайдурмен,
Бер, эй инсофки, бу бордур ўлум чоғлиғ уёт.
Ғамзанг ўқики, улус жони анга келди ҳадаф,
Элга жон қолмади бир, доғи менинг жонима от.
Жон олурға бир тараф келмак эмиш ул қотил,
Солма, эй жон, ани захматқаю чиқ оллига бот.
Эйки, ҳайвон суйи ичкунг, тилабон умри абад,
Тиласанг умрни хуш, журъаи май ҳам анга қот.
Боғбоно, гулу сарвинг саридин сўз дема кўп,
Бирисин сарви гуландомима баре ўхшот.
Раз қизи зарфини, зоҳид, кўп ушатма, эр эсанг,
Ўз бутунгнию менинг бут кеби тавбамни ушот.
Халқдин ҳар ярамас келса, хуш улким, ҳақға
Деса бўлмас, менинг учун яна бир халқ ярот.
Эй Навоий, чу гадосен, сену бир лўливаш,
Шаҳға мирзою мирак, хонға қиёту қўнғрот.
74
Гулга фархунда жамолингдин уят,
Сарвға тоза ниҳолингдин уят.
Сабзаи равзаға хаттингдин рашк,
Мардуми дийдаға холингдин уят.
Янги ой нега назардин ёшунур,
Бўлмаса анга ҳилолингдин уят?!
Нега зулматқа инар Хизр суйи,
Топмаса нўши зилолингдин уят!
Зй кўнгул, ҳолинга Мажнун уялур,
Санга йўқтурму бу ҳолингдин уят?!
Сабза хатлар ғамидин қилдинг манъ,
Йўқму, эй шайх, сақолингдин уят!
Эй, Навоий, қиласен васл хаёл,
Билки, топқунг бу хаёлингдин уят.
Сарвға тоза ниҳолингдин уят.
Сабзаи равзаға хаттингдин рашк,
Мардуми дийдаға холингдин уят.
Янги ой нега назардин ёшунур,
Бўлмаса анга ҳилолингдин уят?!
Нега зулматқа инар Хизр суйи,
Топмаса нўши зилолингдин уят!
Зй кўнгул, ҳолинга Мажнун уялур,
Санга йўқтурму бу ҳолингдин уят?!
Сабза хатлар ғамидин қилдинг манъ,
Йўқму, эй шайх, сақолингдин уят!
Эй, Навоий, қиласен васл хаёл,
Билки, топқунг бу хаёлингдин уят.
75
Қайди зулфини, чу, ёр айлади занжири иродат,
Тушти ҳар ҳалқасидин бўйнума бир тавқи саодат.
Хасталиғ давлатидин сўрғали келдинг бошим уза,
Заъф учун жон берурам, гар сен эсанг аҳли иёдат.
Чобукум рахшини майдонға яна сурди чоқиндек,
Шаҳсувори фалак урган келиб ойини жалодат.
Кирпикинг ўқи шаҳид этти мени, гар тонар ўлсанг,
Икки хунрез кўзунг бас манга исботи шаҳодат.
Ҳар замон ул санам оллида, буким, сажда қилурмен,
Қайда зоҳидқа берур даст бу шоиста ибодат.
Истасанг, қилмағасен жонинга меҳнатни зиёда,
Бўлғил ўз қисминга хурсанду тамаъ қилма зиёдат.
Журмсиз ёр агар ўлтурди, Навоий, фараҳ этким,
Ҳусн хайлиға будур шеваю ишқ аҳлиға одат.
Тушти ҳар ҳалқасидин бўйнума бир тавқи саодат.
Хасталиғ давлатидин сўрғали келдинг бошим уза,
Заъф учун жон берурам, гар сен эсанг аҳли иёдат.
Чобукум рахшини майдонға яна сурди чоқиндек,
Шаҳсувори фалак урган келиб ойини жалодат.
Кирпикинг ўқи шаҳид этти мени, гар тонар ўлсанг,
Икки хунрез кўзунг бас манга исботи шаҳодат.
