ЗЕ ҲАРФИНИНГ ЗЕБОЛАРИНИНГ ЗИЙНАТИ «ФАВОЙИД»ДИН
199
199
Эй кўнгул, уммид торин гулшани даврондин уз,
Ҳам гулу шамшоддин, ҳам лаълу райҳондин уз.
Сарв қадлар лаъли бирла оғзидин ком истама,
Ҳам тамаъ гул баргидин, ҳам ғунчаи хандондин уз.
Бу чаман раънолариға йўқтурур бўйи вафо,
Савсани озоддин кеч, наргиси фаттондин уз.
Чунки не жонон қолур, не жон агарчи саъб эрур,
Кечкил аввал жондин, андин сўнг тамаъ жонондин уз.
Кир фано даштида ул бемеҳр маҳваш кўйидин,
Яъни бўл овораю уммид хонумондин уз.
Майға, эй соқий, ажал заҳри эзиб бир жом тут,
Тори уммидимни, яъни риштаи ҳнжрондин уз.
Эй Навоий, гулшани даврону жону хонумон,
Барчадин кечтим дема, лекин кўнгулни андин уз.
Ҳам гулу шамшоддин, ҳам лаълу райҳондин уз.
Сарв қадлар лаъли бирла оғзидин ком истама,
Ҳам тамаъ гул баргидин, ҳам ғунчаи хандондин уз.
Бу чаман раънолариға йўқтурур бўйи вафо,
Савсани озоддин кеч, наргиси фаттондин уз.
Чунки не жонон қолур, не жон агарчи саъб эрур,
Кечкил аввал жондин, андин сўнг тамаъ жонондин уз.
Кир фано даштида ул бемеҳр маҳваш кўйидин,
Яъни бўл овораю уммид хонумондин уз.
Майға, эй соқий, ажал заҳри эзиб бир жом тут,
Тори уммидимни, яъни риштаи ҳнжрондин уз.
Эй Навоий, гулшани даврону жону хонумон,
Барчадин кечтим дема, лекин кўнгулни андин уз.
200
Бизни, эй ишқу жунун, расвои олам қилдингиз,
Ҳар не расволиғдин афзунроқ бўлур ҳам қилдингиз.
Жону кўнглимга малолат тошлари бирла қоқиб,
Дард ила андуҳ мисморини маҳкам қилдингнз.
Мунча бедоду ситамким, қилдингиз мен телбага,
Ишқ аро шавқу муҳаббат аҳлиға кам қилдингиз.
Чун мен ўлдум ғам туни ул тундин-ўқ айлаб либос,
Не осиғ гар чарх ишин ҳолимға мотам қилдингиз.
Ишқ дардидин ўлармен бу кеча, эй дўстлар,
Ҳажр заҳридин магар захмимға марҳам қилдингиз.
Кишвари васл ичра ҳар ким айш этар бўлсун ҳалол,
Чун манга оворалиғ мулкин мусаллам қилдингиз.
Сирри ишқим билмаган эл қолмади, гарчи манга
Номабар қуш ўрниға анқонн маҳрам қилдингиз.
Гулшани даҳр ичра, эй базми тараб соқийлари,
Ҳажр хунобин недин бизга дамо-дам қилдингнз.
Охир, эй ишқу жунун, юз навъ туҳмат айлабон,
Ҳам Навоий сирри ишқин элга мубҳам қилдингиз.
Ҳар не расволиғдин афзунроқ бўлур ҳам қилдингиз.
Жону кўнглимга малолат тошлари бирла қоқиб,
Дард ила андуҳ мисморини маҳкам қилдингнз.
Мунча бедоду ситамким, қилдингиз мен телбага,
Ишқ аро шавқу муҳаббат аҳлиға кам қилдингиз.
Чун мен ўлдум ғам туни ул тундин-ўқ айлаб либос,
Не осиғ гар чарх ишин ҳолимға мотам қилдингиз.
Ишқ дардидин ўлармен бу кеча, эй дўстлар,
Ҳажр заҳридин магар захмимға марҳам қилдингиз.
Кишвари васл ичра ҳар ким айш этар бўлсун ҳалол,
Чун манга оворалиғ мулкин мусаллам қилдингиз.
Сирри ишқим билмаган эл қолмади, гарчи манга
Номабар қуш ўрниға анқонн маҳрам қилдингиз.
Гулшани даҳр ичра, эй базми тараб соқийлари,
Ҳажр хунобин недин бизга дамо-дам қилдингнз.
Охир, эй ишқу жунун, юз навъ туҳмат айлабон,
Ҳам Навоий сирри ишқин элга мубҳам қилдингиз.
201
Бизга жонон васли улдурким, жамолин кўргабиз,
Парда рухсоридин очиб, зулфу холин кўргабиз.
Бўлса майдон азми, йўлида туфроғ ўлғабиз,
Қилса гулгашти чаман, раъно ниҳолин кўргабиз.
Тийр борони бало ёғдурса жонлар қасдиға,
Новаки мужгон била мушкин ҳилолин кўргабиз.
Кўзга бир ҳам жилва бер, базми висолин, эй сипеҳр,
Ваҳ, неча кўз оллида хайли хаёлин кўргабиз.
Кўзгу ул юз жилвагоҳедур дебон қилдиқ назар,
Йўқ бу маъни бирлаким ул юз мисолин кўргабиз.
Васли базми айши чун элга насиб ўлди зарур,
Ким, балият жомининг ранжу малолин кўргабиз.
Йўқ, ҳазин кўнглумдин ўзга ёрдин бекому баҳр,
Неча ушшоқ ичра анинг инфиолин кўргабиз.
Ичсалар ком аҳли софи айшу биз қолсақ тирик,
Дайр аро майхонанинг синған сафолин кўргабиз.
Эй Навоий, зарраға хуршид васлиндин дема,
Мунча баским жилвада гоҳи жамолин кўргабиз.
Парда рухсоридин очиб, зулфу холин кўргабиз.
Бўлса майдон азми, йўлида туфроғ ўлғабиз,
Қилса гулгашти чаман, раъно ниҳолин кўргабиз.
Тийр борони бало ёғдурса жонлар қасдиға,
Новаки мужгон била мушкин ҳилолин кўргабиз.
Кўзга бир ҳам жилва бер, базми висолин, эй сипеҳр,
Ваҳ, неча кўз оллида хайли хаёлин кўргабиз.
