201
Шаҳсуворим тавсани айларму оё пўя тез,
Ё қуёш турки фалак рахшин қилиптур гармхез.
Ул шиҳоб эрмаски майдони аро гўй ўлғали,
Саъд кавкаблар тушар ерга қилиб кўктин гурез.
Гардлиғ чавгон хамида ахтар ўлған уйлаким,
Гўйи ғабғаб даврида чавгон зулфи мушкбез.
Маркаби тер қатраси бирлаки ҳарён сочилур,
Бир саҳоби дурфншондур ер юзига қатрарез.
Гўйи чавгон зарбидин тутмоқ била ҳар дам ҳаво
Бийм эрурким шишайи гардунни қилғай рез-рез.
Соқиё, май берки бу даврон аро гўй урди ул
Ким, фалак чавгони бирла қилмади мардум ситез.
Гўй учун инди кавокиб гардидин ер тутти авж,
Эй Навоий, воқиф ўл гўёки бўлди рустахез.
202
Қуш кетурди номангу, кўнглумни қилди шуълахез,
Айлади гўё қанотининг ели бу ўтни тез.
Зор тандин минг туган солмиш қора, ўлсам не тонг,
Гулбуни умрумға бу янглиғки бўлмиш баргрез.
Сарсари ҳажрингки совурди кулумни, йўқтурур —
Ишқ ила дард аҳлиға мундоқ насими мушкбез.
Эйки дерсен чиқмамиш ул масти кофир қатл учун,
Бас недин ислом аро бу навъ тушмиш рустахез.
Гар саломат истасанг неким етар таслим бўл
Ким, ситез аҳлиғадур андин етар кўпроқ ситез.
Истама мендин дамодам бода ичмак, эй рафиқ
Ким, нашотим соғарин ғам тоши этмиш рез-рез.
Эй Навоий, чун заруратдур бу маскандин раҳил,
Хоҳ тутқил гўшае, хоҳий жаҳон мулкини кез.
203
Совуғ оҳимдин ўлсанг бетаҳаммул кўзга келтур юз
Ки, анда аблақ этмишмен мураттаб теграси қундуз.
Юрак қони сиришким бирла кўздин чиқти ғам шоми,
Кеча дарёда раҳбарлик қилур соҳил сари юлдуз.
Қачонға тегру сарву наргису гул жилва қилғайлар
Чаман ичра хиромон қад била кўз очу юз кўргуз.
Рақибу васл нўши, мену ҳижрон ниши, ваҳ, раҳм эт,
Ани ҳам гаҳ-гаҳе ўлтур, мени ҳам гаҳ-гаҳе тиргуз.
Қоронғу чаҳда Юсуфсен, ёруғ гулшан аро тонг йўқ,
Бўлурлар жилвагар доим қамар ақшом, қуёш кундуз.
Агар сен ҳамдамим бўлсанг иковлик яхшидур, йўқса
Абад умри агар топсам ўзумни истарам ёлғуз.
Гириҳ сарриштайи васлингға ҳар дам истамас бўлсанг,
Тааллуқ риштасин аҳли жаҳон бирла жаҳондин уз.
Даме базмим тузук, айшим зулолин истарам софий,
Муғанний сен дағи туз руду соқий, сен дағи май суз.
Навоий севди бир лўлийни кездег рубъи маскунда,
Агар арлот, агар барлос, агар тархон, агар сулдуз.
204
Чу нома чирмадим ёзиб юзунг шавқида шўрангез,
Дамимдин ўт тушиб бир бошиға қилди ани гулрез.
Ўтум гар лаҳза-лаҳза тездур эрмас ажабким, бор
Самандинг тез аёғидинки секрир шуъла андин тез.
Оч ул гулранг оразники андоқ, ҳеч сувратда,
Қазо наққоши не чеҳракушой ўлмиш, не рангомез.
Чиқиб сархуш, чопиб абраш кирар майдонға ул маҳваш,
Ажаб эрмас агар тушса бори оламға рустаҳез.
Малак хайли бўлур девона кўргач ул парийвашни,
Мени мажнунға шайхи бехирад талқин қилур парҳез.
Эрур мазлуму золим қатли ишқ оллида кўп осон,
Агар Фарҳод ўлди, қатл топмай қолдиму Парвез?!
Агар жон пардаси кирпикларингдин бўлди парвезан,
Бу ҳам хуштурки, рухсоринг хаёлидин эрур гулбез.
Мени хилватдин, эй зуҳд аҳли, муғ дайри сари бошланг
Ки, беҳад хушҳаводур куп терилган гунбаду даҳлез.
205
Бас эттим ашкфишонлиғ чу зоҳир эттинг юз,
Нечукки меҳр кўрингач, ниҳон бўлур юлдуз.
Жафоға қўптунгу тушти оёғинга зулфунг,
Нечукки, соя замонеки, меҳр турғай туз.
Муғанниё, неча оҳанги ҳажр, ваҳ, бир ҳам
Висол ториш биркит, фироқ риштасин уз.
Ғариб тийрадурур базми айш, эй соқий,
Қадаҳ қуёшин олиб бода ламъасин кўргуз.
Фалакни соғар этиб тут, вале бу шарт била
Ки, томса тўққизу оқса, ичур менга ўттуз.
Ҳариф бўлмаса, зинҳор майға сўнма илиг
Ки, заҳрдур, кишиким бодани ичар ёлғуз.
Навоий атласи гардундин этса майполо,
Чу дайр дурдкашимен демангки, бодани суз.
206
Чун қўярмен ул жаҳон оройиши базмиға юз,
Айш базмин, соқиё, боғи Жаҳонорода туз.
Сарвда йўқ гул кеби рухсору гулда кўзу қош,
Ҳусн аро, эй гулъузори, сарвқадсен сен тўкуз.
Тиғ агар чексанг сурар ернинг дағи яқини бор,
Ёлғуз эрмас илтимоси қатл агар чексам бўғуз.
Телбадур нокас рақибинг, қатл эрур вожиб анга,
Мундин ўзга йўқ иложи итким, ул бўлғай қутуз.
Май учун зуҳдум ридосин ол гарав, эй пири дайр,
Дема найлай, чун харобот аҳли ичса бода суз.
Чун ети қат ерга киргунг оқибат, ҳоло не суд,
Гар сипеҳр ажносидин олингға тортарлар тўқуз.
Ваҳки, то бир кўрди ул юзни Навоий, эй рафиқ,
Сабри юздин бирга келди, шавқи бўлди бирга юз.
207
Мотам ўз ҳолимғадурким, ўлтурур ул раҳмсиз,
Тийра идборим палосидин кўрунг бўйнумда киз.
Ул парий бирла иков қочсақ халойиқ топмағай
Ким, учар ул, заъфдин пайдо эмастур менда из.
Ваҳки, юз очқач ул оташ пора рағмимға менинг,
Элга андоқ солди ўтким, чиқти мендин жизу биз.
Кўз қорасин юса ашким баҳрининг мавжи не тонг,
Чархдин анжумни юр кўлак урғач бу тенгиз.
Нукта дуррию камар лаъли эрур бас турфаким,
Бел анга маълум эмас, маълум эрурким йўқ оғиз.
Чиқти кўнглум сайди оллидин агарчи яра еб,
Қовса ногаҳ озмасун, эй ишқ, анинг қонин томиз.
Қилма раз фарзандини кўп ҳамдаму дамсозким,
Пардадардур асру бу шоҳидвашу маккора қиз.
Жисм айвонида хатту нақш ила зеб истасанг,
Чек фано хаттинию бенақшлиқ нақшини сиз.
Эй Навоий, топти бедиллар хабар ўз кўнглидин,
Бу мажонин ичра ғойибдур бизинг оворамиз.
208
Сарвқадлар агар биру гар юз,
Юздин эрмас бири бизнинг била туз.
Ғаразим ул санамға сажда дурур,
Ер ўпай деб қошида қўйсам юз.
Юзидин зулфиға кўнгул бормас,
Кимса шабравлуғ айламас кундуз.
Не биров бўлса ҳамраҳинг тоқат,
Не таҳаммулки, кезгасен ёлғуз.
Ҳар кўзум ул қуёш фироқи туни,
Бир фалакча аён қилур юлдуз.
Бормен, эй пири дайр, бас махмур,
Карам айла, каромате, кўргуз.
Қадди ҳажринда тортсанг нола,
Рост оҳанги, эй Навоий, туз.
209
Қилур пайконларинг кўнглум ўтин тез,
Агарчи қатра бўлмас шуълаангез.
Танимға ул баҳори ҳуснидин ўт
Тушуб ҳар дам урармен барқдек хез.
Эрур рул барги узра оби ҳайвон,
Лабинг ул дамки бўлғай бодаомез.
Деманг, лаъли майидин ижтиноб эт,
Не суд эткай манга ўлгунча парҳез.
Осиғ йўқ жони ширин берса, Фарҳод,
Чу Ширин лаълидин ком олди Парвез.
Вафосиздур баҳори ҳусн, соқий,
Майи гулранг узра уйла гулрез.
Ул ой васлин тилар бўлсанг Навоий,
Ҳам ўл шаб зиндадору ҳам саҳархез.
210
Кўрунур оташин лаълинг дилафрўз,
Магар оллида чектим оҳи жонсўз.
Топилмас нур аро оламда хуршид,
Кўрунгач ул жамоли оламафрўз.
Висол айёми тонг йўқ очса рухсор
Ки, доим очилур гул бўлса наврўз.
Қуёш остида гардун сабз хинги —
Кўрунмас, маҳвашим чун минса кўкбўз.
Кўнгулга ғам тошидин берма рамким,
Ҳануз ул сайд эрур мурғи навомўз.
Қадаҳни давридин тиндурма бир дам,
Кўнгулни даҳрдин топсанг ғамандўз.
Кўп оттинг новаки дилдўз, ваҳм эт,
Навоий ҳам чекардин оҳи дилдўз.
211
Деман, эй хўблар, вафо қилингиз,
Жавр ҳам қилсангиз, манга қилингиз.
Ҳожатим қаддингиз хиромидурур,
Қўпубон ҳожатим раво қилингиз.
Бўлмасун мендин ўзгага боре,
Гар вафо айланг, ар жафо қилингиз.
Юз туман дардға даводур васл,
Нетти бир дардима даво қилингиз.
Жон бериб васл топмағанларни —
Десангиз, мендин ибтидо қилингиз.
Санағанлар висолу ком аҳлин
Бизни ул зумрадин сиво қилингиз.
Нетти жамъеки ошноларисиз,
Бизга ҳам ани ошно қилингиз.
Хонақаҳ шайхидин очилмас иш,
Дайр пирига илтижо қилингиз.
Телбарабтур Навоий, эй ушшоқ,
Ул эди гарчи бурно оқилингиз.
212
Дўстлар, аҳли замондин меҳр умиди тутмангиз,
Меҳри гардун бўлсалар кўз нуридин ёрутмангиз.
Гар шаҳ ўлсин, гар гадоким, солмангиз юзига кўз,
Ёдини балким кўнгулга ҳар тараф ёвутмангиз.
Зулм ила юз чок қилған танға гар марҳам ёқиб,
Бутқарурбиз, десалар, ул захмларни бутмангиз.
Эл жафосининг малоли қилса ҳар дам қасди жон,
Кўнглунгизни ғайри бекаслик била овутмангиз.
Ўксуди эл майли мендин, бир йўли, эй дарду ғам,
Гаҳ-гаҳе сиз боре бошимдин қадам ўксутмангиз.
Ҳажр ўтин жонимға ёқтим кўрсангиз усрук мени,
Энди, эй панд аҳли, дўзах ўтидин қўрқутмангиз.
Чун Навоий дашт тутти эмди зинҳор, эй вуҳуш
Ким, башар жинсини ул мажнун сари ёпутмангиз.
213
Дўстлар, олам элига ёру ҳамдам бўлмангиз,
Ёр ила ҳамдам демайким, ошно ҳам бўлмангиз.
Ошнолиғ айлабон ўз жонингизга ҳар замон,
Боиси юз минг балову меҳнату ғам бўлмангиз.
Еб парийвашлар фиребин, сўнгра топмай илтифот,
Мен кеби девонаву расвойи олам бўлмангиз.
Васлу айш обод қилсун халқни, эй дарду ғам,
Сиз бузуғ кўнглумдин ўзга ерга маҳрам бўлмангиз,
Эй висол аҳли, ул ойнинг дарди ҳажридин мени,
Кўп кўруб ғамнок сиз ҳам асру хуррам бўлмангиз.
Эй харобот аҳли, йўқ инсонда имкони вафо,
Мастлиғдин дев ўлунг, зинҳор одам бўлмангиз.