Ҳар замон ул санам оллида, буким, сажда қилурмен,
Қайда зоҳидқа берур даст бу шоиста ибодат.
Истасанг, қилмағасен жонинга меҳнатни зиёда,
Бўлғил ўз қисминга хурсанду тамаъ қилма зиёдат.
Журмсиз ёр агар ўлтурди, Навоий, фараҳ этким,
Ҳусн хайлиға будур шеваю ишқ аҳлиға одат.
76
Ишқ таркига қилурмен туну кун кўнглума туҳмат
Ки, отин тутмағай эл тутса бу ойин била шуҳрат.
Гар сабо қилса мадад, эврулай ул бошқа қуюндек,
Кўйидин гард кеби қўпқоли чун йўқ манга қувват.
Дўзах аҳлиға тамуғ шуъласи бўлғай дами Исо,
Кўрсалар шоми ғамим дуди аро шуълаи фурқат.
Ёр ағёр ила ҳамдам, не ажаб ғуссадин ўлсам,
Туфроғ ўлған тўкилиб, тошқа юзланса бу шиддат.
Тоғни дашт қилиб, даштни тоғ айлади дардим,
Қилма ҳар дашт, рўди кўҳкан элни манга нисбат.
Кўнгулу кўз санга муштоқу йўлуқсанг, чиройингдин
Ани беҳудлуғ этиб баҳрасиз, аммо муни ҳайрат.
Соқиё, бодаки, даврон била аҳлига вафо иўқ,
Сен агар жонға ўт урсангки, эрур жонима миннат
Мену муғ дайрию бир муғбача ишқи юру, эй шайх
Ким, сени масх қилибтур ҳаваси ҳур ила жаннат.
Эй Навоий, чу наво навҳа била бўлди бадал, кош
Бўлмағай эрди санга зуҳражабинлар била улфат.
Ки, отин тутмағай эл тутса бу ойин била шуҳрат.
Гар сабо қилса мадад, эврулай ул бошқа қуюндек,
Кўйидин гард кеби қўпқоли чун йўқ манга қувват.
Дўзах аҳлиға тамуғ шуъласи бўлғай дами Исо,
Кўрсалар шоми ғамим дуди аро шуълаи фурқат.
Ёр ағёр ила ҳамдам, не ажаб ғуссадин ўлсам,
Туфроғ ўлған тўкилиб, тошқа юзланса бу шиддат.
Тоғни дашт қилиб, даштни тоғ айлади дардим,
Қилма ҳар дашт, рўди кўҳкан элни манга нисбат.
Кўнгулу кўз санга муштоқу йўлуқсанг, чиройингдин
Ани беҳудлуғ этиб баҳрасиз, аммо муни ҳайрат.
Соқиё, бодаки, даврон била аҳлига вафо иўқ,
Сен агар жонға ўт урсангки, эрур жонима миннат
Мену муғ дайрию бир муғбача ишқи юру, эй шайх
Ким, сени масх қилибтур ҳаваси ҳур ила жаннат.
Эй Навоий, чу наво навҳа била бўлди бадал, кош
Бўлмағай эрди санга зуҳражабинлар била улфат.
77
Фироқинг аро, эй гули сарв қомат,
Не сарву не гул кўргали истиқомат.
Чу кўрди жунунум табиб айтдиким,
Бу девоналиғ ишқдиндур аломат.
Қадинг жилвасидин улус бўлди жонсиз,
Дема ани қоматки, ул бор қиёмат.
Манга солим ўл, деб дуо қилмангизким,
Беганмас саломатни аҳли маломат.
Чу кўнглум била ошиқ ўлдум, гар ўлсам,
Қачон суд қилғай бу соат надомат?
Карам айлаб, эй муғ, манга бода туттунг,
Қачон шайх кўргузди мундоқ каромат!
Навоий сенинг учун ар ўлди, жоно,
Сен анннг учун бўл, илоҳи, саломат.
Не сарву не гул кўргали истиқомат.
Чу кўрди жунунум табиб айтдиким,
Бу девоналиғ ишқдиндур аломат.