Кўзгу ул юз жилвагоҳедур дебон қилдиқ назар,
Йўқ бу маъни бирлаким ул юз мисолин кўргабиз.
Васли базми айши чун элга насиб ўлди зарур,
Ким, балият жомининг ранжу малолин кўргабиз.
Йўқ, ҳазин кўнглумдин ўзга ёрдин бекому баҳр,
Неча ушшоқ ичра анинг инфиолин кўргабиз.
Ичсалар ком аҳли софи айшу биз қолсақ тирик,
Дайр аро майхонанинг синған сафолин кўргабиз.
Эй Навоий, зарраға хуршид васлиндин дема,
Мунча баским жилвада гоҳи жамолин кўргабиз.
202
Қадинг туз, нахли гулзори Эрам туз
Ки, туз ашёға бўлмиш соя ҳам туз.
Магарким, зулфини чексам туз ўлғай,
Йўқ эрса бўлмас онча печу хам туз.
Сиришкимдин қадинг майл этти ҳар ён
Ки, қолмас ўқ ҳаво бўлғанда нам туз.
Не тонг гар туз чекармен шуълаи оҳ,
Керак чун ишқ жайшида алам туз.
Муқаввас чарх оҳимдин хам ўлмиш
Ким, ул ўқни отармен дам-бадам туз.
Риё йўлида гар кўп печу хам бор,
Қадам қўйким, эрур дашти адам туз.
Бу дайр ичра навое, эй муғанний,
Навоий ноласидек зеру бам туз.
Ки, туз ашёға бўлмиш соя ҳам туз.
Магарким, зулфини чексам туз ўлғай,
Йўқ эрса бўлмас онча печу хам туз.
Сиришкимдин қадинг майл этти ҳар ён
Ки, қолмас ўқ ҳаво бўлғанда нам туз.
Не тонг гар туз чекармен шуълаи оҳ,
Керак чун ишқ жайшида алам туз.
Муқаввас чарх оҳимдин хам ўлмиш
Ким, ул ўқни отармен дам-бадам туз.
Риё йўлида гар кўп печу хам бор,
Қадам қўйким, эрур дашти адам туз.
Бу дайр ичра навое, эй муғанний,
Навоий ноласидек зеру бам туз.
203
Эй санга хунрез мужгону балоангез кўз,
Бизга мужгонинг синони захмидин хунрез кўз.
Фитна кўзлукларда йўқ эрмиш кўзунгдек солғучи,
Бир қиё боқмоқ била оламға рустахез кўз.
Эй кўзи айни бало, не раҳм сендин кўз тутай
Ким, санга хунрез кўздур, бизга хуномез кўз.
Кўз саводин айлади кирпикларинг парвезани,
Не ажаб бўлса жамолинг шавқидин гулбез кўз.
Кўрки, ҳар кирпик учиға боғлабон бир пора лаъл,
Келтирибтур лабларинг оллинда дастовез кўз.
Даҳр золи нечаким Фарҳодкушдур, турфа кўр
Ким, хатодур тутса гар андин вафо Парвез кўз.
Эй Навоий, йиғламоқдин хира бўлмиш кўзларинг,
Ишқ аро бинандалиғларға керактур тез кўз.
Бизга мужгонинг синони захмидин хунрез кўз.
Фитна кўзлукларда йўқ эрмиш кўзунгдек солғучи,
Бир қиё боқмоқ била оламға рустахез кўз.
Эй кўзи айни бало, не раҳм сендин кўз тутай
Ким, санга хунрез кўздур, бизга хуномез кўз.
Кўз саводин айлади кирпикларинг парвезани,
Не ажаб бўлса жамолинг шавқидин гулбез кўз.
Кўрки, ҳар кирпик учиға боғлабон бир пора лаъл,
Келтирибтур лабларинг оллинда дастовез кўз.
Даҳр золи нечаким Фарҳодкушдур, турфа кўр
Ким, хатодур тутса гар андин вафо Парвез кўз.
Эй Навоий, йиғламоқдин хира бўлмиш кўзларинг,
Ишқ аро бинандалиғларға керактур тез кўз.
204
Чун анга нохуш келур, базмида отим тутмангиз,
Кимки отим билса ҳам ул базм аро ёвутмангиз.
Ҳажр ўтиға мен қилибмен хўю дўзахдин деманг,
Ҳар замон жаннат насимиднн мени қўрқутмангиз.
Васл жоми ўзгалар қисмидур, эй жону кўнгул,
Саъйида беҳуда захмат тортибон қон ютмангиз.
Телба кўнглум бўлса бетоқат малоли ҳажр аро,
Жуз висол уммиди ҳарфидин ани овутмангиз.
Эй шабистони висол аҳли, фироқим кулбасин
Ким, деди бир кеча шамъи васл ила ёрутмангиз?
Мен куярмен ҳажр аро, ҳар дам ўтум тез эткали,
Эй танаъум аҳли, васл афсонасин чубрутмангиз.
Тойири васл айламас ҳаргиз Навоий сари майл,
Келса афғон тортиб, эй жону кўнгул, уркутмангиз.
Кимки отим билса ҳам ул базм аро ёвутмангиз.
Ҳажр ўтиға мен қилибмен хўю дўзахдин деманг,
Ҳар замон жаннат насимиднн мени қўрқутмангиз.
Васл жоми ўзгалар қисмидур, эй жону кўнгул,
Саъйида беҳуда захмат тортибон қон ютмангиз.
Телба кўнглум бўлса бетоқат малоли ҳажр аро,
Жуз висол уммиди ҳарфидин ани овутмангиз.
Эй шабистони висол аҳли, фироқим кулбасин
Ким, деди бир кеча шамъи васл ила ёрутмангиз?
Мен куярмен ҳажр аро, ҳар дам ўтум тез эткали,
Эй танаъум аҳли, васл афсонасин чубрутмангиз.
Тойири васл айламас ҳаргиз Навоий сари майл,
Келса афғон тортиб, эй жону кўнгул, уркутмангиз.
205
Эй малоҳат шевалик ширин дудоғинг сўзга уз
Ҳикмат илги гўйиё солди шакар тангига туз.
Неча бузғайсен кўнгул мулкин жафо тарҳин солиб,
Бир бу вайрон ерни тузмакка жафо тарҳини буз.