Гар Навоий васл аро бўлди залил, эй аҳли васл,
Эмди навбат сизгадур, мунча муаззам бўлмангиз.
214
Ғам шоми гар ўтумға бўлур шамъ ашкрез,
Парвоналар қаноти ели айлар ани тез.
Не шомдурки, меҳр анга кофур сепмайин,
Ҳар дам Зуҳал узори бўлур анда мушкбез.
Маҳшар кунидаким жазаъи акбар ўлғуси,
Ҳажрингда келди кўнглума юз онча рустахез.
Хаттинг малоҳати қошида сабзайи Эрам,
Бил сабзаи Эрам ёнида шуълалиқ фариз.
Ҳар гомидин жаҳон ёруса элга тонг эмас,
Ул соликеки барқ кеби бўлса гармхез.
Бу кўҳна дайр ичра десанг, ранжа бўлмайин,
Бўлғил ризо мақомидаву қилмағил ситез.
Васл истасанг, Навоий эмас шарт бодия,
Бўл дайр арову доим анинг ёди бирла кез.
215
Не айб жон манга беҳол бўлса жононсиз,
Не ҳоли бўлғай ўлуг жисми зорнинг жонсиз.
Тўқуз фалакдин ўтар гарчи новаки оҳим,
Қилурмен ани ул ойға чекарда пайконсиз.
Кўнгул аро бири ўтмай, бири етар ғаму ишқ,
Бу уйда бир нафас эрман азиз меҳмонсиз.
Жаҳонни тутти висолида шодлиғ ашким,
Баҳор сайликим, ўлмиш жаҳонда туғёнсиз.
Ичимда кирпиги гар нола айласам тонг йўқ,
Кўнгулга ниш тикилса, бўлурму афғонсиз.
Манга қадаҳни дамодам етургил, эй соқий
Ки, ғам ҳалок қилур бор эсам даме онсиз.
Навоий ўлса деманг хўбларки кимдин эди,
Сиз этингиз юрагин чоку бағрини қонсиз.
216
Онсиз ўлмоқ, эрур ўлмоқ жонсиз,
Бўлайин жонсизу бўлмай онсиз.
Қоши бу чок кўнгулдин айру,
Филмасал ёйе эрур қурбонсиз.
Оҳким, дард юзидин чиқмас,
Ўқ эмас бўлса эрур пайконсиз.
Ишқ дарёсиға, эйким, кирдинг,
Билки, бу баҳр эрур поёнсиз.
Ёрсиз кўнглум эрур ошуфта,
Мулк ошуб топар султонсиз.
Сую ўт ичра сиз, эй кўзу кўнгул,
То ул ой оразиға ҳайронсиз.
Гар Навоий чекар ун ҳажр туни
Йўқ ажаб тун эмас ит афғонсиз.
217
Эй шикибу сабр, бир кун худ манга ёр эрдингиз,
Ёрлиғ ҳам бўлмаса теграмда худ бор эрдингаз.
Келса эрди ҳар бало оллимға асраб қўймайин,
Оҳу афғон қилғали мендин хабардор эрдингиз.
То асири ишқ бўлдум, қочдингиз ул навъким,
Манга то бор эрдингиз, гўёки ағёр эрдингиз.
Пандингиздин эмди эрмасмен малул, эй дўстлар,
Доимо мен хастаға мундоқ ситамгор эрдингиз.
Деманг, эй жону кўнгулким, хорбиз ёр оллида,
Гар эрур ул ёр то бор эрдингиз, хор эрдингиз.
Эй харобот аҳли, демангким недин ғамнокбиз,
Маст ўлунгким, ғам эди ҳаргаҳки ҳушёр эрдингиз.
Бир йўли қовманг Навоий кўнглини, эй шўхлар
Ким, гаҳи ул бенавонинг кўнглин асрар эрдингиз.
218
Деди: кўзум қичишур, айтдимки: бода томуз,
Деди: не ҳожат анга бода, маст эрур онсиз.
Бутар гул ичра гаҳе ғунча, лек очилмас,
Юзунгда турфадурур кулгуси била ул оғиз.
Кўзум ёшин аритиб гар туганмаса тонг эмас,
Ажабдурур сочибон суйини қуруса тенгиз.
Юзунг қуёшму экин ё қуёш юзунгму экин
Ки, қайси, қайси экан фарқ эмас, нечуккн эгиз.
Итинг изига кўзум суртсам ғариб эрмас
Ки, айн шакли била нақш ўлур аёғдин из.
Ҳалол она сутидекдур гар ўзбаким тутса,
Тобуқ қилиб юкунуб тўстағон ичинда қимиз.
Ҳамиша муғбачаву раз қизи фидоси бўлай
Ки, дайр пириға арзир бу навъ ўғил била қиз.
Чу даври чарх эрур боиси ғаму меҳнат,
Кўнгул фароғатини жом давридин олингиз.
Нечук йироқ бўлали пири дайру муғбачадин,
Навоиё, чу аларнинг муриду бандасибиз.
219
Бўлди шому жонға ул ой ҳажридин қайғу ҳануз,
Етти субҳу кўзларимга кирмамиш уйқу ҳакуз.
Оби ҳайвонинг ғамидин токи заъфим бўлди саъб,
Бормамиш бир қатра бўғзум ичра, жоно, су ҳануз.
Жавр ўқин оттинг, вале, бийм эрди ҳижрон тиғидин,
Етти ул ҳам бошима кўнглумдин ўтмай бу ҳануз.
Новакинг умредурур кўнглумда хандон бўлғали,
Бор анинг муфрит жунунидин мунга кулгу ҳануз.
Сеҳр ила ул кўз қилиб зулфунг камандин аждаҳо,
Бузди олам халқин, бас айламас жоду ҳануз.
Шоҳиди мақсуд акси кўнглума тушмас дединг,
Ғайри нақшидин магар пок эрмас ул кўзгу ҳануз.
Деди: бўл фоний висолим истасанг, бўлдум фано,
Эй Навоий, сўрки мундин ортуқ истарму ҳануз.
220
Бўлмас қора кўз элдин тутмоқ киши вафо кўз,
Сендин нетиб вафо кўз тутқаймен, эй қаро кўз.
Тушти кўзум кўзунгга, қолди кўнгул балоға,
Афғонки, икки ёндин бўлди манга бало кўз.
Гул бирла сарв эрмас ҳаргиз кўзумга мақбул,
Эй сарв қадди гулрух, ўргангали санго кўз.
Эй кош, рахши гарди оламни тутса, токим
Ул кўзга кирса ҳар ён солғач бу мубтало кўз.
Кўзни ўюб, кўнгулни ўртайки, ёр истаб,
Солди кўнгул мени бу дармондалиққа ё кўз.
Ул кўйдин келур ел кўзларни равшан айлаб,
Елдин не бўлди тутсам мен дағи тўтиё кўз.
Майдин кўзумга томиз бир қатра то очилсун
Ким, тийрадур бағоят ҳажринг аро манго кўз.
Айлар назар таваққуъ кўюнг гадойидин шаҳ,
Тутқан кеби биайниҳ шаҳдин назар гадо кўз.
Кўз олмаса Навоий эрмас ажаб йўлингдин,
Тикмиш йўлунгға чунким ул зори бенаво кўз.
221
Ёпилмас гар менга қонлиғ судин кўз,
Сенга лекин очилмас уйқудин кўз.
Юзунг лавҳида важҳуллоҳ аёндур,
Не тонг гар олмасам ул кўзгудин кўз.
Боқа олман юзунг оллимға келса,
Қамашур меҳр кўргач ўтрудин кўз.
Кўзунг эл қони тўккандин ҳасад еб,
Не қонларким тўкар ул қайғудин кўз.
Эмассен ҳолима хандону гирён
Қи, ёшармиш сенга кўп кулгудин кўз.
Қадаҳ чархида май меҳрини, соқий,
Солиб ёрут манга ул ёғдудин кўз.
Навоий маст кўнглин ашк оқизди,
Гум этди охир анинг бехудин кўз.
222
Ишқ юки айлади торами аълони кўж,
Не ажаб, ар айласа мен кеби шайдони кўж.
Тори сиришким чекиб дард қадим қилди хам,
Уйлаким, эл чиллани тортиб этар ёни кўж.
Ўлмадим онсиз, ўёт бошим этибдур қуйи,
Заъф гумон этмаким, қилди бу расвони кўж.
Ғам юкидин заъфлиғ шахсим эгилса, не тонг
Ким, бу юк этмиш басе жисми тавонони кўж.
Жисмима кирганда дард «дол»и кеби бўлди хам,
Кимки эрур нақбрав чарх қилур они кўж.
Эгма қаддимға боқиб раҳм қил, эй сарвким,
Давр басе айлади қомати раънони кўж.
Қилди Навоий унин эгри кеби тори ҳажр,
Айлагали ноладин чангдек аъзони кўж.
СИН ҲАРФИНИНГ СУМАНБАРЛАРИНИНГ САВДОСИ «НАВОДИР»ДИН
223
223
Жуд эмас кўп базл учун кўп мол қилмағлиғ ҳавас,
Ким берур кўптин кўп, оздин оз ани бил жуду бас.
Разл тақдим этса йўқ аҳли сафоға ҳеч бок,
Суға не нуқсон, гар анинг устида ер тутса хас.
Ёр исидур ком келтурсин сабо ёхуд шамол,
Дўст, тақририға ровий хоҳ Бузар, хоҳ Анас.
Тожварлар оқ уйида сокин ўлса, аҳли ишқ
Уйладурким булбулу ҳудҳудға бўлғай бир қафас.
Корвони дард ила қатъ эт муҳаббат даштини
Ким нидое муждайи васл айлар анда ҳар жарас.
Сурма ул шабхез аёғи гардин, этким кечалар,
Итча йўқ кўйида гар худ шаҳна бўлсун, гар асас.
Дайр пири журъасин гар тутса бизга муғбача,
Нақди жондин ўзга ўтрусида йўқтур дастрас.
Эй Навоий, ишқ сиррин ким ҳавас қилса, дема
Ким, эшитмакка бу сўз лойиқ эмас ҳар булҳавас.
224
Боғ аро не сарв этармен орзу, не гул ҳавас,
Даҳр боғидин манга бир сарви гулрухсор бас.
Ул кечаким ёр ила ёрутғамен шамъи висол,
Зинҳор, эй субҳ, агар бўлсанг Масиҳ, урма нафас.
Куйди ҳам тан, ҳам сўнгаклар тушкач ул юз ламъаси,
Барқ ўтиға найлагай бир тор ила бир неча хас.
Наҳли қаддинг унла олийдурки, термак мевасин,
Бўлса доғи дастрас мумкин эмастур дастрас.
Онча тиғи ишқ чокидур таним атрофида
Ким, ани кўнглум қушиға дард айлаптур қафас.
Ул маҳи маҳмилнишин ҳавдажда, кўнглум ташқари
Не ажаб гар тинмай афғон чекса андоқким жарас.
Эй Навоий, илтимос этма санамлардин висол.
Гар десанг кўп куйманин биздин эшит бу мултамас.
225
Жонға лаълинг майи жомидур мултамас,
Не Хизр суйи, не жоми Жамдур ҳавас.
Қотилим тиғи кўзгуси занг ўлмасун,
Эй Масиҳ, ўлғоним кўрсанг асра нафас.
Кўз тутарменки, бу су йўли беркитгай,
Кўйидин ел учирса неким хору хас.
Кўнглум ул хол асири чу бўлмиш эрур
Анкабутеки, сайд этмиш ани магас.
Не шараф отингға бўлғоли поймол,
Не итинг пойбўсиғадур дастрас.
Кеч топардин талаб аҳли мақсадға йўл,
Гўйиё тинмайин нола айлар жарас.
Эй Навоий, танинг ичра жон йўқса ажаб,
Ким кўрубтур ики булбулу бир қафас.
226
Кўнгул ҳар тун фароғ истаб бало тоғини ёстанмас,
Агар ҳар дам неча қатла ул ой кўйини айланмас.
Вале бу турфадурким, гар фиғони чархдин ўтсун,
Ул ой ноз уйқусидин чиқмағунча меҳр уйғонмас.
Кўнгулга лойи ишқингдин неча бердинг ўлум хавфи,
Бу янглиғ ваъда бирла гар сўрарсен эмди ҳам тонмас.
Лаби лаълинг хаёли ҳажр аро бағримни қон қилди,
Жиҳат будур ҳамоно қон ютардин гар кўнгул қонмас.
Ажал тиғи не бўлғай элни майдон ичра қатл этса
Ки, эл ғавғосидин чобуксуворим эмди отланмас.
Анингдек телба кўнглум ул пари кўйига юзланмиш
Ки, гар занжирлар бирла чекарлар халқким, ёнмас.