Қадинг жилвасидин улус бўлди жонсиз,
Дема ани қоматки, ул бор қиёмат.
Манга солим ўл, деб дуо қилмангизким,
Беганмас саломатни аҳли маломат.
Чу кўнглум била ошиқ ўлдум, гар ўлсам,
Қачон суд қилғай бу соат надомат?
Карам айлаб, эй муғ, манга бода туттунг,
Қачон шайх кўргузди мундоқ каромат!
Навоий сенинг учун ар ўлди, жоно,
Сен анннг учун бўл, илоҳи, саломат.
78
Бўлмишам ошиқ яна, эй ақли нофаржом, кет,
Тун-кун иш бўлмиш манга чекмак лабо-лаб жом, кет.
Бир қадаҳкаш муғбача кўнглум олибтур дайр аро,
Дину тақво жонибидин, эй хаёли хом, кет.
Дайр пири чун белумга боғлади зуннори куфр,
Ибрат ол, эй муқтадои зумраи ислом, кет.
Келдингу пандим дединг, эй шайх, сен ҳам панд эшит,
Қўпқилу дайр ичра бўлмастин бурун бадном, кет.
Мен ҳарими дайр аро тутум мақом, эй порсо,
Сен ҳарам азмиға гар боғлаб эсанг эҳром, кет.
Масту расвомен харобот ичра кўрдунг, эй рафиқ,
Бўлмағунг бўлсанг менингдек ринди дурдошом, кет.
Келмас эргач риндлар базмиға, кетмак истама,
Гар кетар бўлсанг ичиб, доғи тутуб бир жом, кет.
Эй кўнгул, чун бевафодур одамий, топсанг парий,
Азм этиб ул ён, бу сари қўймайин бир гом, кет.
Эй Навоий, чун бу гулшан гулларида йўқ вафо,
Анда кўнглунг булбулиға бермагил ором, кет.
Тун-кун иш бўлмиш манга чекмак лабо-лаб жом, кет.
Бир қадаҳкаш муғбача кўнглум олибтур дайр аро,
Дину тақво жонибидин, эй хаёли хом, кет.
Дайр пири чун белумга боғлади зуннори куфр,
Ибрат ол, эй муқтадои зумраи ислом, кет.
Келдингу пандим дединг, эй шайх, сен ҳам панд эшит,
Қўпқилу дайр ичра бўлмастин бурун бадном, кет.
Мен ҳарими дайр аро тутум мақом, эй порсо,
Сен ҳарам азмиға гар боғлаб эсанг эҳром, кет.
Масту расвомен харобот ичра кўрдунг, эй рафиқ,
Бўлмағунг бўлсанг менингдек ринди дурдошом, кет.
Келмас эргач риндлар базмиға, кетмак истама,
Гар кетар бўлсанг ичиб, доғи тутуб бир жом, кет.
Эй кўнгул, чун бевафодур одамий, топсанг парий,
Азм этиб ул ён, бу сари қўймайин бир гом, кет.
Эй Навоий, чун бу гулшан гулларида йўқ вафо,
Анда кўнглунг булбулиға бермагил ором, кет.
79
Келмагил майхонаға, эй шайхи олий жоҳ, қайт,
Йўқса хирқанг бода раҳни бўлғуси, биллоҳ қайт.
Гар десангким, тушмасин хирқангға расволиғ ўти,
Бўлмайин ринди хароботий била ҳамроҳ, қайт.
Дайр пири илгидин зуннор белга боғлабон,
Бут қошинда қилмас эрсанг сажда, беикроҳ қайт.
Ринду раънолиғ агар кўнглунг тилар бу кўй аро,
Жуз фано йўқтур санга, топилмас ул дилхоҳ, қайт.
Сен риёға ўрганиб сен, фониъ ўлмоқ саъб эрур,
Дайр аро кирсанг, пушаймон бўлғасен ногоҳ қайт.
Ҳар дам учқунлуқ тутунлар бирла кўнглум шуъласин,
Неча фош эткайсен оғзимдин чиқиб, эй оҳ, қайт.