Чеҳра очсанг ё такаллум қилсанг, ўлган жон топар,
Оллоҳ-оллоҳ, бордур ул не лаъли жонбахш, ул не юз.
Ой санга ўхшар ва лекин ул совуғдур, сен малиҳ,
Фарқ кўптур нечаким бўлса мушобиҳ тузу муз.
Базмидин чиқти рақиб усрук, ҳазар, эй аҳли зуҳд,
Расмдур қочмоқ улус иттинким, ул бўлғай қутуз.
Кўзга солдим жон бериб олиб аёғн туфроғин,
Англамон қадрини колонинг чу олмишмен ужуз.
Не тафовут ишқи дашти қатъида иссиғ-совуқ
Ким, самандар ўтда сайр айларда тенгдур ёзу куз.
Шайхда йўқ риндлиқ, зоҳидда йўқ расми вафо,
Дайр пири ҳар сулук иршодида келди тўкуз.
Ҳажрдин ўлди Навоий, соқиё, тут жоми май,
Эй муғанний, сен наво оҳангида қўпса қубуз.
Ҳикмат илги гўйиё солди шакар тангига туз.
Неча бузғайсен кўнгул мулкин жафо тарҳин солиб,
Бир бу вайрон ерни тузмакка жафо тарҳини буз.
Чеҳра очсанг ё такаллум қилсанг, ўлган жон топар,
Оллоҳ-оллоҳ, бордур ул не лаъли жонбахш, ул не юз.
Ой санга ўхшар ва лекин ул совуғдур, сен малиҳ,
Фарқ кўптур нечаким бўлса мушобиҳ тузу муз.
Базмидин чиқти рақиб усрук, ҳазар, эй аҳли зуҳд,
Расмдур қочмоқ улус иттинким, ул бўлғай қутуз.
Кўзга солдим жон бериб олиб аёғн туфроғин,
Англамон қадрини колонинг чу олмишмен ужуз.
Не тафовут ишқи дашти қатъида иссиғ-совуқ
Ким, самандар ўтда сайр айларда тенгдур ёзу куз.
Шайхда йўқ риндлиқ, зоҳидда йўқ расми вафо,
Дайр пири ҳар сулук иршодида келди тўкуз.
Ҳажрдин ўлди Навоий, соқиё, тут жоми май,
Эй муғанний, сен наво оҳангида қўпса қубуз.
206
Дўстлар, май била жонимға жафо айламангиз,
Базм аро бўлмаса ул шўх, мени истамангиз.
Бўлубон ёр, мени истасангиз, маст ўлубон
Йиғласам, ҳолима бадмаст дебон қовламангиз.
Қўйингуз бир нафасе, жонима бедод айлай,
Тифл ё телба кеби манъ этибон алдамангиз.
Раҳм агар қилса худо ёри ва гар тиғ чекиб,
Қатл ҳам айласа, зинҳорки манъ айламангиз.
Итлари оллиға ташлангки, ғизо қилсунлар,
Базмини барҳам уруб, мотамима йиғламангиз.
Эй вафо аҳли, дуом ушбу дурурким, ё раб,
Бевафо моҳжабинлар қўлиға учрамангиз.
Ўюлуб тушти Навоий танининг доғлари,
Кўйида ўлган ит ўлса, терисидин ямангиз.
Базм аро бўлмаса ул шўх, мени истамангиз.
Бўлубон ёр, мени истасангиз, маст ўлубон
Йиғласам, ҳолима бадмаст дебон қовламангиз.
Қўйингуз бир нафасе, жонима бедод айлай,
Тифл ё телба кеби манъ этибон алдамангиз.
Раҳм агар қилса худо ёри ва гар тиғ чекиб,
Қатл ҳам айласа, зинҳорки манъ айламангиз.
Итлари оллиға ташлангки, ғизо қилсунлар,
Базмини барҳам уруб, мотамима йиғламангиз.
Эй вафо аҳли, дуом ушбу дурурким, ё раб,
Бевафо моҳжабинлар қўлиға учрамангиз.
Ўюлуб тушти Навоий танининг доғлари,
Кўйида ўлган ит ўлса, терисидин ямангиз.
207
Бир кун, эй ҳушу хирад, мен телбага ёр эрдингиз,
Бехабар ҳам бўлсам ўзднн, сиз хабардор эрдингиз.
Дард етканда давожў, ёлғуз эрканда рафиқ,
Ғусса вақти ёру ғамгинликда ғамхор эрдингиз.
Найладим, неттимки, бир йўли чекиб мендин илик,
Эмди эрмастурсиз андоқкнм, бурун бор эрдингиз.
Бўлмаса ҳушу хирад ғамхорим, эй ишқу жунун,
Сиз бўлунг боқийки, ҳолимға мададкор эрдингнз.
Ишқ агар зор этти, афғон қилманг, эй жону кўнгул,
Токи сиз бор эрдингиз, ишқ илгида зор эрдингиз.
Сотмангиз оламға савдойи эсам, эй дарду ғам
Ким, менга ишқ ичра доим сиз харидор эрдингиз.
Эй замон аҳли, фусуну ғадрингиз не айбким,
Ҳам замондек доим афсунсозу ғаддор эрдингиз.
Риндлар бас тийрадур, сиз хонақаҳға тушкали,
Эй хуш ул кунким, муқими кўйи хаммор эрдингиз.
Шоми ҳажридин Навоийнинг хабар берган улус,
Гўйиёким кеча тонг отқунча бедор эрдингиз.
Бехабар ҳам бўлсам ўзднн, сиз хабардор эрдингиз.
Дард етканда давожў, ёлғуз эрканда рафиқ,
Ғусса вақти ёру ғамгинликда ғамхор эрдингиз.
Найладим, неттимки, бир йўли чекиб мендин илик,
Эмди эрмастурсиз андоқкнм, бурун бор эрдингиз.
Бўлмаса ҳушу хирад ғамхорим, эй ишқу жунун,
Сиз бўлунг боқийки, ҳолимға мададкор эрдингнз.
Ишқ агар зор этти, афғон қилманг, эй жону кўнгул,
Токи сиз бор эрдингиз, ишқ илгида зор эрдингиз.
Сотмангиз оламға савдойи эсам, эй дарду ғам
Ким, менга ишқ ичра доим сиз харидор эрдингиз.
Эй замон аҳли, фусуну ғадрингиз не айбким,
Ҳам замондек доим афсунсозу ғаддор эрдингиз.