Насиме лоларўйим маҳмилига майл қилмаским,
Қуюндек рашкдин хоки таним юз қатла тўлғонмас.
Ўтуб ишқ ичра умрум, зоҳидо, қўй зуҳд иршодин,
Киши мундоғ улуғ санъатни улғойғанда ўрганмас.
Гадолар силкидин кўйи харобот ичра хориждур,
Бировким илгига тушса қуруғ нон бодаға монмас.
Ҳужум этти жаҳон меҳнатлари, тут бода соқийким,
Қадаҳ чекмай киши бу хайлнинг дафъиға қотланмас.
Муҳаббат ўти эл бирлаки ёқдинг, ўртанур жони,
Навоий йўқса ҳижронинг ўтидин онча ўртанмас.
227
Менга бир сарви гулрух бўлди мунис
Ки, ҳайрондур кўзи оллинда наргис.
Чу ғам базмида майдек қон ютармен,
Эрур лаълинг ҳадиси нуқли мажлис.
Кўзу зулфу юзу қаддинг ғамидин
Мени бехудқа барбод ўлди беш ҳис.
Фалак тоқидек этти қоматим хам,
Қошинг меҳробини тузгон муҳандис.
Дақойиқ ишқ илми ичра кўптур
Ки, тафҳимида ожиздур мударрис.
Асарсиздур кўнгулда шуълайи зарқ
Бўлур учун қалб рўкаш айлаган мис.
Навоий эрдию жон нақди олдинг,
Тирик мумкин эмас бу навъ муфлис.
228
Гулгун май ичиб сунбули чун гулга ёпилмас
Ул гулшан аро бизга не гулларки очнлмас.
Гулзор жамолидаки пайдо эмас оғзи,
Ул навъ гул очилдики, бир ғунча топилмас.
Анфоси Масиҳо кеби ул нутқ насими,
Эсмас бериким, жон иси оламға ёйилмас.
Эй пири хирад, кўнглума кўп қилма насиҳат,
Невчунки, жунун аҳлиға ақл аҳли қотилмас.
Лаълинг майи то ичти, кўнгул ҳолини сўрма,
Ким мастдур андин бериким ўзини билмас.
Ҳушёр ани билгил бу фано дайрида эй шайх
Ким, тўлғуча паймонаси бир лаҳза ойилмас.
Кўйи сари ҳар кечаки азм этса Навоий,
Ой шамъин ўчур, чархким ул уйни ёнгилмас.
229
Бизга ул маҳваш тилию кўнгли бирла ёр эмас,
Кўнгли ичра ҳар неким анинг тилида бор эмас.
Тилга келмон кўнглум ўтинким, менга ул бағри тош,
Тил била ғам ер, кўнгул бирла вале ғамхор эмас.
Кўнгли ўзгадур, тили ўзга не чора қилғамен,
Кўнглида юз фикру тил бирла бири изҳор эмас.
Не тилим, не кўнглум аҳволин билур ул шўхким,
Кўнгли ғам неши, тили оҳ ўтидин афгор эмас.
Ёр улдурким, тилию кўнгли анинг бўлса бир
Ким, тили ўзгаю кўнгли ўзга, ул ёр эмас.
Кимки кўнглин истамас ғамгин тилини асрадег
Ким, тилни тийған кишининг кўнглида озор эмас.
Демаким дардингни шарҳ эт ё кўнгул, ё тил била,
Кўнглум эрмастурму бехуд ё тилим нокор эмас.
Қайси тил бирла дейин кўнглум тилайдур хонақаҳ
Ким, тилу кўнглум аро жуз кулбаи хаммор эмас.
Шоҳ мадҳида Навоий кўнгли — ганжу тил — калид,
Йўқса кўнглию тилида нуктаву гуфтор эмас.
230
Жонға лаълингдин бир ўпмакдур қиёсан илтимос,
Лаълинга ҳам жонни куйдурмоқ алоҳозал-қиёс.
Кўнглума зарбафт хилъат шуъласидурким, эрур,
Тош аро бўлмоқ ниҳон Фарҳодқа хоро либос.
Деди, кўнглум кеча тонг йўқ пос агар тутса кўзум,
Ваҳки, уйқум йўқтурур тундин ўтунтур неча пос.
Ўт сочар ишқинг ҳаросон бўлса кўнглум, йўқ ажаб,
Аждаҳодин тонг эмастур мўрға бўлмоқ ҳарос.
Кўнглум ичра мазраи сабрим ўрулмай қолмағай,
Ҳар сўнгак ёнимда чун қатъиға анинг келди дос.
Хизмат эттим хонақаҳ шайхиға, қадрим билмади,
Дайр пири бандасименким, эрур бас ҳақшунос.
Эй Навоий, кисвати фақру фано сол эгнинга,
Йўқса хирқанг тенгдурур гар атлас ўлсун, гар палос.
231
Гар менингдур ёр лўли бўлса шоҳ этмон ҳавас,
Найлай ул шаҳники, ҳар лўлиға бўлғай ҳамнафас.
Шиква қилман гар жафодин бошима ёғдурса тош,
Тоқатим йўқ элга қилса барги гул урмоқ ҳавас.
Ёрдин ҳар неча бедод ўлса айлармен қабул,
Лек бўлса ғайр бирла мултафит мақбул эмас.
Жонни қўймасмен чибиндек лаъли узра рашкдин,
Ул шакар узра чибин қилсам тахайюл хол бас.
Бу балони кўрмасун ошиқки қилғай илтимос,
Васлин анингким биров бўлғой анга ҳам мултамас.
Ўз нигори маҳмилидин қилмасун деб кўз хато,
Ишқ дашти аҳлиға ҳар дам нидо айлар жарас.
Эй Навоий, ишқ атворида будур зулмким,
Гул мақоми боғ ўлуб, булбул ери бўлғай қафас.
232
Кўйи тоши бошима ҳайф айласам уйқу ҳавас,
Ит уюр бўлса, аёғ, илги, бошин қўймоққа бас.
Чун дедим: зулфунг камандин бўйнума солғил, деди:
Итка бўлмас Каъба қандили танобидин марас.
Оҳ ўти ўртарга жисмимни не мониъ кўз ёшим,
Барқ урғоч ўртанур гар бўлса дарё узра хас.
Чоклар бўлған таним қон лаълию кўз дурридин,
Булбули руҳумғадур гавҳарлар ўткарган қафас.
Қўйса муфрит заъф аро оғзимға ул юз кўзгусин,
Урмағаймен тийра бўлмоқ ваҳмидин ўлсам нафас.
Дард аро ўлсанг даво аҳли замондин истама
Ким, топилмас даҳр аро бечораларға чорарас.
Илтимос этсам лабингдин жон топай деб, қилма айб
Ким, Навоийға будур ўлгунча, эй жон, мултамас.
233
Манга манзил кўҳан дайри фано бас,
Ёним остида эски бўрё бас.
Гули завқ элга боғи айш ароким
Менга ғам даштида хори бало бас.
Азалдан чунки қисмим риндлиқдур,
Қил эмди пандни, эй порсо, бас.
Вафо гар қилмасанг жонимға боре,
Жафони қилмағил, эй дилрабо, бас.
Кўнгул доғиға қўйман марҳам, эй ишқ,
Анга невчунки ҳам дард-ўқ даво бас.
Эрур бир нукта ишқу олам ичра.
Деб ўлмас ҳаргиз андин можаро бас.
Наво ишқ ичра сен топ, эй Навоий
Ки, бизга бенаволиқлар наво бас.
234
Қилмон ул бебок кесган наълни ўпмак ҳавас
Ким, саманди наълини ўпмак муяссар бўлса бас.
Олам аҳлиға етар фарёду оҳим ҳар кеча,
Оҳким, йўқтур манга оламда бир фарёдрас.
Уйла куйди ҳажр аро жисмимки, йўқ андин асар,
Қайда топилсун чу тушти дўзах ўти ичра хас.
Гар сабуҳ этсам не тонгким, софу содиқ хайлидин,
Бодадек бир ҳамдамим йўқ, субҳдек бир ҳамнафас.
Жамъ этар овораларни чоклиғ кўнглум уни,
Йўлдин озғанларни ул янглиғки афғони жарас.
Гулшани васл истаган кўнглум қушиға тордур,
Чарх юз минг равзани бирла агар бўлса қафас.
Берса ул гулдин хабар хоҳи сабо, хоҳи шамол,
Деса пайғамбар ҳадисин хоҳ Бузар, хоҳ Анас.
Хирқа улдурким, кеча кезсанг, чу бўлғон ториға
Боғлағайлар ўзни гар худ шаҳна бўлсун, гар асас.
Эй Навоий, олам ичра бенаволиғ кўрмади,
Улки ҳаргиз қилмади олам элин кўрмак ҳавас.
235
Тонг эмас гар чин юзинда қаҳрдин мавжуд эмас,
Кўзгунинг чунким кўрунмак жавҳари маъҳуд эмас.
Дашт аро оҳим сари эткан мусофир юзланиб,
Фаҳм қилмаским эрур оҳим бухори дуд эмас.
Кўксум очтим ҳар тараф қилди гумон ул тифлким,
Лолалар бирла безабмен, доғи хунолуд эмас.
Ишқ бозорида савдо аҳлиға жуз нақди васл,
Ҳар нафас бир ганж агар учрар зиёндур, суд эмас.
Васл ичра демаким ушшоқни рад қилди ёр,
Ҳеч ким мендекки, ҳижронида мен мардуд эмас.
Майда аксиндур кўз андин олмасам, соқин, не тонг,
Токи дийдор ўлса мандин мастлиқ мақсуд эмас.
Зарби ишқидин музайяндур юзумнинг олтуни,
Эй Навоий, демагилким сиккаи беҳбуд эмас.
236
Эй, фироқингда ҳаётимдин менга озору бас,
Ҳар дам ул озордин ўлмак тилаб мен зору бас.
Доғу қон ҳам бўлди ул юз лоласи ҳижронидин,
Йўқки ҳажринг нешидин кўнглум эрур афгору бас.
То дедим бир қатла куфри зулфини тарк айлагум,
Куфр айтқандек ҳадисим бўлмиш истиғфору бас.
Оламедур хуш жунун ичра тахайюл, эй кўнгул
Ким, анисимдур туну кун ул пари рухсору бас.
Қон тўкар юз навъ ул қотил демангким боиси,
Ханжари хунрез эрур ё ғамзаи хунхору бас.
Мастким эгри хиром айлар ул ой ҳам қатл этар,
Қотилим ёлғуз эмастур чархи кажрафтору бас.
Эйки дерсен дайри пири хизматиға боғла бел,
Уйла хизматқа марас билким, эрур зуннору бас.
Чархдин ёққон ҳаводис тошлариға ҳар киши,
Ким паноҳ истар, эрур ул кулбан хаммору бас.
Ишқ аро расволиғи оламға невчун бўлди фош,
Чун Навоий ишқини қилди сенга изҳору бас.
237
Даҳрдин меҳру вафо қилма ҳавас,
Элидин ғайри жафо қилма ҳавас.
Етса ҳар дам сенга юз муҳлик дард,
Ўлсанг ўл, лек даво қилма ҳавас.
Эй кўнгул, васл ҳавас қилдинг, ўл
Зорлиғлар била ё қилма ҳавас.
Айлаган ишқ ҳавас куч бирла,
Юз туман дарду бало қилма ҳавас.
Кўйи туфроғи эрур мушки Хито,
Истаган ани хато қилма ҳавас.
Ишқ даштини десанг қатъ қилай,
Зоди раҳ ғайри фано қилма ҳавас.
Бенаволиғда, Навоий, ўлсанг,
Базми васл ичра наво қилма ҳавас.
238
Кўнглум ичра дарду ғам аввалғиларға ўхшамас
Ким, ул ойнинг ҳажри ҳам аввалғиларға ўхшамас.
Не ситамким, қилса раҳм махфий эрди зимнида,
Эмди қилса ҳар ситам аввалғиларға ўхшамас.
Демангиз Ширину Лайли онча бор ҳусн ичраким,
Хўбликда ул санам аввалғиларға ўхшамас.
Жавридин эрди аламлар, эмди тутмиш ўзга ёр,
Ўлмишамким, бу алам аввалғиларға ўхшамас.
Ишқ аро Фарҳод ила Мажнунға ўхшатманг мени
Ким, бу расвои дижам аввалғиларға ўхшамас.
Кўйининг эҳромидин кўнглумни манъ этманг яна
Ким, анга азми ҳарам аввалғиларға ўхшамас.
Эй Навоий, қилма Жамшиду Фаридун васфиким,
Шоҳ Ғозийға карам аввалғиларға ўхшамас.