Соқийи маҳваш элидин ичмишам жонбахш май,
Бу тараф юзланма эмди, эй ғами жонкоҳ, қайт.
Олам аҳли бевафодурлар, аларнинг майлидин,
Эй кўнгул, бўлсанг вафо ойинидин огоҳ қайт.
Не ишинга эътимод эткай Навоий, эй парий
Ким, даме юз қатла гаҳ кел дерсен ани, гоҳ қайт.
Йўқса хирқанг бода раҳни бўлғуси, биллоҳ қайт.
Гар десангким, тушмасин хирқангға расволиғ ўти,
Бўлмайин ринди хароботий била ҳамроҳ, қайт.
Дайр пири илгидин зуннор белга боғлабон,
Бут қошинда қилмас эрсанг сажда, беикроҳ қайт.
Ринду раънолиғ агар кўнглунг тилар бу кўй аро,
Жуз фано йўқтур санга, топилмас ул дилхоҳ, қайт.
Сен риёға ўрганиб сен, фониъ ўлмоқ саъб эрур,
Дайр аро кирсанг, пушаймон бўлғасен ногоҳ қайт.
Ҳар дам учқунлуқ тутунлар бирла кўнглум шуъласин,
Неча фош эткайсен оғзимдин чиқиб, эй оҳ, қайт.
Соқийи маҳваш элидин ичмишам жонбахш май,
Бу тараф юзланма эмди, эй ғами жонкоҳ, қайт.
Олам аҳли бевафодурлар, аларнинг майлидин,
Эй кўнгул, бўлсанг вафо ойинидин огоҳ қайт.
Не ишинга эътимод эткай Навоий, эй парий
Ким, даме юз қатла гаҳ кел дерсен ани, гоҳ қайт.
80
Кўнглумни қилди шифта бир маҳжабин йигит
Ким, халқ аро анинг кеби йўқ нозанин йигит.
Дониш элига солғучи торожи ақлу хуш,
Ислом элига қилғучи яғмойи дин йигит.
Урду сўнгинча ит кеби саргаштаменки, бор
Ёрим сипоҳ офати хиргаҳнишин йигит.
Дин аҳли ичра минг қарийни айладинг асир,
Куфр аҳли ичра мен кеби борму экин, йигит?
Ул нотавон қариға не мумкин қарору сабр
Ким, олса дину жониға кўргузса кин йигит.
Лутф айла қариларға десангким узун яшай
Ким, қаримас аён қилибон юзга, чин йигит.
Куйсанг, Навоиё, не ажаб, хас кебики, бор
Севган киши узори гули оташин йигит.
Ким, халқ аро анинг кеби йўқ нозанин йигит.
Дониш элига солғучи торожи ақлу хуш,
Ислом элига қилғучи яғмойи дин йигит.
Урду сўнгинча ит кеби саргаштаменки, бор
Ёрим сипоҳ офати хиргаҳнишин йигит.
Дин аҳли ичра минг қарийни айладинг асир,
Куфр аҳли ичра мен кеби борму экин, йигит?
Ул нотавон қариға не мумкин қарору сабр
Ким, олса дину жониға кўргузса кин йигит.
Лутф айла қариларға десангким узун яшай
Ким, қаримас аён қилибон юзга, чин йигит.
Куйсанг, Навоиё, не ажаб, хас кебики, бор
Севган киши узори гули оташин йигит.
81
Эй кўнгул, кўйида аҳволимни жононимға айт,
Ўлмакимни меҳнати ҳижронида жонимға айт.
Оҳ дуди, ашк қони, нола мадди рифъатин
Зулфи сунбул, юзи гул, сарви хиромонимға айт.
Ишқининг юз минг балосинким ёшурдум халқдин,
Йиғлабон ул воқифи асрори пинҳонимға айт.
Эйки, кўрдунг кўйида кўнглумни ишқ этган хароб,
Хонумонимнн алохону аломонимға айт.
Телбараб тандин либоси офиятни ташлабон,
Дашт тутқан ҳолни Мажнуни урёнимға айт.