Риндлар бас тийрадур, сиз хонақаҳға тушкали,
Эй хуш ул кунким, муқими кўйи хаммор эрдингиз.
Шоми ҳажридин Навоийнинг хабар берган улус,
Гўйиёким кеча тонг отқунча бедор эрдингиз.
208
Ёр этти меҳри таркию мен ёрмен ҳануз,
Ишқи салосилиға гирифтормен ҳануз.
Ҳажрим туники йилча эди бу умид ила
Ким. келгасен, йўлунг уза бедормен ҳануз.
Келгач, кўнгул яраси ёвушти ўнгалғали,
Бир лаҳза бормағилки, дилфигормен ҳануз.
Бозори ҳусн даврида ҳар неча хайли хат,
Қилди ғулу, валек харидормен ҳануз.
Эй шайхи сода, зуҳдума ҳар кун инонмаким,
Тунлар муқими кулбаи хаммормен ҳануз.
Мен ўлгали кўп эрдию итлар фиғонидин
Қилдинг гумонки, кўюнг аро бормен ҳануз.
Айлаб фалакни жом сумурдум, Навоиё,
Қўш тут бу базм ичиндаки, ҳушёрмен ҳануз.
Ишқи салосилиға гирифтормен ҳануз.
Ҳажрим туники йилча эди бу умид ила
Ким. келгасен, йўлунг уза бедормен ҳануз.
Келгач, кўнгул яраси ёвушти ўнгалғали,
Бир лаҳза бормағилки, дилфигормен ҳануз.
Бозори ҳусн даврида ҳар неча хайли хат,
Қилди ғулу, валек харидормен ҳануз.
Эй шайхи сода, зуҳдума ҳар кун инонмаким,
Тунлар муқими кулбаи хаммормен ҳануз.
Мен ўлгали кўп эрдию итлар фиғонидин
Қилдинг гумонки, кўюнг аро бормен ҳануз.
Айлаб фалакни жом сумурдум, Навоиё,
Қўш тут бу базм ичиндаки, ҳушёрмен ҳануз.
209
Нозанинлиғ боғида қаддинг ниҳоли сарвноз,
Парвариш топиб ниёз ашки тўкарда аҳли роз.
Ишқ сўзидин нега куйдунг дебон айб айламанг,
Зулм эрур невчун чоқиндин қилмадинг деб эҳтироз.
Сарвнозим нечаким ҳар лаҳза юз минг ноз этар,
Нетгамен кўргузмайин ҳар нозиға юз минг ниёз.
Буйлаким ҳақ нури зоҳирдур юзунгда, бўлмағай
Филҳақиқат сирри ишқингға хаёл этмак мажоз.
Шамъ ўртар демагил, парвонани ким билдиким,
Шамъға парвона кўнгли ўтидин эрмас гудоз.
Хам бўлуб ер ўпмаким кўйида ҳар ёндин не айб,
Каъбаға жойиздурур ҳар саридин қилмоқ намоз.
Ростларнинг чун Хуросон нчра йўқтур ҳурмати,
Вақт эрур қилсанг, Навоий, эмди оҳанги Ҳижоз.
Парвариш топиб ниёз ашки тўкарда аҳли роз.
Ишқ сўзидин нега куйдунг дебон айб айламанг,
Зулм эрур невчун чоқиндин қилмадинг деб эҳтироз.
Сарвнозим нечаким ҳар лаҳза юз минг ноз этар,
Нетгамен кўргузмайин ҳар нозиға юз минг ниёз.
Буйлаким ҳақ нури зоҳирдур юзунгда, бўлмағай
Филҳақиқат сирри ишқингға хаёл этмак мажоз.
Шамъ ўртар демагил, парвонани ким билдиким,
Шамъға парвона кўнгли ўтидин эрмас гудоз.
Хам бўлуб ер ўпмаким кўйида ҳар ёндин не айб,
Каъбаға жойиздурур ҳар саридин қилмоқ намоз.
Ростларнинг чун Хуросон нчра йўқтур ҳурмати,
Вақт эрур қилсанг, Навоий, эмди оҳанги Ҳижоз.
210
Не лабидин истимоъ этти қулоқ бир қатла сўз,
Не юзига бир назар солмоқ муродин топти кўз.
Дединг элни ўлтурай бир сўз била, аммо сени
Айлайин маҳрум, ваҳ, жоно, дема бу навъ сўз.
Эйки, бир ой ишқидин ошуфтасен, васл истасанг,
Ҳар жафо қилса чида, ҳар навъ бедод этса тўз.
Ошноларни қовар, лекин севар бегонани,
Ўзни ёт айлар жафо бирла ва лекин ётни ўз.
Май учун зоҳид ридоси андин ўлмас раҳнким,
Бодапололиққа ҳам лойиқ эмас ул порабўз.
Кимса даврон аҳлидин ҳаргиз вафое кўрмади,
Кимга ким қилсанг вафо пайдову кўз тут бирга юз.
Эй Навоий, хўбларға маҳкам эрмас тори аҳд,
Риштаи уммидни эмди бу маҳвашлардин уз.
Не юзига бир назар солмоқ муродин топти кўз.
Дединг элни ўлтурай бир сўз била, аммо сени
Айлайин маҳрум, ваҳ, жоно, дема бу навъ сўз.
Эйки, бир ой ишқидин ошуфтасен, васл истасанг,
Ҳар жафо қилса чида, ҳар навъ бедод этса тўз.
Ошноларни қовар, лекин севар бегонани,
Ўзни ёт айлар жафо бирла ва лекин ётни ўз.
Май учун зоҳид ридоси андин ўлмас раҳнким,
Бодапололиққа ҳам лойиқ эмас ул порабўз.
Кимса даврон аҳлидин ҳаргиз вафое кўрмади,
Кимга ким қилсанг вафо пайдову кўз тут бирга юз.
Эй Навоий, хўбларға маҳкам эрмас тори аҳд,
Риштаи уммидни эмди бу маҳвашлардин уз.
211
Бошимға захмларнинг қони турмасдин бўлуб ожиз,
Фалак чоқии ўтиға куйдурур ҳар дам булутдин киз.
Агарчи тунд тавсан эрди ақлим, келки, ншқингдин
Начукким, кўнглунг истар ҳам забундун эмди, ҳам ожиз.