239
Ҳар неча куйсам ул ой кўнглумни пайдо айламас,
Айласа ҳам ўлсам ани ошкоро айламас,
Ишвасидин илтифот аҳволима зоҳир бўлур,
Зорлиғ кўргузсам андоқ ишва пайдо айламас.
Жонға бир куймоқчадур ҳар кимга парво қилмоғи,
Яна юз ўлмакчаким қатлимға парво айламас.
Шўхлуғлар бирла сабрим хирманиға ўт солур,
Ҳусн ила ёлғуз мени-бедилни шайдо айламас.
Қайда юзлансам жунун ҳангомасидур халқ аро,
Ул чу етти кўз учи бирла тамошо айламас.
Айламас то ҳусни бир сендекни олам офати,
Ишқ бир мендекни ҳам оламда расво айламас.
Мен аёғи туфроғиға нақди жон айлай нисор,
Не ишимким, ул қабул айлар ани ё айламас.
Нақди исломим олиб бир журъа тут, эй муғбача,
Бўл равонким ҳеч кофир буйла савдо айламас.
Муддатедурким, Навоийдур аёғинг туфроғи,
Пойбўсунг гар топар, ортуқ таманно айламас.
240
Хўблар минг бўлсалар, мен хастаға бир ёр бас,
Анда меҳр атворининг мингдин бири гар бор бас.
Айтмонким, ҳар вафо қилсам, жафое қилмасун,
Ҳар вафоға минг жафо гар айламас изҳор бас.
Ҳар вафоға минг жафо ҳам қилса қилсун, мунчаким,
Ёр анга маҳруму маҳрам бўлмаса ағёр бас.
Эй висол аҳли, сизу иззат саририким, менга —
Ҳажр кўйи итлари оллида бўлмоқ хор бас.
Мен киму нўши лабингдин истамак қути ҳаёт,
Айласа ғамзанг синони қатл бу миқдор бас.
Эй кўнгул, ғамгин эсанг куп қуйса соқий оғзингга
Зарфни, сипқармағунча қилмағил зинҳор бас.
Юз бало келса бошингға сабр қилғил, эй кўнгул,
Ё халойиқ ихтилотин қил Навоийвор бас.
241
Нигорим дардима наззора қилмас,
Назора қилса дағи чора қилмас.
Тилаб оғзин эмас бир дамки кўнглум
Ўзини ғунчадек юз пора қилмас.
Мени ғам дашти ичра ишқ итурди,
Ўзин эл куч бнла овора қилмас.
Кўнгулни айлагандек захм ғамзанг
Пичоқ, балким қилич ҳам ёра қилмас.
Мени девона то қилмиш кўнгулга
Неларким ул пари рухсора қилмас.
Не ерсен даҳр золининг фирибин,
Вафо чун элга ул маккора қилмас.
Навоийдек юзунгга ким солур кўз
Ки, зулфунг рўзгорин қора қилмас.
ШИН ҲАРФИНИНГ ШЎХЛАРИНИНГ ШАМОЙИЛИ «НАВОДИР»ДИН
242
242
Жамоли нурини чеккан тарозу ою қуёш,
Магар бу бирида нур эрди, ул бирисида тош.
Гар ойда тош эмас эрди, қуёшда нуриндин
Кудурат ичра қолиб ой, мунаввар ўлди қуёш.
Қуёшқа нурки юқмиш ҳануз эрур ул нур,
Ҳануз ой ичра ҳамул тош эрурки, бўлмиш фош.
Уруж ақшоми тегрангда ою кавкаблар,
Масиҳ гирдида андоқки, бир неча хаффош.
Юзи тубон тушубон маркабинг изиға малак,
Ер узра қурсни қилғон кеби гадой талош.
Чу қурб қофиға еттинг, етишмади Жибрил
Не навъ ҳудҳуд Семурғ ила бўлур йўлдош.
Аёғиға чу малойик бошин қўя олмас,
Навоиё, қўя кўр итлари аёғиға бош.
243
Қўймади шоми хуморим тийраликдин ақлу ҳуш,
Май қуёшин хум сипеҳридин чиқар, эй майфуруш.
Истамон ҳуд ҳуш, лекин йўқки ҳуш олғай хумор,
Май тўла қуйғилки, айлай мастлиғдин тарки ҳуш.
Жоми нўшо-нўш хуштур ул сифатким, дайр аро
Бода олиб муғбача, нўш айлабон қилдурса нўш.
Ун чекиб май тут, деб эрсам дайр тоқиға садо,
Демаким ҳам ушбу маънини нидо айлар суруш.
Арбадамдин гар ториқтинг, соқиё, тут бодаким,
Бўлмағунгдур бўлмағунча масти лояқил хамуш.
Муҳтасиб таъзир этар вақти таним қилди яланг,
Дайр пирининг қулидурменким, улдур айбпўш.
Гар Навоий бир аёғ, гоҳи ичар ғам дафъиға,
Зоҳид андин ўзни ғамгин тутса ичтек эмди қўш.
244
Дўстлар, кўнглумни васл уммиди беҳол айламиш,
Орзу хайли ҳазин жонимни помол айламиш.
Шоҳ лутфи узрини қўлмоқ эмас мумкинки, шавқ
Ҳушум этмиш зойилу нутқумни ҳам лол айламиш.
Бас муносибдур баҳори васл аро кўз ёшини,
Кисватин қондин хазони ҳажрким ол айламиш.
Зулфи ичра бўлғамен пур печу хамлиқ тордек,
Заъфлиқ жисмимниким, ҳижрон юки дол айламиш.
Ҳар замон ул ён қилур кўнглум ҳавоким қуш кеби,
Ҳажр ўқи пайконларин ҳар ён пару бол айламиш.
Неча кунлук ҳажри тўфон айлабон ашким суйин,
Мени ул дарёда киштибонға тимсол айламиш.
Ҳажрида онсиз тирикликдин уятлиғмен, валек
Менда йўқ тақсир, ажал бу ишда эҳмол айламиш.
Ул ики лаб ҳажрида майким, иложиға ҳаким
Лаъл ила ёқутни маҳлулу сайёл айламиш.
Эй Навоий, ҳажр мушкил бўлса ғам йўқтурки, ҳақ
Шоҳ лутфин бўйла мушкилларга ҳаллол айламиш.
245
Сабзаи хат оразинг боғини хазро айламиш,
Гулшани рухсоринг ўзга ранг пайдо айламиш.
Ҳар дам ўлмиш хатту лаълингдин юз онча ошкор,
Ҳар не ишким умрида Хизру Масиҳо айламиш.
Ваҳ, не шайдоваш йигитдурким чиқиб олифтавор,
Юз туман олифтани ишқида шайдо айламиш.
Қоматим ё юз уза ашкимдин этмиш новлар,
Улки анинг кирпикин новак, қошин ё айламиш.
Не тамошодурки юз минг халқ ўлмиш ҳар қачон
Ким, аин эл, йўқса ул элни тамошо айламиш.
Бўлмамиш пайдо менингдек зору сендек раҳмсиз,
Тенгри то меҳру муҳаббат расми пайдо айламиш.
Эй саломат аҳли, бутронгким, мени бир муғбача
Дайрдин усрук чиқиб бу навъ расво айламиш.
Фард бўлким ул киши дунёда бўлмиш аҳли тарх
Ким, фано йўлида тарки аҳли дунё айламиш.
Кўп Навоийнинг мусаллоу ридосин сўрмаким,
Бирни раҳни бода, бирни бода поло айламиш.
246
Шомким тун пардасинда айлади ихфо қуёш,
Парда олиб юздин ул ой айлади ифшо қуёш.
Йўқки чун кирди шабистон ичра зулфи шомидин,
Орази чун бўлди пайдо, бўлди нопайдо қуёш.
Базм чун тузди жамоли ламъасиндин йўқки шамъ,
Балки зоҳир айлади бир соғари саҳбо қуёш.
Субҳға тегру юзидин равшан эрди базми айш,
Уйлаким, эл хотириға келмади асло қуёш.
Ламъаи рухсоридин қасрида ҳар айвон аро,
Зарварақдин шамсаларму эрду, билмон, ё қуёш.
Маст ўлуб оразни чун хнлват аро илди ниҳон,
Сарғариб титраб чиқарди пардадин сиймо қуёш.
Оҳким, биз рубъи маскундин чиқиб, кўп бўлғуси
Жилвагар тўртунчи торамдин Масиҳ осо қуёш.
Қилма, эй ғаввос, кўп ишқ аҳлининг манъини кўр
Ким, сену ғалтон гуҳар андишаси ушшоқу ёш.
Бил, Навоийким, тафовутдур қуёштин ойғача,
Айласанг наззора ул ой оразидин то қуёш.
247
Ҳусн боғи ичра қаддинг сарви бўлмоғлиққа туш,
Ҳар ҳаво қилған кўнгул ул қад уза сарв узра қуш.
Умрларким бўлған оворанг етишмиш оллинга,
Марҳабосиға илик сун худ дей олмонким қучуш.
Кўксума ғам тоғида ишқинг бало мисморини
Беркитурда айлади Фарҳод метинин чўкуш.
Лаъли шаҳдиға ҳаво қилғанда, эй жоним қуши,
Гар десангким топмайин махлас чибин янглиғ ёпуш
Кўйидин бизни чиқармоққа, рақибо, йиғма хайл,
Хасни қавмоққа насиме бас, эмас ҳожат уруш.
Ишрат этким, чарх оллинда тафовут йўқтурур,
Хоҳ базм ичра симоъ эт, хоҳ кунж ичра тумуш.
Дема ҳажримдин Навоий ғамсиз эрмас бир замон,
Истасангким ғамдин айрилғай анинг бирла қовуш.
248
Ул париваш одамивашлиғлар анлаб қилди хаш,
Ҳар сариким бир малакваш бор эди девонаваш.
Айтмон жом оғзинга еткач, менинг оғзимға қуй,
Умри жовид истасам басдурки, бўлсам журъагаш.
Лаъли ҳижронида кўнглум бехуд ўлса қилма айб.
Ким, жароҳатдин чу қон айрилса тонг йўқ бўлса ғаш.
Ёр чун жонимда махфийдур тафовут иўқтурур,
Жилва қилса зоҳиран гар минг ёғоч, ҳар бир араш.
Чун малоҳат жон олур ҳусн ичра ани истагил,
Хоҳ дилбар кишвари бўлсун Хўтан, хоҳи ҳабаш.
Соқийи даврон чу охир тўлдурур паймонамиз,
Эмдидин варзишқа ўзни айлали паймонакаш.
Эй Навоий муҳтасиб дайр ичра кирди бермасанг,
Раҳну майполоға бас лойиқтур ул дастору фаш.
249
Меҳр эмас, гардун юзунг ҳижронидин доғ ўртамиш,
Ой эмас, марҳам учун момуқ мудаввар айламиш.
Кўнглум андоқ чок-чок ўлмишки, гўё тўъма деб,
Ҳажр тиғи итларингга бир-бир ани тўғрамиш.
Бисмил этмиш зори кўнглум сайдини қилғоч шикор,
Ул шикор афкан ҳазин кўнглум бу янглиғ овламиш.
Лола рўюм асрамай кўнглумни гар азм айлади,
Ёдгор андин туганлар чок кўнглум асрамиш.
Ер юзин тутқан баҳор айёми эрмас лолазор
Ким, юзунг ҳижронидин гирён кўзум қон йиғламиш.
Дема, соқий илгидин софийму хушдур йўқса дурд?
Ҳар не андин келди, ул хуштурким ани толғамиш.
Гар Навоий ёридек йўқ олам ичра, не ажаб
Ким, кезиб оламни маҳвашлардин ани танламиш.
250
Юз сиҳр қилса кимгаки элликдин ўтти ёш,
Атфол саҳраси қилур атфолдек маош.
Улким соқол бўяр ҳаваси тушти бошиға,
Бўлмоқ соқол қора, не осиғ, чун оқарди бош?
Гўёки молу жон чин эрур негаким қори,
Чун етти жон талашқали, ул мол этар талош.
Ҳожиб нетар бировки кўзи бўлди мунзавий,
Эв гўшасида доғи анга ҳожиб ўлди кош.
Юздан тўкар су улки кўзи, оғзи, бурнидин,
Эл оллида оқар шўлакай бирла сую ёш.
Эйким, юзунг қуёш эди, сарғарди шайбдин,
Билгилки, сарғарур уёқур чоғида қуёш.
Оллингда бас қаттиқ йўлу қатъиға йўқ гузир,
Гар шоҳ, гар гадо бўлу гар тунду гар ёвош.
Билким, бу йўлда зод эрур аъмоли хайру бас,
Йўқ илму фазлу мансабу молу уруғ-қаёш.
Юз бийму оқибат иши маълум эмас киши,
Туғмаса эрди ё туғубон ўлса эрди кош.