Бўлма дерсен, носиҳо, ҳусн аҳлиға ҳайрону зор,
Мендин ўткил, кўнгул отлиғ зори ҳайронимға айт.
Ваъдаси уммидидин буким Навоий берди жон,
Эй сабо, Исо нафаслик аҳди ёлғонимға айт.
Ўлмакимни меҳнати ҳижронида жонимға айт.
Оҳ дуди, ашк қони, нола мадди рифъатин
Зулфи сунбул, юзи гул, сарви хиромонимға айт.
Ишқининг юз минг балосинким ёшурдум халқдин,
Йиғлабон ул воқифи асрори пинҳонимға айт.
Эйки, кўрдунг кўйида кўнглумни ишқ этган хароб,
Хонумонимнн алохону аломонимға айт.
Телбараб тандин либоси офиятни ташлабон,
Дашт тутқан ҳолни Мажнуни урёнимға айт.
Бўлма дерсен, носиҳо, ҳусн аҳлиға ҳайрону зор,
Мендин ўткил, кўнгул отлиғ зори ҳайронимға айт.
Ваъдаси уммидидин буким Навоий берди жон,
Эй сабо, Исо нафаслик аҳди ёлғонимға айт.
82
Ул малаксиймоки, солмиш ҳуснидин оламға ўт,
Қайда қўйғай солмайин жинси бани одамға ўт.
Чарх уза хуршид эмаским, бир қуёш ҳижронидин
Шуълаи оҳим солибтур бу бийик торамға ўт.
Базм аро қўйманг мени, эй ишрат аҳли, зинҳор
Ким, ғамим барқи солур юз хотири хуррамға ўт.
Ҳар дамим бир ўтлуғ оҳ ўлса, таажжуб қилмангиз,
Ҳажр сўзидин туташибтур бу иссиғ дамға ўт.
Зулфи соҳирдурки, ўтлуқ орази узра тушуб,
Солмади юз шуъласи ул турраи пурхамға ўт.
Кўкта ул шакли мудавварким, кўрубсен, шуълалиқ,
Тушмиш ул юз ламъасидин наййири аъзамға ўт.
Захмлиғ кўнглум ўтиға марҳам этмас нафъким,
Ярадин момуққа, момуқдин тушар марҳамға ўт.
Дайр ичинда дурд ичар синғам сафолим рашкидин,
Оташин май ламъасидин тушти жоми Жамға ўт.
Ҳажр сўзидин деган назминг, Навоий буйлаким,
Тутти оламни ажаб гар солмағай оламға ўт.
Қайда қўйғай солмайин жинси бани одамға ўт.
Чарх уза хуршид эмаским, бир қуёш ҳижронидин
Шуълаи оҳим солибтур бу бийик торамға ўт.
Базм аро қўйманг мени, эй ишрат аҳли, зинҳор
Ким, ғамим барқи солур юз хотири хуррамға ўт.
Ҳар дамим бир ўтлуғ оҳ ўлса, таажжуб қилмангиз,
Ҳажр сўзидин туташибтур бу иссиғ дамға ўт.
Зулфи соҳирдурки, ўтлуқ орази узра тушуб,
Солмади юз шуъласи ул турраи пурхамға ўт.
Кўкта ул шакли мудавварким, кўрубсен, шуълалиқ,
Тушмиш ул юз ламъасидин наййири аъзамға ўт.
Захмлиғ кўнглум ўтиға марҳам этмас нафъким,
Ярадин момуққа, момуқдин тушар марҳамға ўт.
Дайр ичинда дурд ичар синғам сафолим рашкидин,
Оташин май ламъасидин тушти жоми Жамға ўт.
Ҳажр сўзидин деган назминг, Навоий буйлаким,
Тутти оламни ажаб гар солмағай оламға ўт.
83
Кўнгулда нақш андоқ боғламиш бир нозанин сурат
Ки, мумкин эрмас андоқ тортмоқ наққоши Чин сурат.
Агар сурат будурким, сендадур, эй бут, йироқ эрмас
Ки, мундин сўнг парастиш айлагайлар аҳли дин сурат.