Жамолинг ламъасидин гар кул ўлдум, тонг эмастурким,
Бу янглиғ барқи офат кимсага чоқилмамиш ҳаргиз.
Суруб хоки танимга рахш, агар ўлтурди ул чобук,
Ҳаётимға, Масиҳо, урма дамким, кетмасун ул из.
Қадаҳ хуршидин ул ой илгига олғач, ёрур олам,
Калимуллоҳнинг илгида бу янглиғ йўқ эди муъжиз.
Кўзум хунобидин офоқ рангн қирмизи бўлди,
Ҳамонким, бу чашма суйидин ҳосил бўлур қирмиз.
Қилай хомангға жон нақдини исор, эй мусаввир, кел,
Сиришким рангиднн кулбам аро ул ой мисолин сиз.
Агар биздин малоле эрди сизга, эй висол аҳли,
Сизу жоми мурод эмдики ҳажр ўтиға куйдук биз.
Навоий ўн сакиз минг олам ичра бор эса расво,
Тонг эрмас, чунки бўлмиш маҳвашининг ёши ўн саккиз.
Фалак чоқии ўтиға куйдурур ҳар дам булутдин киз.
Агарчи тунд тавсан эрди ақлим, келки, ншқингдин
Начукким, кўнглунг истар ҳам забундун эмди, ҳам ожиз.
Жамолинг ламъасидин гар кул ўлдум, тонг эмастурким,
Бу янглиғ барқи офат кимсага чоқилмамиш ҳаргиз.
Суруб хоки танимга рахш, агар ўлтурди ул чобук,
Ҳаётимға, Масиҳо, урма дамким, кетмасун ул из.
Қадаҳ хуршидин ул ой илгига олғач, ёрур олам,
Калимуллоҳнинг илгида бу янглиғ йўқ эди муъжиз.
Кўзум хунобидин офоқ рангн қирмизи бўлди,
Ҳамонким, бу чашма суйидин ҳосил бўлур қирмиз.
Қилай хомангға жон нақдини исор, эй мусаввир, кел,
Сиришким рангиднн кулбам аро ул ой мисолин сиз.
Агар биздин малоле эрди сизга, эй висол аҳли,
Сизу жоми мурод эмдики ҳажр ўтиға куйдук биз.
Навоий ўн сакиз минг олам ичра бор эса расво,
Тонг эрмас, чунки бўлмиш маҳвашининг ёши ўн саккиз.
212
Бир парийваш волиҳи бўлдум, мени мажнун денгиз,
Шоми ҳажрим тули савдосини рўзафзун денгиз.
Дуди оҳимдин шарарлар бўлса кўнглум ўтидин,
Олами ишқ ичра ани анжуму гардун денгиз.
Сўрса кўнглум ҳолини ишқ аҳли лаҳни назм ила,
Ани расво айлади бир қомати мавзун денгиз.
Ранжи ишқимни денгиз Фарҳоду Мажнун бирла тенг,
Дард ила ҳажрим бисотин тоғ ила ҳомун денгиз.
Бир юзи гулгун ғамидин юз тикон кўнглумдадур,
Хорхоримнинг иложи бодаи гулгун денгиз.
Дўстлар, ишқ аҳли ғавғосин тафаҳҳус қилса ёр,
Дарди ҳажринг шиддатидин ўлди бир маҳзун денгиз.
Май тўла айлаб Навоийға тутунг, эй аҳли базм,
Ичмаса, ғам ерга арзимас бу даҳри дун, денгиз.
Шоми ҳажрим тули савдосини рўзафзун денгиз.
Дуди оҳимдин шарарлар бўлса кўнглум ўтидин,
Олами ишқ ичра ани анжуму гардун денгиз.
Сўрса кўнглум ҳолини ишқ аҳли лаҳни назм ила,
Ани расво айлади бир қомати мавзун денгиз.
Ранжи ишқимни денгиз Фарҳоду Мажнун бирла тенг,
Дард ила ҳажрим бисотин тоғ ила ҳомун денгиз.
Бир юзи гулгун ғамидин юз тикон кўнглумдадур,
Хорхоримнинг иложи бодаи гулгун денгиз.
Дўстлар, ишқ аҳли ғавғосин тафаҳҳус қилса ёр,
Дарди ҳажринг шиддатидин ўлди бир маҳзун денгиз.
Май тўла айлаб Навоийға тутунг, эй аҳли базм,
Ичмаса, ғам ерга арзимас бу даҳри дун, денгиз.
213
Ул юз атрофи малиҳу лаъли хандонида туз,
Тенгри ҳар ён тўкти гўё ҳуснининг хонида туз.
Хони ҳусн ул юз, намакдон оғзидур, ул хон аро
Нутқи шўрангездин пайдо намакдонида туз.
Чун фано йўлиға кирдим — оғзи кўнглумда, не тонг
Ким, сафар аҳли чу азм этти, бўлур ёнида туз.
Ҳуснининг ани кўнгул ошуби бўлдиким, солур
Кулгудин захмиға ширинкорлиғ онида туз.
Тузмаса тонг йўқ кўнгулким, ул малоҳат конининг,
Ишваси тўлдурмиш анинг захми пинҳонида туз.
Новаки захмида оғриқдин ачишмоқдур фузун,
Музмар этмишлар магар су бирла пайконида туз.
Ачиғ-ачиғ йиғламай найлай ики лаълинг учун
Ким, хаёли солди кўзлар ашки ғалтонида туз.
Ул малоҳат кони ишқидин қаён борсам, келур
Дўстлар, оллимға расволиғ биёбонида туз.
Эй Навоий, не ажаб солса чучук жонимға сўз,
Чунки бор ул нўшлабнинг шаккаристонида туз.
Тенгри ҳар ён тўкти гўё ҳуснининг хонида туз.
Хони ҳусн ул юз, намакдон оғзидур, ул хон аро
Нутқи шўрангездин пайдо намакдонида туз.
Чун фано йўлиға кирдим — оғзи кўнглумда, не тонг
Ким, сафар аҳли чу азм этти, бўлур ёнида туз.
Ҳуснининг ани кўнгул ошуби бўлдиким, солур
Кулгудин захмиға ширинкорлиғ онида туз.
Тузмаса тонг йўқ кўнгулким, ул малоҳат конининг,
Ишваси тўлдурмиш анинг захми пинҳонида туз.