251
Тун ҳам кечу йўл дағи йироқ, сен дағи сархаш,
Ўлтурки даме ўлтурали, эй бути маҳваш.
Йиллар чекибон ҳажр даме васлингга еттук,
Сен дағи даме зорларинг кўнглини тут хаш.
Манзил дағи амну кўнгул асҳобдин эмин,
Май дағи эрур беғашу руҳ андин етиб ғаш.
Маълум эмас тонгла ким ўлғусию ким йўқ,
Тинсун қадамингда нафаси неча балокаш.
Ҳайҳот бу хилватда киши бўлса ўлармен,
Ғайр ўтса хаёлимға қилур мени мушавваш.
Бир нақш бу янглиғ менга кўргузмади гардун,
Чеҳрамни қилиб қон ила юз навъ мунаққаш.
Қилмади Навоийға бу иқболни рўзи,
Улким варақи қисмат уза бўлди рақамкаш.
252
Донаи холи лабинг кўнглум қушин ром айламиш
Ким, ани тутқанда жоним риштасин дом айламиш
Анбарин хаттингғаким, андин келур бўйи вафо,
Жон фидо гарчи умидим субҳини шом айламиш.
Лабларингдин руҳпарвар нутқ зоҳирдур магар,
Руҳ қудси оби ҳайвои ичра ором айламиш.
Ҳумрат этмиш ошкор ул усруку хунхора кўз,
Қон ила мамзуж май гўёки ошом айламиш.
Сарву гулга боғ аро дерменки айлай жон фидо,
Токи жоним қасди бир сарви гуландом айламиш.
Чиқти, ваҳ, усрук яна ул кофири бебокким,
Ҳар қачон чиққонда қатли аҳли ислом айламиш.
Дайрни қилмиш кўзумга гулситон, эй муғбача,
Ул майи гулгунки рухсорингни гулфом айламиш.
Ком вақти тарки дунё айлаган топмиш ҳаёт,
Йўқса етканда ажал худкому ноком айламиш.
Қани расвое Навоийдек агарчи ани ишқ,
Некном элдиндурур деб, буйла бадном айламиш.
253
Гўйиё бир-бирига ошиқ эрур ул икки қош
Ким, қўяр бир-бириси бир-бирининг оллида бош.
Юзни бир тифл учун атфолға майдон ясадим,
Йўқса не важҳдурурким югурур юз сори ёш.
Улки базм ичра сочар бошиға гул не билгай,
Ҳолин анингки фалак ёғдурадур бошиға тош.
Қўзларинг даврида мужгонингга ул навъи ҳулсум,
Недурур қилмасалар фитнанинг устида талош.
Истабон хуш замон меҳнатидин, эй соқий,
Жомима доруи беҳуш эзиб қотсанг кош.
Фақр даштида фано йўлиға ҳамраҳ тилама,
Йўл чу маълум эмас, қайда топилсун йўлдош.
Эй Навоий, юзидин деки очиқ ёруғ эрур,
Зулфидин демаки ҳам тийрадурур, ҳам чирмош.
254
Сўз демай икки шакардек лабиким банд ўлмиш,
Кула олмастин иши эмди шакарханд ўлмиш.
Кўнглума барча шикоят ери йўқ, андинким
Тиғидин чок эса, ўқи била пайванд ўлмиш.
Гулдин олман кўзу ислармен ани невчунким,
Ранг ила бўйи менинг ёрима монанд ўлмиш.
Бутун эрмас бу кўнгул шишаси аҳдингдекким,
Синмишу ҳар синуқ андин неча парканд ўлмиш.
Юзи бирла лабини кўрса қилур кўнглум заъф,
Гар кўнгул қувватининг мужиби гулқанд ўлмиш.
Ул пари то мени девонаву расво қилди,
Ваҳки, Мажнун менинг оллимда хирадманд ўлмиш.
Ранжа бўлма тилаб ортуқки эрур осуда,
Улки ҳақ, ҳар не насиб айлади хурсанд ўлмиш.
Хосса маъниларим эл қилса тасарруф қилдик,
Киши фарзанди қачон кимсага фарзанд ўлмиш?
Қовма, эй шайх, Навоийни эшитмас деб панд
Ким, сенинг пандинг эшитмаслик анга панд ўлмиш.
255
Вафодин чекса бош ул сарви маҳваш,
Ажаб эрмастур ўлмоқ сарви саркаш.
Замона аблақи қолған равишдин,
Ул ошуби замон секретса абраш.
Кеча зулфунгни туш кўрдум паришон,
Бу кундур хотирим асру мушавваш.
Жаҳон қўзғолди офат сарсаридин,
Йигит жонинг учун отланма сархаш.
Мақомирваш ҳарифе кўнглум олмиш
Ки, ғаш қилғон сойи кўнглум қилур ғаш.
Кўнгул ваҳдат майининг жоми эрмиш,
Бу соғар сода яхши, йўқ мунаққаш.
Навоийнинг жунунин айб қилманг
Ким, ани телбаратмиш бир париваш.
256
Неча оҳ урсам бўлур кўздин бағир хуноби фош,
Эснамак бу эрса кўзда не ажаб ул навъ ёш.
Эй парий, атфол тоши дема бу мажнунғаким,
Чарх зулми ёғдурур бошим уза ҳар лаҳза тош.
Суда андоқким қуёш акси тушар, гўё эрур,
Обгун чарх ичра ул рухсорнинг акси қуёш.
Гар кабутардек эмас тутмоқ учун кўнглум қушин,
Невчун очмиш қулочин ҳар тараф ул икки қош.
Тунд эрур ул бутки, қўймишмен бошимни оллиға,
Қиблаға бош индурурга менда йўқтур икки бош.
Бўлма кун қурсин тилаб афлокдек саргаштаким,
Бир фатири хом ила осон ўтар ҳар кун маош.
Олғали кўнглин Навоийнинг талошур хўблар,
Шоҳлар андоқки бир мулк узра қилғойлар талош.
257
Ишқ ичинда жуз ўлум мушкилкн, бўлған бизга иш
Ким, бўлубтур жон била ғамзанг аро бориш-келиш.
Қон оқар ҳар ён танимдинким фироқ айёмида,
Қўймадим узмай таабдин ҳар қаён урғонда тиш.
Кўйида машъал юруткандек кўринди тонгғача,
Ул худ ўтлуғ зор саргардон менинг кўнглум эмиш.
Кеча ой даврида икки саъд кавкаб кўрмаган,
Кўр юзу икки қулоғи дурларин кийганда киш.
Заъфлиқ саргашта жисмимдин ажаб йўқ чиқса ўт,
Чунки ўт зоҳир қилур кўп давр топқондин қамиш.
Даҳр иссиғ-совуғидин гар фароғат истасанг,
Оби оташ рангни қўйма иликдин ёзу қиш.
Эй Навоий, чобукунгнинг истасанг побўсини,
Бўйнунга ип тоқмоқ уммиди била итдек эриш.
258
Зулфиға ҳар ён гириҳ тушкан эрур бас турфа иш,
Неча ерда телба кўнглум қасдиға бел боғламиш.
Равшан айлар шуъла устидин кўрунган дудни,
Маҳвашим эгнида олтойи била бошида киш.
Ёри жоним қасдиға ҳар дамки тишлар лаълини,
Маҳкам айлармен, фиғон қилмай дебон, бағримға тиш.
Зори жисмимға, не тонг, саргашталикдин тушса ўт,
Ўт аён айлар иликда давр кўп топқон қамиш.
Лаълидин жон олғали бординг, келибсен жон бериб,
Эй кўнгул, мардона бординг ул боришқа бу келиш.
Ғарраи ҳусн ўлдунг, эй гул, билмадинг бу боғ аро,
Ҳар баҳори келса андин сўнг хазони бор эмиш.
Қон иси келди Навоий назмидин, эрмас ажаб
Ким, бағир қони била кўнглида топмиш парвариш.
259
Куйдуму топтим кўнгулни ўтға солғондин бу иш,
Ё кўнгулдиндур менга ё кўнглум олғондин бу иш.
Ваъдаи меҳр эттинг охир, ҳар не эл қилса хаёл,
Келгай, аммо келмагай сен аҳди ёлғондин бу иш,
Дер эмиш кўнгли тўла шиквам майидин бўлмиш оҳ,
Қайда келгай мен кеби кўнгли ушолғондин бу иш.
Андин айру ўлмайин кўрганда жон қилдим фидо,
Қилмангиз таҳсинки, қилмишмен уёлғондин бу иш.
Телба кўнглум қочса савдо даштиға айб этмангиз,
Қилди ғам зиндони ичра кўп қаболғондин бу иш.
Гарчи муҳлик ишқ аро туштум, кўзумни ҳам ўюнг
Ким, бошимға келди кўз ул сори солғондин бу иш.
Гар Навоий ҳажр аро ўлтурди ўзни йўқ ажаб,
Қилди ёри наслидин новмид қолғондин бу иш.
260
Менмудурменким қуёш кулбамни равшан айламиш,
Оби ҳайвон зулматободимни гулшан айламиш.
Юз фалакча топса рифъат байти вайроним, не тонг,
Юз қуёш чунким бу вайронимни маскан айламиш.
Кўз тегурманг, эй париларким, кўзум сарчашмасин,
Ул парию ҳури ризвон рашки маъман айламиш.
Мундин ўтмас дўстлуқ гардуни душман шевадин
Ким, ўзин душманларим қасдиға душман айламиш.
Меҳрни билмас эди номеҳрибоним, шукр эрур,
Гар бу фан таълим анга даврони пурфан айламиш.
Шеван эрди қисматим ҳижрон тунидин гўйиё
Ким, қора киймиш менинг рашкимга, шеван айламиш,
Эй кўнгул, фарёд ила рам берма, гар вайронима,
Чуғз янглиғ тойири давлат нишиман айламиш.
Бахти жовид ушбу бўлғайким кўзум суртарга чарх,
Итларининг йўли туфроғин муайян айламиш.
Эй Навоий, йўқ ажаб, гар чарх ўз давронида
Меҳр бирла бир қорарғон кўзни равшан айламиш.
261
Лабингни сўрғали муҳри сукут оғзима тушмиш
Ки, ул шаккар била эрним бири бирига ёпушмиш,
Ҳаётим андин экинким чиқарға қуввати йўқтур,
Заиф жонки лабинг ҳажридин оғизға ёвушмиш.
Юзунг хижолатидин арғувонға тушти тағайюр,
Дарахти рангидин англар кишики қони қурушмиш.
Қулоқ дуриға харидор эди юзунг ажаб эрмас,
Нашот эл ораким Зуҳра Муштариға қовушмиш,
Ҳаёт мулкидин этмак сафар не мумкин ангаким,
Келиб ватанға сафардин нигори бирла қучушмиш.
Не бок пок кўнгул сари чарх солса кудурат,
Зулол кўзгусини соя тийра қилса не тушмиш.
Навоиё, дема ишқинг сўзин чиқарма оғиздин,
Ёшурмоғим не осиғ, чун халойиқ оғзиға тушмиш.
262
Майки лаълидин томизди ул нигори боданўш,
Гўйиё, жон топқанидин тушти туфроқ ичра жўш.
Ишва бирла бетаҳаммул қилмаса ул муғбача,
Невчун дайр аҳлидин бир лаҳза кам бўлмас хуруш,
Раз қизи бебокликдин қилса урён халқни,
Дайри пири зайли эҳсон бирла келди пардапўш.
Лали майнинг жавҳари руҳ ўлди, чун ҳар қатраси,
Гўйи эъжози Масиҳо зоҳир айлар майфуруш.
Мастлиғдин элга юз сўз дер, вале бир сўз десам,
Кўз юмуб ҳам мастлиғ бирла ўзин айлар хамуш.
Турмади шайхи риёий, чун етишти пири дайр,
Қочмайин Иблис нетсун, чун нузул этти суруш.
Эй Навоий, демаким, жону кўнгулни найладинг,
Иккисин қилдим фидо, чун боданўшим тутти қўш.
263
Суроҳи то майи лаълинг висолин орзу қилмиш,
Ани бу орзу девонаи жўлидамў қилмиш,
Чибинлар шаккари лаълингда йўқ жон қушларидурким,
Су ичмакликка ҳайвон чашмаси узра ғулу қилмиш.
Адамдур ул оғизким хурдабини ақл топмайдур,
Вужудин гарчи ул қатлим ишида гуфтугў қилмиш.
Ғаминг жон пардасин чок айлагач, гардун, не янглиғким
Лабинг ориттинг анинг риштаси бирла рафу қилмиш.
Кўнгулким ташнаи лаъли лабингдур, ваҳки, су этмас,
Анга гарчи висолинг ваъдаси бағримни су қилмиш.