Эмас Лайлию Мажнун сен сену мен сафҳада кўрсанг,
Бир офатлиқ дилоро нақшу бир зори ҳазин сурат.
Агар кўзгуда сарви гулъузорим акс кўргузса,
Яна су ичра кўргузгайму сарви ёсмин сурат.
Дема, эй шамъким, кун машъали ҳам тийра бўлғай, гар
Кеча ё кундуз этса бир аён ул маҳжабин сурат.
Не маъни кўрдиларким, суратингға бўлдилар вола,
Чу маъни оламида истамас аҳли яқин сурат.
Чу кўрди суратин андоқ кўзида нақш боғлабсен
Ки, кўрди ҳар қаёнким солди кўз хилватнишин сурат.
Азал суратгари мақсуди гўёким сен эркинсен,
Чу қудрат хомасидин зоҳир этти моу тин сурат.
Эрур дайр ичра онча муғбача суратнамо, эй шайх
Ки, маъни нақшини кўнглунгда қўймас ҳар камин сурат.
Бу сурат бирла, эй жон офати, боштин аёқ жонсен
Ки, бир сендек мусаввир қилмади жон офарин сурат.
Навоий кўнгли суратхонаси чак бўлди сар-тосар,
Чу анда жилва берди ул нигори нақшбин сурат.
Ки, мумкин эрмас андоқ тортмоқ наққоши Чин сурат.
Агар сурат будурким, сендадур, эй бут, йироқ эрмас
Ки, мундин сўнг парастиш айлагайлар аҳли дин сурат.
Эмас Лайлию Мажнун сен сену мен сафҳада кўрсанг,
Бир офатлиқ дилоро нақшу бир зори ҳазин сурат.
Агар кўзгуда сарви гулъузорим акс кўргузса,
Яна су ичра кўргузгайму сарви ёсмин сурат.
Дема, эй шамъким, кун машъали ҳам тийра бўлғай, гар
Кеча ё кундуз этса бир аён ул маҳжабин сурат.
Не маъни кўрдиларким, суратингға бўлдилар вола,
Чу маъни оламида истамас аҳли яқин сурат.
Чу кўрди суратин андоқ кўзида нақш боғлабсен
Ки, кўрди ҳар қаёнким солди кўз хилватнишин сурат.
Азал суратгари мақсуди гўёким сен эркинсен,
Чу қудрат хомасидин зоҳир этти моу тин сурат.
Эрур дайр ичра онча муғбача суратнамо, эй шайх
Ки, маъни нақшини кўнглунгда қўймас ҳар камин сурат.
Бу сурат бирла, эй жон офати, боштин аёқ жонсен
Ки, бир сендек мусаввир қилмади жон офарин сурат.
Навоий кўнгли суратхонаси чак бўлди сар-тосар,
Чу анда жилва берди ул нигори нақшбин сурат.
84
Зиҳи лаъли лабинг жонимға офат,
Сочинг зуннори имонимға офат.
Не мажнунменки, оҳимнннг самуми
Етурмиш жисми урёнимға офат.
Бузуғ кўнглумни кўз ёшим емурди,
Тегурди сайли вайронимға офат.
Жунундин сирри ишқинг айладим фош,
Етишти нақди пинҳонимға офат.
Юз урди туш-тушимдин хўблар, вой
Ки, бир-бир етти ҳар ёнимға офат.
Дедим: Бир новак ўтлуқ кўнглума от,
Деди: Еткурма пайконимға офат.
Чу маҳваш соқий этти жилва, етти
Қадаҳдин аҳду паймонимға офат.
Не оҳу ашкдур, еткур, илоҳий,
Бу сарсар бирла тўфонимға офат.
Фиғоним офат ўлди, эй Навоий,
Менгаким етсун афғонимға офат.
Сочинг зуннори имонимға офат.
Не мажнунменки, оҳимнннг самуми
Етурмиш жисми урёнимға офат.
Бузуғ кўнглумни кўз ёшим емурди,
Тегурди сайли вайронимға офат.
Жунундин сирри ишқинг айладим фош,
Етишти нақди пинҳонимға офат.