Новаки захмида оғриқдин ачишмоқдур фузун,
Музмар этмишлар магар су бирла пайконида туз.
Ачиғ-ачиғ йиғламай найлай ики лаълинг учун
Ким, хаёли солди кўзлар ашки ғалтонида туз.
Ул малоҳат кони ишқидин қаён борсам, келур
Дўстлар, оллимға расволиғ биёбонида туз.
Эй Навоий, не ажаб солса чучук жонимға сўз,
Чунки бор ул нўшлабнинг шаккаристонида туз.
214
Эй висол аҳли, менинг ҳолим кўруб, раҳм айлангиз,
Ёр зулми гаҳ-гаҳи етса, шикоят қилмангиз.
Эй ибодат хайли, пандим бергуча тенгри учун,
Ёрға раҳму манга сабру таҳаммул истангиз.
Ақлу сабру зуҳду тақво жонима қилманг ғулу,
Чиқти маст ул шўх, турмай эмди ҳар ён бутрангиз.
Кўзу кўнглумдин эди ранжим ани кўр айладим,
Бўлса бу девона пайдо ўтқа солиб ўртангиз.
Мен фано даштида туфроғ ўлсам, эй аҳли ниёз,
Ишларим достонларин олмоққа талқин асрангиз.
Эгма қаддим хам бўлуб турмоқ учун, эй шўхлар,
Яхшидур чолокликлар бирла секриб ўйнангиз.
Бир парийваш ишқидин мискин Навоийдур билинг,
Дашт аро ошуфтаю мажнун сифатлиқ кўрсангиз.
Ёр зулми гаҳ-гаҳи етса, шикоят қилмангиз.
Эй ибодат хайли, пандим бергуча тенгри учун,
Ёрға раҳму манга сабру таҳаммул истангиз.
Ақлу сабру зуҳду тақво жонима қилманг ғулу,
Чиқти маст ул шўх, турмай эмди ҳар ён бутрангиз.
Кўзу кўнглумдин эди ранжим ани кўр айладим,
Бўлса бу девона пайдо ўтқа солиб ўртангиз.
Мен фано даштида туфроғ ўлсам, эй аҳли ниёз,
Ишларим достонларин олмоққа талқин асрангиз.
Эгма қаддим хам бўлуб турмоқ учун, эй шўхлар,
Яхшидур чолокликлар бирла секриб ўйнангиз.
Бир парийваш ишқидин мискин Навоийдур билинг,
Дашт аро ошуфтаю мажнун сифатлиқ кўрсангиз.
215
Ишқ сирриға амин кимса хаёл айламангиз,
Қисмингиз халқдин андуҳу малол айламангиз.
Асрай олмай ўзунгуз, чунки тиларсиз ҳамроз,
Топмағи мумкин эмас, фикри маҳол айламангиз.
Хўблар турраи ошуфтасиға майл этманг,
Кўнглунгузни куч ила шифтаҳол айламангиз.
Гулда йўқ бўйи вафо, шамъда йўқ шуълаи меҳр,
Ўзни булбулвашу парвона мисол айламангиз.
Дилбарим чиққуси хуршиддек, эй маҳвашлар,
Ҳаддингизни билиб, изҳори жамол айламангиз.
Кўркабойларға гадо бўлдунгуз, эй ишқ аҳли,
Бу ғаниларға вафо нақди савол айламангиз.
Тарки ншқ этти Навоий, тутубон тақвою зуҳд,
Эй санамлар, анга кўп ғанжу далол айламангиз.
Қисмингиз халқдин андуҳу малол айламангиз.
Асрай олмай ўзунгуз, чунки тиларсиз ҳамроз,
Топмағи мумкин эмас, фикри маҳол айламангиз.
Хўблар турраи ошуфтасиға майл этманг,
Кўнглунгузни куч ила шифтаҳол айламангиз.
Гулда йўқ бўйи вафо, шамъда йўқ шуълаи меҳр,
Ўзни булбулвашу парвона мисол айламангиз.
Дилбарим чиққуси хуршиддек, эй маҳвашлар,
Ҳаддингизни билиб, изҳори жамол айламангиз.
Кўркабойларға гадо бўлдунгуз, эй ишқ аҳли,
Бу ғаниларға вафо нақди савол айламангиз.
Тарки ншқ этти Навоий, тутубон тақвою зуҳд,
Эй санамлар, анга кўп ғанжу далол айламангиз.
216
Сарв ким кўрди анинг устида моҳи дилнавоз,
Ой қачон қилди тулуъ — остида анинг сарвиноз.
Маъни аҳлида бу сурат зоҳир ўлди ҳар қачон
Ким, шабистон ичра қилди жилва ул шамъи тироз.
Не ғаробатлар экин ул ойдаким, ҳар дам қолур
Ҳуснининг ҳар диққати кашфида ҳайрон аҳли роз.
Беадад нози била беҳад ниёзим шарҳида,
Дафтаре ёзиб, отин қўймоқ бўлур «Нозу ниёз».
То хаёлинг кўздадур, кўз уйи гўё Каъбадур
Ким, туруб атрофидин кирпикларим айлар намоз.
Деманг, ул шўхи бало усрук етишти, қил ҳазар,
Ваҳ, нетайким, бу балодин айлайолмон эҳтироз.
Эй Навоий, қалбу жон нақдин магар пок ўйнадинг,
Ул муқомир шевағаким бўлди отинг покбоз.
Ой қачон қилди тулуъ — остида анинг сарвиноз.
Маъни аҳлида бу сурат зоҳир ўлди ҳар қачон
Ким, шабистон ичра қилди жилва ул шамъи тироз.
Не ғаробатлар экин ул ойдаким, ҳар дам қолур
Ҳуснининг ҳар диққати кашфида ҳайрон аҳли роз.
Беадад нози била беҳад ниёзим шарҳида,
Дафтаре ёзиб, отин қўймоқ бўлур «Нозу ниёз».
То хаёлинг кўздадур, кўз уйи гўё Каъбадур
Ким, туруб атрофидин кирпикларим айлар намоз.
Деманг, ул шўхи бало усрук етишти, қил ҳазар,
Ваҳ, нетайким, бу балодин айлайолмон эҳтироз.
Эй Навоий, қалбу жон нақдин магар пок ўйнадинг,
Ул муқомир шевағаким бўлди отинг покбоз.