Лабинг еткан қадаҳ тарёқидин еткургил, эй соқий
Ки, ҳажр аччиғлиғи жомим аро майни оғу қилмиш.
Висолинг нўши бирла ўзгаларга нўши жон бўлким,
Навоий жони муҳлик ҳажр неши бирла ҳў қилмиш.
264
Шабистонимда жом ичра юзунг акси чароғ ўлмиш,
Чароғимға ва лекин жом зарфу бода ёғ ўлмиш.
Дирам узра дирам тўккан кеби пинҳон хирад аҳли
Гириҳлик кўнглум ичра ишқдин доғ узра доғ ўлмиш.
Илож айлай десанг, қўй ислайин себи занаҳдонинг,
Менгаким сунбулунг савдосидин заъфи димоғ ўлмиш.
Кўзунг наргис, узоринг гул, қадинг сарву сочинг сунбул
Бузуғ кўнглум хаёлидин буларнинг турфа боғ ўлмиш.
Не қилсанг эмди қил кўнглумгаким, торожи ишқингдин,
Шикибу илму ақлу зуҳду тақводин фароғ ўлмиш.
Ажаб Фарҳод эрур ширин лабинг шавқида кўнглумким
Анга пайконларинг метину ишқинг қофи тоғ ўлмиш.
Тўла қуй жоми гардунвашқа май, эй соқийи маҳваш
Ки, ғам хайлини ғарқ айлар тенгсиз бу навъ аёғ ўлмиш.
Май ичким, дарду ғам бир лаҳза соғ ўлмоққа қўймайдур,
Аниким, бу кўҳан майхонада бир лаҳза соғ, ўлмиш.
Навоий тийра шомин кавкаби ашки қилур равшан,
Бу юлдузлар анга гўёки дурри шабчароғ ўлмиш.
265
Қайси водийким танимни ашк сайли сурмамиш,
Қайси тоғ авжиғаким мавжи бошимни урмамиш.
Қайси ҳижрон шомиким ҳар лаҳза ҳижрон сарсари,
Бир-бир авроқин фалакнинг ҳар тараф совурмамиш.
Қайси дамким хотиримға чун ўтуб гулзори васл,
Ғунчадек кўнглумда ҳижрон юз тикон синдурмамиш.
Қайси ҳижрон даштиким қасдимға тортиб ғам сипоҳ,
Ул черикнинг ўтин оҳим шуъласи ёндурмамиш.
Қайси бир мажлиски, май тобию ораз барқидин,
Элга ўтлар солиб, ул қотил мени куйдурмамиш.
Қайси бирга олам аҳлидинки қилдим жон фидо,
Ғусса олам-олам ўтлуғ жонима еткурмамиш?
Эй кўнгул, дайри фано азми муборак азм эрур,
Қўй қадамким, топқон ул йўлни ватанда турмамиш.
Дайр пирининг қулименким, харобот аҳлидин
Неча кўрмиш журм аларнинг юзига келтурмамиш.
Май тутуб кўнглумни тиндур бир замон, эй муғбача
Ким, замон бедоди ани лаҳзаи тиндурмамиш.
Зулф аро асра Навоий кўнглин элдин истама,
Телбани банд ичра зоминға киши топшурмамиш.
266
Телбалик сенсиз, эй пари, менга иш,
Кўксума тош урармен, эгнима тиш.
Нахли айшим қўнгорди уйла ғаминг
Ким, маконида қолмади қиртиш.
Новакинг касрати кўнгул ичида,
Уйлаким найситон ичинда қамиш.
Ё қошинг бирла қилди чун даъви,
Қатл учун бўғзиға солилди кериш.
Зулфу жисмингға рангу нозуклук,
Кўринур ул сифатки, қоқуму киш.
Не учун бўлди лаългун ашким,
Гар юрак қони эрмас анда қотиш.
Май кўп ичсам ажаб йўқ, эй соқий,
Қон ютарларда қилмишам варзиш.
Барги гулким сочилди кўйи аро,
Ул менинг пора-пора кўнглум эмиш.
267
Оразинг ҳижронидин келмас манга гулзор хуш,
Гулсиз андоқким эмас гулбунда юз минг хор хуш.
Хастадур кўнглум кўзунгдин уйлаким мумкин эмас,
Лабларингдин шарбат олмай бўлғай ул бемор хуш.
Кўйида вайронае топиб йиқилдимким, келур
Қасри жаннатдин менга ул сояи девор хуш.
Кўйидин манъ айлар эрдим чун ўлармен, эй кўнгул,
Эмди бердим рухсатинг, ҳар қайда борсанг, бор хуш.
Ҳар киши мақсадға бир сарришта истар, эй фақиҳ,
Субҳа гар хуштур санга, бордур манга зуннор хуш.
Ҳирқаву зуҳду риё аҳлиға хуштур хонақаҳ,
Лек анинг рағмиға келди кулбаи хаммор хуш.
Эй Навоий, май била хуш тут ўзунгниким, эмас
Бу фано дайри аро бўлмоқ даме ҳушёр хуш.
268
Ошиқ ўлдум, билмадим, ёр ўзгаларга ёр эмиш,
Оллоҳ-оллоҳ, ишқ аро мундоқ балолар бор эмиш.
Қаддиға эл майли бўлғондин кўнгул озурдадур,
Ул алифдин зорларнинг ҳосили озор эмиш.
Элга новак урди, мен ўлдум, эрур бу турфаким,
Жоним эткан реш эл бағриға кирган хор эмиш.
Риштаким муҳлик ярам оғзиға тиктим, англадим
Ким, кафан жинси қироғидин сувурғон тор эмиш.
Кўйи деворидин оғриқ танға тушкон соядек,
Сели ғамдин эмди соя ўрниға девор эмиш.
Жонға тахвиф айладим тиғи ҳалокидин анинг,
Билмадим, бу иштин ул ўлгунча миннатдор эмиш.
Эй Навоий, хўбларни кўрма осонлиғ била
Ким, бировким солди кўз, узмак кўнгул душвор эмиш
269
Менга эмди сарв ила гул муддаоси қолмамиш,
Сарв бўйлуқ гулжабинларнинг ҳавоси қолмамиш.
Уйла бузмиш меҳнату ғам хайли кўнглум кишварин
Ким, нашот анда сиғинғунча фазоси қолмамиш.
Мен балият ичрамен, эл шод, гўё чархнинг
Эмди дард аҳлиға еткунча балоси қолмамиш.
Ёрким қилмас жафозу жавр эрмас раҳмдин
Ким, манга кўргузмаган жавру жафоси қолмамиш.
Баски ҳар торин бало атфоли уздилар чекиб,
Ваҳки, урён жисм уза меҳнат палоси қолмамиш.
Гул чоғи боғингғаким йўл бермадинг, эй боғбон,
Чинмудур дай бўлғали дерлар сафоси қолмамиш.
Эй Навоий, гар вафоси қолмамиш анинг санга,
Ғам емаким, анга ҳам ҳусни вафоси қолмамиш.
270
Кўнгулни бу кеча бир ой хаёли мубтало қилмиш
Ки, уйқу хайлини кўзлар саводидин жало қилмиш.
Кўнгулга тоза қўйғон доғлардинму савод ўлмиш,
Йўқ эрса ҳажр дудидин фалак юзин қаро қилмиш.
Вужудим хирманин ўртарға бир барқи бало урмиш.
Кўзумга ҳажр илги кожидин ҳар ўтки чоқилмиш.
Вафосизлиқ муҳаббат аҳли оридур хушо, улким,
Ҳаёти нақдини бир қотил оллинда фидо қилмиш.
Аёғи туфроғининг қийматин жонлар деган ҳайҳот,
Ҳаёт иксирини туфроғ бирла тенг баҳо қилмиш.
Гадолиғ айламиш йиллар кўзум ул хўблар шоҳи,
Қачон бир кўргузуб ораз, анинг комин раво қилмиш.
Висол истар эсанг қочма балиятдинки, кўргузмиш
Ниёз аҳли вафо, ҳар неча ноз аҳли жафо қилмиш.
Тараб жомини тутмас дайр пири бўлмайин фоний,
Биров бу файз топмишким ерин дайри фано қилмиш.
Навоий бенаво бўлким азал қассоми қилғонда —
Халойиққа наво тақсим, бизни бенаво қилмиш.
СОД ҲАРФИНИНГ САНАМЛАРИНИНГ СИЙТИ «НАВОДИР»ДИН
271
271
Бировки дайр сори зоҳир айлади ихлос,
Бурунғи нафъи буким хонақаҳдин ўлди халос.
Халос истасанг андин аён қил ихлосинг
Ки, йўқ кишига халос этмайин аён ихлос.
Авом зоҳиридек қилмағанға зоҳирини
Муяссар ўлмади ботин иши нечукки хавос.
Бировга хос иноят бу йўлда ом ўлди
Ки, ом суврати бирла ўзини айлади хос.
Симоъ важд ила гар бўлмаса муассир эмас
Ки, кулгу боисидур қилса фил ўзин раққос.
Бақо дурин тилабон терга ғарқалиқ не осиғ,
Будур топарға фано баҳри ичра бўл ғаввос.
Навоий, истаса қатлинг ҳабиб, сен яна ўл
Ки, ишқ тиғи шаҳидиға буйла келди қасос.
272
Ҳусн оятики келди юзунг қиссасида нас,
Тонг йўқ, десамки шаънидадур аҳсан-ул қисас.
Мусҳафни ўртадим дединг ўтлуқ узор ила,
Кўнглум қабул қилди каломинг начукки нас.
Кўнглум қушини тиғи ғаминг қилди чок-чок,
Билман кўнгулни қушмудурур эмди ё қафас.
Лаълинг нигини шарҳидадур гўйиё фусус,
Ҳар жузвида нишонаи вақф айлади бу фас.
Ўлдумки, қатлинга нега ушшоқ бўлди хос,
Тиргузди буки ёна мени айладинг ахас.
Тақвии ишқ аро чу азимат тилар кўнгул,
Аввал керакки, бир тараф этсанг бори рухас.
273
Қатл учун элга чу таъмим ила бердинг танқис,
Ўлгум эрди мени гар қилмасанг эрди тахсис.
Ҳирси ул шўхнинг эл қатлиға бордур онча
Ки, ажал ҳожат эмас айламак ани таҳрис.
Ҳажрдин ишқ ўтида топмади кўнглум махлас,
Гарчи ўт бирла бўлур қалбға бермак тахлис.
Ёр ҳажриға даво гулдин эмаским, бермас
Кимсага Юсуф иси қон аро ҳар пора қамис.
Гарчи билдимки ҳарис ўлди жаҳонда маҳрум,
Бўлмамоқ мумкин эмас ёр висолига ҳарис.
Қил фано дарси аро ўзни мулаххаски, эмас
Суд кашфида бу маънининг ўқумоқ «талхис».
Ёрдин айру Навоий ўзига истар ўлум,
Эй ажал, жонинг учун берма анга кўп танқис.
274
Май мени қилди риёйи порсолиқдин халос,
Порсолиқ йўқки, ужбу худнамолиқдин халос.
Хонақаҳ аҳли йўлуқса мастлиғдин таниман,
Шукрким, бўлдум аларға ошнолиғдин халос.
Ишқ хилват кунжидин солди мени майхонаға,
Қилди зиндон гўшасида мубталолиғдин халос.
Дайр пири журъасин топмайки, улдур шоҳлиқ,
Дайр аро гар орзу қилсам гадолиқдин халос.
Эй жафогар, бир вафо қилким иковлон бўлғабиз,
Мен жафо чекмактину сен бевафолиқдин халос.
Соқиё, ҳажру хумор ичра етибмен жонима,
Бир қадаҳ бирла мени қил бу оралиғдин халос.
Эй Навоий, бенаво истаб сени дилдору сен,
Гар наво истарсен, ўлма бенаволиғдин халос.
275
Кишига берса ғаму меҳнати даврон танқис,
Яхшироқким анга бергай ғами ҳижрон танқис.
Берса танқис ғами ҳажр доғи онча эмас
Ким, берур рашк била ғайрати жонон танқис.
Истасам ўқини кўксумда будур ваҳмимким,
Топмағай тийра кўнгул ҳабсида жонон танқис.
Мен уруб пўя жунун даштида, лекин не осиғ
Ким, эрур кўнглума ғам чоҳида пинҳон танқис.
Кўйидин рахти сафар боғласа ағёр не тонг,
Боғу гулшанда кўрар ғули биёбон танқис.
Чархдин заъфим ила бўлса малолим не ажаб,
Кўрар ул Зол била Рустами достон танқис.
Эй Навоий, бас эрур телбалик эмди, берма,
Ул паривашқа чекиб нолаву афғон танқис.