Юз урди туш-тушимдин хўблар, вой
Ки, бир-бир етти ҳар ёнимға офат.
Дедим: Бир новак ўтлуқ кўнглума от,
Деди: Еткурма пайконимға офат.
Чу маҳваш соқий этти жилва, етти
Қадаҳдин аҳду паймонимға офат.
Не оҳу ашкдур, еткур, илоҳий,
Бу сарсар бирла тўфонимға офат.
Фиғоним офат ўлди, эй Навоий,
Менгаким етсун афғонимға офат.
85
Жон фиғон айлар ғами ҳажрингда, жононим, эшит,
Чиққудектур меҳнату андуҳ ила жоним, эшит.
Гар малул эрдинг фиғонимдин ва лекин заъфдин
Халқ саъй айлаб эшитмайдурлар афғоним, эшит.
Дарди ҳолимни қулоғингға, тилармен, айтсам,
Тут қулоқ бир лаҳзаю бу сирри пинҳоним эшит.
Неча саркашлик хироми турки, бордур бир сўзум,
Индуруб бошингни, эй сарви хиромоним, эшит.
Нечаким худройлиғдин сўз эшитмассен ва лек
Ёрлар пандин гаҳи, эй шўхи нодоним, эшит.
Неча бўлғунг, эй кўнгул, ул мастқа ҳайрону зор,
Ваъдаи қатлинг қилур, эй зори ҳайроним, эшит.
Бир ҳадисингнн эшиткумдур дединг, ичканда май,
Сархуш ўлдунг, маст ҳам, эй аҳди ёлғоним, эшит.
Ҳусн мулки бевафодур, манъи бедод этсалар,
Сўз эшитмакни ғанимат англа, султоним, эшит.
Қасди дин айлаб Навоийға, эшитмассен сўзин,
Бенаводур, раҳм этиб, эй номусулмоним, эшит.
Чиққудектур меҳнату андуҳ ила жоним, эшит.
Гар малул эрдинг фиғонимдин ва лекин заъфдин
Халқ саъй айлаб эшитмайдурлар афғоним, эшит.
Дарди ҳолимни қулоғингға, тилармен, айтсам,
Тут қулоқ бир лаҳзаю бу сирри пинҳоним эшит.
Неча саркашлик хироми турки, бордур бир сўзум,
Индуруб бошингни, эй сарви хиромоним, эшит.
Нечаким худройлиғдин сўз эшитмассен ва лек
Ёрлар пандин гаҳи, эй шўхи нодоним, эшит.
Неча бўлғунг, эй кўнгул, ул мастқа ҳайрону зор,
Ваъдаи қатлинг қилур, эй зори ҳайроним, эшит.
Бир ҳадисингнн эшиткумдур дединг, ичканда май,
Сархуш ўлдунг, маст ҳам, эй аҳди ёлғоним, эшит.
Ҳусн мулки бевафодур, манъи бедод этсалар,
Сўз эшитмакни ғанимат англа, султоним, эшит.
Қасди дин айлаб Навоийға, эшитмассен сўзин,
Бенаводур, раҳм этиб, эй номусулмоним, эшит.
86
Заъф, кўргилким, танимни элтибон айларга қут,
Мўр судрар, тори бирла руст боғлаб анкабут.
Дардим айтурда демассен юз сўзумга бир жавоб,
Гўйиё холи лаб ўлди оғзинга муҳри сукут.
Ошиқ ўлтургум, десанг, юз қатла бу маъни манга,
Ишқнинг дорул қасоси ичра топмиштур субут.
Ул кўзу лаб ўлтуруб, тиргузсалар, не айбким,
Бирни қотил, бирни жонбахш этти ҳаййи лоямут.
Ханжари тиғида кўргач оразин, оқизди қон,
Сайл оққандек қуёшни манзили бўлғанда ҳут.
Хоксор ўлким, бурутин елга берди золи чарх
Ул кишиларники, кўп кўргузднлар боди бурут.
Эй Навоий, айлади лўливаше кўнглумни қайд,
Халқни атрок асир этти, вале бизни жатут.