217
Рози эрмасмен, кўнгул чокини пайванд этсангиз,
Қолғанин ҳам кошки парканд-парканд этсангиз.
Итлари оллида солибким мени, ул кўйдин
Қовмақ истарлар, даме машғулу хурсанд этсангиз.
Қайд этарда ул парий кўйида мен девонани,
Итлари занжири бирла кошки банд этсангиз.
Сўрмоғимға келса Мажнун нетти, эй аҳли жунун,
Ваъзу панд айтиб, мени бир дам хирадманд этсангиз.
Телба итни демангиз мендек, нединким ор этар,
Ақлу ҳуш аҳлини бир мажнунға монанд этсангиз.
Эйки дебсиз: пандингиздин бодани тарк эткамен,
Тарк этай, аввал мени шоистаи панд этсангиз.
Гар аччиқ йиғлар Навоий дафъиға, эй шўхлар,
Нетти оллинда туруб бир дам шакарханд этсангиз.
Қолғанин ҳам кошки парканд-парканд этсангиз.
Итлари оллида солибким мени, ул кўйдин
Қовмақ истарлар, даме машғулу хурсанд этсангиз.
Қайд этарда ул парий кўйида мен девонани,
Итлари занжири бирла кошки банд этсангиз.
Сўрмоғимға келса Мажнун нетти, эй аҳли жунун,
Ваъзу панд айтиб, мени бир дам хирадманд этсангиз.
Телба итни демангиз мендек, нединким ор этар,
Ақлу ҳуш аҳлини бир мажнунға монанд этсангиз.
Эйки дебсиз: пандингиздин бодани тарк эткамен,
Тарк этай, аввал мени шоистаи панд этсангиз.
Гар аччиқ йиғлар Навоий дафъиға, эй шўхлар,
Нетти оллинда туруб бир дам шакарханд этсангиз.
218
Кўнглум олди ёр, чун юзига боқиб турди кўз,
Ваҳки, олдурди кўнгул, ҳар кимсаким олдурди кўз.
Боқғач ул қотилға, солди бошима тиғ узра тиғ,
Оллоҳ-оллоҳ, не балолар бошима келтурди кўз.
Ҳажр шоми кўз ёшим бошимдин ошти, уйлаким
Су йўлин ҳар сари айлаб рахналар, билгурди кўз.
Оҳ ўтидин айлади зоҳир кўнгул барқи бало,
Нечаким кўнглумга офат ёмғурин ёғдурди кўз.
Кўҳи дард ўлдум мену теграмда сабру хуш элин,
Ёғдуруб ёшини, сайли ашк бирла сурди кўз.
Ҳажр кожидин кўзумга ҳар замон ўт чоқилур,
Бу чоқинларға таним хошокини куйдурди кўз.
Оҳ ўтидин бори қутқарди буким ашким аро,
Су кишиси янглиғ ўз мардумларин ёшурди кўз.
Наҳс юлдуздек кўзи чун тушти, барҳам бўлди базм,
Муҳтасиб майхона аҳли базмиға еткурди кўз.
Эй Навоий, истама мендин кўнгулким, ёғдуруб
Жолаи ашкин, кўнгулнинг шишасин синдурди кўз.
Ваҳки, олдурди кўнгул, ҳар кимсаким олдурди кўз.
Боқғач ул қотилға, солди бошима тиғ узра тиғ,
Оллоҳ-оллоҳ, не балолар бошима келтурди кўз.
Ҳажр шоми кўз ёшим бошимдин ошти, уйлаким
Су йўлин ҳар сари айлаб рахналар, билгурди кўз.
Оҳ ўтидин айлади зоҳир кўнгул барқи бало,
Нечаким кўнглумга офат ёмғурин ёғдурди кўз.
Кўҳи дард ўлдум мену теграмда сабру хуш элин,
Ёғдуруб ёшини, сайли ашк бирла сурди кўз.
Ҳажр кожидин кўзумга ҳар замон ўт чоқилур,
Бу чоқинларға таним хошокини куйдурди кўз.
Оҳ ўтидин бори қутқарди буким ашким аро,
Су кишиси янглиғ ўз мардумларин ёшурди кўз.
Наҳс юлдуздек кўзи чун тушти, барҳам бўлди базм,
Муҳтасиб майхона аҳли базмиға еткурди кўз.
Эй Навоий, истама мендин кўнгулким, ёғдуруб
Жолаи ашкин, кўнгулнинг шишасин синдурди кўз.
219
Тенгри бермиш ул парий пайкарга андоғ тор оғиз
Ким, киши билмаски, анда йўқмудур ё бор оғиз.
Игнаси бирла Масиҳ оғзин тикиб, урмас нафас,
Жон берурга очса ул шўхи шакаргуфтор оғиз.
Ғунчалар хандон эмас гулшандаким, ҳар саридин,
Очти гулрўюм дуосин қилғали гулзор оғиз.
Турфа кўрким, сўз била ҳам ўлтурур, ҳам тиргузур,
Чун очар муҳлик сўз айтурға Масиҳовор оғиз.
Оразинг даври эрур хуршид давридин нишон,
Қайда меҳр ичра кўрунгай нуқтаи паргор оғиз.
Оғзима еткур қулоқ, билким, сенинг зикрингдурур
Ул замонким, жон берурда тебратур бемор оғиз.
Соқиё, ратли гарон бирла мени сероб қил,
Ким, қурубтур ташналаблиғдин манга бисёр оғиз.
Эйкн кўнглунг сиррин истарсенки, пинҳон асрасанг,
Даҳр боғи ичра очма ғунчадек зинҳор оғиз.
Эй Навоий, ёрнинг кўнгли тутулди ноладин,
Кош ҳаргиз очмағай эрдим мени афгор оғиз*.
Ким, киши билмаски, анда йўқмудур ё бор оғиз.
Игнаси бирла Масиҳ оғзин тикиб, урмас нафас,
Жон берурга очса ул шўхи шакаргуфтор оғиз.
Ғунчалар хандон эмас гулшандаким, ҳар саридин,
Очти гулрўюм дуосин қилғали гулзор оғиз.
Турфа кўрким, сўз била ҳам ўлтурур, ҳам тиргузур,
Чун очар муҳлик сўз айтурға Масиҳовор оғиз.
Оразинг даври эрур хуршид давридин нишон,
Қайда меҳр ичра кўрунгай нуқтаи паргор оғиз.