ЗОД ҲАРФИНИНГ ЗАМИРОН БУЙЛАРИНИНГ ЗИЁСИ «НАВОДИР»ДИН
276
276
Қила олғонча риё аҳлидин эткил иъроз,
Яхшироқ сидқ ила осики, риёлиқ муртоз.
Мужрими содиқ эрур узр била қобили файз,
Муъжиби зуҳдқа бўлмас мутажалли файёз.
Ўзлукунг салбидин ахлоқи замимингни кетур
Ким, кетар мусҳил ила неча мухолиф амроз.
Бош оқарди, кўз оқардию оқармас кўнглунг,
Тийрасен ҳар нечаким тутти саводингни баёз.
Чек риёзат вале иш ўрнида тутма аниким,
Бу риёзатдурур, улким эвази келди риёз.
Барча иш вақтида ҳақ бўлса керактур ғаразинг,
Бу ғараздин чу бўлур дафъ керакмас ағроз.
Икки бармоққа тутар сиймни миқроз кеби,
Фақр торин доғи қатъ эткучидур ул миқроз.
Ҳар не оллингға келур ҳақдин эрур чун ориз,
Бас таҳаммул қилибон айлама ҳар дам иъроз.
Жаҳл айбини Навоий нетибон ёшурғай,
Эл кўзи очиқ эрур, гар ўзи эткай иғмоз.
277
Истасам бўсе лабидин, жон тилар жонон эваз,
Кўнгли бирла деса жонон оздурур юз жон эваз.
Лаълин оғзимға оло олмон, аёғи туфроғин,
Топсам этмон макс агар жон истаса жонон эваз.
Пойбўси ҳам эмас ҳаддим аёғи туфроғи,
Гар муяссар бўлса жон бермак бўлур осон эваз.
Итларининг хоки пойин кўргали ҳам розимен,
Гар тилар олдик қарору ҳушу хонумон эваз.
Васли гар бўлмас муяссар, юз туман жону жаҳон,
Гар берилса ўтруда бермак эмас имкон эваз.
Соқиё, тут лаългун май баҳридин заврақ била
Ким, эрур бир журъасиға нақти баҳру кон эваз.
Эй Навоий, ишқ таркин айлагил, невчунки, мен
Васл учун жон бердиму бўлди манга ҳижрон эваз.
278
Оразингдур офтоби оламородин ғараз,
Жонфизо нутқингдур анфоси Масиҳодин ғараз.
Очмағаймен кўз мени девона ҳуснунг бўлмаса,
Ҳар пари пайкар жамолиға тамошодин ғараз.
Уқ тикилсун кўзларимга бўлмаса ўқдек қадинг,
Боғ аро ҳар дам ҳавои сарви раънодин ғараз.
Шоми ҳажрим зулфи мушкинингдин ўлсун тийрароқ,
Гар эмас кўнглумда зулфунг мушки сародин ғараз.
Жон бериб лаълимни истардим, ғараз недур дема
Ким, басе зоҳирдурур, жоно, бу савдодин ғараз.
Дарду меҳнат чекмакимдин қасдим анинг кўйидур,
Каъбадур соликка қатъи кўҳу саҳродин ғараз.
Эй Навоий, ёрнинг меҳру вафосин истама,
Қилмаған бўлсанг кўнгулга зулму бедодин ғараз.
279
Гар будур қомати раъно била зебо ораз,
Сарв бўй чекмасу очмас гули раъно ораз.
Оразин сабзаға ҳар гулшан аро суртармен,
Санга то сабзаи тар айлади пайдо ораз.
Тоқатим йўқ ики ўт бирла мени ўртарга,
Оташин лаъл манга айла аён ё ораз.
Парда ёпқилки, хатинг айлади беҳол мени,
Мен худ ўлдум қила олмасқа тамошо ораз.
Оразимни бир аёқ бирла қизорт, эй соқий,
Неча суртай аёғингға мени расво ораз?!
Ойға гулгуна магар суртти машшотаи чарх
Ё санга майдин эрур гул кеби ҳамро ораз.
Эй Навоий, тиласанг давлати боқий топмоқ,
Олмағин дайри фано йўлидин асло ораз.
ТЕ ҲАРФИНИНГ ТАННОЗЛАРИНИНГ ТАРОВАТИ «НАВОДИР»ДИН
280
280
Десангки, фақр тариқини айлайин мазбут,
Керакки, зуҳд риё бирла қилмасанг махлут.
Бу йўлда шарт фанодур агар қадам қўйсанг,
Керак бажой кетурсанг неким эрур машрут.
Қишики зоҳири ошуфтадур замириға боқ,
Басоки маъни эрур поку лафз номарбут.
Қўнгул саҳифасидин рафъ қил хавотирни
Ки, сафҳа зойиъ ўлур чун чибин қилур манқут.
Десанг ўзумдин итай ғайр сувратин исқот,
Ўзунгдин айла бурун ўзлукунгни-ўқ масқут.
Фано риёзатида қаддин айлаган чавгон,
Қошида гўйча йўқтур бу гунбади махрут.
Навоиё, дер эсанг тонгла бўлмайин мақбуз,
Бу кун жаҳон элига ўзни айлагил мабсут.
281
Қилди ботил меҳрдин ҳар неча қилди ёр шарт,
Шарт кўп бузди нединким айлади бисёр шарт.
Шарти меҳр айлар букун андоқ унутур тонглаким,
Ҳаргиз этмайдур дегайсен ул пари рухсор шарт.
Кўйида ким пойбўси бирла иззат истаса,
Бордур анда айламак туфроғдек ўзин хор шарт.
Айлади шарти вафо, лекин қачон бор эътибор,
Мастлиқдин ҳар не қилса кофири хунхор шарт.
Ишқ таркида қилиб кўп шарт буздунг, эй кўнгул,
Ишки қилмоқ мумкин эрмас, қилмағил зинҳор шарт;
Дайр пири хидматиға, эй кўнгул, бел боғладинг,
Балким ушбу боғламоққа бор эди зуннор шарт.
То тирикмен тарки ишқ этмай дебон шарт айладим.
Шарт қилғон айладик боре Навоийвор шарт.
282
Ой юзунг кўзгуву атрофини тутқан занг хат,
Не ярашибдур ул ой давриға миноранг хат.
Сабзаи тардекки судин бош чиқарғай лутфи бор,
Оразингдинким, чиқарга айламиш оҳанг хат.
Майдин ўлса оразинг гулгун, бўлур хаттингға зеб
Ким, топар чун сафҳа гулгун бўлди ўзга ранг хат.
Уйлаким марғулалар кўргузди ул меҳроб уза,
Тўтиёдур хирмани гул узра урған чанг хат.
То қамар даврида не офатлар ўлғай ошкор,
Буйлаким, ул юзда айлар фитнаву найранг хат.
Чиққали хат элни қатл айлар чиқармиш, гўйиё
Халқнинг қониға ул хунрез шўхи шанг хат.
Ҳусн мулкида шаҳ ул юз чатр мушкин бўлди қош,
Не ажаб, бўлса зумурраддин анга авранг хат.
Эн кўнгул, соф айла сафҳангни тилар бўлсанг уруж:
Ким, набиға ордур билмоқ саводу нанг — хат.
Сабзаву гул сари майл этмас Навоий хотири,
То чиқармиш юз уза ул шўхи сабзаранг хат.
283
Холларининг нуқтасидин топти зеб ул турфа хат,
Гарчи хат узра бўлур бир нуқтаву бўлмас нуқат.
Юз уза хаттин наззора айлагил гар кўрмадинг,
Эй кўнгул, кун сафҳасида тун саводи бирла хат.
Ҳажр шоми ойни рухсоринг соғинсам қилма айб
Ким, басар ҳисси қоронғу кечада қилди ғалат.
Сарв чун асру бийик, савсан бағоят паст эди,
Қоматинг хайрул-умур ойинидин топти васат.
Сайли ашким рўди икки бўлди олам мулкини,
Гўйиё олам эрур Бағдоду ашким сайли Шат.
Тавсани ҳиммат била қатъ айлагил дашти фано,
Йўқса бу йўлда бўлубтур тавсани гардун сақат.
Эй Навоий, май бати қонин оқиз базм ичраким,
Гар кабоб айлар ва лекин элни маст айлар бу бат.
ЗЕ ҲАРФИНИНГ ЗАРИФЛАРИНИНГ ЗУҲУРИ «НАВОДИР»ДИН
284
284
Не нутқи дилкаш эрур, ваҳ, не дилрабо алфоз,
Масиҳ нутқида йўқ буйла жонфизо алфоз.
Эрур хужаста сўзунг файз мавжининг тенгизи,
Тенгизда ҳар сариғи дурри бебаҳо алфоз.
Сўзунгда лафзин эшиткач араб фасиҳлари,
Бириси қилмадилар сўзга ибтидо алфоз.
Сўзунгда пири хирад топмайин ғалат аҳком,
Тилингга саҳв ила ҳам ўтмайин хато алфоз.
Санга надим ўлубон Жабраил ҳам кетуруб,
Бир ошно қошидин барча ошно алфоз.
Сипеҳр жавфида дарё вужудунг ичра сўзунг,
Бу баҳр ичинда жавоҳир сўзунг аро алфоз.
Навоий айлади наътингни, вирд бўлса, не тонг,
Анга каломи равонбахшу мунтаҳо алфоз.
285
Лабингдин бўлди бу маҳжур маҳзуз,
Анингдекким, шакардин мўр маҳзуз.
Сўзунгдин топса ҳаз кўнглум ажаб йўқ
Ки, шарбатдин бўлур ранжур маҳзуз.
Эмас ҳажринг куюк кўксум иложи
Ки, бўлмас шуъладин маҳрур маҳзуз.
Сочингдин оразинг кўргузки, элни
Қоронғу тунда айлар нур маҳзуз.
Лабингға жон фидоким, қилди жонни
Бу ақшом асру номақдур маҳзуз.
Хумор ўлтурди, соқий, тут қадаҳким,
Май ўлмай бўлмади махмур маҳзуз.
Навоий кўнглини буздунг, қил эмди,
Этиб васлинг била маъмур маҳзуз.
286
Неча ёлғон сўзу музҳик ҳаракот, эй воиз,
Мажлис аҳли юзидин йўқму уёт, эй воиз.
Дедилар: панд ила тавсанлиғин элнинг ўксут
Ким, деди: тепкилу минбарни ушот, зй воиз.
Ҳуру жаннатни кўп ўқдунг магар ул ён, элни,
Юборурга қиласен қатъи ҳаёт, эй воиз.
Ёшурун дардима дур ашку эмас нутқингнинг —
Асаридин юзум узра қатарот, эй воиз.
Кеча ичмак маю кундуз демак ичманг ани,
Ҳикмат ичра бу эрур яхши сифат, эй воиз.
Ўзгача бўлмоқу ўзгача ўзин кўрсатмоқ,
Кўз тут ўз ҳолинга тафзиҳни бот, эй воиз.
Дайр пири қулидурменким, агарчи май ичар
Бори бор ўз ишида анга сабот, эй воиз.
Элни чун зарқ намози сўзига жамъ эттинг,
Тортғил тафриқаға эмдн салот, эй воиз.
287
Чекти булбул кеби минг лаҳн ила достон ҳофиз,
Йўқ анингдек яна бу даврда хушхон ҳофиз.
Давр ўқир чоғда ажаб фитналар айлар изҳор,
Йўқ анингдек яна сарфитнаи даврон ҳофиз.
Ҳофиз эткан кеби ҳақ лутфи ани қуръонда,
Бўлдик анинг доғи ҳар ҳолида қуръон ҳофиз.
Жон олур наъмаси ул руҳ ғизоси бирла,
Халқ жонин қилур ўз базмида меҳмон ҳофиз.
Гар унунг жон олур ани деса бўлғайму дариғ
Ким, фидо боштин аёғингға сенинг жон ҳофиз.
Сендадур наъмаи Довуд ила анфоси Масиҳ,
Бордурур йўқ эса давронда фаровон ҳофиз.
Эй Навоий, дема лаҳниға недин бўлдунг сайд,
Ҳалқ сайдиға қони уйла хуш алҳон ҳофиз.
АЙН ҲАРФИНИНГ ИЁРЛАРИНИНГ АЛОМАТИ «НАВОДИР»ДИН
288
288
Иззат тамаъ ким айласа тарк этмайин тамаъ,
Ул хорлиққа мужиб эрур азза ман қанаъ.
Тухми тамаъки хорлиқ ўлмиш анинг бари,
Сен буйла хор тухмин экиб қилма гул тамаъ,
Нафсинг ҳалокин истаю топсанг ани ҳалок,
Зинҳор мотам аҳли кеби қилмағил жазаъ.