Мўр судрар, тори бирла руст боғлаб анкабут.
Дардим айтурда демассен юз сўзумга бир жавоб,
Гўйиё холи лаб ўлди оғзинга муҳри сукут.
Ошиқ ўлтургум, десанг, юз қатла бу маъни манга,
Ишқнинг дорул қасоси ичра топмиштур субут.
Ул кўзу лаб ўлтуруб, тиргузсалар, не айбким,
Бирни қотил, бирни жонбахш этти ҳаййи лоямут.
Ханжари тиғида кўргач оразин, оқизди қон,
Сайл оққандек қуёшни манзили бўлғанда ҳут.
Хоксор ўлким, бурутин елга берди золи чарх
Ул кишиларники, кўп кўргузднлар боди бурут.
Эй Навоий, айлади лўливаше кўнглумни қайд,
Халқни атрок асир этти, вале бизни жатут.
87
Жаҳон аруси бирла суҳбат айлама рағбат,
Нединки, рағбат ила тутмас эл била суҳбат.
Ки бўлса роғиби суҳбат ани, севар элдин
Юз илда етмас мингдин бирига ҳам навбат.
Ажаб фусунгар эрурким, чу сайд қилди сени,
Қарин соғиндингу ул худ қилиб турур ғайбат.
Қуёш нигинининг остида заҳредин ҳал этар,
Кишига меҳр билаким эзиб берур шарбат.
Талоқ бер аниким, даҳр аро мусофирсен,
Ғариб элга эмас уйланур ери ғурбат.
Агар икингиз аросида воқиъ ўлмас баъд,
Яқинки, мақсади аслиға топмағунг қурбат.
Навоий, уйла фано бўл висол учунки, санга
Чаҳ жой ўзгаки, ўзлукка қолмағай нисбат.
Нединки, рағбат ила тутмас эл била суҳбат.
Ки бўлса роғиби суҳбат ани, севар элдин
Юз илда етмас мингдин бирига ҳам навбат.
Ажаб фусунгар эрурким, чу сайд қилди сени,
Қарин соғиндингу ул худ қилиб турур ғайбат.
Қуёш нигинининг остида заҳредин ҳал этар,
Кишига меҳр билаким эзиб берур шарбат.
Талоқ бер аниким, даҳр аро мусофирсен,
Ғариб элга эмас уйланур ери ғурбат.
Агар икингиз аросида воқиъ ўлмас баъд,
Яқинки, мақсади аслиға топмағунг қурбат.
Навоий, уйла фано бўл висол учунки, санга
Чаҳ жой ўзгаки, ўзлукка қолмағай нисбат.
88
Эй мусаллам, санга ҳар яхши сифот,
Бу сифотинг била йўқ сен кеби зот.
Хат санга Хизру лабинг — чашмаи Хизр,
Нутқунг — ул чашма аро оби ҳаёт.
Ҳаракотинг аро таскин зоҳир,
Лек таскин чоғида хуш ҳаракот.
Зулфунг овора кўнгуллардин эрур,
Юз Скандарни итурган зулмот.
Сунбулунгнунг расани бўлмаса, йўқ
Зақанинг чоҳидин имкони нажот.
Хум эрур ер курраси, жом-ахтар,
Соқиё, бер мунга сайр, анга сабот.
Айш вақтини, Навоий, хуш тут
Ким, эрур осру шариф ул авқот.
Бу сифотинг била йўқ сен кеби зот.
Хат санга Хизру лабинг — чашмаи Хизр,
Нутқунг — ул чашма аро оби ҳаёт.
Ҳаракотинг аро таскин зоҳир,
Лек таскин чоғида хуш ҳаракот.
Зулфунг овора кўнгуллардин эрур,
Юз Скандарни итурган зулмот.
Сунбулунгнунг расани бўлмаса, йўқ
Зақанинг чоҳидин имкони нажот.
Хум эрур ер курраси, жом-ахтар,
Соқиё, бер мунга сайр, анга сабот.
Айш вақтини, Навоий, хуш тут
Ким, эрур осру шариф ул авқот.