Оғзима еткур қулоқ, билким, сенинг зикрингдурур
Ул замонким, жон берурда тебратур бемор оғиз.
Соқиё, ратли гарон бирла мени сероб қил,
Ким, қурубтур ташналаблиғдин манга бисёр оғиз.
Эйкн кўнглунг сиррин истарсенки, пинҳон асрасанг,
Даҳр боғи ичра очма ғунчадек зинҳор оғиз.
Эй Навоий, ёрнинг кўнгли тутулди ноладин,
Кош ҳаргиз очмағай эрдим мени афгор оғиз*.
* Ушбу байт Париж нусхасидан тўлдирилди.
220
Анга хўйдин тоза бўлмиш оби ҳайвон бирла юз,
Ҳажридин оғушта бизга ашки ғалтон бирла юз.
Шамъи васл, эйким, кўзунг ёрутти, шод ўлким, менинг
Рўзгоримга қорарди дуди ҳижрон бирла юз.
Бир сариғ коғаздурур тим-тим қизил бўлған менга,
Қатра-қатра ашкдин нақш айлаган қон бирла юз.
Суртарим туфроққа юз ҳижронда зойиъ бўлмағай,
Суртар ўлсақ васл аро бир-бирга жонон бирла юз.
Эй ажал, қўйким, қўяй юз ёрнинг кўйигаким,
Қўйғудектурмен адам кўйига армон бирла юз.
Хонақаҳ аҳли нифоқидин қутулмоқ истабон,
Қўймишам ийнак фано дайриға афғон бирла юз.
Эй Навоий, ул қуёш ёдида андоқким шафақ,
Бизга рангин айла жоми чархи гардон бирла юз.
Ҳажридин оғушта бизга ашки ғалтон бирла юз.
Шамъи васл, эйким, кўзунг ёрутти, шод ўлким, менинг
Рўзгоримга қорарди дуди ҳижрон бирла юз.
Бир сариғ коғаздурур тим-тим қизил бўлған менга,
Қатра-қатра ашкдин нақш айлаган қон бирла юз.
Суртарим туфроққа юз ҳижронда зойиъ бўлмағай,
Суртар ўлсақ васл аро бир-бирга жонон бирла юз.
Эй ажал, қўйким, қўяй юз ёрнинг кўйигаким,
Қўйғудектурмен адам кўйига армон бирла юз.
Хонақаҳ аҳли нифоқидин қутулмоқ истабон,
Қўймишам ийнак фано дайриға афғон бирла юз.
Эй Навоий, ул қуёш ёдида андоқким шафақ,
Бизга рангин айла жоми чархи гардон бирла юз.
221
Манга ўлмаклик эрур ҳажрда осон сенсиз,
Ўлайин, лек даме бўлмайин, эй жон, сенсиз.
Жонсиз имкони нафас йўқ кишига, ваҳки, манга
Не учун тинмас экнн бир нафас афғон сенсиз.
Барқ ила раъдчадур тоғ уза мен мажнунға,
Кечалар оҳ била нолаи пинҳон сенсиз.
Тушмасин кимсага бу навъ қатиқ кунки, манга
Буйлаким, қолмишам ўз ҳолима ҳайрон сенсиз.
Қилмағай танға ажал дарду балоси жонсиз,
Жонға зулмики қилур меҳнати ҳижрон, сенсиз.
Чарх ҳажрингда яқиндур бошима емрулгай,
Кўр, нелар келтурадур бошима даврон сенсиз.
Бўлса васлингда Навоий йўқ ажал мумкин анга,
Лек бир лаҳза ҳаёт анга не имкон сенсиз.
Ўлайин, лек даме бўлмайин, эй жон, сенсиз.
Жонсиз имкони нафас йўқ кишига, ваҳки, манга
Не учун тинмас экнн бир нафас афғон сенсиз.
Барқ ила раъдчадур тоғ уза мен мажнунға,
Кечалар оҳ била нолаи пинҳон сенсиз.
Тушмасин кимсага бу навъ қатиқ кунки, манга
Буйлаким, қолмишам ўз ҳолима ҳайрон сенсиз.
Қилмағай танға ажал дарду балоси жонсиз,
Жонға зулмики қилур меҳнати ҳижрон, сенсиз.
Чарх ҳажрингда яқиндур бошима емрулгай,
Кўр, нелар келтурадур бошима даврон сенсиз.
Бўлса васлингда Навоий йўқ ажал мумкин анга,
Лек бир лаҳза ҳаёт анга не имкон сенсиз.
222
Эй санга қади рост, лекин турраи таррор кўж,
Ким кўрубтур сарв ила сунбулни бу миқдор кўж.
Ростларға ростлиғдур иш магар, ул мастнинг
Қоматиким ростдур, лекин анга рафтор кўж.
Қиблаи дин оразингдур, куфр тори сунбулунг,
Не ажаб гар қибла туз бўлса, вале зуннор кўж.
Ростлар бошпни туфроғ айласа рахши не тонг,
Улки қўйди мастлиғдин бош уза дастор кўж.
Ишқ аро кўнглунг тузатким, рост солғай акс ёр,
Кўзгу эгри бўлса, солур аксини рухсор кўж.
Эгридин жуз эгрилик ҳаргиз асар бўлмас аён,
Ким солур албатта соя нахли ноҳамвор кўж.
Қолибон зулфунг аро топти Навоий жисми тоб,
Найлагай бўлмай таноб ичра узулган тор кўж.
Ким кўрубтур сарв ила сунбулни бу миқдор кўж.
Ростларға ростлиғдур иш магар, ул мастнинг
Қоматиким ростдур, лекин анга рафтор кўж.
Қиблаи дин оразингдур, куфр тори сунбулунг,
Не ажаб гар қибла туз бўлса, вале зуннор кўж.
Ростлар бошпни туфроғ айласа рахши не тонг,
Улки қўйди мастлиғдин бош уза дастор кўж.
Ишқ аро кўнглунг тузатким, рост солғай акс ёр,
Кўзгу эгри бўлса, солур аксини рухсор кўж.
Эгридин жуз эгрилик ҳаргиз асар бўлмас аён,
Ким солур албатта соя нахли ноҳамвор кўж.
Қолибон зулфунг аро топти Навоий жисми тоб,
Найлагай бўлмай таноб ичра узулган тор кўж.