Невчунки то тирикдурур ул золими лаин,
Кўнглунггадур ҳалокату жонингғадур важаъ.
Руҳунгға сиҳҳат ўлса малойик бўлур сипоҳ,
Нафсингға қувват ўлса шаётин бўлур табаъ.
Тарк этма узру ажзға кўнглунгни солса фисқ,
Қўйғил риёву ужбға гар бош чекар вараъ.
Жоҳ аҳли, фақр ичра Навоийға иқтидо —
Айлангки, бу тариқа анга келдн мухтараъ.
289
Меҳр ила гар келди чарх айвони рифъатдин маниъ,
Жом қўйғон дайр тоқин англағил андин рафиъ.
Дайр жаннатдур, кўр анда жилвагар ҳар муғбача,
Шакликим зоҳир қилиптур ҳуру ғилмондин бадиъ.
Соқиё, чун давр аро солдинг ҳилолий жомни,
Билким, ул сайр ичра бор ўзга кавокибдин сариъ.
Гар чиқиб масжиддин ўлдум бут қошида ғам емон,
Шояд ул журмумға ушбу тоатим бўлғай шафиъ.
Менки дайр ўлди, манга тақвию тоат буқъаси,
Ўлганимда куфр гўристонин айлармен бақиъ.
Бўлди соқийнинг гул рухсори гул-гул бодадин,
Тут ғаниматким йигитлик фаслидур фасли рабиъ.
Хонақаҳдин ким Навоийдек борур майхонаға,
Анда-ўқ қўйдик риёву ужбдек феъли шаниъ.
290
Қилди уқор ўтоғасин ул қотили шижоъ.
Хуршид оразиға ҳамоно хати шиоъ.
Ул минмайин ҳануз таковарға, войким,
Мендин қарору сабру кўнгул қилдилар видоъ.
Майдонға чопти тавсанин ул навъким, дегил
Ким, чарх шаҳсувори била қилғуси низоъ.
Юз фитна солди ғайри мукаррарки, айламиш
Бедоду зулм таврида юз навъ ихтироъ.
Жонни оти аёгиға дедим, нисор этай,
Лек эрмас эди кўзга кўрунгунча бу матоъ.
Саркашлик этма шуъладек ўртарга элниким,
Асру бод инҳитот топар андоқ иртифоъ.
Боштин, Навоиё, чиқар ўзлук хаёлини,
Гар сарзаниш била дер эсанг кўрмайин судоъ.
291
Лабларингдин ҳар замон жонни тилармен мунтафиъ
Мунқатиъ бўлмай нафас, бўлмас умидим мунқатиъ.
Кўз юмуб очқунча, ваҳ, юз қатл қилмоқ йўқ эди,
Буйла санъатларда маҳвашларға сенсен мухтариъ.
Кўктадур оҳим қуруқ тандин итиб мунглуғ кўнгул,
Шуъла дафъ ўлмай ўтундин дуд бўлмас муртафиъ.
Ишқу дарду шавқ кўнглум ичрадурлар, оҳким,
То не қилғайлар бўлуб мундоқ балолар мужтамиъ.
Ишқ эли ғавғосидин дардим десанг, маълум эмас
Хоссаким, улким анга дермен худ ўлмас мустамиъ.
Истасанг дайри фано сирриға топмоқ иттилоъ,
Мастлиғдин бўлмағил даврон ишига мутталиъ.
Эй Навоий, қил фано илмини яхши касбким,
Айлагайсен дафъ агар тақво буюрса мубтадиъ.
292
Кўруб оразинг йиғласам йўқ бадиъ,
Келур сел бўлғонда фасли рабиъ.
Неча ишқ аро бор эсанг тангдил,
Эрур ул уй икки жаҳондин васиъ
Гумон қилма ишқ аҳлини хоксор
Ки, ҳимматларидур фалакдин рафиъ.
Дамим ўти кўкка чиқар уйла тез
Ки, барқ инмагай ерга андоқ сариъ.
Юзунг оллида гул ҳадисин демон,
Хуш эрмас латиф элга лафзи шаниъ.
Агар зуҳд эди журмум, эй пири дайр,
Не ғам бўлса журмумға лутфунг шафиъ.
Навоий агар ёр эрур базлагўй,
Бадиъ элдин эрмас бадоеъ бадиъ.
293
Ҳажр ўтидин шом агар мендек эмас бехоб шамъ,
Риштаи жониға невчун солди печу тоб шамъ.
Бир қуёш ҳажрида гар куймас недин бас мен кеби,
Кавкаби ашкин тўкар андоқки дурри ноб шамъ.
Маҳвашимдек демаким, бўлмиш либоси лаългун,
Мен кеби қон ёшдин ўлди ғарқаи хуноб шамъ.
Кечаиким тийра кулбамни ёрутқай ул қуёш,
Тонг эмас анжумдек ўлса ул кеча ноёб шамъ.
Ғам туни ул ой хаёлидин бузуғ кўнглум ёрур,
Гўшаи вайронға бастур партави маҳтоб шамъ.
Тийра шоминг файз нуридин десангким, ёруғой,
Тутқил ул янглиғки тутмиш гўшаи меҳроб шамъ.
Эй Навоий, ул қуёш қўйғоч шабистонимға юз,
Рашкдин сиймоб ашкидек бўлур сиймоб шамъ.
294
Торттим ранжи хумор айлаб майи аҳмар тамаъ,
Ул кишидекким, қозар тоғ айлабон гавҳар тамлъ.
Лола жоми дурдидек ҳам даст берса яхшидур,
Даврдин гар айлай олмон лолагун соғар тамаъ.
Соқиё, жоми лабингдин эл тамаъ қилғонда нўш,
Бизга ғамзангдин эрур бир жонситон ништар тамаъ.
Қатлима андин қила олмон тамаъ, бер заҳри чашм,
Мен киму лаъли лабидин айламак шаккар тама?!
Десангизким, бўлмағайсиз мен кеби девонаваш,
Одамизод ичра қилманг бир пари пайкар тамаъ.
Пири дайр оллида қўйдум нақди жон, эй муғбача
Ким, манга бор эрди сендин лаъли жонпарвар тамаъ.
Истадим васлу вафо, деди: Навоий қилмағил —
Бу тамаъ, қил, гар қилурсен мундин ўзга ҳар тамаъ.
ҒАЙН ҲАРФИНИНГ ҒИЗОЛАЛАРИНИНГ ҒАВҒОСИ «НАВОДИР»ДИН
295
295
Зиҳи буроқинг изидин қамар узорида доғ,
Муайян икки қароғингға сурмаи мозоғ.
Чу ёрутуб юзунг ўти фалак шабистонин,
Уётидин ўчуруб ҳар тараф нужум чароғ.
Шамимким сочибон зулфи анбарафшонинг,
Бўлуб савомиъ қудси элига атри димоғ.
Ўтуб чу қадду узоринг сипеҳри ахзардин
Бу навъ сарв ила гул топмайин яна ул боғ.
Улусқа зулмати куфр ичра изтироб эрди,
Юзунг қуёши фуруғидин ўлди мунча фароғ.
Китобинг ўзга кутубдинки бордурур аблағ,
Балоғатингға муносиб ҳақ айламиш иблоғ.
Бу баски айни иноят била кўзунг тушса,
Тамуғ ўтиға Навоийни судраб элтур чоғ.
296
Гарчи йўқтур лолазори ашкима пайдо қироғ,
Дудан оҳим била қўймоқ бўлур бориға доғ.
Гуллар ўлмиш оташин то ўтлуғ оҳим тортибон,
Айламишмен оразинг ҳижронидин гулгашти боғ.
Зулф аро ул ораз узра зарварақ ҳар ён эрур,
Шом андоқким ёқилғай суда ҳар жониб чароғ.
Ошиқ ўлдум ул малак сиймо пари рухсориға,
Уйлаким, ўт шуъласидин элга гарм ўлған димоғ.
Ғамдурур кўнглумда ул Ширин санамни кўргали,
Тоғ аро Фарҳод ўлур ким кўрди Фарҳод ичра тоғ.
Давр ранжидин десангким, лаҳзае соғ ўлғасен,
Давр аёғи ичмакидин бўлмағил бир лаҳза соғ.
Эй Навоий, чун кўнгул бир дам очилмас бодасиз,
Истасанг ул уйни равшан дам-бадам тутғил аёғ.
297
Хазон фаслида ул ой жисму рухсоримни кўрган чоғ,
Дегайким, бир қуруғ шох узра қолмиш бир сариғ яфроғ.
Учамда ой тутулған доғдек қолди асар, гўё
Улуғ эрмиш фатила асру чун кўксумга қўйдум доғ.
Гунаҳсиз ўлган эл қони тутубтур шастини, йўқса
Ўшул қотил хино бирла қизил қилмайдурур бармоғ.
Гули раънодин этти кисватин сарви равон ёхуд
Сариғ терлик уза ул шўхму киймиш қизил ширдоғ.
Юзига меҳрдин йўқким, юзидин меҳрга ногаҳ,
Ҳарорат етмасун дерким, солур ҳар саридин қалпоғ.
Қўзи ул шўхнинг чун бўлди ҳам бемору ҳам усрук,
Тўла тут давр аёғин, эй кўнгулким, мен ҳам ўлмай соғ.
Кўз оч, ашки надомат соч ўз аҳволингғаким, бордур
Тунунг тийра, кўзунг хира, йўлунг буртоғ, отинг оқсоғ.
Қадам қўйма адабсиз бу хазон кўрган чаман ичра
Ки, бир гул ранг юзнинг сафҳасидур ҳар сариғ яфроғ.
Магарким кўйида ёланг аёғ ул ой хиром этмиш,
Навоий кўзларига сурма бўлмиш ул қора туфроғ.
298
Оҳ ўти бирла юзунг ҳажрида қилсам гашти боғ,
Лола янглиғ ўртагай бир-бир шарар гулларга доғ.
Кўргач ул оразни йиғлармен тушуб мағзимға жўш,
Уйлаким гулдин ёшарғай кўз, қизиқ бўлғоч димоғ.
Юзгаким санчиб бинафша истадинг ҳуснунгға зеб,
Гўйи ул кўкурд бирла равшан айларсен чароғ.
Доғу қонлиғ чок-чок ўлғон кўнгулдадур ғаминг,
Лола тоғ ичра бўлур ким кўрди лола ичра тоғ.
Икки гавҳарким баногўшунгдадур анжум кеби,
Ҳусн аро ойдек юзунг оллида тутмишлар чароғ.
Бодадин бир дам фароғат истама, гар истасанг
Давр аҳли меҳнатидин топқасен бир дам фароғ.
Ёр аёғин суға чун солди, кўзум тўлди сиришк,
Эй Навоий, буйла болиғқа керак мундоқ булоғ.
299
Баски қўндунг кўксума кўнглумни олғон чоғ доғ,
Жисмим ўлмиш хирқам ул янглиғки майдин доғ-доғ.
Демаким, не доғдур кўнглунгдаким, ўтлуғ кўзунг,
Қўйди анда кўргузуб юз лоба бирла лоғ-доғ.
Доғлар қўйдум, чу масту ошиқ ўлдум нечаким,
Ўзни асраб қўймас эрдим бор эканда соғ доғ.
Арғувони тўн била то жилва қилдинг, ваҳки, бор
Ҳайратингдин арғувон шоҳиға ҳар яфроғ доғ.
Солғали ўт бағриму кўнглумга ҳажринг бор эмиш,
Тортмоқ кўнглумдин оҳу бағрима қўймоғ доғ.
Гўйиё Фарҳоддек ҳамроз учун барқ ўтидин,
Лола эрмас бағриға ҳар сари қўймиш тоғ доғ.
Эй Навоий тўкма ўтлуғ кўнглунг узра ашкким,
Ўртанур кўпрак куяр ҳолатда қуйсанг ёғ доғ.
300
Заиф жисмим аро бир-бирининг устига доғ,
Қуруғ ёғоч узадур яфроғ устига яфроғ.
Эвурса ҳар сари, тонг йўқ юзини оҳимдин
Ки, чайқалур ел, агар усрук тунд бўлса чароғ.
Чаманға ғамзада кўнглумни чекма, эй булбул
Ки, келди чуғзға вайрона кунжи гўшаи боғ.
Ярам фатиласи захмимни куйдурур ҳар дам,
Магарки қон анга хосият ичра бўлмиш ёғ.
Керакки қўймаса бир дам пиёлани қўлидин,
Замоне улки тилар бу замона ичра фароғ.
Етишти бурниға офатки, тутти бурнин эл,
Ёруғлуғи била чун шамъ бўлди кунддимоғ.
Хаёлинг этти Навоий бошинда манзилгаҳ,
Нединки бир тепада жорий эрди икки булоғ.